 |
# taz.de -- Türkiye'nin tarım politikaları: „Çiftçi tarımı niye sürd�… |
|
|
|
> Türkiye’nin tarımsal üretim dengesinin yaşadığı bozulmayı ve bunun |
|
> sebeplerini Prof. Dr. Bülent Gülçubuk ile konuştuk. |
|
|
 |
Bild: Elektrik kesintilerini protesto eden çiftçiler, 16 Temmuz günü İpek … |
|
|
|
Türkiye, son 18 yılda Belçika’nın yüzölçümüne denk düşen büyükl�… |
|
kullanılabilir tarım alanını kaybetti. Güven ve kazanç kaybı yaşayan |
|
çiftçi, kırdan kente göç etmek zorunda kalırken TÜİK'in verilerine gör… |
|
milyon 300 binden fazla çiftçi tarımsal üretimi bıraktı. Üretime devam e… |
|
çiftçiler ise yüksek su ve elektrik maliyetleri nedeniyle zor durumda. |
|
Türkiye’nin tarımsal üretim dengesinin yaşadığı bozulmayı ve bunun |
|
arkasındaki politik sebepleri Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım |
|
Ekonomisi Bölümü’nden Prof. Dr. Bülent Gülçubuk ile konuştuk. |
|
|
|
taz.gazete: Geçtiğimiz hafta Urfa'da, daha öncesinde ise Mardin ve |
|
Konya'da, faturalarını ödeyemedikleri için elektrikleri kesilen ve ekimleri |
|
zarar gören çiftçiler eylemler düzenlediler. Bu protestoları nasıl |
|
değerlendiriyorsunuz? |
|
|
|
Bülent Gülçubuk: Bu eylemler, elektrik dağıtımında özelleştirme |
|
uygulamaları sonrasında belirdi. Tarımda elektrik ücretinin şehir şebeke |
|
fiyatı üzerinden hesaplanıyor olması çiftçinin yaşam maliyetini artırı… |
|
Bu huzursuzluklara engel olabilmek için elektrik ve akaryakıt maliyetlerini |
|
düşürmek lazım. Tarımsal sulamada enerji destekleri uygulanmalı. Tarımda |
|
suyu, sulama kaynaklarından tarla ve bahçelere götüren devlet, elektrik ve |
|
akaryakıtta maliyeti en azından ürün fiyatlarına endekslemeli. Daha |
|
kapsamlı bir çözüm önerisi olarak da tarımda yenilenebilir enerji |
|
yaygınlaştırılmalı ve çiftçi örgütleri ve kooperatifleri üzerinden |
|
çiftçilere enerji olanakları sağlanmalı. |
|
|
|
Çiftçileri zor durumda bırakan özelleştirme politikaları ne zamandır |
|
sürdürülüyor? |
|
|
|
Enerji alanına özel sektörün dâhil olabilmesi yönünde ilk adımın atıl… |
|
2705 sayılı Kanun Eylül 1982’de yürürlüğe girdi. TEK ve DSİ’nin san… |
|
kurma konusundaki öncülükleri kaldırıldı. Enerjide özelleştirmeler baş… |
|
Bununla birlikte 2000’li yıllarda özelleştirmeye dayalı neoliberal |
|
politikalar, devletin elini tarımdan çekmesi ve çiftçinin satış güvences… |
|
kaybetmesi, girdi maliyetinin artması, dolayısıyla reel gelirinin azalması, |
|
Türkiye’nin tarımsal momentumunu kaybetmesine yol açtı. Çiftçi, kazanç |
|
sağlayamadığı yerde tarımı niye sürdürsün ki? Bu yıllar, hem tarımda |
|
serbest piyasa kurallarının acımasızca uygulandığı, hem de tarım toprak… |
|
ile doğal varlıklar üzerindeki baskının en fazla olduğu dönem oldu. |
|
Arazilerin ve meraların amaç dışı kullanıma açılması, bilinçsiz kentl… |
|
