# taz.de -- ARD'nin Dersim yayını tepkilere yol açtı: Tarihe karşı protes… | |
> Alman kamu kuruluşu ARD, Atatürk'ün Dersim Katliamı'nda kullanılmak üze… | |
> Hitler'den zehirli gaz satın aldığını belgeleyen bir yayın yaptı. Bazı | |
> Türkiye kökenli vatandaşlar ARD'yi protesto ediyor. | |
Bild: Türk askerleri esir aldıkları Dersimliler ile (1938'den arşiv fotoğr… | |
Alman kamu kuruluşu ARD'nin Berlin stüdyosunun mavi ışıkla aydınlatılmı… | |
tabelasının altında kırk kadar insan toplanmış. Yağan yağmura rağmen | |
ellerindeki kırmızı beyazlı bayrakları sallıyorlar. Berlin İyi Parti | |
sözcüsü Metin Yılmaz, polis araçlarından yükselen siren seslerinin aras�… | |
kalabalığa sesini duyurmaya çalışıyor: „Bizler Mustafa Kemal'e ve | |
Cumhuriyet'in değerlerine sahip çıkmak için buradayız“. | |
ARD'nin „Titel, Thesen, Temperamente“ adlı programının Aralık başında | |
yayınladığı altı dakikalık bir haber, geçtiğimiz Cuma akşamı protesto | |
edildi. „Unutulmuş Katliam – Kemal Atatürk Alevileri nasıl öldürdü“ | |
başlıklı yayın, 1937-1938 yıllarında Dersim'de gerçekleşen katliamı ko… | |
alıyordu. Türkiye devletinin resmi kayıtlarına göre 1938'de yaşanan | |
olaylarda 13.806 kişi öldü. Farklı kaynaklar bu sayının açıklanandan ü… | |
da dört kat yüksek olabileceğini belirtiyor. Olayları soykırım olarak | |
nitelendiren ARD yayınında, Mustafa Kemal'in bu olaylardaki sorumluluğunun | |
en üst seviyede olduğu ifadesine yer verildi. | |
Bu yayın, bazı Türkiye kökenli vatandaşların tepkisini çekti. Alman medy… | |
bugüne kadar Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusunu Dersim Katliamı ile | |
doğrudan ilişkilendiren çok fazla yayın yapmamıştı. Programın moderatö… | |
Max Moor, yayının başında Atatürk için „O geri kalmış Osmanlı Devlet… | |
batıya dönük bir Cumhuriyet haline getirdi (…) Bu nedenle (Atatürk) çoğu | |
Türk için hala parlayan bir ışık.“ dedi. Bunun ardından Moor, Atatürk'… | |
amacına ulaşırken kendisine hiçbir vicdani engel tanımadığı yorumunu ya… | |
Yayında Atatürk'ün katliamda kullanılmak üzere Almanya'dan zehirli gaz | |
sipariş ettiği bilgisine de yer verildi. Yayını hazırlayanlar, iddiaların… | |
Türkiye'nin devlet arşivinden edindikleri Ağustos 1937 tarihli bir belgeye | |
dayandırdılar: Almanya'dan 20 ton miktarında zehirli gazın sipariş | |
edildiğini gösteren belgenin altında Atatürk'ün imzası bulunuyor. Yayında | |
aynı zamanda, Atatürk'ün Türkiye'yi modern bir ulus devlet haline getirmeye | |
çabalarken Hitler rejimi ile de birlikte çalıştığı ifadesi de yer alıyo… | |
ARD'ye yönelik tepki, Berlin ile sınırlı değildi. Bazı Türkiye kökenli | |
vatandaşlar, Münih ve Köln şehirlerindeki ARD bürolarının önünde de | |
gösteriler düzenlerken, bazı Türkiyeli politikacılar ise ARD'yi kınadı. | |
„Burada yapılan hakaretler doğrudan milletimize ve devletimize | |
yapılmıştır,“ diyen AKP sözcüsü Ömer Çelik, ilgili bakanlık birimle… | |
konuda harekete geçeceğini söyledi. Bunun üzerine programın yapımcıları… | |
internet sitelerinde bir açıklamada bulundu: „Mustafa Kemal Atatürk'ü ve | |
Adolf Hitler'i aynı kefeye koymadık.“ | |
