# taz.de -- İstanbul Havalimanı Dosyası: Leyleklerin göç yolunda

	# taz.de -- İstanbul Havalimanı Dosyası: Leyleklerin göç yolunda

	> Yeni havalimanı leyleklerin baharda Afrika’dan Avrupa’ya geri dönerken
	> kullandığı uçuş rotasında yer alıyor. Bu durum sadece leylekler için
	> değil, uçaklar için de riskli.

	Bild: Çevre aktivistleri ve biyologlar mega projenin ekolojik sonuçlarına ka…

	Fikret Can dikkat kesilmiş halde gökyüzüne bakıyor. Sarıyer’de Boğaz�…
	yüksek kısımlarında bir gözlem platformunda durmuş. “Kuşları saymak i…
	iyi hava“ diyor, güneşli ilkbahar sabahını kastederek. Beyaz bulutların
	önünde uçan leylekleri görmek daha kolay. Burada, ağaçlardan da yukarıda,
	İstanbul’un gürültüsü duyulmuyor. Birkaç kilometre kuzeyde Boğaz’ın…
	Karadeniz’e dökülürken, güneyde finans merkezi Maslak’ın yüksek yapı…
	gökyüzüne uzanıyor. 74 yaşındaki Can kafasını kaldırıp dürbünüyle …
	doğru bakıyor. İlk leylekler göründüğünde saat 11’i biraz geçmiş.

	Mart başından Mayıs ortasına kadar yüz binlerce leylek Boğaz üzerinden
	uçarak Afrika’dan Avrupa’ya göç ediyor. Mart ortasından Nisan ortasına
	kadar olan süre, en çok kuşun göç ettiği zaman. Fikret Can, İstanbul
	Boğazı’nın kuş göçü için en zor geçişlerden biri olduğunu açıkl�…
	kuşlar enerji tasarrufu için kendilerini termik hava akımına bırakarak
	yükselirler. Bu sayede kanat çırpmadan kilometrelerce havada
	süzülebilirler. Yolculukları sırasında denizden uzak durur, daima anakara
	üzerinden sahil boyunca uçarlar.

	İstanbul’da leyleklere ilgi duyan herkes sorularını Fikret Can’a
	yöneltiyor. Emekli avukat, 14 yıldır leylek göçlerini gözlemliyor.
	Sonbaharda başka gönüllüler de onunla birlikte çalışıyorlar; her gün k…
	sürülerini sayıyor, yaralı kuşlarla ilgileniyorlar. “Leylekler benim
	hayatım“ diyor Can. Babası Karadeniz kıyısında bir köyde çobanmış. D…
	duyduğu ilgi, bu zamanlardan geliyor. Kendisi de leyleklerin yaz sonu göç
	rotasında bulunan Büyükçekmece’ye özellikle taşınmış. İlkbaharda ot…
	yola koyulup şehrin kuzey kıyısındaki Sarıyer’e varması dört saat sür…

	## Bir prestij projesi

	Karadeniz sahilinin hemen yanında metropolün henüz ele geçiremediği son
	yeşil alan olan Kuzey Ormanları var. Bu ormanlık bölge İstanbul’un
	akciğeri, aynı zamanda şehrin büyük kısmı içme suyunu da buradan temin
	ediyor. Ancak son beş yıldır ormanların 40 kilometre batısında İstanbul
	Havalimanı inşa edilmeye başlandığından beri ormanların varlığı tehli…
	AKP hükümeti mega projesinin 1,4 milyon metrekare büyüklüğündeki termina…
	altı pisti ve 200 milyon yolcu kapasitesiyle 2028’de dünyanın en büyük
	havalimanı olacağı iddiasında.

	Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 29 Ekim 2018 Cumhuriyet Bayramı’nda
	açılışını yaptığı bu prestij projesini bir “zafer anıtı“ olarak
	nitelendirdi. Erdoğan için yeni havalimanının da tıpkı Üçüncü Boğaz …
	ve ikinci bir Boğaz işlevi görecek Kanal İstanbul projeleri gibi büyük bir
	sembolik değeri var. Hükümete yakın holdingler tarafından, çevre koruma
	gönüllülerinin direnişine rağmen gerçekleştirilen bu büyük projeler ha…
	kalkınma vaat ediyor ve genişleyen metropoldeki inşaat patlamasının yolunu
	açıyorlar. Erdoğan yeni Türkiye'nin sembolü haline gelen inşaatları bir
	nevi anıta dönüştürüyor.

