 |
# taz.de -- Anayasa hukukçusu Murat Sevinç:: „OHAL hukuku olağan dönem hu… |
|
|
|
> Anayasa hukukçusu Murat Sevinç ile son KHK’ları, 19 Temmuz'un ardından |
|
> OHAL'e ihtiyaç duymayacak olan sistemi Türkiye’de „çoğunluğun oyuyla… |
|
> gerçekleşen rejim değişimini konuştuk. |
|
|
 |
Bild: „Bu sistem ya ‚tek adama’ ya da ‘tıkanmaya’ neden olacak.“ |
|
|
|
Kendisi de önceki dönemlerde çıkartılan bir KHK ile Ankara |
|
Üniversitesi’ndeki görevinden ihraç edilen Anayasa hukukçusu Murat Sevinç |
|
ile son KHK’ları, 24 Haziran’daki seçimlerle birlikte geçilen yeni siste… |
|
Türkiye’de „çoğunluğun oyuyla“ gerçekleşen rejim değişimini konu�… |
|
|
|
6 Temmuz sabahı yayımlanan, seçimlerden sonraki ilk KHK ile başlayalım. 698 |
|
sayılı KHK’ye göre bakanlar kurulunun tüm yetkileri Cumhurbaşkanı Erdo�… |
|
devredildi. Hangi yetkiler bunlar? |
|
|
|
Aslında bu, 16 Nisan 2017’de yapılan referandumun ardından gelen bir uyum |
|
KHK’si. Referandumdan sonra, altı ay içerisinde bunların çıkarılması |
|
gerekiyordu, ancak yapılmamıştı. 24 Haziran için baskın seçim kararı |
|
alınınca da yeni sistem için gerekli mevzuatı yeniden düzenlemek zorunda |
|
kaldılar. Bunu çok hızlı bir yöntemle, KHK ile gerçekleştirdiler. |
|
Dolayısıyla daha önce ‚iki başlı’ yürütme organının gereği olan y… |
|
düzeni değiştirilerek, bakanlar kurulunun sahip olduğu yetkiler tamamen |
|
cumhurbaşkanına aktarıldı. Bu değişiklik, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan… |
|
kendi kurum ve makamlarını, kararnamelerle ve yapacağı atamalarla yaratma |
|
yetkisi tanımış oluyor. Bu, bugüne dek hiçbirimizin deneyimlemediği, |
|
tarihsel birikimi tersine çeviren ‘yepyeni’ bir şey. |
|
|
|
95 yıllık cumhuriyet birikiminin bir gecede, tek bir KHK ile kaybedildiği |
|
yönünde yorumlar yapılıyor. Bu doğru mu? Yoksa Türkiye, bu kazanımları … |
|
yıl içerisinde yavaş yavaş mı teslim etti? |
|
|
|
Hem doğru, hem de yanlış. Kendi elimizle verdiğimiz kısmı tamamen doğru. |
|
Kazanımlar özellikle son 10 yılda bazen yavaş, bazen de çok hızlı |
|
tüketildi. 2007’deki Anayasa değişikliklerinden başlayarak 2010 ve 2017�… |
|
her taleplerini oylamaya sundular. Seçmen de çoğuna ‚evet’ dedi. Yani |
|
Türkiye’de rejim, çoğunluğun oyuyla değişmiş oldu. Aslında son KHK’… |
|
Erdoğan’a devredilen pek bir şey yok. Bunlar sadece daha önce |
|
devredilenlerin görünür hale gelmesi. Halkın yanısıra Meclis de kendi |
|
gücünü azaltan değişiklikleri hevesle kabul etti. Başbakan Binali Yıldı… |
|
dahi kendi makamını ortadan kaldıran Anayasa değişikliklerini büyük |
|
heyecanla destekledi. Bir gecede değil, on küsur yılda gözümüzün içine … |
|
baka yapıldı her şey. |
|
|
|
Bakanlar kurulu yetkilerini Erdoğan’a devreden KHK’nin içerisinde, ‘çe… |
|
ekimi’ ile ilgili de bir madde bulunuyor. Cumhurbaşkanlığı sistemine |
|
geçilirken, çeltik ekiminin de unutulmamış olması ne anlama geliyor? |
|
|
|
“Nasıl olsa denetlenmeyecek; fırsat bu fırsat. O konuyu da aradan |
|
çıkaralım“ demişlerdir. Mesela daha önceki OHAL KHK’lerinin birinde de… |
|
lastiği’ konusu düzenleniyordu. Bir tür „torba KHK“ hazırlayıp, ilgi… |
|
konuları da araya sokuşturuyorlar. |
