# taz.de -- Efsaneden direnişe: Kürtlerin Newroz’u | |
> Kürtler için Newroz bayramı, Afrin'de heykeli yıkılan Demirci Kawa | |
> efsanesine dayanıyor; „Ne yasaklar ne çözüm süreçleri, Kürtlerin New… | |
> atfettiği tarihsel manayı değiştirmedi.“ İrfan Aktan yazdı. | |
Bild: „Newroz, Kürt kimliğini egemen Türk kimliğinden ayıran kullanışl… | |
1990’lı yıllardan itibaren Türkiye Kürtlerin her sene 21 Mart’ta, başta | |
Diyarbakır olmak üzere çeşitli merkezlerde kitlesel olarak kutladıkları | |
Newroz, elbette sadece Kürtlerin bayramı değil. Newroz’u çeşitli Orta Do… | |
ve Orta Asya halkları Noruz, Naras, Navrız, Nevruz olarak adlandırsa da | |
neredeyse tüm kaynaklar aynı sonuca çıkar: Farsça’da “nev“ (yeni) ve… | |
(gün) kelimelerinden türemiştir. Tarihçi [1][Ayşe Hür’e göre] 21 Mart | |
eskiden pek çok kültürde yılbaşı günü sayılırdı: | |
“Babillilerin Akitu bayramı, Hititlerin Purulliyas festivali de bir çeşit | |
Newroz töreni idi. Bugün İran’da, Afganistan’da, Azerbaycan’da ve pek … | |
Orta Asya (Türkî) devletinde yeni yıl 21 Mart’ta başlar. Zerdüştlerde, | |
Alevilerde, Bahaîlerde Newroz kutsal gündür.“ | |
Çok sayıda halkın gece ile gündüzün eşitlendiği 21 Mart’ı bayram ola… | |
kutlamasına rağmen bu günü kitlesel bir politik ritüel olarak kutlayan tek | |
halk Kürtlerdir. Kürtlerin Newroz bayramıyla ilişkileri, İran edebiyatın�… | |
önemli şairi Firdevsi’ye dayanır. Firdevsi'nin Şehnâme’sine göre hük… | |
Dahhâk, omuzlarında bulunan iki yılanı her gün iki gencin beynini sökerek | |
besleyen bir tirandır. | |
Ermayil ile Rermayil isimli iki arkadaş, Dahhâk’ın sarayına aşçı olarak | |
girer ve her gün, beyni sökülmek istenen iki gençten birini kurtarıp | |
kaçmasını sağlar. Bu gençlerin dağlara veya ovalara gönderildiğini ve | |
Kürtlerin, Dahhâk’ın yılanlarından kurtulmuş olan bu gençlerin torunla… | |
olduğu söylenir. ([2][Şehnâme, sayfa 59]) | |
Efsaneye göre de Dahhâk’a isyan edip, tiranın sonuna getiren kişi ise | |
sıradan bir demirci olan Gave/Kawa’dır. Dahhâk’ın yerine geçen yeni | |
hükümdar Feridun, tahta çıkarken çadırının tepesinden kırmızı, sarı… | |
kumaşlar sarkıtır ve ona “Gave’nin bayrağı“ adını verir. Kürtler … | |
bu renkleri yeşil, sarı, kırmızı olarak benimseyecektir. | |
## Newroz'un politik geçmişi | |
Demirci Kawa’nın zalim Dahhâk’a karşı giriştiği direniş ve yılanlar… | |
kaçarak dağlara sığınan gençler efsanesi, politik Kürt hareketlerinin | |
sıklıkla başvurduğu tarihsel bir miras halini aldı. Türkiye’deki Kürt | |
isyanı da bu söylem etrafında her yıl daha da artan bir kitlesellikle | |
Newroz kutlamalarını ortaya çıkardı. Akademisyen Yücel Demirer, „Tören, | |
Simge, Siyaset- Türkiye’de Newroz ve Nevruz Şenlikleri“ başlıklı kitab… | |
Newroz’un “politik geçmişini“ ele alıyor. | |
Tekçi ve Türklük merkezli siyasal-kültürel politikalar karşısında Kürt | |
kimlik ve siyasetinin, özellikle 1970’li yıllardan itibaren Newroz | |
üzerinden kendisini sistemli bir biçimde ifade etmeye başladığını söyle… | |
Demirer, “Devlet politikalarına bir yanıt olarak o sıralarda çoğunlukla | |
öğrenci ve genç aktivistlerden oluşan Kürt siyasi liderliği Newroz’u bir | |
Kürt etnik anlatısı olarak kullanmaya başladı ve yaygınlaştırdı…Böy… | |
Newroz, Kürt kimliğini egemen Türk kimliğinden ayıran kullanışlı bir or… | |
oluşturdu.“ | |
## „Aslında Türk bayramı“ | |
Elbette Türkiye devleti, Kürt hareketinin Newroz üzerinden kazandığı | |
kitleselliğin önünü almak için çeşitli karşı-efsaneler üretmekte geci… | |
1985’te “Türkçü“ tarihçi Abdülkadir Çay Nevruz/Ergenekon Bayramı a… | |