	Şimdiye dek havalimanı yalnızca birkaç uçuş için açılmıştı. Düzenl…
	işletilmeye başlanması yapısal eksiklikler ve problemler nedeniyle birçok
	kez ertelendi ve Atatürk Havalimanı'ndan yeni alana taşınma 6 Nisan’da
	gerçekleşti.

	## Uçakların kuş sürüleriyle çarpışma riski

	İnşaat başlamadan önce çevre aktivistleri ve biyologlar bu tür bir mega
	projenin ekolojik sonuçlarına karşı uyarılarda bulunmuştu. Dev inşaat al…
	için milyonlarca ağaç söküldü ve yüz binlerce hayvan yaşam alanını
	kaybetti. Artık düzenli uçuşlar başladığı için uçaklar göçmen kuşl…
	hava sahasını paylaşacak, çünkü havalimanı leyleklerin Sahra altı
	Afrika’sındaki kışlık bölgelerinden Orta Avrupa’ya geri döndüğü u�…
	rotasında yer alıyor. Ornitologları ve çevre koruma gönüllülerini
	endişelendiren bu durum yalnızca kuşları tehlikeye atmakla kalmıyor, uçuş
	güvenliği için de risk oluşturuyor.

	Uçakların kuş sürüleriyle çarpışması bütün dünyada hava trafiği i�…
	sorun. En büyük çarpışma tehlikesi kalkış ve inişlerde yerden 300 metre…
	kadar olan aralıkta ortaya çıkıyor. Çarpışmada oluşan itki kuvveti, ku�…
	ağırlığının on bin katını bulabiliyor. Yaklaşık 4 kilo ağırlığın…
	leylek için bunun anlamı 40 ton. Bir uçak kuş sürüsünün içine girerse …
	takımları zarar görebilir ve daha kötü bir senaryoda, on yıl önce yabani
	kaz sürüsüyle çarpışarak Hudson Nehri'ne inmek zorunda kalan Airbus A320
	gibi, acil iniş yapması gerekir. Almanya'daki Hava Trafiğinde Kuşlarla
	Çarpışmanın Önlenmesi Komitesi’ne göre bu çarpışmalar dünya genelin…
	yıllık iki milyar dolar zarara yol açıyor.

	Sarıyer’deki kuş gözlem kulesinin hemen üzerinde bir leylek sürüsü dai…
	çizerek yükseliyor. Termik hava akımıyla o kadar yükseğe çıkıyorlar ki
	kuşları çıplak gözle görmek neredeyse imkansızlaşıyor. “110 saydım!…
	sesleniyor Ümit Yardım. Kendisi gözlem platformunda Fikret Can’a eşlik ed…
	10'u erkek, üçü kadın, 13 gözlemciden biri. 63 yaşındaki Yardım 16 yıl…
	buraya kuş saymaya geliyor. Birkaç yıl öncesine kadar her bahar günü ve
	hava nasıl olursa olsun sabah 9’dan akşam 5’e kadar Sarıyer’de durduğ…
	anlatıyor. Emekli zabıta komiseri olan Yardım, bu arada kuş türlerini
	dürbünsüz tanıyabilecek kadar da aşama kaydetmiş.

	Kuş gözlemcileri oldukça donanımlılar; kamp sandalyeleri ve termoslarını
	yanlarında getirmişler. En gençleri 19 yaşında. Ortak sohbet konuları: Ku…
	türleri. Doğa yürüyüşüne uygun kıyafetleri ve dürbünleriyle kuş göz…
	kulesine çıkıyorlar. Üçüncü köprüye nazır fotoğraflar çektiren turi…
	farkları kolayca anlaşılıyor.

