 |
# taz.de -- 12 Eylül Darbesi: „Zihinlerdeki kutsal devlet algısı değişme… |
|
|
|
> Şebnem Korur Fincancı ile 12 Eylül 1980 tarihinde meydana gelen askeri |
|
> darbeyi ve darbenin günümüz Türkiyesi üzerindeki etkilerini konuştuk. |
|
|
 |
Bild: Fincancı: „Yurttaşlık bilincine sahip olamazsak darbe dönemleri kap… |
|
|
|
İnsan Hakları Derneği’nin (İHD) verilerine göre 12 Eylül 1980 tarihinde |
|
meydana gelen askeri darbenin ardından 1 milyon 683 bin kişi fişlendi, 650 |
|
bin kişi gözaltına alındı. 7 bini idam talebiyle olmak üzere 230 bin kişi |
|
yargılandı. İdama mahkum edilen 517 kişiden 50’sinin cezası infaz edildi. |
|
171 kişi işkence altında öldü, 30 bin yurttaş Türkiye’den ayrılarak, … |
|
mülteci olarak başka ülkelere sığınmak zorunda kaldı. |
|
|
|
12 Eylül 1980 Darbesi’nden 39 yıl sonra, Türkiye İnsan Hakları Vakfı |
|
Başkanı (TİHV) ve Adli Tıp Uzmanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı ile |
|
darbeyi hazırlayan koşulları ve 12 Eylül'ün günümüz Türkiyesi üzerind… |
|
etkilerini konuştuk. |
|
|
|
taz.gazete: 12 Eylül'ü nasıl hatırlıyorsunuz? |
|
|
|
Şebnem Korur Fincancı: Öncesi ve sonrası olan bir süreçti. Darbenin ayak |
|
seslerini duyuyorduk. Ülkede adım adım darbe koşulları hazırlanıyordu. |
|
Demokrasi güçleri yoğun olarak hedef alınıyor, saldırılar bitmiyordu. |
|
|
|
Koşullar nasıl ve kim tarafından hazırlandı? |
|
|
|
Darbe, çok uluslu güçler ve sermaye sınıfının da içinde olduğu bir |
|
projeydi. 1980 öncesinde toplumun sosyal değişime yönelik dinamikleri |
|
güçlüydü. Ancak değişime izin vermek istemeyenler karşısında durmak |
|
imkansızdı. Amaç, değişim isteyen toplumun ezilmesiydi ve gerçekleşen de… |
|
oldu. |
|
|
|
Türkiye’nin “darbeler ülkesi“ olmasının nedeni nedir? |
|
|
|
Bunun nedeni, Osmanlı’dan gelen ve otoriteye dayanan devlet geleneğidir. |
|
Sivil siyaset, daima devletin gücününün gerisinde kaldı. Bu gelenek |
|
Cumhuriyet döneminde de devam etti. Türkiye’nin ilk yıllarında darbeye |
|
zemin hazırlayan araç ve kurumlar ortaya çıktı. 1933 yılında Yüksek Mü… |
|
Meclisi kuruldu. Sonrasında, 1982 Anayasası ile Milli Güvenlik Kurulu’na |
|
(MGK) dönüşü. Her iki kurumun da görevleri Bakanlar Kurulu’ndan üstünd… |
|
|
|
Peki darbe toplumda nasıl bir kabul gördü? |
|
|
|
Toplumun bir bölümü devlet otoritesinini ve gücünü her zaman sevdi. Yine |
|
Osmanlı’dan gelen zihinlerdeki kutsal devlet algısı değişmedi. Dayatmalar |
|
çabuk kabullenildi. Darbecilerin işi kolaylaştı. Darbeleri ve ardından |
|
gelen yıkımları önlemek zor oldu. Toplumun sivil siyaset becerisi |
|
geliştirilemezse darbeler devam eder. Yurttaşlık bilincine sahip olamazsak |
|
darbe dönemleri kapanmayacaktır. Darbelerin panzehiri demokratik siyaset |
|
kanallarını açık tutarak mücadeleye devam etmektir. |
|
|
|
12 Eylül olmasaydı bugün farklı bir toplumda mı yaşayacaktık? |
|
|
|
Eşit, dayanışma içinde olan bir toplum yapısı olacaktı. Daha çok tüket… |
|
değil, daha çok üreten bir Türkiye’de yaşayacaktık. Entellektüel hayat |
|
zenginleşecekti. Bilim, sanat ve eğitim, paradan önce gelen değerler olarak |
|
görülecekti. Hayallerimiz asgari ölçülerde gerçekleşebilirdi. |
|
|
|
Darbenin bugünkü Türkiye üzerindeki etkisi nedir? |
|
|
|
12 Eylül’ün amacı Türkiye’de neoliberal politikaları uygulayabilmekti.… |
|
uygulamalar toplumsal yapıyı da etkiledi. Kar hırsı olan, güç ve paraya |
|
tapan benmerkezci, “topluluk“ yapısı ortaya çıktı. 12 Eylül, her şey… |
|
önce toplumsal değer kaybı ve erezyondu. |
|
|
|
AKP iktidarı sık sık darbelerle yüzleştiği iddiasını dillendirdi. Bu ne |
|
kadar gerçekçi? |
|
|
|
İktidarın samimi olmadığını biliyorduk. Fakat buna rağmen inanmak istedi… |
|
Bugün geldiğimiz noktada, ne darbelerle ne devletin utançlarıyla |
|
yüzleşildi. Aksine cezasızlık dayatıldı. |
|
|
|
Cezasızlı ktan kastınız nedir? |
|
|
|
Henüz üç gün önce, Mardin Kızıltepe’de 1992-1996 arasında, 22 sivilin… |
|
ve korucular tarafından öldürülmesine ilişkin açılan ve kamuoyunda |
|
“Kızıltepe JİTEM Davası“ olarak bilinen davada yargılanan tüm sanıkl… |
|
zamanaşımı nedeniyle beraat etti. Yüzleşme böyle olmaz. Darbe de dahil bu |
|
tür travmalarla yüzleşmek uzun yıllar sürer ve somut uygulamalara dayanır. |
|
|
|
12 Eylül'de ve 15 Temmuz 2016 başarısız darbe girişiminin ardından ilan |
|
edilen OHAL döneminde yaşananları karşılaştırmak mümkün mü? |
|
|
|
İkinci süreç yargıyı derinden etkilediği için daha kötü. Bugün artık |
|
bağımsız mahkeme ve yargıç kalmadı. Kamudan ihraç edilen 130 bin civarı |
|
kişi içinde 6 bin hakim ve savcı var. Aralarında hukuka bağlı ve vicdanlı |
|
olanlar da bulunuyordu. Artık yok. Mahkemelerde entelektüel birikimi |
|
olmayan, 20’li yaşlarında, bağımsız karar veremeyen savcılar görev yap… |
|
|
|
12 Sep 2019 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
Erk Acarer |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Toplum |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