|
|
|
Yeni sistemde cumhurbaşkanının anayasal yetkilerini göz önüne aldığın�… |
|
özetle Türkiye’yi nasıl bir sistemin beklediğini söylersiniz? |
|
|
|
Lamı cimi yok! Tek adam rejimine geçtik. Bu söylediğimin, cumhurbaşkanın�… |
|
kim olduğuyla da ilgisi yok. Kim seçilirse seçilsin, bunun adı 'tek adam |
|
anayasası’ olur. Geçen referandumla yapılan Anayasa değişikliği, sistem… |
|
kaynaklanan sorunları çözmek değil, bir kişinin isteklerinin gerçekleşme… |
|
için yapıldı. Öyle bir yapı kurdular ki, cumhurbaşkanı ile Meclis çoğu… |
|
aynı siyasal eğilimdeyse cumhurbaşkanının yapamayacağı tek bir şey bile |
|
yok. Farklı siyasal eğilimlerde olurlarsa sistemin tıkanma ihtimali çok |
|
güçlü. |
|
|
|
24 Haziran seçimleri sonuçlarına göre durumumuz hangisine daha uygun? |
|
Erdoğan istediği her şeyi yapabilecek konumda mı, yoksa sistem tıkanacak |
|
mı? |
|
|
|
Erdoğan, Meclis çoğunluğunu kaybedeceğini ve ittifaklar kurması |
|
gerekeceğini hiç hesap etmemişti. Haliyle bizi bekleyen sistemin adı: |
|
“Yönetilemezlik“ Cumhurbaşkanının olağanüstü güçlü yetkileri var … |
|
karşılığında da siyasal denetimden bağımsız. Diyeceksiniz ki “Yargı |
|
bağımsız; hakimler denetleyebilir.“ Herhalde Türkiye’de bunu söyleyebi… |
|
aklı başında tek bir insan dahi yoktur. Anayasa Mahkemesi’nin üyelerini |
|
bile büyük ölçüde cumhurbaşkanı belirleyecek. Aynı zamanda bürokrasiyi |
|
dizayn edebilecek. Hesap vereceği hiçbir kurum yok. Güçler ayrılığı |
|
ilkesinin işlevini yitirdiği, siyasal gücün tek elde toplandığı, bir |
|
asırlık geleneklerin terkedildiği, karman çorman bir dönem bekliyor |
|
hepimizi. Altından kalkılamayacağını ve bu sistemin sürdürülemeyeceğini |
|
düşünüyorum. Kazanan muhalefet olsaydı da sürdürülemeyecekti. |
|
|
|
Binlerce insanın sabaha dek Resmi Gazete’nin internet sitesinin başında |
|
beklediği ve öncesinde kamudan ihraçların olacağının duyurulduğu bir KH… |
|
8 Temmuz sabahı yayımlandı. Buna göre 18 bin kişi görevinden ihraç edild… |
|
Bu, bugüne kadarki en kabarık ihraç listesi. Sizce özel bir anlam ifade |
|
ediyor mu? |
|
|
|
İnanılmaz sayılar bunlar. Bu bir OHAL KHK’si ve aslında kabul edildiği |
|
tarih seçimden önce. Yani listeye girecek isimler bir ay önce |
|
kararlaştırılmış, duyurulması için de seçimlerin sona ermesi beklenmiş. |
|
Herhalde oylar etkilenmesin diye böyle yapmışlardır. İnsan yaşamlarının |
|
değil, oy oranlarının önemi var çünkü bu ülkede. Sanırım bu, sistemim… |
|
demokrasimizin kalitesi ve yönetim anlayışı açısından yeteri kadar özel… |
|
anlam ifade ediyor. |
|
|
|
Eski sisteme göre OHAL sonlandığında, çıkarılan KHK’lerin Meclis’in … |
|
sunulması gerekiyordu. 18 Temmuz günü OHAL sona erdiğinde, iki yıllık |
|
süreçte çıkarılan KHK’ler Meclis’in onayına sunulacak mı? |
|
|
|
Erdoğan’ın yemin edip göreve başlamasıyla artık yeni sistem yürürlü�… |
|
girmiş oldu. Ve bu sistemde OHAL KHK’si diye bir şey de Meclis’in bu |
|
metinleri görüşme, hakkında karar verme ve yasalaştırma yetkisi de yok. |
|
Meclis, olmayan yetkisini mi kullanacak yoksa yasalaştırma gereği |
|
duymayacaklar mı bilmiyorum. Ancak her halükarda OHAL kalktığında bu |