plansız sanayileşme, orman ve su varlıklarının ticarileştirilmesi ve son |
|
olarak da 2012’de Resmî Gazete’de yayımlanan 6360 Sayılı Büyükşehir … |
|
ile tarımsal momentum tamamen dağıldı ve bozuldu. |
|
|
|
Bahsettiğiniz yasa nedir, tarımı niçin bu kadar olumsuz etkiledi? |
|
|
|
Bu yasa kapsamında bütün köyler, mahalle statüsü aldı. Bu dönüşümle |
|
birlikte çiftçiler, elektrik su gibi altyapı hizmetlerinde daha yüksek |
|
maliyetlerle karşılaştılar. Eskiden köy tüzel kişiliğine ait olan tüm |
|
taşınmazlar, belediye ve mülki idarelere devredildi. Çiftçinin yaşam |
|
maliyeti arttı. Burada yaşam maliyetinin artmasından kastımız, başta su |
|
olmak üzere bütün hizmetlerin ücretlendirilmiş olması. Köy içi yerlerin |
|
kentsel arsa statüsüne dönüşmesiyle çevre ve temizlik vergileri geldi. Ya… |
|
çiftçi, daha önce ödemediği tutarları ödemeye başladı. Hal böyle olun… |
|
kırdan kopmalar yaşandı. |
|
|
|
Çiftçilerin kırdan kente göç etmesinin başka ne gibi sebepleri var? |
|
|
|
Özel sektör piyasaya hâkim olmadan önce devlet, çiftçinin ürününü tab… |
|
fiyat koyarak alıyordu. Yani çiftçiye güvence veren bir üretim planlaması |
|
yapıyordu; ne kadar ektirecek, ürünü ne zaman alacak, ne kadar hasatta |
|
bulunacak bunların hepsini planlıyordu. Çiftçi şimdi tamamen özel sektör… |
|
kendine dayattığı koşulları kabul etmek durumunda kalıyor. Sözgelimi, |
|
çiftçi, “ben 1 kilo buğday ile 1 litre mazot alabiliyordum, şu anda 6 veya |
|
6,5 kilo buğday ile bunu alabiliyorum.“ diyor. Dolayısıyla geliri düşen |
|
çiftçiler göç etmek zorunda kalıyor. |
|
|
|
Geldiğimiz noktada Türkiye’de tarımın bugününü nasıl tanımlarsınız… |
|
|
|
Bir yanda özel sektörün baskın olduğu, diğer yanda ise devletin her alanda |
|
bulunmak istediği bir durum var. Fakat gerçek olan şu ki arz-talep, tamamen |
|
serbest piyasa koşullarına göre biçimleniyor. Sürdürülebilir üretim pla… |
|
yapılmıyor. Tarımsal ilaç ve makinelerde de hemen hemen tamamen yabancı |
|
şirket hâkimiyeti var ve bunlar aynı zamanda tekel veya birkaç oyuncunun |
|
yer aldığı oligopol durumundalar. Tohumculukta da özel sektör egemen ama |
|
yerli ve yabancı firmalar birlikte işlem yapıyor. Devlet ise nadiren, daha |
|
çok gerekli gördüğü durumlarda fiyatlara ve üretime müdahale anlamında |
|
devreye giriyor. |
|
|
|
Tarımsal üretimde kayıp yaşamayan birçok ülke varken Türkiye’de sistem |
|
niçin sorun yaratıyor? |
|
|
|
Bunu Türkiye’deki çiftçiyi koruyacak etkin bir üretim planlaması olmamas… |
|
bağlayabiliriz. 2001 yılında çıkarılan tütün ve şeker yasalarının bu… |
|
neden olduğu sonuçlar, bu durumu iyi anlatıyor. Tütün örneğiyle |
|
açıklayalım: 2001’de tütün yasası çıktıktan sonra tütün ithalata a… |
|
özel sektör burada etkin olmaya başladı. Burada sorun şu: Özel sektör, b… |
|
yandan tütünü üreticiden düşük fiyatla sözleşmeli olarak alıyor, diğ… |
