 |
# taz.de -- Anaakımda Lubunca: Siz de koli kesenlerden misiniz? |
|
|
|
> 80'lerin darbe sonrası baskı ortamında yaygınlaşan Lubunca, LGBTI+ |
|
> hareketinin güçlenmesiyle birlikte popülerlik kazandı. Artık lubunya |
|
> olmayan pek çok insan da “koli kesiyor“. |
|
|
 |
Bild: Günümüzde Lubunca popüler kültürün parçası. Artık lubunya olmay… |
|
|
|
İstiklal’in arka sokağında bulunan Şiirci Kafe’de herkesin keyfi yerind… |
|
Hava serinlemiş, mesailer bitmiş. Bir süredir LGBTİ+ hareketin içinde olan |
|
iki trans kadın Zelal Mermer ve Efruz Kaya masada oturuyorlar. Kamu |
|
görevlisi olarak çalışan Zelal, 2000’li yılların başında üniversited… |
|
gay bir arkadaşından öğrendiği Lubunca dili üzerine konuşuyor. “Butlar |
|
budu“ demenin “büyükler büyüğü“ demekle aynı şey olmadığını s… |
|
gülerek. İstanbul Üniversitesi’nde hukuk okuyan, göçmen ve LGBTİ+ hakla… |
|
alanlarında çalışan Efruz da ekliyor: “Madiliğin karşılığı kesinlik… |
|
çirkeflikten fazlası.“ Efruz, bu dilin ona bir aidiyet hissi verdiğini |
|
anlatıyor: “İlk duyduğumda karmaşık gelmişti. Kızlarla daha çok takı… |
|
kullanmaya başladım. Onlar senelerdir güvenlik için kullanıyor. Ben ayrıca |
|
kimsenin bilmediği bir dili biliyor olmayı keyifli buluyorum.“ |
|
|
|
Çoğunluğun heteroseksüel varsayıldığı bir dünyada açık kimlikli bir … |
|
olmanın barındırdığı önemli riskler var: Dışlanma, şiddet görme veya |
|
öldürülme ihtimalleri… Lubuncanın ortaya çıkışı aslında çok daha e… |
|
dayansa da bu dil, özellikle 1980 askeri darbe sonrası muhalif kesimlere ve |
|
azınlıklara yönelik baskının arttığı bir dönemde yaygınlık kazandı.… |
|
dönemde Beyoğlu'nda seks işçiliği yapan kadınlar, hem sokağa çıkma |
|
yasakları, hem de trans kadınlara adeta savaş açmış olan, dönemin Beyoğ… |
|
Emniyeti Müdürü Süleyman Ulusoy’la uğraşmak zorundaydı. Hortumla yapt�… |
|
işkenceler yüzünden “Hortum Süleyman“ lakabıyla tanınan Süleyman Ulu… |
|
birimindeki görevliler, saç kesmekten zorla kıyafet değiştirmeye, |
|
işkenceden keyfi gözaltılara kadar uzanan uygulamalarla, sokakları |
|
kadınlara dar ediyordu. |
|
|
|
## „Kendini korumak amaçlı bir argo“ |
|
|
|
Seks işçiliği yapan trans kadınlar, sıklıkla polis ve asker şiddetiyle |
|
burun buruna geldiklerinde, bu gizli dili birbirlerini tehlikelere karşı |
|
korumak için, bir erken uyarı sistemi olarak kullandı. Lubunca, onlar için |
|
polisler ya da potansiyel müşteriler anlamadan iletişim kurmalarını |
|
sağlayan bir mekanizmaydı. 90’lardan beri trans hakları için çalışan ve |
|
2006 yılında Almanya'da hazırlanan Lubunca sözlüğün yazımında çalış… |
|
Demet Demir, Lubuncanın daha eski jenerasyonda nasıl kullanıldığını şö… |
|
aktarıyor: “Lubuncayı 1980’de Taksim’e ilk çıktığımda duydum. Daha… |
|
işçiliği yapan translar ve feminen gayler tarafından kullanılıyordu. İlk |
|
duyduğumda tuhafıma gitmişti, öğrenmem zaman aldı. Kendini korumak amaçl… |
|
bir argoydu.“ |
|
|
|
Lubuncanın yaygınlaşması 80’li yıllara denk gelse de, kökeni çok daha |
|
eskiye dayanıyor. Yüksek lisans tezini Lubunca üzerine yazmış bir dil |
|
bilimci olan Nicolas Kontovas'a göre Lubuncanın tek bir başlangıcı yok: |
|
„Osmanlının son zamanları ve Cumhuriyetin ilk zamanlarında Beyoğlu ve |
|
Şişli'de ortaya çıktı. İçinde Romanca, Ermenice ve Rumca gibi azınlık |
|
dilleri var.“ Bu dilin o zamanlarda da Türkçe konuşan LGBTİ+ gayrimüslim… |
|
ve gayrı resmi seks işçileri arasında kullandığını söyleyen Kontovas, |
|
Lubuncanın insanlara hem bir kimlik, hem de gizlilik sağladığını ifade |
|
ediyor. |
|
|
|
Lubunca, yalnızca Türkiye'ye ait bir dil de değil. Yunancada da “kaliernta… |