	“Yeni havalimanının yanlış yere yapıldığını tekrar tekrar söyledik.
	Leylekler başka bir rota seçemez.“ diyor Fikret Can, rüzgârlığının
	kapüşonunu kamuflaj desenli kasketinin üzerine çekip yukarıya bakarak.
	Birçok ornitoloğun ve çevre koruma gönüllüsünün hükümeti bilgilendird…
	ve uyardığını, ama hiç kimsenin onları dinlemediğini anlatıyor: “Hük…
	hiçbir şey durdurmuyor. Onlar için sadece rant önemli. Kuş gözlemcisi ve
	leylek uzmanı olarak ben bunu cinayet olarak görüyorum.“

	İstanbul Üniversitesi’nden ornitolog Zeynel Aslangündoğdu, daha 2014’te
	artık kapatılmış olan Radikal Gazetesi'ne verdiği bir röportajda yeni
	havalimanında kuş sürüleriyle yaşanacak çarpışmaların yılda iki ila �…
	kazasına yol açabileceğine dair uyarıda bulunmuştu. Risk analizini,
	2005’ten bu yana Sarıyer ve çevresinde kuş göçüne ilişkin yaptığı s…
	çalışmalarının sonuçlarıyla destekledi. Araştırmasında Atatürk
	Havalimanı’ndaki benzer çarpışmaları, yeni havalimanının büyüklüğ�…
	pistlerinin yönünü ve her üç dakikada bir uçağın iniş veya kalkış
	yapacağını göz önünde bulundurmuştu.

	Yeni havalimanı ihalesini alan İGA'nın uyarısını dikkate almadığını i…
	eden Aslangündoğdu'ya göre, bu uyarıyı yapmış olması çeşitli kurumlar…
	ilişkilerini olumsuz etkiledi. “Havaalanının inşaatından önce alanı iyi
	bilen ornitologlara sorulmuş olsaydı, oranın doğru yer olmadığını
	söylerdim.“ diyor, “Daha inşaat başlamadan neden karşı olduğumu
	araştırmalarımla açıklamaya çalıştım. Ancak havalimanı oraya yapıld�…
	düşünülmesi gereken şey uçuş güvenliği.“

	## İrtifa ve hız söz konusu olunca

	Türkiye’de bir havayolu firmasında pilot olarak çalışan Onur Kutlu*
	Kadıköy'de bir kafede oturuyor. Daha önce iki kez kuş kazası yaşamış.
	2013’ten bu yana İstanbul’un diğer havalimanlarına uçan Kutlu, Nisan ay…
	itibariyle yeni havalimanında da çalışmaya başlayacak. Kuşların bir
	defasında kokpit penceresine, bir başka sefer de uçağın sol kanadının
	altına çarptığını anlatıyor. İniş yaptıktan sonra uçağın kanadın�…
	kan izi fark eden Kutlu’nun kullandığı uçağın motoruna zarar gelmemiş:…
	çok hızlı oluşuyor, kuş sürüsünü görüyorsunuz ve ardından hemen ça…
	duyuluyor.“ Otuzlu yaşlarında olan pilot, çalıştığı havayolu şirketi…
	resmi basın sözcülerinin medya ile iletişim kurmasına izin verdiği için
	anonim kalmak istiyor. Sözlerini dikkatle seçiyor: “Kuş kazaları, denize
	veya ormana yakın havalimanlarında sık yaşanan bir olay. Bizim için büyük
	bir sorun.“

	Dünyada birçok havalimanı, kuşları pistlerden uzaklaştırmak için sinyal
	sistemi kullanıyor. “Ama bu ne kadar etkili?“ diye sorduktan sonra kendi
	sorusunu yanıtlıyor: “Sadece kısa süreliğine.“ Ancak uçakların güç…
	motorları var ve pilotlar bu ihtimale karşı eğitim alıyorlar. Uçak kuşla
	çarpıştığında izlenmesi gereken adımları düzenleyen kontrol listeleri …
	Kalkışta uçağın hızlanması gerektiği için çarpışmayı önlemek nere…
	imkansız. İniş sırasında bir kuş sürüsüyle karşılaşıldığı takdi…
	yükselmek veya inişe devam etmek arasında karar vermek gerekiyor. “Birçok
	durumda inişe her şeye rağmen devam etmek daha mantıklı oluyor çünkü u�…
	güvenliklerinden sorumlu olduğum insanlar var,“ diyen Kutlu, şöyle devam
	ediyor: „İrtifa ve hız söz konusu olunca her ani hareket, geri alınamayac…
	sonuçlara yol açabilir.“

