 |
# taz.de -- Öfke, pazarlık, kabullenme: Türkiye'nin plastik poşetle imtihan… |
|
|
|
> Yakın zamana dek bedava olan alışveriş poşetleri, Çevre Kanunu’nda |
|
> yapılan değişikliğin ardından 25 kuruşa satılmaya başlandı. Uygulama… |
|
> ilk haftaları sancılı geçiyor. |
|
|
 |
Bild: Artık pek çok müşterinin gözdesi, ekmek ve sebze-meyve bölümündek… |
|
|
|
İstanbul’un tarihi yarımadasında yer alan ünlü Fatih Camii’nin alt |
|
sokaklarından birinde ucuz ürünler satan BİM marketi yer alıyor. Kasa |
|
kuyruğunda bekleyenlerden biri, çaktırmadan yandaki boş kasada asılı |
|
poşetlerden birini almaya gayret ediyor. Durumu fark eden kasiyer poşet |
|
ücreti isteyince müşteri bıkkınlığını açık eden bir şekilde bağır… |
|
başlıyor: “Bir tane şey için 25 kuruş mu vereceğiz, milleti geberttiler… |
|
|
|
2019 ile birlikte başlayan ücretli poşet uygulaması, aradan geçen birkaç |
|
haftaya rağmen bu tür sahnelerin yaşanmasına neden oluyor. Çevre ve |
|
Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un Ocak ayında yerel yönetimlere gönderdi�… |
|
genelgeye göre, Türkiye’nin toplam yıllık poşet tüketimi 35 milyar adet. |
|
Çevre Kanunu’nda yapılan değişiklikle poşetler artık 25 kuruşa satıl�… |
|
hedef kişi başına yıllık tüketimi yılda 440 adetten önce 90’a, 2025�… |
|
kadarsa 40 adete düşürmek. Düzenlemeyle birlikte plastik poşetler, ekmek ve |
|
meyve-sebze satılan yerler hariç tüm satış noktalarında ücretli oldu. Da… |
|
sonra bu istisnaya eczaneler de dahil edildi. |
|
|
|
Enflasyonun yüzde yirminin üzerinde olduğu Türkiye’de bu 25 kuruşlar |
|
kimilerinin bütçesinde kaydadeğer bir yekûn teşkil ediyor. Market sepetinin |
|
başında duran bir kadın, “Toplu alışverişte 8-10 poşet 2-3 lira tutuyo… |
|
paraya ben bir paket makarna daha alırım. Asgari ücretli için önemli“ |
|
ifadelerini kullanıyor. |
|
|
|
## Poşetlerdeki reklama sınırlama |
|
|
|
Plastik torbaların ücretli olmasının ardından artık pek çok müşterinin |
|
gözdesi, ekmek ve sebze-meyve bölümündeki ücretsiz ince poşetler. Dışar… |
|
konulan meyve kasalarının başındaki görevli, “Bu poşetleri topuyla alıp |
|
götürüyorlar. Çok değerlendi bunlar“ diye anlatıyor. Bu geçiş süreci… |
|
müşterinin öfkesine en çok hedef olan çalışanlar ise kasiyerler. Bir |
|
kasiyer, müşterinin elindeki ürünleri gösterip kendisine öfkeyle “Nereme |
|
sokayım“ diye sorduğunu anlatıyor. Bir başkası, “Burası yine iyi, |
|
Karagümrük’te kasiyerin üzerine yürümüşler“ diyor. Müşterilerin sa… |
|
bir diğer argüman, “Neden para verdiğim poşette marketin reklamını |
|
taşıyayım!“ Bu tepkilerin ardından Bakanlık, 1 Nisan'dan itibaren |
|
poşetlerin üzerindeki marka alanına sınırlama getireceğini açıkladı. |
|
|
|
Öfkelenenlerin yanında hızla yeni duruma ayak uyduranlar da var: BİM’in |
|
kapısından takım elbiseli, orta yaşlı bir adam, elinde parlak yeşil bir c… |
|
temizleyiciyle çıkıyor. Arkasında genç bir kadın, üniversite öğrencile… |
|
arasında ucuzluğu için tercih edilen köri çeşnili hazır makarnadan dört |
|
paket almış, paltosunun içine yerleştirmeye çalışıyor. Üzerine hırka |
|
geçirip markete gelmiş bir kadın ise, sarı kazağının minik cebine koydu�… |
|
gofretleri düşürmemek için eliyle destekliyor. Aldıkları ürünleri |
|
ceplerinden çıkardıkları katlanmış eski poşetleri kullananların sayıs�… |
|
oldukça fazla. |
|
|
|
Kasiyerler ve market sahipleri poşet tüketimine dair yüzde 70-80’lik |
|
azalıştan bahsederken, Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve |
|
Eğitim Vakfı Başkanı Yavuz Eroğlu, üretimlerinde yüzde 50 düşüş oldu… |
|
söyledi. Bütçelerindeki poşet masrafı düşen market sahipleriyse yeni |
|
düzenlemeden memnun. Fatih’te yer alan Sağın Hipermarket’in sahibi Tahir |
|
Sağın'a göre eskiden küçücük bir ürün için 2-3 bedava poşet alan |
|
müşteriler, şimdi aldıklarının hepsini tek bir ekmek poşetine koyuyor. |
|
|
|
## 25 kuruşun 15'i vergi |
|
|
|
Beşiktaş’taki büyük Migros mağazasında kullanışlı ve şık bez torba… |
|
halihazırda yaygınlaşmaya başlamış. Buralarda “Faydalı ama…“ deyip… |
|
