 |
# taz.de -- Üreme hakkı ve sağlık sisteminde şiddet: Benim bedenim devleti… |
|
|
|
> Natrans kadınların ürememe hakkını gasp eden ve doğurmayı teşvik edici |
|
> politikalar uygulayan devlet, trans kadınların ise kimlik değiştirme, |
|
> üreme ve annelik haklarını engelliyor. |
|
|
|
Türkiye’de kadınların bedenlerine müdahale eden sistemin kendini en çok |
|
gösterdiği alanlardan biri, üreme organlarını kontrol mekanizmaları. Konu |
|
bedenlerine dair kararlar vermek olduğunda, Türkiye’deki tüm kadınlar |
|
cis-heteroseksüel erkek odaklı sağlık sisteminin mağduru. Bazı kadınlar�… |
|
yasal kürtaj ve doğum kontrolü hakları gasp edilirken, başka kadınların … |
|
çocuk sahibi olma hakları ve bedensel özerklikleri saldırı altında. Sağl… |
|
sistemi ve yasalar, hem trans hem de cis kadınların bedenleri üzerinde |
|
“Benim bedenim, benim kararım“ sloganıyla tamamen zıt politikalar |
|
uyguluyor. |
|
|
|
Türkiye’de kimliğindeki cinsiyet hanesini değiştirmek isteyen trans |
|
kadınlar, devletin üreme haklarına müdahalesiyle karşılaşıyorlar. Tıp |
|
fakültesi 5. Sınıf öğrencisi Canan Yıldız*, bu süreçlerin nasıl |
|
işletildiğine hem profesyonel hem de kişisel olarak tanıklık eden trans bir |
|
kadın. Katıldığı kadın hakları konulu medikal seminerlerde hep natrans |
|
kadın bedenlerinden bahsedildiğini, doğum izni, kürtaj hakkı gibi konular |
|
tartışılırken trans kadın bedenlerinin gündeme gelmediğini gözlemliyor. |
|
Bunun en temel sebebini tıp eğitiminde lgbti+ kişilerden bahsedilmemesi ve |
|
mezun olan doktorların translık konusunda son derece bilgisiz oluşu olarak |
|
görüyor: “Sokaktan geçen birine sormaktan farkı yok, profesörler bile |
|
hiçbir şey bilmiyor.“ |
|
|
|
Yıldız, trans kadınlara kimlik almak için zorunlu kılınan genital ameliyat |
|
sürecini şöyle detaylandırıyor: “Ameliyat sonrasında mahkeme doktor |
|
raporunu yeterli bulmuyor. İlk raporun alındığı hastaneden farklı olan |
|
ikinci bir üniversite hastanesinden rapor istiyorlar. Oradaki doktor da |
|
kişinin vajinasını inceliyor, derinlik var mı diye bakıyor.“ |
|
|
|
Tıp fakültesindeki hocası derste kendi yaptığı ameliyattan kesitler |
|
göstererek vajina derinliğiyle bir başarı olarak övünmüş. Cinsiyet uyum |
|
ameliyatı yapan doktorların da mahkemenin de kafasını taktığı nokta asl�… |
|
bu: Bu kadının vajinası onu kadın olarak tanımamız için yeterli derinlik… |
|
mi? Yıldız bu tür muayenelerin son zamanlarda daha makul olduğunu, eskiden |
|
kadınların vajinalarının santim santim ölçüldüğünü ve kimlik alma ha… |
|
bu santimlere bağlı olduğunu anlatıyor. Derinlik meselesinin de kadınların |
|
erkeğe cinsel hizmet sunacak nesneler olarak görülmesiyle alakalı olduğunu |
|
düşünüyor. |
|
|
|
## Ameliyat resmî cinsiyet değişimi için yasal zorunluluk |
|
|
|
Anayasa mahkemesi Mart 2018’de trans kişilerin nüfus cüzdanını |
|
değiştirebilmek için Medeni Kanun’un 40. Maddesinde bulunan “üreme |
|
yeteneğinden sürekli biçimde yoksun olma“ şartını kaldırdı, fakat „… |
|
olma şartının iptali“ istemini reddettmesi de pratikte aynı sonuca yol |
|
açıyor. Ameliyat gibi kişinin özel kararı olacak bir mesele, halen cinsiyet |
