 |
# taz.de -- Suriye'ye „gönüllü“ dönenler: Güvensiz bölge, güvencesiz… |
|
|
|
> İnternet üzerinden satın aldığı motosikletin çalıntı çıkmasının … |
|
> sınır dışı edilen Suriyeli Mustafa, Azez'de bir süre kaldıktan sonra |
|
> Türkiye'ye döndü. Kendi evinde hapis hayatı süren Mustafa'ya göre geriye |
|
> kalan tek seçenek Avrupa'ya gitmek. |
|
|
 |
Bild: Mustafa, içinde bulunduğu durumu “Kendi evimde hapisteyim“ sözleri… |
|
|
|
Salonun cam kenarındaki yemek masasının üstü silme tütün dolu. Esenyurt�… |
|
ücra mahallelerinden birinde eşi, iki çocuğu, eşinin kardeşi ve annesiyle |
|
birlikte yaşayan 30 yaşındaki Mustafa*, hayatını sigara sararak kazanıyor. |
|
Birkaç ay öncesine kadar fırınlarda ve inşaatlarda çalışabilen Suriyeli |
|
Mustafa için evinin dışına çıkmak artık mümkün değil. Beş yıllık T… |
|
macerasının ardından Temmuz ayında aniden Suriye’ye sınır dışı edile… |
|
bir süreliğine Türkiye kontrolündeki Azez’de yaşayan Mustafa, yaklaşık… |
|
gün önce İstanbul’daki evine dönmeyi başarmış. Şimdi, yeniden gözalt… |
|
alınma endişesi nedeniyle acil bir durum olmadığı sürece de evinden dış… |
|
çıkmıyor. Bu koşullarda yapabildiği en iyi işin, bir dükkanda satılmak |
|
üzere tütün sarmak olduğunu belirten Mustafa, içinde bulunduğu durumu |
|
“Kendi evimde hapisteyim“ sözleriyle açıklıyor. |
|
|
|
İstanbul’un en büyük ilçesi olan Esenyurt, yaklaşık 30 bin Suriyeliye ev |
|
sahipliği yapıyor. Ev kiralarının İstanbul’un diğer bölgelerine göre |
|
nispeten daha ucuz olması ve iş imkanlarının varlığı bu ilçeyi göçmen… |
|
için cazip hale getiriyor. Ancak İstanbul Valiliği’nin 12 Temmuz’da ald�… |
|
bir karar, kaydı İstanbul dışında olan göçmenleri kayıtlı oldukları i… |
|
göndermeyi öngörüyor. Kayıtlı olmayan göçmenlerin şehri terk etmesi i�… |
|
verilen son tarih 30 Ekim. |
|
|
|
Kararın ardından İstanbul İl Emniyet Müdürlüğü'nün talimatı doğrult… |
|
göçmenlere yönelik pek çok operasyon gerçekleştirildi. Kaydı İstanbul'da |
|
olmayanlarla birlikte, „Kamu düzeni ve güvenliğini bozan“ göçmenler |
|
hakkında işlem yapıldı. Valiliğin 18 Ekim'de yaptığı açıklamaya göre… |
|
kadar 36 bin kişi Göç İdaresi makamlarına teslim edildi. Göçmenler |
|
İstanbul’da kurdukları hayatlarından kopartılıp kayıtlı oldukları şe… |
|
gönderildiler. Bazıları ise Suriye’ye sınır dışı edildi. |
|
|
|
Uluslararası Af Örgütü’nün 25 Ekim’de açıkladığı „Savaş bölge… |
|
gönderilmek: Türkiye'nin Suriyeli sığınmacıları yasa dışı biçimde s�… |
|
dışı etmesi“ başlıklı raporda Temmuz ayından bu yana en az 20 zorla ge… |
|
gönderilme vakası olduğu belirtildi. Raporda ya hiçbir gerekçe sunulmadan |
|
ya da battaniye gibi temel ihtiyaçların sağlanması karşılığında |
|
Suriyelilere “gönüllü geri dönüş“ belgesi imzalatıldığı belirtili… |
|
döndüklerinde şiddete maruz kalan göçmenlerin beyanlarına yer verildi. |
|
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ise Eylül ayında yaptığı bir açıklam… |
|
kimsenin Suriye’ye zorla geri gönderilmediğini, Suriye’ye gönüllü olar… |
|
geri dönenlerin sayısının ise 354 bin olduğunu açıkladı. |
|
|
|
Mustafa’nın Suriye’ye geri dönüşünün Türkiye’deki yasal statüsüy… |
|
ilgisi yok; o ve ailesi, kaydını İstanbul’a yaptırabilmiş olan 546 bin k… |
