 |
# taz.de -- Sadece sanatçı: „Biat kültürünün olduğu yerde sanat yeşer… |
|
|
|
> Oyuncu Barış Atay, muhalif duruşu ve toplumsal olaylar karşısındaki |
|
> duyarlılığıyla tanınan bir sanatçı. Kendisiyle yasaklanan oyunu, |
|
> iktidarın sanata bakışı ve cesaretin yayılma hızı üzerine konuştuk. |
|
|
 |
Bild: „İktidar, öngöremediği ve insanları harekete geçireceğini düş�… |
|
|
|
Sanatın muhalif doğası, Barış Atay’ın isyankar haliyle birleşince orta… |
|
sadece politik bir oyun değil aynı zamanda politik bir duruş çıkıyor. |
|
Atay'ın oynadığı “Sadece Diktatör“ oyunu, Türkiye'nin pek çok ilinde |
|
valilik kararıyla yasaklandı. Barış Atay'ın, Ankara ve İzmir'de herhangi |
|
bir etkinliğe katılması da „kamu güvenliği“ gerekçesiyle mümkün de�… |
|
Almanya doğumlu Atay, milliyetçiliği körükleyen televizyon dizilerinde |
|
oynamak yerine halkın yanında durmayı tercih ediyor. |
|
|
|
3 yıldır sahnelenen „Sadece Diktatör“ oyunu Türkiye'nin pek çok ilinde |
|
valilik tarafından yasaklanmaya başladı. Oyunu bu kadar tehlikeli yapan |
|
nedir? |
|
|
|
Aynı soruyu kendime sordum. Bunun farklı nedenleri var. Birincisi; politik |
|
bir oyuncu olmam ve bunu sanatsal tercihlerimde saklamadan gösteriyor |
|
olmam. İkincisi, OHAL koşullarının iktidarın kendi geleceği ve çıkarlar… |
|
açısından manipüle ediliyor olması. Ülke, kendini muhalif olarak tanımla… |
|
herkes için açık bir cezaevine dönüştü. 3. sezonda oyunu İstanbul dış… |
|
şehirlerde daha sık sahnelemimizin ardından iktidar tabanı oyunu fark edip, |
|
ciddi bir reaksiyon göstermeye başladı. Bu da iktidarı rahatsız etmiş |
|
olabilir. Yaşananlar, iktidarın özellikle 2019'da başkanlık seçimine doğ… |
|
giderken sanat ve kültür ortamına çok daha ceberut saldırılar yapacağın… |
|
bir göstergesi. |
|
|
|
Yasaklama kararı, oyuna daha fazla ilgi duyulmasına sebep oldu mu? |
|
|
|
Elbette. Normal şartlarda işiniz vardır, oyunun tarzını sevmiyorsunuzdur, |
|
„bu bana uygun değil“ dersiniz ve gitmezsiniz. Ama iktidarın tüm |
|
aygıtlarının ısrarlı bir şekilde yasaklamaya çalıştığı, salonların… |
|
barikatlar, polisler yığdığı bir tiyatro oyunu duyarsanız, „Yahu bu oyu… |
|
ne var bu kadar ortalık ayağa kalktı?“ diye sorarsınız. Merak duygusu |
|
insanı harekete geçirir. |
|
|
|
Tamam „Diktatör“ü yasakladınız ama bu oyun zaten sonsuza dek sürecek |
|
değildi ki? Bizler şimdi yeni oyun koymaktan geri mi duracağız? Adı başka |
|
bir şey olacak ve ben yine orada dertlerimi anlatacağım. Önünüze gelen |
|
bütün tiyatro oyunlarını yasaklamaya başlayınca hiç konuşmayacağını |
|
düşündüğünüz insanlar da konuşmaya başlar. O yüzden bir yasağın bir… |
|
olma ihtimali milyonda sıfır. „Yasakladık“ demek, bunun artık kimseye |
|
ulaşmayacağı anlamına gelmiyor. |
|
|
|
Periscope yayını, oyunun metninin internette ücretsiz yayınlanması gibi |
|
sansürü delme girişimlerinde bulundunuz… İnternet için getirtilecek yeni |
|
bir yasa tasarısından bahsediliyor… |
|
|
|
