 |
# taz.de -- Gaye Boralıoğlu: „Türkiye, doğu ile batı arasında bir kara … |
|
|
|
> Boralıoğlu’nun son romanı Dünyadan Aşağı, Türkiye’deki toplumsal |
|
> karmaşanın yarattığı vasatlaşmayı, otorite karşısında yönetemez ve |
|
> yönetilemez hale gelmeyi antikahraman Hilmi Aydın üzerinden anlatıyor. |
|
|
 |
Bild: „Dünyadan Aşağı romanında bu dönemin tasavvurunu yapmak, bu döne… |
|
|
|
“İnsan yaralı bir hayvandır. Ben Hilmi Aydın, pamuksu, beyaz bulutların |
|
salındığı gökyüzünün altında, dallarını beni korumak istercesine aş… |
|
sarkıtmış olan şu devasa söğüt ağacının dibinde, alnımın ortasında… |
|
kurşun deliği ile yatıyorum. Yaralıyım. Bu seferki sahici.“ |
|
|
|
Bu cümlelerle başlıyor yazar ve senarist Gaye Boralıoğlu’nun son romanı |
|
Dünyadan Aşağı. Türk edebiyatında eşine çok rastlanmayan bir antikahram… |
|
olarak Hilmi Aydın’ın hikâyesinin şahsi olmadığının farkındayız. Ro… |
|
ilgili yazılan eleştirilerin çoğunda altı çizildiği üzere etrafımızda |
|
sayısız Hilmi Aydın var! |
|
|
|
Kendi korkuları ve arzuları dışında hiçbir dertle ilgilenmeyen, cehennem |
|
korkusu olmasa tanrıyla da pek işi olmayan bu erkek karakter, Türkiye’nin |
|
şimdiki toplumsal karmaşasının yarattığı vasatlaşmanın da özeti. Asl�… |
|
Gaye Boralıoğlu’nun zeki ve ustaca hamleleri, ironik dili olmasa okuru |
|
kasvete boğacak olan Hilmi Aydın’ın hikâyesi, temel bir dertle uğraşıy… |
|
Baba-oğul çatışması. Bu çatışmaya odaklanan Boralıoğlu, bir yönüyle |
|
ülkedeki siyasal atmosferin kokusunu geleceğe not ediyor. |
|
|
|
Aksak Ritim (Der hinkende Rhythmus) Mübarek Kadınlar (Die Frauen von |
|
Istanbul) ve Meçhul (Der fall İbrahim) kitapları Almancaya çevrilmiş olan |
|
Boralıoğlu’nun son romanı Dünyadan Aşağı da yakında Alman okurla bulu… |
|
ve görülecek ki, Hilmi Aydın’ın “ülkesi“ sadece Türkiye değil, vas… |
|
hüküm sürdüğü tüm coğrafyalar. Bu iddianın dayanaklarını tartışmak… |
|
buluştuğumuz Boralıoğlu’na kulak verelim… |
|
|
|
Dünyadan Aşağı romanının ana karakteri, antikahraman Hilmi Aydın’ı |
|
riyakârlıktan, vicdan azabından, kurnazlıktan, duygusal manipülasyondan |
|
alıkoyamayan şey Türkiye’de erkek olmak mı, baba kompleksi mi, |
|
başarısızlıkları mı? |
|
|
|
Bence temel sebep, Hilmi Aydın’ın otorite karşısında vasat bir karakter |
|
olması. Yeterince donanımlı ve güçlü olmayınca otorite karşısında eri… |
|
bu erimeyi de rasyonalize etme ihtiyacı hissediyor. Hilmi Aydın arada bir |
|
karşı hamleler yapsa da otorite karşısında hiçbir zaman net duramayan bir |
|
karakter. Bu açıdan çağımızın karakterini temsil ediyor. Gerçeği çok … |
|
çarpıtabiliyor, kendisini kolayca aklayabiliyor. Dışarıdan nasıl |
|
göründüğüyle değil, aynadan nasıl göründüğüyle ilgilenen bir karakt… |
|
|
|
Dışarıdan görünmekle aynadan görünmek arasındaki fark ne? |
|
|
|
Yaptıklarının toplum tarafından nasıl algılanacağını umursamıyor. Ç�… |
|