|
arasında. Kendisinin Suriye’ye sınır dışı edilmesinin gönüllü olarak |
|
gerçekleştiği de söylenemez. Her şey, internet üzerinden bir motosiklet |
|
satın almasıyla başlıyor: “Uygun fiyata motosiklet aldım. Paranın yarı… |
|
ödedim. Diğer yarısını da aracın belgeleri teslim edilince ödeyecektim.�… |
|
|
|
11 Temmuz’da Esenyurt’ta motosikletiyle dolaşırken polisler tarafından |
|
durdurulunca motosikletin çalıntı olduğu ortaya çıkıyor. Mustafa, aracı |
|
satın aldığı kişinin kimlik bilgilerini polislere vermesine rağmen kişi |
|
hakkında bir işlem yapılmadığını ifade ediyor. Gözaltına alındığın… |
|
anlaşılıp bırakılacağını düşünen Mustafa, birkaç gün sonra Binkıl… |
|
Gönderme Merkezi’ne götürüldüğünde dahi sınır dışı edilebileceği… |
|
vermediğini söylüyor: “Suçlular sınır dışı edilir, ben suçlu değil… |
|
|
|
## Suriye Milli Ordusu kontrolündeki Azez'de yaşam |
|
|
|
Evin televizyonunda çocuklara yönelik program yapan bir uydu kanalı açık. |
|
Biri üç, diğeri dört yaşında olan çocukların ilgisi televizyondan çok |
|
ellerindeki cep telefonunda. Sardığı sigaralardan birini yakmak isteyen |
|
Mustafa salondan çocuklarını çıkararak kapıyı kapatıyor ve hikayesini |
|
anlatmaya devam ediyor. İstanbul’un batı ucundaki Çatalca’da yer alan |
|
Binkılıç Geri Gönderme Merkezi’nde ailesi ile yaptığı telefon görüş… |
|
hatırlıyor. Valilik kararından ve Suriyelilere yapılan operasyonlardan ilk |
|
kez o zaman haberi olmuş. |
|
|
|
Kısa süre sonra Mustafa'nın önüne “gönüllü geri dönüş“ belgesi k… |
|
“İlk başta imzalamak istemedim. Ama sonra şiddet göreceğimden korktum ve |
|
imzaladım.“ Bir hafta sonra kendini Suriye’ye giden bir otobüste bulan |
|
Mustafa, Bab el-Hava kapısından sınır dışı edildikten sonra ilk önce |
|
ailesini, ardından Azez’de yaşayan kuzenini arıyor. |
|
|
|
Suriye’nin kuzeybatısında yer alan Azez şehri, 2016 yılında |
|
gerçekleştirilen “Fırat Kalkanı Harekatı“ndan beri Türkiye ve Suriye … |
|
Ordusu'nun (eski adıyla Özgür Suriye Ordusu) kontrolü altında. Savaş |
|
öncesinde 31 bin kişinin yaşadığı Azez’in nüfusu, İHH’nin 2016 yıl… |
|
verdiği sayılara göre 300 bini bulmuştu. Aradan geçen üç yıl boyunca or… |
|
kaç ailenin gittiği bilinmese de şehir yoğun göç alıyor. Azez şehrindeki |
|
bazı yollar sınırın diğer tarafındaki Kilis Valiliği tarafından yeniden |
|
yapılırken bazı sokakların isimleri değiştirildi. Aynı zamanda PTT şube… |
|
de bulunuyor. |
|
|
|
Türkiye’ye geldiği günden bu yana ilk defa Suriye’ye giden Mustafa, |
|
ülkesini tanıyamadığını, kendisini yabancı gibi hissettiğini anlatıyor. |
|
Gündelik hayata alışması Mustafa’nın bir haftasını almış: “İlk gi… |
|
günlerde su ve elektriğe erişim kısıtlıydı ancak daha sonra düzenli hale |
|
gelmeye başladı. İki ya da üç günde bir bombalama oluyordu.“ |
|
|
|
Ailesi Mustafa’yı geri getirmek için İstanbul’da bir avukat tutmuş ama |
|
avukat da elinden bir şey gelmeyeceğini belirtip işin peşini bırakmış. |
|
Artık geri dönemeyeceğine inanan Mustafa, Azez’de iş aramaya başlıyor: |
|
“İnşaatlarda iş var ama 16 saat inşaatta çalışsan bile günlük kazanc… |
|
TL. O parayla geçinmek imkansız.“ Başka bir şehre gitmenin de mümkün |