|
denen benzer bir dil var. Hatta para için kullanılan “belde“ gibi bazı |
|
kelimeler Yunanistan’da kullanılan Lubuncayla ortak. Endonezya, Güney |
|
Afrika ya da Pakistan’daki LGBTİ+ komüniteler içinde de benzer gizli diller |
|
kullanılıyor. |
|
|
|
## „Pek çok insan „koli kesiyor““ |
|
|
|
Lubunca, 2000'li yıllarda LGBTİ+ hareketinin görünür olmaya başlamasıyla |
|
çok daha bilinir oldu. Lubunya sözcüğü de, önceleri trans kadınlar ve |
|
feminen gay erkekleri kapsayan bir sözcük olarak kabul görse de, bugün |
|
Türkiye'deki aktivist çevreler bu sözcüğü çeşitli queer kimlikler için |
|
sahipleniyor ve kendilerinden lubunya olarak bahsediyorlar. Günümüzde |
|
Lubunca, türlü internet siteleri, online sözlükler ve listeler aracılığ�… |
|
popüler kültürde giderek daha fazla yer buluyor; lubunya olmasalar da pek |
|
çok insan “koli kesiyor,“ ya da “madilik çıkarıyor“. Efruz, Lubunca… |
|
kullanımındaki değişimini anlatırken gözlerini deviriyor: “Daha anaakım |
|
olduğu kesin. Kerimcan Durmaz gibi internet fenomenlerinin de etkisi var |
|
bunda.“ Zelal devam ediyor: “Fatih Ürek kullanırken küçümseniyordu. Ş… |
|
işler değişti…“ |
|
|
|
Zelal ve Efruz dilin kullanımının cis-gayler tarafından değiştirilmesi ve |
|
anaakımlaştırılmasına da temkinli yaklaşıyorlar. Trans seks işçileriyle |
|
Lubunca konuşan diğer kesimler arasında ciddi sınıfsal farklar olduğunu |
|
düşünüyorlar. Bunun yanı sıra, dilin kendisi de yayıldıkça değişiyor. |
|
Lubuncadaki pek çok kelimenin artık farklı anlamlarda kullanıldığından |
|
bahsediyor Zelal. Paparon'un (polis) artık “beybi“ olmasını, askerler i�… |
|
kullanılan balina kelimesinin 80’ler ve askeri darbe etkisi geçtikten sonra |
|
hiç kullanılmamasını bunlara örnek olarak gösteriyor. Zelal dili doğru |
|
kullanmaya devam edebilmek için, sık sık Aksaray’da çalışan gacılardan |
|
(seks işçisi trans kadınlar) teyit aldığını ifade ediyor. Bu altkültür… |
|
tecrübe aktarmak ve korunmak için hala gerekli olduğunu ve aynı zamanda |
|
yeni jenerasyonlara aktarılması gerektiğini vurguluyor. |
|
|
|
Lubuncanın değişimi, dil bilimci Nicolas Kontovas'ı şaşırtmıyor: “Hom… |
|
bir LGBT toplumu olmadığı için bu değişimler aslında normal. Topluluk k�… |
|
olduğu için de bu tarz değişimler kolay oluyor.“ Kontovas, yine de dili |
|
hala en çok trans öznelerin kullandığını hatırlatıyor: “En sıkı tut… |
|
köşe trans seks işçileri aslında. Orada hala eski ateşiyle yanıyor. Bu |
|
komünitede az insan kalır ya da bu insanların gizlenmeye duyduğu ihtiyaç |
|
ortadan kalkarsa Lubunca da daha az kullanılır.“ |
|
|
|
Haziran'ın son haftasına tekabül eden Onur Haftası'nı düzenleyen komite, |
|
özellikle son iki senedir yazdıkları basın metinlerinde Lubuncayı sık sık |
|
kullanıyor. Bu, Lubuncayı politik alanda da daha görünür kılıyor. Bu yı… |
|
Onur Haftası kapsamında düzenlenen etkinliklerin arasında „Lubunca şarkı |
|
yazım atölyesi“ de var. Türkçe pop şarkılarına kuir müdahalelerde bul… |
|
„Korospular“ müzik grubundan iki kişinin yürüttüğü bu atölye, “an… |
|
şarkıları Lubunca sözlerle yeniden yorumlama“ya odaklanıyor. Efruz ve Ze… |
|
bunun ne kadar ilginç olabileceğinden bahsediyorlar. Onur Ayı ile birlikte |
|
yükselen gerilim ve tehditleri, hedef göstermeler üzerine konuşuyorlar. |
|
Pazar günü gerçekleşmesi planlanan Onur Yürüyüşü'ne getirilen yasağa … |
|
gullüm (gırgır) enerjileri yerinde. |
|
|
|
28 Jun 2019 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
Lara Özlen |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Kültür |
|
taz.gazete |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