|
KHK’lerin de geçerliliğini yitirmesi gerektiğini söylemek hem hukukun, hem |
|
de aklın gereği. Bu durumda nihai kararı verecek olan Anayasa Mahkemesi |
|
(AYM). AYM’nin ne ölçüde bağımsız davranabileceği ise başka bir tart�… |
|
konusu. |
|
|
|
18 bin kişinin görevinden ihraç edildiği KHK’ye baktığımızda, kimiler… |
|
'kurum kanaati’ diye bir gerekçelendirmenin yapıldığını görüyoruz. Bir |
|
kurumun, soruşturma olmaksızın bir çalışanı hakkında kanaat kullanarak … |
|
işsiz bırakması hukuki açıdan ne anlam ifade ediyor? |
|
|
|
Sizin bir gazeteci olarak bir diğer gazetecinin suçlu olduğu yönündeki |
|
kanaatinizin hukuksal değeri neyse, kurumun kendi çalışanları hakkında |
|
kanaatinin değeri de odur. Bir insanı ‚kurum kanaati’ ile kamu hizmetinden |
|
ihraç edip haklarını elinden almak, akılla mantıkla açıklanabilecek bir |
|
durum değil. Kurum kim? Kanaat sahipleri kim? Kanaat ile nasıl mücadele |
|
edilebilir? Kurum kanaatini oluşturanlar seyyar mahkeme mi? Hukuki açıdan |
|
anlamı, Anayasa’nın temel ilkelerine ve hukukun bilinen doğrularına tüm�… |
|
aykırı bir durum. Dua edelim de insanları ‘kurum kanaati’ ile idam |
|
etmesinler. |
|
|
|
Meclis’in, Erdoğan’ın çıkaracağı kararnameleri engelleme ya da |
|
değiştirebilme gücü olacak mı? |
|
|
|
Eğer Meclis’te istediği ittifakı sağlayabilirse, devlet başkanının ön… |
|
set çekebilecek bir güç yok. Şayet sağlayamazsa, bazı konularda Meclis |
|
zorluk çıkarabilir. Anayasa’ya göre cumhurbaşkanı kararnameleri de AYM�… |
|
incelenebilir ve yasa ile düzenlenmesi gereken konularda kararname |
|
çıkarılamaz. Peki, hangi AYM? Neredeyse üyelerinin tamamı cumhurbaşkanı |
|
tarafından belirlenecek olan AYM. Dolayısıyla bu sistem ya ‚tek adama’ ya |
|
da ‘tıkanmaya’ neden olacak. Zira tek bir kişi ve tek bir parti düşün�… |
|
dizayn edildi. |
|
|
|
Meclis'in de cumhurbaşkanı ile aynı konuda yasa çıkarması durumunda |
|
Meclis'inkinin geçerli olacağı ifade ediliyor. |
|
|
|
Yeni metne göre, 'yasa ile düzenlenmiş bir konuda kararname çıkarılamaz.�… |
|
Ancak bu son derece muğlak bir tanım. Çünkü doktrinde, yasa ile |
|
düzenlenmesi zorunlu olan durumlar tartışmalıdır. |
|
|
|
Hangi şartlar altında sistem tıkanır? Somut bir örnek verebilir misiniz? |
|
|
|
Eğer cumhurbaşkanlığı ve meclis çoğunluğu aynı siyasal eğilimdiyse, |
|
cumhurbaşkanını engelleyecek hiç bir mekanizma yok. Eğer farklı |
|
görüşteyseler, birbirleri için sürekli sorun çıkarabilirler. Bu da devam… |
|
bir gerginlik ve istikrarsızlık demek. Türkiye, uzlaşmacı bir siyasal |
|
kültüre sahip olmadığı gibi şu anda yönetenlerin, muhalefetle uzlaşma g… |
|
bir amacı da yok. Halihazırdaki Anayasa’da, ABD başkanlık sisteminde oldu… |
|
gibi ‘fren-denge’ mekanizmaları yok. Güçler ayrılığı büyük ölçü… |
|
kalkmış durumda. Böyle bir sistemin uzun süre devam etmesi -kim |
|
cumhurbaşkanı olursa olsun- pek mümkün görünmüyor. Bu sistemde muhalefet |
|
azınlıkta olduğu sürece artık hiç bir hükmü ve etkisi yok bu sistemde. |
|
Olsalar da olur, olmasalar da… |
|
|
|
OHAL 18'inde sona eriyor. 17'sinden ne kadar farklı bir Türkiye olacak? |
|
|
|