	Kutlu, İstanbul'da yeni bir havalimanı olacağı için ülkesi adına
	sevindiğini söylüyor. Onun için bu proje, büyüme ve coğrafi avantaj
	anlamına geliyor. Pilotların bu riske karşı hazırlıklı olduğunu tekrar
	ediyor. Eğer gerçekten çarpışmadan dolayı ciddi bir kaza meydana gelirse,
	bunun büyük bir talihsizlik olacağını söylüyor. Zira Kutlu'ya göre bu
	tehlike her zaman var: “Bu durum yalnızca yeni havalimanını
	ilgilendirmiyor; Atatürk’ü ve Sabiha Gökçen’i de ilgilendiriyor.
	İstanbul'daki tüm havalimanları denizin yakınında oldukları için daima
	kuşlar var.“

	Onur Kutlu, ses kayıt cihazı kapatıldıktan sonra daha rahat konuşuyor.
	İstanbul Havalimanı'ndaki riskin, ormanlık alan olmasından dolayı biraz
	daha yüksek olduğunu ifade ediyor. “Kuvvetli rüzgar, bölgedeki yoğun sis;
	koşullar ideal değil.“ derken havalimanının onun için daha zor olacağı…
	söylüyor. Ve elbette ormanın kesilmiş olmasından da hoşnut değil,
	“Yaptıklarımızla çevreye zarar veriyoruz. Ancak artık olan olmuş. Geriye
	bakmanın faydası yok.“ diyor.

	## Leylekli köye ziyaret

	Şehir merkezinden kuzeybatıya doğru uzanan yolun kenarında yeni yapılmış
	siteler yer alıyor. Kahverengi tepeler, vinçler ve taşınmış toprak,
	elektrik hatları ve rüzgar türbinlerinin yanından geçiyoruz. Hızlı süren
	yük kamyonları etrafa toz saçıyor. Önümüzdeki yıllarda buralara yeni
	apartmanlar yapılacak, metropol genişleyecek. Henüz pek kimsenin olmadığı
	havalimanına, Taksim Meydanı’ndan arabayla trafiksiz bir günde 40 dakikada
	ulaşılıyor. Arabayla yanından geçerken havalimanının devasa ölçülerin…
	olarak idrak etmek mümkün değil.

	Havalimanının 25 kilometre güneybatısında, Arnavutköy’e bağlı Sazlıb…
	köyü yer alıyor. Nüfusu 1000'in biraz üzerinde. Sazlıbosna İstanbul’da
	“leylekli köy“ olarak biliniyor. Her yıl baharda Afrika kıtasından geri
	dönen ve Sazlıbosna’nın sokak lambalarına yuva yapan yaklaşık 70'ten fa…
	leyleği görmek için metropolden ziyaretçiler geliyor.

	Köyün en yaşlısı 80 yaşında bir adam; caminin yanındaki merkez çay
	bahçesinde bir grup erkekle birlikte oturuyor. Leylekleri çocukluğundan
	hatırlıyor. “15 yıl önce daha çok leylek vardı, bugün daha az geliyorl…
	diyor. Kanal İstanbul projesi yapıldığında burada yapay bir boğaz oluşac…
	Sazlıbosna kanalın kıyısında kaldığı zaman metropol köye doğru büyü…
	gayrimenkul fiyatları artacak ve leylekler artık gelmeyecek. Çünkü büyüy…
	şehir, daha fazla beton ve daha fazla elektrik hattı anlamına da geliyor.
	Bunun köy sakinleri için ne anlama geleceğini zaman gösterecek, diyor
	adamlardan biri. Kanal İstanbul ve yeni havalimanının Türkiye için iyi
	olduğunu düşünüyor bir diğeri. Uçaklar, köyün semalarında beş dakika…
	iz bırakıyorlar.