etrafındaki insanların da epeyce bir kısmının kendisi gibi olduğunu |
|
biliyor. Dolayısıyla eğer kendisine bakıyorsa, toplumun gözünden değil, |
|
aynadaki yansıması üzerinden bakıyor. Bu açıdan bencil bir karakter. |
|
Normalde hatalar yapsak da onu toplumsallık içinde meşrulaştırma veya izah |
|
etme derdine gireriz. Oysa Hilmi Aydın’ın yaşadığı ortamda, bu çabayı |
|
gerektirecek bir toplumsallık da yok. Ayrıca bu Türkiye’ye özgü bir ortam |
|
olmaktan çıkıp dünyaya, çağa özgü bir hale dönüştü. Vanity Fair gib… |
|
dergi Oprah Winfrey’i üç kolluymuş gibi kapağında basabiliyor ve bu |
|
olabiliyor! Bu mikro düzeyli bir skandalsa, Trump’ın ABD başkanlığına |
|
seçilmesi de bunun makro düzeydeki versiyonu. Rasyonalize etme, açıklama |
|
çabalarının da muteber olmaktan çıktığı bir dünya haline geliyoruz. Hi… |
|
Aydın da bu dünya halinin bir karakteri aslında. |
|
|
|
Fakat Hilmi Aydın, aldattığı karısı Nihan tarafından evden atılsa da, |
|
çoğunlukla tolere ediliyor. Nihan’ı Hilmi’yi tolere etmekten vazgeçirme… |
|
şey ne? |
|
|
|
Bunu açıklarsam romanın temel olaylarından birini de açık etmiş olacağ�… |
|
ama şunu söyleyebilirim: Nihan açısından vicdani bir mesele var. |
|
Kadınların, uzun süre birlikte yaşadıkları erkekler karşısındaki |
|
çaresizliği zaman zaman vicdan sorgulamalarına da neden oluyor. |
|
Karşındakinin hayasızlığından kendini de sorumlu hissetmek diye bir his |
|
var. |
|
|
|
Romanla ilgili özellikle kadın eleştirmenler, Hilmi Aydın gibi erkekleri |
|
etraflarında çok sık gördüklerinin altını çiziyor… |
|
|
|
Doğrusu çok sayıda erkekten de “Hilmi Aydın bana çok benziyor“ cümles… |
|
duydum (Gülüyor). Aslında benim istediğim şey bir kahraman yaratmak değil, |
|
toplumsal vaziyeti anlatmaktı. O yüzden okurların Hilmi Aydın’ı “tanı… |
|
bulması şaşırtıcı değil. |
|
|
|
Hilmi Aydın’ın hikâyesi, Türkiye’deki toplumsal vaziyetin hangi veçhes… |
|
tekabül ediyor? |
|
|
|
Bilgisel, ahlaki ve hatta sanatsal vasatlaşmaya tekabül ediyor aslında. |
|
İletişim araçlarının her şeyi görünür kılması ve her şeyin, herkesin |
|
gözleri önünde cereyan etmesi vasatlaşmayı da beraberinde getiriyor. |
|
İnsanlar bir ahlaksızlık yaptıklarında özür dileme ihtiyacı hissetmiyor. |
|
Aksine, “bunu yaptım ve daha da kötüsünü yapacağım“ diyebiliyorlar. … |
|
ve vasatlık hiç olmadığı kadar görünür, gösterilir hale geldi. İnsanl… |
|
karanlık çağlar gördü ama sanırım ütopyaların yazılamadığı, karanl… |
|
sonunun kestirilemediği bu dönem, dünya tarihinde yeni bir süreç. |
|
|
|
Buna “kaygı çağı“ diyenler de var. Hilmi Aydın da, romandaki kadın |
|
karakterlerden farklı olarak sürekli bir kaygı halini yaşıyor… |
|
|
|
Kadınlar bulundukları çerçeveyi iyileştirmeye, güzelleştirmeye odaklıyk… |
|
erkekler genişletmeye odaklı varlıklar. Fakat neyi nereye genişleteceğini |
|
bilemiyorsan ve tabii ki tembelsen, bu başlı başına bir kaygı sebebidir. |
|