Pek farklı bir Türkiye olacağını düşünmüyorum. Çünkü bir süredir k… |
|
yeni bir yasa değişikliği paketi var ve bu değişikliklerle olağan dönemd… |
|
olağanüstü bazı yetkilerin verilmesi öngörülüyor. Yani OHAL kalkacak an… |
|
OHAL hukuku, büyük ölçüde olağan dönem hukuku haline getirilecek. Tek bir |
|
örnek yeterli olur sanırım: Eğer kabul edilirse, söz konusu yasal |
|
değişiklikle kamu görevlilerini ihraç etme yetkisi, üç yıl boyunca |
|
'kurumlara’ verilecek. Bu da demektir ki, üç yıl boyunca tüm kamu |
|
çalışanları ve tabii akademisyenler, ihraç edilme riski altıda çalışmak |
|
zorunda kalacaklar. Farklı bir Türkiye olabilmesi için bugünkünden farklı |
|
bir yönetim anlayışı olması gerekiyor. Aynı insanlar, aynı zihniyetle, |
|
nasıl farklı bir Türkiye yaratabilir? Bu soru dahi akla aykırı! |
|
|
|
Yeni bir paket ile valilere, daha lokal OHAL ilan etme yetkisi verilecek. |
|
Gözaltı ve tutuklama süreleri de uzatılabilecek. OHAL gerçekten sona eriyor |
|
mu? |
|
|
|
Yukarıda da söylediğim gibi, bence hukuken sona eriyor ancak fiilen devam |
|
edecek. Soru şu olmalı: Söz konusu yasa değişiklikleri kabul edilirse, OHAL |
|
döneminde yapılabilen ama sonrasında yapılamayacak ne olacak? Hiç bir şey! |
|
İktidar, uzun süredir başka türlü yönetemiyor. Daha doğrusu, |
|
yönetemeyeceğini düşünüyor. Haliyle, OHAL sona eriyor ancak ‘gerçekten… |
|
sona ermiyor. |
|
|
|
OHAL varken KHK'larla küçük rötuşlar yapılıyordu. Şimdiyse sanki daha b… |
|
taşlar yerinden oynatılıyor. Bu hızlı geçişi nasıl tarif ediyorsunuz? |
|
|
|
Bu değişim, akıl almaz bir dönüşüm. Hem yöntem olarak hem de içerik ol… |
|
Büyük bir alt üst oluş, TBMM dışarıda bırakılarak yapılıyor şu anda… |
|
gün cumhurbaşkanı kararnameleri çıkarılıyor ve tüm bürokrasi yeniden d… |
|
ediliyor. Oysa örneğin Fransa’da bu çapta bürokratik değişikliklerin bir |
|
kısmı organik yasalar ile yapılır ve bu yasalar Anayasa Konseyi’nin |
|
denetiminden geçmek zorundadır. Modern devlet bürokrasidir. Bürokrasiyi alt |
|
üst ederseniz, devletin temelini sarsarsınız. Bürokrasi, on yıllarca süren |
|
uygulamalardan, geleneklerden oluşur. Hızlı geçiş elbette son derece |
|
sağlıksız bir durum. Neredeyse tüm kurumlar aynı makama bağlanıyor çün… |
|
artık bir bakanlar kurulu yok, siyasal sorumluluğu olmayan bir |
|
cumhurbaşkanlığı kurumu var. |
|
|
|
Bu söyleşiyi okuyan Almanlar şöyle düşünebilir: Bir sabah kalktıkların… |
|
Almanya’nın federal yapısının kaldırıldığını ve üniter devlet oldu… |
|
hayal etsinler. İşte böyle köklü şeyler yaşanıyor. |
|
|
|
Yeni sistemde pek çok şey damat Berat Albayrak'a bağlandı. Hukuki açıdan |
|
bunun bir anlamı var mı? |
|
|
|
Sanırım bu 'hukuk alanında’ tartışılamayacak bir durum. Devleti bir aile |
|
şirketi olarak görüp görmemekle ilgili. Eğer öyle görürseniz, hazine ve |
|
ekonominin başına damadınızı geçirirsiniz, çok doğal. Azerbaycan’da da |
|
Aliyev eşini başkan yardımcısı yapmıştı hatırlarsanız. Bir farkı yok. |
|
|
|
13 Jul 2018 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
Tunca Öğreten |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Politika |
|
taz.gazete |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