İktidarın televizyon dizilerinden belgesellere, müzik kliplerinden haber |
|
bültenlerine kadar her şeye nasıl hükmettiği malum. Bütün kanalların se… |
|
birbirine benziyor. „İnternet nispeten özgür bir ortam sağlıyor“ diye |
|
düşünüyorduk. Tabii biz bunu düşünüyorsak iktidar da düşünüyordur. |
|
„İnternete nasıl müdahale ederiz“ diye bir uygulamaya geçecekler. Ama |
|
sonsuza kadar bu uygulamalardan etkileneceğimize inanmıyorum. |
|
|
|
Mesele eğer tiyatro oyununu birilerine ulaştırmaksa, biz bunu yasaklara |
|
rağmen yapabileceğimizi göstedik. Yasaklar geldikçe, insanlar da buna karş… |
|
bir çıkış yolu bulmaya çalır. Bir kere yasaklanır, bir daha denenir. |
|
Olmazsa başka platformlar üzerinden yayılır. Korkan bir iktidar var. |
|
Kişisel olarak benden değil, öngöremediği ve insanları harekete |
|
geçireceğini düşündüğü her şeyden korkuyor. Bu eylem kendilerini rahat… |
|
etmemiş olsa neden oyunumu yayınlarken twitter hesabım aniden askıya |
|
alınsın ki? Bu bir engel değil. Benim dışımda yüzbinlerce insan paylaşt… |
|
bunu. |
|
|
|
Korku ile birlikte cesaret de yayılıyor mu? Sahip olduğunuz ve insanlarla |
|
paylaşmak istediğin cesareti toplumda ne ölçüde görebiliyorsunuz? |
|
|
|
Cesaret, korku kadar hızlı yayılabilse eşiği aşarız. Yine de bu yavaş |
|
ilerleyiş umutsuz bir şeye işaret etmiyor. İnsanları kendi hayatlarını |
|
yaşayışlarına göre değerlendirdiğimizde bazı eşik noktaları vardır. … |
|
eşiği 10 yıl önce aşmışımdır, belki bu eşik sizin için farklıdır. … |
|
insanlar birbirlerinden feyiz alarak hayatlarında değişimler |
|
yaratabilirler. Bundan 5 sene öncesinde belki de böyle bir sosyal medya |
|
eylemine kimse katılmayabilirdi. Ama “Sadece Diktatör“ metnini Beşiktaş |
|
meydanında bağıra çağıra okuyan insanlar vardı. Ya da bir köyde, hayatı |
|
boyunca tiyatro izlememiş insanların eline metni alıp okuduğunu gördüm. |
|
Sosyal medya paylaşımlarından dolayı tutuklamaların geldiği dönemde sade… |
|
bu bile, bir korku eşiğinin aşıldığını gösteriyor. Biraz sabır lazım. |
|
|
|
Oyundaki diktatörün gücüne ulaşmasının sorumlusu olarak ona tüm yolları |
|
açan, önünde durmayan insanlar gösteriliyor. Diktatörü bizler mi yarattı… |
|
|
|
Oyunu yazan Onur Orhan'a göre oyunun doğal seyircisi kendini muhalif |
|
hissedenler olacaktı. İzleyicilerin oyunun sonunda Erdoğan'ın yıkılışı… |
|
görmek isteyeceğini ve tiyatrodan yalancı bir haz ile ayrılmak isteyeceğini |
|
düşündü. Onur bu beklentiden sıyrılarak, „Hayır, dünyada hiçbir dikt… |
|
sadece kendi tabanının gücüyle oluşmaz, aslında tam da karşısındakiler… |
|
politik eylemlerinin yetersizliğinden beslenir“ dedi. |
|
|
|
Bu, seyircide yumruk yemiş hissi yaratan bir bakış açısı. Geçmişle |
|
hesaplaşmak için, farklı kesimlerin kendi çıkarları için Erdoğan'a ses |
|
çıkarmadıklarını hatırlamalıyız. Bu Avrupa Birliği üyesi ülkeler iç… |
|
geçerli. Bu ülkeler, Erdoğan'ın garabetlerine ses çıkarmamayı tercih |
|
