 |
# taz.de -- Suat Derviş'in hikayesi: Seksen Mark ile Berlin'de |
|
|
|
> Yazar ve gazeteci Suat Derviş 1930 yılında cebinde seksen Mark ve |
|
> çantasında yazılarıyla Almanya'ya gider. |
|
|
 |
Bild: Eylül 1931’de Berlin’de yayımlanan UHU dergisindeki “Erkekler eğ… |
|
|
|
“1930 senesinin hangi ayı idi bilmiyorum, fakat serince bir gün… Üstümde |
|
yünlü bir manto var. Ellerim mantomun cebinde, başımın kenarlı şapkasın… |
|
sağ gözümün üzerine indirmişim. Anhalter Bahnhof’un geniş taş |
|
merdivenlerinden aşağıya iniyorum. Cebimde seksen markım var. İstanbul’da |
|
sattığım son romanımdan kalan son param. Fakat valizlerim Almancaya tercüme |
|
ettirdiğim hikâyelerimle dolu! Berlin’e geliyorum. |
|
|
|
Çalışmak için… |
|
|
|
Bu seksen markın bittiği gün, Berlin’de para kazanmaya mecburum. |
|
|
|
Seksen markı ebediyet kadar uzatmak lazım!“ |
|
|
|
Yazar ve gazeteci Suat Derviş 1930 yılında cebinde seksen Markla Almanya'ya |
|
gider. Almanya’da yalnızca yazılarından aldığı teliflerle geçinmeyi |
|
hedeflemektedir. Bu arzusunu gerçekleştirmek kolay olmaz. Nazizmin |
|
yükselişte olduğu bir Almanya’da yabancı bir kadın olmak, yazdıklarıyla |
|
kendi ayakları üzerinde durmak ve kadın mücadelesini yazılarına taşımak… |
|
Suat Derviş Almanya'da geçirdiği üç yılda bütün bunları ve daha fazlas… |
|
başarır. |
|
|
|
Saygın bir hekim olan İsmail Derviş Bey’in kızı ve paşa torunu olan Suat |
|
Derviş, 1903 (kimi kaynaklara göre 1901) yılında İstanbul’da doğdu ve |
|
büyüdü. Kız çocuklarını okutmaktan çekinmeyen varlıklı bir ailenin fe… |
|
olmanın avantajıyla ilk gençliğini yabancı dil bilen, sanat konusunda fikir |
|
sahibi, iyi eğitim almış bir kadın olarak yaşadı. Osmanlı Devleti’nin … |
|
dönemlerinde gazeteciliğe başladı ve Cumhuriyet kurulduktan sonra da |
|
gazetecilik çalışmalarına devam etti. |
|
|
|
## „Niçin olmasın? Ben de yazıyorum!“ |
|
|
|
Suat Derviş’in şu an ulaşılabilir roman sayısı daha az olsa da gazetele… |
|
tefrika edilen toplam otuz bir romanı var. Bununla birlikte çeşitli dergi |
|
ve gazetelerde yüzlerce öykü, çeşitli röportajlar ve tiyatro oyunları |
|
yayımlandı. Yazarak para kazanmak ve ailesinin ona yarattığı konforlu alan… |
|
bırakarak kendi ayakları üzerinde durmak için genç yaşta Almanya’ya git… |
|
|
|
“Niçin olmasın? Ben de yazıyorum! Onlar bizim lisanımıza tercüme |
|
edildikleri zaman nasıl sevile sevile okunuyorlarsa, ben de yazılarımı |
|
tercüme ettirip onlara sevdire sevdire okutacağım.“ |
|
|
|
2017 yılının sonunda Suat Derviş’in hayatını anlatan Anılar, Parampar�… |
|
kitabını ve diğer eserlerini yeniden basan İthaki Yayınları’nın editö… |
|
Ayla Duru Karadağ, yazarın Almanya’ya gidişini bir direniş olarak |
|
yorumluyor. 30’ların başı, Nazilerin güçlenmeye başladığı yıllar. Y… |
|
ve Yahudi düşmanlığının çok yoğun olarak hissedildiği bir zamanda |
|
Almanya’da olmak Derviş’i etkiliyor. Anılarında, sokakta sık sık |
|
