 |
# taz.de -- Efsaneden direnişe: Kürtlerin Newroz’u |
|
|
|
> Kürtler için Newroz bayramı, Afrin'de heykeli yıkılan Demirci Kawa |
|
> efsanesine dayanıyor; „Ne yasaklar ne çözüm süreçleri, Kürtlerin New… |
|
> atfettiği tarihsel manayı değiştirmedi.“ İrfan Aktan yazdı. |
|
|
 |
Bild: „Newroz, Kürt kimliğini egemen Türk kimliğinden ayıran kullanışl… |
|
|
|
1990’lı yıllardan itibaren Türkiye Kürtlerin her sene 21 Mart’ta, başta |
|
Diyarbakır olmak üzere çeşitli merkezlerde kitlesel olarak kutladıkları |
|
Newroz, elbette sadece Kürtlerin bayramı değil. Newroz’u çeşitli Orta Do… |
|
ve Orta Asya halkları Noruz, Naras, Navrız, Nevruz olarak adlandırsa da |
|
neredeyse tüm kaynaklar aynı sonuca çıkar: Farsça’da “nev“ (yeni) ve… |
|
(gün) kelimelerinden türemiştir. Tarihçi [1][Ayşe Hür’e göre] 21 Mart |
|
eskiden pek çok kültürde yılbaşı günü sayılırdı: |
|
|
|
“Babillilerin Akitu bayramı, Hititlerin Purulliyas festivali de bir çeşit |
|
Newroz töreni idi. Bugün İran’da, Afganistan’da, Azerbaycan’da ve pek … |
|
Orta Asya (Türkî) devletinde yeni yıl 21 Mart’ta başlar. Zerdüştlerde, |
|
Alevilerde, Bahaîlerde Newroz kutsal gündür.“ |
|
|
|
Çok sayıda halkın gece ile gündüzün eşitlendiği 21 Mart’ı bayram ola… |
|
kutlamasına rağmen bu günü kitlesel bir politik ritüel olarak kutlayan tek |
|
halk Kürtlerdir. Kürtlerin Newroz bayramıyla ilişkileri, İran edebiyatın�… |
|
önemli şairi Firdevsi’ye dayanır. Firdevsi'nin Şehnâme’sine göre hük… |
|
Dahhâk, omuzlarında bulunan iki yılanı her gün iki gencin beynini sökerek |
|
besleyen bir tirandır. |
|
|
|
Ermayil ile Rermayil isimli iki arkadaş, Dahhâk’ın sarayına aşçı olarak |
|
girer ve her gün, beyni sökülmek istenen iki gençten birini kurtarıp |
|
kaçmasını sağlar. Bu gençlerin dağlara veya ovalara gönderildiğini ve |
|
Kürtlerin, Dahhâk’ın yılanlarından kurtulmuş olan bu gençlerin torunla… |
|
olduğu söylenir. ([2][Şehnâme, sayfa 59]) |
|
|
|
Efsaneye göre de Dahhâk’a isyan edip, tiranın sonuna getiren kişi ise |
|
sıradan bir demirci olan Gave/Kawa’dır. Dahhâk’ın yerine geçen yeni |
|
hükümdar Feridun, tahta çıkarken çadırının tepesinden kırmızı, sarı… |
|
kumaşlar sarkıtır ve ona “Gave’nin bayrağı“ adını verir. Kürtler … |
|
bu renkleri yeşil, sarı, kırmızı olarak benimseyecektir. |
|
|
|
## Newroz'un politik geçmişi |
|
|
|
Demirci Kawa’nın zalim Dahhâk’a karşı giriştiği direniş ve yılanlar… |
|
kaçarak dağlara sığınan gençler efsanesi, politik Kürt hareketlerinin |
|
sıklıkla başvurduğu tarihsel bir miras halini aldı. Türkiye’deki Kürt |
|
isyanı da bu söylem etrafında her yıl daha da artan bir kitlesellikle |
|
Newroz kutlamalarını ortaya çıkardı. Akademisyen Yücel Demirer, „Tören, |
|
Simge, Siyaset- Türkiye’de Newroz ve Nevruz Şenlikleri“ başlıklı kitab… |
|
Newroz’un “politik geçmişini“ ele alıyor. |
|
|
|
Tekçi ve Türklük merkezli siyasal-kültürel politikalar karşısında Kürt |
|
kimlik ve siyasetinin, özellikle 1970’li yıllardan itibaren Newroz |
|
üzerinden kendisini sistemli bir biçimde ifade etmeye başladığını söyle… |
|
Demirer, “Devlet politikalarına bir yanıt olarak o sıralarda çoğunlukla |
|
öğrenci ve genç aktivistlerden oluşan Kürt siyasi liderliği Newroz’u bir |
|
Kürt etnik anlatısı olarak kullanmaya başladı ve yaygınlaştırdı…Böy… |
|
Newroz, Kürt kimliğini egemen Türk kimliğinden ayıran kullanışlı bir or… |
|
oluşturdu.“ |
|
|
|
## „Aslında Türk bayramı“ |
|
|
|
Elbette Türkiye devleti, Kürt hareketinin Newroz üzerinden kazandığı |
|
kitleselliğin önünü almak için çeşitli karşı-efsaneler üretmekte geci… |
|
1985’te “Türkçü“ tarihçi Abdülkadir Çay Nevruz/Ergenekon Bayramı a… |
|