Eğer esas derdin bu dünyayı güzelleştirmek değil de cehennem korkusuysa, … |
|
romanın ana motiflerinden biri de cehennemdir, o zaman kaygı derinleşir. |
|
|
|
Sence Türkiye cehennemi mi, cehennem korkusunun yarattığı kaygıyı mı |
|
yaşıyor? |
|
|
|
Dünya çok sayıda cehennemi gördüğü için Türkiye’nin şu anki haline … |
|
demek haksızlık olur. Türkiye’nin doğu ile batı arasındaki köprü oldu… |
|
klişesi var. Bence Türkiye doğu ile batı arasında bir kara deliktir. |
|
Türkiye tanımlanamaz, öngörülemez, belirsiz, patlamaya hazır olduğu için |
|
tedirgin edici ama hiç patlamayabileceği için sonsuz tedirgin edici bir |
|
süreci yaşıyor. Bence esas trajedimiz, bu süreci net olarak tanımlayamamak. |
|
Eğer bu dönemi tanımlayabilsek, ülkeyi öngörülebilir hale getirebilir, |
|
çareler üretebiliriz. |
|
|
|
Çare nedir? |
|
|
|
Bir siyasetçi gibi konuşmak istemiyorum ama bu romanı yazarken Türkiye, |
|
tarihinin en karanlık dönemlerinden birini geçirdi. Bombalar patlıyor, |
|
sokaklarda cesetler sürükleniyor, savaşlar oluyordu ve ben Hilmi Aydın |
|
adını verdiğim eşek herifle uğraşıyordum! Bunu yaparken de bazen çok a�… |
|
vicdan azapları yaşadım. |
|
|
|
Bu dönemde böyle bir roman yazıyor olmaktan mı? |
|
|
|
Hayır, bunu yazıyor olmaktan değil, bu dönemde yazıyor olmaktan dolayı |
|
vicdan azabı yaşıyordum. Adorno’nun “Auschwitz’ten sonra şiir yazmak |
|
barbarlıktır“ sözünü defalarca düşündüm. Onca katliamlar, sürüklen… |
|
cesetler, havada uçuşan kollar, bacaklar varken bırakın yazmayı, neyin |
|
herhangi bir anlamı olabilir ki! |
|
|
|
Ama sonuçta bu romanı yazdın… |
|
|
|
Çünkü hayatta kalacak olan esas şey edebiyattır. Dolayısıyla bu dönemi … |
|
yerinden tarif edebiliyor, tartışabiliyor olmak önemli geldi bana. Ya |
|
kendini edebiyata adayacaksın veya yazmayı bırakacaksın. |
|
|
|
Roman ve öykülerinde genelde erkek karakterlerin mi izini sürüyorsun? |
|
|
|
Tam tersine. Hatta son romanı okuyanlar, “genelde zeki ve çareler üreten |
|
kadın karakterler yaratırken Hilmi Aydın’ı yazmak zor olmadı mı“ diye |
|
soranlar oldu. Açıkçası Mübarek Kadınlar’ı yazarken de kadın öyküle… |
|
yazayım diye düşünmemiştim. Bana göre edebiyatın cinsiyeti yoktur. Beni |
|
cinslerden çok dertler ilgilendiriyor. Fakat dönüp dolaşıp hep aynı |
|
dertlerle uğraşmanın da bir sınırı var. Ayrıca son romanda bu çağın, … |
|
dönemin tasavvurunu yapmak, bu dönemle yüzleşmek benim için önemliydi. |
|
Vasatlaşmanın, karakter ezikliğinin getirdiği yan yollara sapma halinin, |
|
otorite karşısında yönetemez ve yönetilemez hale gelmenin de bir erkek |
|
karakter üzerinden anlatılması gerektiğini düşündüm. Çünkü şu an ac… |
|
çektiğimiz şey de böylesi karakterler. |
|
|
|
Memlekette bir karakter aşınması olduğunu düşünüyor musun? |
|
|
|
Bir değil, çok karakter aşınması var! (Gülüyor). Vicdan, iyilik, merhamet |
|
gibi kelimeleri birileri ifade edince hatırlayabiliyoruz artık. Etik |