|
olmadığını söyleyen Mustafa, Suriye rejiminin kontrolde olduğu yerlerde |
|
güvenliğinin olmadığını vurguluyor: “Daha önce rejim için askerlik |
|
yapıyordum ve bıraktım. Bu, en ağır suçlardan biri. Rejim kontrolünde bir |
|
yere gidersem tutuklanırdım.“ |
|
|
|
Mustafa'nın Esad kontrolündeki bölgelere dönmekle ilgili kaygıları da |
|
önemli bir soruna işaret ediyor. “Saygınlık, Kardeşlik, Sosyalleşme |
|
Derneği“nin geçtiğimiz hafta yayınladığı [1][rapor,] Esad kontrolünde… |
|
bölgelere dönenlerin ciddi hak ihlallerine maruz kaldığını ve bu kişiler… |
|
yüzde 63'ünün yeniden kaçmanın yollarını aradığını gösteriyor. Geç… |
|
rejim ordusunda savaştıktan sonra muhaliflerin saflarına katılan kişilerin |
|
yeniden rejim ordusuna alındığı ve tehlikeli cephelere gönderildiği |
|
bilgisinin yer aldığı raporda, bu insanlardan çoğu zaman bir daha haber |
|
alınamadığı belirtiliyor. |
|
|
|
## „“Yaşanalar politik bir oyundan ibaretti“ |
|
|
|
Mustafa, savaşmak istemese de para kazanmak için Suriye Milli Ordusu’na |
|
katılmayı bile düşünmüş. 2012 yılında Esad rejiminin ordusunu terk ett… |
|
sonra, bir süreliğine o zamanki ismi Özgür Suriye Ordusu olan örgüte |
|
katıldığını anlatıyor. Cep telefonunu çıkarıp başında bandaj, üzeri… |
|
askeri kıyafetler olan bir fotoğrafını gösteriyor. Savaş sırasında |
|
vücudunun çeşitli yerlerinden yaralandıktan sonra ordudan ayrıldığını … |
|
ediyor: “Yaşananlar politik bir oyundan ibaretti. Bunun bir parçası olmak |
|
istemedim.“ |
|
|
|
Şiddetin giderek artmasıyla 2014 yılında Türkiye’ye kaçan Mustafa, şim… |
|
beş yıl sonra bir kez daha aynı ikileme düşüyor: Suriye Milli Ordusu'na |
|
katılıp savaşmak, ya da Türkiye’ye göç etmek. İki buçuk ayın ardınd… |
|
kaçakçıya 550 dolar veriyor ve yeniden Türkiye’ye geliyor. Sadece |
|
kendisinin değil, Azez’de tanıştığı pek çok kişinin Türkiye’ye dö… |
|
istediğini söylüyor: “Oradaki çalışma ve yaşam koşullarının Türkiy… |
|
daha kötü olduğunu görenler geri dönmenin yollarını arıyor.“ |
|
|
|
Türkiye’nin 9 Ekim’de Suriye’nin kuzeyinde başlattığı ve geçtiğimiz |
|
günlerde Rusya ile varılan mutabakatın ardından şimdilik sonlandırdığı |
|
“Barış Pınarı Harekatı“ da Türkiye’deki Suriyeliler ile ilgili tart… |
|
yeni bir boyut kazandırdı. Operasyon sırasında öne sürülen, Fırat'ın |
|
doğusunda 32 km derinliğinde oluşturulması planlanan güvenli bölgeye |
|
yaklaşık bir milyon Suriyelinin gönderileceğine yönelik haberler toplumun |
|
büyük bir kısmında Suriyelilerin Türkiye’den gideceği beklentisini yara… |
|
|
|
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum 22 Eylül’de Anadolu Ajansı’na |
|
yaptığı açıklamada, güvenli bölgede 5 bin nüfuslu 140 köy ve 30 bin n�… |
|
10 ilçe oluşturmayı planladıklarını aktarmıştı. Rusya ile varılan |
|
anlaşmanın ardından şu an için bu projenin siyasi ya da finansal olarak |
|
nasıl hayata geçirilebileceğine dair somut bir yol görünmüyor. Ancak |
|
Türkiye’de yaşayan her Suriyeli, böyle bir projenin gerçekleşme olasıl�… |
|
düşünmek zorunda. |
|
|
|
## „Avrupa ülkeleri göz yumacak“ |
|
|
|
Mustafa’nın eşi mutfakta akşam yemeği hazırlıkları ile meşgul. Çocuk… |
|
babalarının uyarısına rağmen kapıyı açıp konuşulanları dinlemeye |