kitabında Nevruz’un (yazılışta w’nin yerini v almıştı ve bu durum il… |
|
yıllarda ideolojik savaşın simgelerinden biri olacaktı) aslında bir Orta |
|
Asya geleneği olduğunu, ancak bayram olarak kutlanmasına Cumhuriyet’le |
|
birlikte başlandığını, hatta Mustafa Kemal’in 1925’te Ankara’da bir … |
|
kutlamasına katıldığını iddia etti. Devlet, kitaptaki tezler uyarınca |
|
1991’de bir genelge yayımladı. Buna göre bütün illerde “Nevruz, Türk |
|
Ergenekon Festivali“ kutlanacaktı. 21 Mart 2002 tarihinde dönemin Kültür |
|
Bakanı İstemihan Talay, parlamentoda yaptığı konuşmada Newroz’un aslın… |
|
bir Türk bayramı olduğunu iddia etti. |
|
|
|
Türkiye devleti, Kürtlerin Newroz bayramına karşı Türklerin “Nevruz“ |
|
bayramını hiçbir zaman kitleselleştiremedi ve bu çaba parodinin ötesine |
|
geçemedi. 1992 yılında ise iş, Kürtlerin Newroz kutlamalarının kanlı bir |
|
biçimde bastırılmasına kadar vardı. Başta Diyarbakır olmak üzere çeşi… |
|
illerde kutlamalar ateşli silahlarla bastırıldı. Eyüp Demir, „Yasal |
|
Kürtler“ isimli kitabında o yıl resmi rakamlara göre 57, gayriresmi |
|
rakamlara göre ise 124 kişinin öldürüldüğünü aktarıyor. |
|
|
|
1992 Newroz’u, gazeteci İzzet Kezer’in de arkadaşlarının gözü önünde |
|
panzerden açılan ateşle öldürüldüğü gündür. 1994 yılında ise Newroz |
|
kutlamalarına dört gün kala, 17 Mart’ta PKK lideri Abdullah Öcalan, tek |
|
taraflı ateşkes ilan ettiğini açıklayınca, kutlamalar önceki yıla olays… |
|
geçti. Öcalan’ın 15 Şubat 1999 tarihinde uluslararası bir operasyonla |
|
Türkiye’ye tesliminden sonraki en kitlesel kutlama 2005 yılında yapıldı. |
|
Diyarbakır başta olmak üzere pek çok şehirde Abdullah Öcalan portreleri, |
|
Kürdistan haritaları, “Devletsiz Konfedaralizm“ yazılı afişler eşliğ… |
|
kutlandı. Newroz kutlamaları sonraki yıllarda politik atmosfere göre olaylı |
|
veya olaysız, kanlı veya kansız geçti. |
|
|
|
## 2013 Newroz'u ve sonrası |
|
|
|
Kürt siyasi tarihinin en önemli Newroz kutlamalarından biri ise 21 Mart |
|
2013 tarihinde Diyarbakır’da gerçekleşti.AKP hükümetinin çözüm sürec… |
|
başlattığı günlere denk gelen Newroz’a bir milyondan fazla insan |
|
katılırken, kutlama alanında PKK lideri Abdullah Öcalan’ın „silah bır… |
|
çağrısı yaptığı“ mektubu okundu. 2014 ve 2015 yıllarındaki Newroz da… |
|
kadar kitlesel kutlamalara sahne oldu. Dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu, |
|
2015 Newroz’u dolayısıyla yaptığı açıklamada, “Nevruz bütün insanl… |
|
bayramıdır. Nevruz Türklerin, Kürtlerin, Acemlerin bütün kadim halkların |
|
bayramıdır“ diyor ve ekliyordu: “Çözüm süreci, ne pahasına olursa ol… |
|
mutlaka başarıya ulaşacaktır.“ |
|
|
|
Davutoğlu, bu açıklamasından sadece beş ay sonra, 24 Temmuz 2015 tarihinde |
|
çözüm sürecini fiilen bitirdi. Çözüm sürecinin sonlanmasıyla birlikte |
|
Newroz kutlamaları 2016 ve 2017 tekrar coşkudan ziyade hüznün paylaşıldı… |
|
etkinliğe dönüştü. Ancak ne yasaklar ne çözüm süreçleri, Kürtlerin N… |
|
atfettiği tarihsel manayı değiştirmedi. |
|
|
|
21 Mar 2018 |
|
|
|
## LINKS |
|
|
 |
[1] http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/soylence-bayram-ve-serhildan-ol… |
|
[2] http://www.fakirane.org/wp-content/uploads/2014/12/Firdevsi-%C5%9Eehname-1.… |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
|
İrfan Aktan |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Toplum |
|
Kurdendossier |
|
taz.gazete |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
|
|
|
Pro & Contra Deutsche Linke und Kurden: Rojava – eine realisierte Utopie? |
|
|
|
Das kurdische Rojava ist für viele deutsche Linke ein Ort gelungener |
|
Revolution. Ist es das zu Recht – oder eine Projektionsfläche? |