|
hanesinin değişimi için yasal bir zorunluluk. |
|
|
|
Türkiye’de cinsiyet geçiş süreci ancak üniversite hastanelerinde |
|
başlatılabiliyor: İstanbul’da Cerrahpaşa, Çapa ve Marmara Eğitim ve |
|
Araştırma Hastaneleri’nde bu hizmet mevcut. Ancak Yıldız, süreç hakkın… |
|
bilgili olan ve pratikte uygulamaya döken tek hastanenin Cerrahpaşa |
|
olduğunu, buradaki doktorların da artık trans kadın danışan istemedikleri… |
|
anlatıyor. Doktorlar randevu vermedikleri için sürece başlamak neredeyse |
|
imkansız hale gelmiş durumda. Hastane koridorlarında bekleyerek, geçiş |
|
süreci doktorunu bulup ona yalvararak randevu alabilenler olduğunu söyleyen |
|
Yıldız, doktorun bu kişilere “Peki gel ama kimseye söyleme“ dediğini |
|
aktarıyor ve “Bu kadar trans kadın nereye gidecek?“ diye soruyor. |
|
|
|
Hastanelerdeki beden bütünlüğü ihlalleri de büyük bir sorun. Geçiş sü… |
|
başlamak için jinekoloji, üroloji, psikiyatri, genetik, endokronoloji ve |
|
plastik cerrahi olmak üzere altı farklı bölümden rapor alınması gerekiyo… |
|
Gıda mühendisi olarak çalışan 35 yaşındaki Merve Çelik*, hastanelerde |
|
mahremiyetinin defalarca zedelendiğini anlatıyor: “En travmatiği kadın |
|
doğum bölümünde yaşadıklarımdı. Çok özel sorular sordular, sevgilim o… |
|
olmadığına, ilişki yaşayıp yaşamadığıma dair. Ben oraya gittiğimde |
|
soyunacağımı da bilmiyordum.“ |
|
|
|
Rapor almaya çalıştığı eğitim araştırma hastanesinde üç farklı böl… |
|
çırılçıplak soyunmak zorunda bırakıldığını, onlarca stajyer tarafın… |
|
vücudunun her yerinin incelendiğini aktarıyor. “Translığımın bütün b… |
|
ne ilgisi var?“ sorusuna aldığı yanıt “Bizimle ilgisi olmasa da prosed�… |
|
olarak bunlardan geçmek zorundasın“ olmuş. Üroloji bölümünde doktorun |
|
öncesinde hiçbir bilgi vermeden, aniden “göğsünü sıktığını“ ifad… |
|
Çelik, kendisini çok rahatsız hissetmiş: “Soyunun diyorlar, soyunuyorsunu… |
|
Özel bölgelerinizi elliyorlar.“ Sonrasında genital boyunu ölçmek |
|
istediklerinde direnmiş ve izin vermemiş. |
|
|
|
Aynı zamanda cinsiyet uyum ameliyat talebinin reddedildiği durumlar da |
|
oluyor. Tekirdağ 2 No'lu F Tipi Kapalı Cezaevi'nde tutulan trans kadın |
|
tutuklu Buse, 31 Ocak’tan beri ameliyat hakkına erişim hakkı talebiyle öl… |
|
orucunda. Adalet Bakanlığı, Buse’nin hastaneye sevk edilmesine izin |
|
vermezken, gerekçesinde “Ameliyat zorunludur ancak aciliyeti yoktur“ |
|
ifadesine yer verdi. |
|
|
|
## „Kürtaj için gelenleri geri çevirmemiz gerektiği söyleniyor“ |
|
|
|
Yasal hakları olan güvenli sağlık hizmetine erişemeyen ve bu süreçte |
|
şiddetle karşılaşan bir başka grup kadın da kürtaja ihtiyaç duyan kadı… |
|
Kürtaj için çoğunlukla özel hastaneye yönelmek zorunda kalan cis kadınlar |
|
da bedensel özerkliklerini devletin aksi politikalarına rağmen korumaya |
|
çalışıyorlar. Gizem Saylan*, İstanbul’da adını vermek istemediği bir … |
|
araştırma hastanesinin jinekoloji bölümünde uzman bir doktor. Kürtaj işl… |
|
10 haftaya kadar yasal olmasına rağmen gelen hastaları geri çevirmek |
|
zorunda kaldıklarını anlatıyor: “Yukarıdan baskı var. Aslında yazılı… |