|
çalışıyorlar. Tütün sarmaya devam eden Mustafa’nın artık ileriye bakm… |
|
lazım. Normal koşullar altında Suriye’nin kuzeyinde kurulması planlanan |
|
güvenli bölgeye gitmek isteyeceğini söyleyen Mustafa, bu planın en az 2-3 |
|
yıl süreceğini düşündüğünü belirtiyor. Elbette konuyla ilgili pek çok |
|
belirsizlik var: “Oraya yerleşenler kirada mı oturacak, işleri olacak mı? |
|
Bunlar belirsiz. Hükümet gönüllü geri dönüşten bahsediyor ama ona da |
|
inanmıyorum. Bugün bir şey söyleyip, yarın başka bir şey yapıyorlar“. |
|
|
|
Galatasaray Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğretim üyesi ve Göç |
|
Araştırmaları Derneği kurucu üyesi Didem Danış, hükümet yetkililerinin |
|
açıklamalarındaki istikrarsızlığın mülteciler arasında ciddi bir |
|
tedirginlik yarattığını söylüyor. Suriye’deki güvenli bölge fikrinin |
|
uluslararası hukuka aykırı olduğunu söyleyen Danış, buna rağmen bunu |
|
ihtimallerin dışında tutmuyor: “Öyle bir dönemde yaşıyoruz ki, yasall�… |
|
üzerinden çok hızlı atlanabiliyor. Görünen o ki, Türkiye tarafından Sur… |
|
topraklarında güvenli bölge benzeri bir yer inşa edilecek ve Avrupa da buna |
|
göz yumacak.“ |
|
|
|
Gönüllü bir geri dönüşün cazip hale gelmesi için öncelikle söz konusu |
|
bölgede güvenliğin tesis edilmesinin, ekonomik ve sosyal alanların yeniden |
|
inşa edilmesi gerektiğini vurgulayan Danış, “Geri dönüşü bu şekilde … |
|
yapabilmek, oldukça zor gözüküyor. Dolayısıyla gönüllü geri dönüş i… |
|
Suriye’de çekici faktör yaratamıyorsanız, iş itici bir faktör yaratmaya |
|
kalıyor. Bu da Suriyelilerin Türkiye’de kalmalarını olabildiğince |
|
zorlaştırmak anlamına geliyor“, ifadelerini kullanıyor. 30 Ekim’den |
|
itibaren, mültecilerin Türkiye’den ayrılmalarını teşvik etmek için her |
|
türlü baskı ve zorluk yapılacağını belirten Danış, “Suriyeliler içi… |
|
çok daha zorlaşacak. Çünkü destek alabilecekleri hiç kimse yok.“ diyor. |
|
|
|
Hem güvenini hem de umudunu yitirmiş olan Mustafa, daha önce aklından |
|
geçirmediği bir fikrin planını yapıyor: Avrupa’ya gitmek. Savaşın bu k… |
|
uzayacağını düşünmediğinden şu ana kadar Avrupa’ya gitmeyi düşünme… |
|
söyleyen Mustafa, “Şimdi artık burada da kaçak durumdayım. Bu nedenle da… |
|
iyi bir yaşam için Avrupa’ya gitmeyi deneyeceğim,“ diye konuşuyor. Must… |
|
başıyla çocuklarını işaret ederek Avrupa’daki eğitimin kalitesinden |
|
bahsediyor: “Hedefim ilk etapta Almanya. Kaçakçılarla konuştum. Tüm ailem |
|
için yaklaşık 4 bin dolar biriktirmem gerekiyor.“ |
|
|
|
Avrupa’ya kaçak yollarla girmeye çalışmanın oldukça riskli olduğunun |
|
farkında olan Mustafa, Türkiye’de de risk altında olduğunu belirtiyor: �… |
|
an evi basacaklar ve beni alıp götüreceklermiş gibi geliyor. Burada da |
|
hiçbir hakkım yok. Kimse bizi istemiyor. “ |
|
|
|
* İsim redaksiyon tarafından değiştirilmiştir. |
|
|
|
31 Oct 2019 |
|
|
|
## LINKS |
|
|
 |
[1] https://www.syacd.org/wp-content/uploads/2019/10/SACDSecReportTR.pdf |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
|
Meral Candan |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Politika |
|
Toplum |
|
taz.gazete |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