kitabında Nevruz’un (yazılışta w’nin yerini v almıştı ve bu durum il… | |
yıllarda ideolojik savaşın simgelerinden biri olacaktı) aslında bir Orta | |
Asya geleneği olduğunu, ancak bayram olarak kutlanmasına Cumhuriyet’le | |
birlikte başlandığını, hatta Mustafa Kemal’in 1925’te Ankara’da bir … | |
kutlamasına katıldığını iddia etti. Devlet, kitaptaki tezler uyarınca | |
1991’de bir genelge yayımladı. Buna göre bütün illerde “Nevruz, Türk | |
Ergenekon Festivali“ kutlanacaktı. 21 Mart 2002 tarihinde dönemin Kültür | |
Bakanı İstemihan Talay, parlamentoda yaptığı konuşmada Newroz’un aslın… | |
bir Türk bayramı olduğunu iddia etti. | |
Türkiye devleti, Kürtlerin Newroz bayramına karşı Türklerin “Nevruz“ | |
bayramını hiçbir zaman kitleselleştiremedi ve bu çaba parodinin ötesine | |
geçemedi. 1992 yılında ise iş, Kürtlerin Newroz kutlamalarının kanlı bir | |
biçimde bastırılmasına kadar vardı. Başta Diyarbakır olmak üzere çeşi… | |
illerde kutlamalar ateşli silahlarla bastırıldı. Eyüp Demir, „Yasal | |
Kürtler“ isimli kitabında o yıl resmi rakamlara göre 57, gayriresmi | |
rakamlara göre ise 124 kişinin öldürüldüğünü aktarıyor. | |
1992 Newroz’u, gazeteci İzzet Kezer’in de arkadaşlarının gözü önünde | |
panzerden açılan ateşle öldürüldüğü gündür. 1994 yılında ise Newroz | |
kutlamalarına dört gün kala, 17 Mart’ta PKK lideri Abdullah Öcalan, tek | |
taraflı ateşkes ilan ettiğini açıklayınca, kutlamalar önceki yıla olays… | |
geçti. Öcalan’ın 15 Şubat 1999 tarihinde uluslararası bir operasyonla | |
Türkiye’ye tesliminden sonraki en kitlesel kutlama 2005 yılında yapıldı. | |
Diyarbakır başta olmak üzere pek çok şehirde Abdullah Öcalan portreleri, | |
Kürdistan haritaları, “Devletsiz Konfedaralizm“ yazılı afişler eşliğ… | |
kutlandı. Newroz kutlamaları sonraki yıllarda politik atmosfere göre olaylı | |
veya olaysız, kanlı veya kansız geçti. | |
## 2013 Newroz'u ve sonrası | |
Kürt siyasi tarihinin en önemli Newroz kutlamalarından biri ise 21 Mart | |
2013 tarihinde Diyarbakır’da gerçekleşti.AKP hükümetinin çözüm sürec… | |
başlattığı günlere denk gelen Newroz’a bir milyondan fazla insan | |
katılırken, kutlama alanında PKK lideri Abdullah Öcalan’ın „silah bır… | |
çağrısı yaptığı“ mektubu okundu. 2014 ve 2015 yıllarındaki Newroz da… | |
kadar kitlesel kutlamalara sahne oldu. Dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu, | |
2015 Newroz’u dolayısıyla yaptığı açıklamada, “Nevruz bütün insanl… | |
bayramıdır. Nevruz Türklerin, Kürtlerin, Acemlerin bütün kadim halkların | |
bayramıdır“ diyor ve ekliyordu: “Çözüm süreci, ne pahasına olursa ol… | |
mutlaka başarıya ulaşacaktır.“ | |
Davutoğlu, bu açıklamasından sadece beş ay sonra, 24 Temmuz 2015 tarihinde | |
çözüm sürecini fiilen bitirdi. Çözüm sürecinin sonlanmasıyla birlikte | |
Newroz kutlamaları 2016 ve 2017 tekrar coşkudan ziyade hüznün paylaşıldı… | |
etkinliğe dönüştü. Ancak ne yasaklar ne çözüm süreçleri, Kürtlerin N… | |
atfettiği tarihsel manayı değiştirmedi. | |
21 Mar 2018 | |
## LINKS | |
[1] http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/soylence-bayram-ve-serhildan-ol… | |
[2] http://www.fakirane.org/wp-content/uploads/2014/12/Firdevsi-%C5%9Eehname-1.… | |
## AUTOREN | |
İrfan Aktan | |
## TAGS | |
taz.gazete | |
Toplum | |
Kurdendossier | |
taz.gazete | |
## ARTIKEL ZUM THEMA | |
Pro & Contra Deutsche Linke und Kurden: Rojava – eine realisierte Utopie? | |
Das kurdische Rojava ist für viele deutsche Linke ein Ort gelungener | |
Revolution. Ist es das zu Recht – oder eine Projektionsfläche? |