|
direktif yok, servisteki şefler bize kürtaj için gelen hastaları geri |
|
çevirmemizi söylüyor, ama onlara bunu kim söylüyor, bilmiyoruz. Tahminimiz |
|
başhekimlik ya da Sağlık Bakanlığı olduğu.“ |
|
|
|
Saylan’a göre danışanlar internetten edindikleri bilgilerle kürtaj yapan |
|
hastaneleri tespit etmeye çalışıyorlar. Yasal bir hizmeti talep ettiğinin |
|
bilincinde olan kişiler ısrar etseler de, istek üzerine olan kürtajları |
|
hekimler kabul etmiyor: “Buraya gelenler zaten özel hastaneye gidemeyen, |
|
maddi durumu yetersiz, çaresiz insanlar. Bunu görmek çok zor. Ancak yardım |
|
etmek istesem de bu benim inisiyatifimde değil.“ |
|
|
|
Devlet hastanelerinde kürtaj olabilenler de var: Araya sokacak tanıdıkları |
|
olanlar. Saylan böyle durumlarda hastane kayıtlarına gebeliğin sağlığı |
|
tehdit ettiğine dair bir not düşüldüğünü, böylece dikkat çekmediğini |
|
anlatıyor. Deniz Şahin* bu kadınlardan biri. Bir kez 19 yaşındayken özel |
|
hastanede, bir kez de 2017 yılında, 31 yaşındayken devlet hastanesinde |
|
kürtaj olmuş. İlk kürtaj işleminde yasal haklarını iyi bilmediği ve |
|
“Çaresiz ve genç“ olduğu için doktordan gördüğü kötü muameleye ses |
|
çıkaramadığını söylüyor: “Ultrason öyle kötüydü ki acıdan doktor… |
|
tuttum.“ Doktorun tersleyerek konuşmasını ve kendisini aşağılayan |
|
bakışlarını evli olmamasına bağlıyor: “Bıyığını, yüzünü hiç u… |
|
|
|
İkinci defasında ise, hemşire olan bir arkadaşının çalıştığı devlet |
|
hastanesinde kürtaj oluyor. Bu kez araştıracak zamanı olduğu ve artık |
|
devlet hastanelerinden böyle bir talepte bulunabileceğini öğrendiği için |
|
özel hastanelerde istenen 1750 lira ücreti ödemek yerine ücretsiz sağlık |
|
hakkının peşine düşmeye karar veriyor. Bu sefer „tanıdık“ olduğu i�… |
|
kendisine kötü davranılmıyor. “Beni, 'Bir daha çocuk sahibi |
|
olamayabilirsin’ diyerek vazgeçirmeye çalıştılar.“ diyor yine de. Kür… |
|
yapıldığı Dr. Sami Ulus Hastanesi'ndeki doktorlar Şahin'e sadece lokal |
|
anestezi ile işlem yaptıklarını söylüyor. Şahin, narkozu ekstra bir masr… |
|
olarak gördüklerini ve kürtaj olan kişileri uyutmayarak masraftan |
|
kaçtıklarını belirtiyor. Aynı hastanenin başka bir yerleşkesinde çalı�… |
|
hemşire arkadaşı sayesinde zorlukla narkoz almayı başarsa da bunun rutin |
|
dışı olduğunun farkında. |
|
|
|
## Kürtaj olmak ve tüp bağlatmak için „erkeğin rızası“ gerekli |
|
|
|
Deniz Şahin, iki kürtaj tecrübesinde de doktorların kendisine sorduğu ilk |
|
sorunun “Evli misin?“ olduğunu söylüyor. Zira evli olanların kocaların… |
|
olmayanların ise sevgililerinden kürtaj için imza isteniyor. Tüplerini |
|
bağlatmak isteyen evli kadınlar da yasal olarak eşlerinin imzasına muhtaç. |
|
Oysa Dr. Saylan, üroloji bölümüne tüp bağlatmak için gelen erkeklerin |
|
eşlerinden herhangi bir izne ihtiyaç duymadıklarını belirtiyor. Saylan’a |
|
göre tüp bağlatmak, özellikle de birkaç çocuğu olan, spiral ya da hormon |
|
ilacı kullanmayı istemeyen ya da kullanamayan kadınlar için “korunma |
|
yöntemleri arasında en kolayı“. Ama gözlemlerine göre erkekler hem bu |
|