|
yandan da belli kotalarda yurt dışından getiriyor. Üstelik yasa gereği |
|
tütün üretiminde de kota var; dolayısıyla ekim ve üretim alanları gün |
|
geçtikçe daha da daralıyor. |
|
|
|
Bunun somut bir örneğini verebilir misiniz? |
|
|
|
Mesela Adıyaman… 2009 yılına gelindiğinde Adıyaman’daki Tekel fabrikas… |
|
sebeple kapandı. O fabrikada yaklaşık 4 bin kişi çalışıyordu. Geçiminin |
|
%90'ını tütünden sağlayan çiftçi de tütünün yerine alternatif ekonomik |
|
gelir sağlayacak bir ürün konmayınca üretimden kopmak durumunda kaldı. |
|
Sonuç olarak Tekel’in de kapatılmasından sonra üreticilerin üçte biri t… |
|
ekimini bıraktı ve göç etti. Adıyaman’ın kır-kent nüfusu dengesi bozu… |
|
Öyle ki son 20 yıl içinde yirmi binin üzerinde insan kırdan kente göç et… |
|
|
|
Şeker yasasında da benzer bir durum olduğunu söylediniz. Bu yasalar, |
|
üreticide niçin güven kaybına neden oldu? |
|
|
|
Çiftçiler için şeker pancarının önemi, satışının güvence altında o… |
|
Yani çiftçi, ürettiği ürünün alınacağını bilir; bu da üretimine ba�… |
|
artırır. Durum böyle olduğu için de çiftçi der ki “ben buğday yetişt… |
|
risk alacağıma şeker pancarı yetiştirir reel gelirimi güvence altına |
|
alırım.“ Tütünde de benzer bir güvence vardı. 2001 yılında çıkan ş… |
|
tütün yasalarıyla birlikte bu ürünlerin üretimi serbest piyasaya açılı… |
|
bu sefer özel sektör devreye girdi. Bu durumda tütün çiftçilerinin sayıs… |
|
üç yüz elli bin, şeker pancarı çiftçisinin sayısı ise üç yüz yirmi … |
|
civarında azaldı. Tütün ve şeker pancarındaki üretim miktarları da yar�… |
|
yakın oranda düştü. |
|
|
|
COVID-19 salgını, küresel tarım ve gıda sisteminin ne gibi temel eksik ve |
|
aksaklıklarını gündeme getirdi? |
|
|
|
Mevcut küresel tarım ve gıda sistemi; geleceği planlamayan, tamamen |
|
mukayeseli üstünlüklere dayalı, tedarik zincirlerindeki olası aksaklıklar… |
|
kestiremeyen, gıda egemenliklerini tehdit eden bir halde iken salgına |
|
yakalandı. Salgın tüm dünyada beslenme ve gıdada “kendine yeterlilik“ |
|
konusunda tarihte eşine az rastlanır bir korku ve kaygı yarattı. Dünyadaki |
|
hiçbir şeyin, insanların ve tüm canlıların beslenmesinden ve yaşamını |
|
sürdürmesinden daha önemli olmadığını gösterdi. Serbest piyasa koşulla… |
|
göre biçimlenen küresel tarım ve gıda sistemi, tamamen piyasa koşullarına |
|
göre biçimlenen arz-talep ortamının yarattığı sorunlara göğüs germekte |
|
zorluk yaşadı. Sistem bunları önceliği olarak ele almazsa ve sürdürüleb… |
|
kullanım ortamını yaratmazsa ortak geleceğimiz daha fazla belirsizliklerle |
|
karşılaşacak. |
|
|
|
23 Jul 2020 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
Batuhan Sarıcan |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Toplum |
|
Politika |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