ayrımcılığa ve ırkçılığa uğradığını yazıyor. Hatta bir gün, Mac… |
|
aileyle birlikte yediği bir yemeğin ardından, sokakta SA üyelerinin |
|
saldırısına uğruyor: |
|
|
|
“Fakat fazla mı içmişlerdi bilmem. 'Melun Yahudiler!’ diye bağrışmaya |
|
başladılar. Sonra arkamızdan koşmaya! Acele ile yürüdük, köşedeki bir |
|
taksiye dar bindik. Taksi hareket ettiği zaman yetiştiler ve taksinin |
|
arkasını yumrukladılar. Fakat, herhalde talihimiz varmış ki şoför onlard… |
|
başka kanaatte olan bir insan çıkmıştı. Yoksa otomobili yürütmeseydi, b… |
|
de orada bir temiz dayak yerdik. Çünkü Yahudilere karşı olan kin, kadın |
|
erkek tanımıyordu.“ |
|
|
|
Suat Derviş, Almanya’ya ilk gittiğinde yazılarını koyduğu çantayı sı… |
|
tutuyor; bu yeni ülkede evsiz ve aç kalmamak için tek seçeneğinin o yazıl… |
|
olduğunu düşünüyor. İstanbul’da kendine duyduğu güven, Berlin’e var… |
|
azalmış. Yazılarını kimsenin basmak istemeyeceği hissine kapılıyor: |
|
|
|
“Goethelerin, Schillerlerin, Fichtelerin, Heinelerin ve nihayet Thomas |
|
Mannların, Heinrich Mannların, Stephan Zweig ve Arnoldların, Ernst Toller, |
|
Bertolt Brechtlerin yazı yazdığı memleketlerde ben şu iki buçuk eserimle |
|
hayatımı kazanacağım, öyle mi?“ |
|
|
|
## Türkiye’de bir berber kaç para kazanır? |
|
|
|
Derviş, yine de kapıldığı karamsarlığın hayallerinin önüne geçmesine… |
|
vermiyor. Bir gün Ullstein Yayınevi’nin kapısından girmesiyle Berlin |
|
macerasının seyri değişiyor. Voss gazetesi yazı işleri ile görüşüyor … |
|
yazlarının yayımlanabileceğini öğreniyor. Bunun ardından dönemin önde … |
|
gazeteleri Uhu, Die Woche ve Gartenlaube’de yazılarını yayımlamak |
|
istediklerini belirtiyorlar. Fakat o dönemlerde bu süreç o kadar hızlı |
|
ilerlemiyor. Alacağı telifi beklemeye başlıyor. Cebinde çok az parası var. |
|
Bir gün perişan bir halde ne yapacağını düşünürken gözüne bir ilan |
|
ilişiyor: Kuaförler Gazetesi. Gazetenin yazı işleri müdürü ona sadece |
|
meslek ile ilgili yazılar yayımladıklarını söylüyor: |
|
|
|
“Türkiye’de bir berber kaç para kazanır? (…) Vergi ne kadardır, havag… |
|
ücreti nedir, gündelik kaç paradır? Salı gününe kadar bunları bildiren … |
|
makale getirebilirseniz Cuma günü çıkan nüshamızda neşrederiz.“ |
|
|
|
Derviş konu hakkında herhangi bir fikri olmasa da, çekingen bir şekilde |
|
teklifi kabul ediyor. Berberlik üzerine herhangi bir fikri olmasa da eve |
|
gidiyor ve içinde rakamlar bulunan bir yazı kaleme alıyor. Yazının |
|
yayımlanmasına ihtimal vermiyor: |
|
|
|
“Zavallı berber gazetesi tahrir müdürü, İstanbul berberlerinin kazançla… |
|
hakkında malûmatı doğru olarak kabul etmiş ve bu yazıyı methederek |
|
neşretmişti. Bu yazı için bizim paramızla 25 lira aldım. Allah selâmet |
|
versin! (…) Allah kusurumu affetsin!“ |
|
|
|
Almanya'da bulunduğu süre boyunca tefrika edilmiş bir roman, kitap tanıtım |
|
yazıları ve çeşitli röportajlar hazırlayarak hayatını teliflerle idame |
|