|
anlamda değerler, birlikte yaşamamızı sağlayacak kavramlar azalıyor. |
|
Epeydir bu kavramlar üzerinden yeni bir dil üretilemiyor. Otoritenin, hakim |
|
ideolojinin ve onu besleyen vasatlaşmanın dili çağın dili haline geliyor. |
|
|
|
Romanda, Hilmi Aydın karakterini yaratan otoritenin eleştirisini yeteri |
|
kadar yaptığını düşünüyor musun? |
|
|
|
Otoritenin eleştirisi bizzat Hilmi Aydın karakteri zaten! Baba, hayatımızda |
|
var olan ilk otoritedir. Babayla baş edebiliyorsak kendi başımıza ayakta |
|
durup sözümüzü söyleyebiliyoruz. Hilmi Aydın, özellikle bu topraklardaki |
|
çoğu insan gibi bununla baş edememiş bir karakter. |
|
|
|
İlk karşılaştığımız otorite, neden sütüne, memesine muhtaç olduğumu… |
|
olmuyor? |
|
|
|
Çünkü annenin amacı alanını genişletmek, üzerinde otorite kurmak değil… |
|
olan alanda iyi bir dünya kurmak ve çocuğu hayatta tutmak. Baba içinse her |
|
çocuk, kendi alanını sınırlandırabilecek bir tehdittir. Bu, baş edilmesi, |
|
mücadele edilmesi gereken bir ruh hali. Otorite karşısında boyun eğmenin |
|
sonu yok. Ancak bir isyan ve direnç dönüştürücü olabilir. Otorite |
|
karşısında yan yollara girersen kaybolursun. O yüzden Hilmi Aydın gibi bir |
|
karakterden kahraman yaratma saçmalığına hiç girmedim. Tabii Hilmi Aydın�… |
|
vardığı nokta insanlarda başka arayışlara yol açabilir. |
|
|
|
Yemekleri ve yemek tariflerini romanın ana unsurlarından biri olarak |
|
kullanmanın sebebi neydi? |
|
|
|
Çünkü aynı zamanda kültürel dönüşümü de anlatmak istiyordum ve bir |
|
tarihselliği olduğu için yemek benim için uygun malzemeydi. Türkiye’nin |
|
nadir zenginliklerinden biridir yemek kültürü. Bu kültürü yazmak, anlatmak |
|
çok zevkli. Dille kokuyu duyurmak, yazıyla tadı hissettirmek edebi anlamda |
|
gücümü sınayabileceğim bir alandı. |
|
|
|
Türkiye’de edebiyatçılar, yoğun baskılar altındayken yaşadığımız �… |
|
hakkıyla eserlerine yansıtabiliyorlar mı? |
|
|
|
Baskılar edebiyatçıları da çok etkiliyor ama bunun tespitini yapmak çok |
|
zor. Çünkü sansürden ziyade ciddi bir otosansür işliyor. Dolayısıyla ne… |
|
yazılmadığını tespit edemiyorsunuz. Bazı şeyleri bazı şekilde anlatmay… |
|
tahayyül bile edemeyecek duruma geldiysek, geleceğe ilişkin ciddi bir |
|
tehlike vardır. |
|
|
|
Romanın Almancaya da çevrilecek mi? |
|
|
|
Evet, çevrilecek. Almancaya çevrilen diğer kitaplarıma gelen tepkilerden de |
|
biliyorum ki, Alman okur gerçekten anlamak, bakmak, görmek istiyor. |
|
Gittiğim festivallerde, rezidanslarda okurlarla, yazar arkadaşlarımla |
|
görüşürken, dertlerimizin çok da farklı olmadığını görüyorum. Zaten… |
|
roman, Almanya’yı da içine alan çok geniş bir coğrafyanın meselelerini |
|
işliyor. |
|
|
|
11 Apr 2018 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
İrfan Aktan |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Kültür |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