## Saygı duruşunun ardından İstiklal Marşı | |
Berlin'deki protestoya katılan eylemciler, Atatürk'ün Almanya'dan zehirli | |
gaz satın aldığını ortaya koyan belgenin orijinalliğinden şüphe duyuyor… | |
İyi Parti sözcüsü Yılmaz „Atatürk'e bulaştırılmaya çalışılan, ta… | |
bilgisinden uzak iftirayı protesto ediyoruz,“ dedikten sonra eylemcileri | |
„Atatürk, silah arkadaşları ve şimdiye kadar olan gazi ve şehitler“ i�… | |
bir dakikalık saygı duruşuna çağırıyor. Birkaç dakika sonra kalabalık … | |
bir ağızdan İstiklal Marşı'nı okumaya başlıyor. | |
Berlin'de düzenlenen protestoda kendisinin bir Alevi olduğunu söyleyen | |
Demet Kılıç da var. ARD'nin yayınında soykırım ifadesinin geçmesini | |
eleştiren Kılıç „Aleviler sadece Dersim'de mi yaşarlar? Atatürk'ün bö… | |
bir niyeti olsaydı, diğer illerde yaşayan Alevileri neden öldürmedi?“ di… | |
soruyor. Bu soru aslında Dersim meselesinin anlamı ile ilgili bir | |
belirsizliğe işaret ediyor: Dersim bölgesi ile sınırlı olan bir katliam, | |
soykırım olarak nitelendirilebilir mi? Yapımcılar Thorsten Mack ve Karaman | |
Yavuz bir soykırımın söz konusu olduğunu söylüyorlar. Bunun temeli olarak | |
da Atatürk'ün „tek devlet, tek lider, tek dil ve tek din – Sünni İslam�… | |
üzerine kurulu bir düzeni hedeflemiş olduğunu belirtiyorlar. Yayında | |
„Dersimlilerin Türkçe konuşmadığı ve Sünni olmadıkları“ belirtilir… | |
1937-38 döneminde diğer bölgelerde yaşayan Alevilere neden dokunulmadığı | |
açıklanmıyor. | |
## „Soykırım ölçütü öldürülen insan sayısı değildir“ | |
Soykırım araştırmacıları da bu soru karşısında farklı cevaplara sahip. | |
Tarihçi Wolfgang Benz, Dersim açısından bir soykırımın söz konusu | |
olmadığını söylüyor. Benz'e göre, „Bir soykırımın tümel bir amacı… | |
Yani, etnik, dinsel ya da ırksal açıdan tanımlanan bir insan grubunu bir | |
bütün olarak ele alır“. Ancak Benz'e göre Dersim'deki katliam „bir böl… | |
sınırlandırımış bir eylem“ niteliğinde. | |
Berliner Forum Transregionale Studien'de çalışan soykırım araştırmacısı | |
Yektan Türkyılmaz ise bu fikre katılmıyor: „Soykırım kavramında kısta… | |
sayısı, bölgenin büyüklüğü vb. değildir. Hedeflenen grubun kimliğinde… | |
faillerin onları nasıl gördüğü önemlidir.“ Yeni Cumhuriyet yönetiminin | |
Dersim'i Osmanlı'dan kalan bir ‚habis ur‘ olarak gördüğünü belirten | |
Türkyılmaz, „Çevresine Kızılbaşlık üzerinden Kürtlük yayan, çağd�… | |
vahşi bir şer bölgesi“nin temizlemesinin hedeflendiğini dile getiriyor. | |
Dersim Katliamı'nın nasıl nitelendirileceğine ilişkin tartışma, Berlin'de | |
ilk kez su yüzüne çıkmıyor. Kreuzberg Belediye Meclisi, 2015 yılı sonund… | |
beri kurbanlar için bir anıt yapılması konusunu tartışıyor. Bazı Türki… | |
kökenliler, inşasına Mart ayında karar verilen bu anıta karşı çıkıyor… | |
Almanya'da bir grup insan, tarihteki bu şiddet dalgasının adını koymaya | |
çalışırken, diğerleri bu meselenin fısıltısını bile duymak istemiyor:… | |
Yılmaz, Demet Kılıç ve arkadaşları önümüzdeki Pazar günü Alman kamu | |
televizyonunu yeniden protesto edecekler. | |
Almancadan çeviren: Eren Paydaş | |
9 Dec 2019 | |
## AUTOREN | |
Hülya Gürler | |
## TAGS | |
taz.gazete | |
Toplum | |
Politika | |
taz.gazete | |
## ARTIKEL ZUM THEMA |