işleme izin vermiyorlar hem de kondom kullanmayı reddediyorlar. Böylece bu |
|
kadınların üreme hakları tamamen evli olduğu erkeğin kontrolünde kalıyo… |
|
|
|
Dr. Saylan evlilik içi tecavüz mağduru olan ya da eşlerinden kürtaj için |
|
izin alamayan kadınların piyasada “düşük hapı“ diye bilinen ilaçlara |
|
yöneldiğini söylüyor: “El altından bu ilaçları alıyorlar. Sahte, ger�… |
|
ayrımı yok. Tableti 300-400 lira civarında ve gebeliği sonlandırmak için |
|
birkaç tablet kullanıyorlar.“ Hastaneye bu şekilde ilaç alarak gelen kişi |
|
sayısının oldukça yüksek, çünkü artık düşük başladığı için has… |
|
kürtaj işlemini gerçekleştiriyor. |
|
|
|
Trans kadınlar da benzer sebeplerle doktor gözetiminde bulunmaksızın hormon |
|
ilaçlarına başlıyorlar. Hormon takviyesine başlamak için altı aydan iki |
|
yıla kadar uzayabilen psikiyatrik gözetim zorunluluğu pek çok trans kadın�… |
|
hayatına devam etmesine engel oluyor. Sosyal hayata dahil olmak, iş ya da |
|
okula gitmek gibi gündelik eylemlerin bile zorlaştığı bir gerçeklikte pek |
|
çok trans kadın eczaneden kolay ulaşılabilir hormon ilaçları satın alıy… |
|
Bu anlamda sağlık hizmetlerinin kadın düşmanı uygulamaları, hem cis hem |
|
trans kadınları bedenleri üzerinde söz sahibi olmak adına sağlıklarını |
|
tehlikeye atan eylemlere mecbur bırakıyor. |
|
|
|
## Yasaklanan ya da kontrol altında tutulan bedenler |
|
|
|
Natrans kadınların ürememe hakkını gasp eden ve doğurmayı teşvik edici |
|
politikalar uygulayan devlet, trans kadınların ise üreme ve annelik |
|
haklarını engelliyor. Devlet hastanelerinde trans kadınlar için sperm |
|
dondurma imkanı yok. Merve Çelik, kendisine bu konuda bir bilgi verilmediği |
|
için spermini dondurmadan sürece başladığını, tüm yaşadıklarına rağ… |
|
büyük hak ihlali olarak“ bunu gördüğünü söylüyor. Çocuk sahibi olma… |
|
isteyen bir arkadaşı maddi durumu pek iyi olmamasına rağmen 1700 Euro |
|
ödeyerek Kıbrıs’ta sperm dondurmuş. Ancak trans kadınların yasal annelik |
|
haklarının Türkiye’de nasıl bir çerçevede çizileceği sorusunun henüz… |
|
yanıtı yok. |
|
|
|
Bu durumda bazı kadınlar çocuk sahibi olmama yönündeki kararları |
|
engellendiği için özel hastanelerde yüksek ücretler ödeyerek kürtaj olma… |
|
mecbur kalırken, bazı kadınlar da çocuk sahibi olmaları engellendiği için |
|
yüksek meblağlar ödemek zorunda kalıyorlar. İnsan hakları avukatı Sinem |
|
Hun, “Devletin üremesini istemediği 'yasaklı kadın bedenleri’ ve bir de |
|
kendi kontrolünde, kendi usulü çerçevesinde üremesini istediği kadın |
|
bedenleri var.“ diyor. Bu açıdan kadın hareketinin bütün kadınların ü… |
|
meselelerini sahiplenmesi gerektiği görüşünde. Zira beden politikalarının |
|
farklı kadın bedenlerinde nasıl uygulandığını anlamak ve paralellikleri |
|
görmek, daha kapsayıcı bir beden özerkliği mücadelesinin de önünü aça… |
|
|
|
* Yazıda geçen bazı isimler, güvenlik nedeniyle değiştirilmiştir. |
|
|
|
8 Mar 2019 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
Burcin Tetik |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Toplum |
|
taz.gazete |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