itirazlarını sıralayanların sayısı Fatih’tekine kıyasla oldukça fazla. |
|
Ücretli poşet uygulamasına, sebze-meyve reyonundaki ücretsiz poşetlerle |
|
“direndiğini“ söyleyen bir genç, “25 kuruşun 15 kuruşu vergi olarak |
|
gidiyor, o beni rahatsız ediyor,“ diyor. |
|
|
|
Yapılan düzenlemeye göre poşetlerden alınan 25 kuruşun 10 kuruşu poşet |
|
maliyetini karşılamak üzere satış noktalarına, 15 kuruşu ise çevre |
|
projelerini desteklemek üzere geri kazanım katılım payı olarak Çevre |
|
Bakanlığı hesabına gidecek. Tüketiciler Birliği Federasyonu Başkanı Bü… |
|
Deniz, ücretli poşet kararını çevre için kesinlikle doğru bulduklarını, |
|
tüketici tepkilerinin de zamanla azalacağını söylüyor. Öte yandan, |
|
başlangıçta ücretin daha düşük olabileceğini belirten Deniz’in Çevre |
|
Bakanlığı’na aktarılan 15 kuruşlarla ilgili yorumu şöyle: |
|
|
|
“Toplumun kafasında geçmiş deneyimler sonucunda oluşmuş şöyle bir soru… |
|
Fonlarda toplanan para doğru kullanılıyor mu? Sayıştay’ın olanakların�… |
|
azaltıldığı bir ekonomide bu fondaki paraların gerçekten geri dönüşüm… |
|
destekleyecek uygulamalarda kullanılıp kullanılmadığına dair tereddütler |
|
hep olacaktır.“ |
|
|
|
AKP hükümeti 16 yıllık iktidarı boyunca pek çok kez çevreyle ilgili |
|
düzenlemeleri nedeniyle eleştirildi. Beşiktaş’taki tepki gösteren |
|
tüketicilerden biri „çevre katliamları“ndan bahsedip, hükümetin çevre… |
|
ücretli poşet uygulamasında samimi olmadığını ifade ediyor. Plastik |
|
şişelerin geri dönüştürülmediğini, her şeyin plastikle paketlenmiş ol… |
|
hatırlatanlar da var. “Neden önce poşet?“ diye soruyorlar. Çevre |
|
Mühendisleri Odası’nın raporuna göre Türkiye her yıl 8 milyon 612 bin t… |
|
plastik tüketiyor, bunun 1 milyon 800 bin tonu ambalaj. Ambalajların sadece |
|
yüzde 21’i toplanıyor. OECD’nin 2015 verilerine göre ise Türkiye, çöp… |
|
sadece yüzde 1’ini dönüştürebiliyor. |
|
|
|
## „Yeni düzenlemeler gerekli“ |
|
|
|
Çevre Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Başkanı İlkim Yiğit de, geç kal… |
|
olsa da kanundaki düzenlemelerin “çevre açısından oldukça iyi“ olduğ… |
|
söylüyor. İlgili kanun, ücretli poşet uygulamasının yanı sıra, belirli |
|
ambalajlar için 2021’den itibaren depozito zorunluluğu getiriyor. Böylece |
|
kola kutusu, cam şişe gibi ürünlerin toplanması kolaylaşacak. Fonda |
|
toplanan paralar yerel yönetimlere geri dönüşüm projelerini desteklemek |
|
için aktarılacak. Bu düzenlemeleri önemli bulan Yiğit, uygulama kısmına |
|
dikkat çekiyor: “Fon yerel yönetimlere siyasi öncelik gözetmeksizin şeff… |
|
doğru ve adil bir şekilde dağıtılmalı.“ |
|
|
|
Ücretli poşet uygulamasının tüketicilerin yanında olumsuz etkilediği bir |
|
grup daha var: Üreticiler. Sektörde irili ufaklı iki bin firma bulunuyor. |
|
Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı Başkanı |
|
Yavuz Eroğlu, üretimdeki düşüşün, 20 bin kişinin çalıştığı sektö… |
|
yüzde 10 işten çıkarma olarak yansıdığını, ilerleyen zamanda bu oranın |
|
yüzde 50’lere çıkabileceğini söylüyor. Eroğlu, tüm bu olumsuzluklara |
|
rağmen, dünyanın pek çok yerinde var olan ücretli poşet uygulamasını |
|
faydalı bulduklarını belirtip, bazı düzenlemeler istiyor. Bunlardan birisi, |
|
mağazalarda satılacak ve çok kez kullanılabilecek kalın poşetlerin ücret… |
|
olması. Ayrıca geçiş sürecinde kurulacak Sanayi Dönüşüm Fonu aracılı… |
|
sektörün desteklenmesi. |
|
|
|
Ocak ayında gelen düzenlemeyle poşet bolluğundan darlığa düşen Türkiye |
|
zorlansa da, dirense de, ikna olmasa da yeni duruma adapte oluyor. BİM’den |
|
çıkan, orta yaşlı olmasına rağmen çoğu dişi dökülmüş, iki paket s�… |
|
üstüste elinde taşıyan adamın dediği gibi: “Eskiden köyde yanımızda … |
|
götürürdük, kabın darasını alırlardı, onun içine koyarlardı. Şimdi … |
|
poşet götüreceğiz. Alışacağız.“ |
|
|
|
25 Jan 2019 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
Tuğba Tekerek |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Toplum |
|
Patataz |
|
taz.gazete |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