	Cengiz, Limak, Mapa, Kolin ve Kalyon inşaat şirketlerinin birleşmesiyle
	oluşan havalimanı işletmecisi İGA’da büyük taşınma için hazırlıkla…
	tempoda sürüyor. THY'nin İstanbul Havalimanı'na taşınmasına bir hafta ka…
	basından gelen soruları yanıtlayacak zamanları olmadığını, taşınma
	sonrasında soruları severek cevaplayabileceklerini söylüyorlar. İGA'nın
	internet sayfasında çevre ve sürdürülebilirlik sorumlularının uçuş
	güvenliği için aldığı önlemler yer alıyor. İnternet sitesinde yeni İs…
	Havalimanı'nında uçuş güvenliğine ve kuşlara büyük önem verildiği ve
	yürütülen “yaban hayatı yönetim“ çalışmaları sayesinde İGA'nın b…
	geniş kapsamlı araştırmalar yürüten ilk firma olduğu yazıyor.

	## Çarpışma riskini en aza indirmek

	İGA’nın hazırladığı bir raporda, Tel Aviv’deki Ben Gurion Havalimanı…
	kuşların göç rotasında bulunan havalimanlarında, kuşlara karşı onları
	gözlemlemekten başka bir önlem olmadığının öğrenildiği bilgisi var. �…
	için çalışan altı ornitolog, havalimanının yaban hayat yönetimi için
	geçtiğimiz beş yılda 13 kilometre çapında bir alanda çalışmış. Aland…
	gözlemlerinden risk analizleri hazırlamış ve kuşları havalimanından
	uzaklaştıracak önlemler üzerinde durmuşlar. Yaban hayat sorumluları radar,
	dronelar, akustik ve görsel sinyal sistemleri yardımıyla kuşlarla çarpış…
	riskini en aza indirmek istiyorlar.

	Bu önemler yeterli mi? İstanbul Üniversitesi’nden ornitolog Zeynel
	Arslangündoğdu “Hem evet, hem de hayır,“ cevabını veriyor. Ornitologla…
	havaalanındaki çalışmalarını önemli bulmakla birlikte, sesli ve görsel
	uyarı sistemlerinin, göçmen kuşların rotasını değiştirmeyeceğini söy…
	Uçuş güvenliğini arttırmak ve kuşları korumak için, kuşların en sık …
	ettiği 20 Mart ve 10 Nisan arasında, uçuşlar arasındaki zaman aralıkları…
	artırılabileceğini söylüyor.

	İstanbul Havalimanı tüm tepkilere ve eleştirilere rağmen inşa edildi.
	2013’te Türkiye’de yazılan, bu inşaat projesinin ekolojik ve sosyal
	sonuçlarına dair tahminleri içeren ve ciddi risklere karşı uyarıda bulunan
	ÇED raporu kabul edilmedi. Kabul edilen ikinci ÇED raporu, doğa koruma
	dernekleri tarafından çok sayıda eksiği olduğu gerekçesiyle eleştirildi.
	Şimdi havalimanı, güvencesiz çalışma koşulları ve çevre korumacıların
	uyarılarıyla oluşan olumsuz koşullara karşın açılıyor. Ne pahasına ol…
	olsun büyümek ve ilerlemek için inşa edilmiş mega bir proje. Söz konusu
	prestij projesini engelleyemeyenler, şimdi ileriye bakmaya çalışıyor.

	Sarıyer’deki kuş gözlem kulesi rüzgarda sallanıyor. Ümit Yardım katlan…
	sandalyesinde sırtı ağrıyarak oturuyor. Bugün 3 bin göçmen kuş saydı.
	“Oradan üç dakikada bir uçak kalkarsa kuşlarla çarpışacaklardır.“ d…
	ardından “Umarım yanılıyoruzdur, umarım bir şey olmaz.“ diye ekliyor.

	Bu yazı İstanbul Havalimanı hakkında hazırlanan [1][multimedya dosyasının
	bir parçasıdır.] Grafikler, videolar, röportajlar ve söyleşilerle
	İstanbul'un yeni havalimanını mercek altına alan taz.gazete, projenin
	insanlar, çevre ve ekonomi üzerindeki etkilerini araştırdı.

	9 Apr 2019

	## LINKS

	[1] https://gazete.taz.de/ist/tr/

	## AUTOREN

	Elisabeth Kimmerle

	## TAGS

	taz.gazete
	Toplum
	Kültür
	Politika
	taz.gazete

	## ARTIKEL ZUM THEMA