ettiriyor. Bu sırada birçok gazeteden kendisiyle röportaj yapmaya |
|
geliyorlar. Türk bir kadın yazarın Almanya’da başarılı olması ülkede … |
|
ilgi çekiyor. Derviş’in Berlin’deki hayatı, babasının hastalanmasıyla… |
|
değiştiriyor. |
|
|
|
Tempo gazetesinden gelen, Osmanlı saray hayatına dair bir roman teklifiyle |
|
Sultanın Kadınları adlı romanını on beş günde yazıp bitiriyor. Berlin |
|
sokakları Suat Derviş’in romanının ilanları ile doluyken tedavi için |
|
Almanya’ya getirilen babası İsmail Derviş Berlin'de hayatını kaybediyor. |
|
Aynı günlerde romanı büyük bir başarıya ulaşsa da, Derviş'in anıları… |
|
hayatının en acı dolu zamanları o günler. |
|
|
|
Babasının ölümünden sonra Türkiye'ye dönen annesi ve kardeşinin ekonomik |
|
durumu kötüleşince, Suat Derviş’in de Almanya macerası 1933’te sona er… |
|
Türkiye’ye dönüyor ve para kazanmak için o yıllarda çıkan neredeyse t�… |
|
dergi ve gazetelerde yazı yazıyor. |
|
|
|
## Derviş'in yazılarındaki feminist damar |
|
|
|
Almanya’da yazarak yaşamını sürdürürken, birçok farklı pencereden bak… |
|
öğreniyor hayata. Avrupa ve Türkiye’deki kadınların farklı yaşam şart… |
|
rağmen uğradıkları haksızlıkların benzerliği Suat Derviş’in ilgisini |
|
çekiyor. Ayla Duru Karadağ’a göre 40’larda tefrika edilen romanlarında … |
|
güçlü bir feminist damar var: |
|
|
|
“Elimizdeki metinlere göre ondan ‚Ben feministim‘ cümlesini duymak müm… |
|
olmadı. Ancak romanlarında yarattığı kadınlar feminist, özgür ve |
|
kendilerine has kadınlar. Fosforlu Cevriye’nin ‚Bu benim bedenim, kimse |
|
karışamaz,‘ demesi o dönem için çok mühim. Biz ancak son on senedir bunu |
|
pankartlara yazıp haykırabiliyoruz. Suat Derviş bunu seneler önce yapmış.… |
|
|
|
Karadağ, Derviş'in sonraki yıllarda devam ettirdiği gazetecilik |
|
faaliyetlerinde de toplumsal konuları ele aldığını anlatıyor. Evsizlerle, |
|
şarapçılarla röportajlar yapıyor ve kadın sorunlarına eğilmeye devam |
|
ediyor. Tan Gazetesi için Sovyetler Birliği’ne gidip gündelik hayat üzeri… |
|
görüşmeler yapıyor. Tren istasyonlarına gidiyor, „Ülkeniz çok uzun, tr… |
|
yolculuklarında hamile kadınlar zorlanmıyor mu?“ diye soruyor. |
|
|
|
Hayatını kaybettiği 1972 yılına kadar pek çok eser üreten Suat Derviş, |
|
ülkenin öncü gazetecilerinden biri haline geliyor. Karadağ, Derviş’in |
|
eserlerinin, ele aldığı konular dolayısıyla “Sınıf çatışmasının o… |
|
dönemde güncel olacağını“ söylüyor. |
|
|
|
*Suat Derviş'in kaleminden alıntılar, Anılar Paramparça kitabından |
|
alınmıştır. |
|
|
|
3 Dec 2018 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
Ayşe Gülen Eyi |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Kültür |
|
Toplum |
|
taz.gazete |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
|
|
|
Pionierin des Journalismus: Ein Koffer voller Geschichten |
|
|
|
Suat Derviş lebte als aufstrebende Journalistin im Berlin der 1930er Jahre. |
|
Ihre Erinnerungen zeichnen ein bewegtes Leben nach. |