ettiler. Bunun sadece AKP'nin tabanıyla ilgili olduğunu söylemek, aslında |
|
yaptığımız bütün yanlışları görmezden gelip özeleştiri yapmamızı … |
|
ki Türkiye'deki düzenin en büyük sorunu özeleştiri yapmamak. |
|
|
|
Oyunda diktatörün derdinin para değil, tarih yazmak olduğu ifade ediliyor. |
|
Şu anda sanatla ilgili nasıl bir tarih yazılıyor? İktidar, yıktığının |
|
yerine bir şey koyabiliyor mu? AKP kendi sermayesini, kendi sistemini inşa |
|
ederken toplumda kültürel anlamda bir dönüşüm yaşandı mı? |
|
|
|
AKP iktidarının 16 yılda beceremediği ender şeylerden biri sanat ortamına |
|
hükmedememesi olabilir. En büyük dertlerinden birinin bu olduğunu da |
|
defaatle söyleyen bir Cumhurbaşkanı var. Sanatçıların büyük bir bölüm… |
|
sola yakın olması elbette sürpriz değil. Sağ cenahta buna aynı önem |
|
verilmiyor. İktidarın kendisine ait, değerli üretimlerde bulunmuş |
|
sanatçıları var diyemeyiz. Erdoğan ve destekçilerinin belediye konserlerini |
|
düzenleyen, sinema filmlerini ve dizileri çeken kişilerin „eski |
|
solculardan“ devşirilmiş olması tesadüf değil. |
|
|
|
Yıllarca farklı bir ideolojide olup iyi üretimler ortaya koyan birinin biat |
|
etmeye başladıktan sonra ne kadar kısır kalmaya başladığının ve |
|
üretkenliğinin ne kadar düştüğünü görüyoruz. Sanatın bizim açımız… |
|
kısımlarını birine biat ederek ortaya çıkaramazsınız. Biat kültürün�… |
|
olduğu yerde sanat yeşermez. Erdoğan'ın yaşamını konu alan iki sinema fi… |
|
yapıldı, AKP tabanı bilet alıp bu filmleri izlemedi. Sonrasında sıra, |
|
toplumun en çok izlediği televizyon dizilerini propoganda aracı olarak |
|
kullanmaya geldi… |
|
|
|
Televizyonlar, Türk ordusunu ya da Osmanlı tarihini anlatan, ölümü fetişi… |
|
eden dizilerle dolu. Kendini muhalif gören birinin bu dizilerde oynayarak |
|
iktidarın kurmak istediği hegemonyaya katkı sunmasını nasıl |
|
değerlendirebiliriz? |
|
|
|
Televizyon dizileri oyuncular için bir çalışma alanı; herkesin iktidarın |
|
ekmeğine yağ sürmek için bu işe girdiğini düşünmüyorum. Ama kendini m… |
|
olarak tanımlayan biri, iktidarı güçlendirecek, insanları savaşa özendir… |
|
insanların yalanlarla kandırıldığı bir dizide oynuyorsa sadece para kazan… |
|
refleksiyle hareket ettiğini düşünemem. Neye mal olduğunuzu, neye destek |
|
verdiğinizi biliyorsanız o zaman burada bir kötü niyet vardır. Dizide |
|
oynayıp muhalif tavrını devam ettirenler de var, ona göre dizi seçiyorlar. |
|
Ama orada oynayabilmek için geçmişte söylediğin her şeyi yuttuğun an iş… |
|
rengi değişir. |
|
|
|
Türkiye'de ölümü arzulamayanların, vatan için ölmek ve öldürmek |
|
isteyenlerin sayısı giderek artıyor, oyunda buna da değiniliyor. Ölümü g… |
|
alanlar karşısında barış bile diyemeyen muhalefetin kazanma şansı var m�… |
|
|
|
Tabii orada ölümü göze almak bir metafor. Ben AKP'nin sahip olduğu tüm |
|
tabanının da ölümü göze aldığını düşünmüyorum. Ölümü göze ala… |
|
mudur, elbette fanatikleri vardır, gittikçe de artmaktadır. Bizim „ölümü |
|
göze almak“ kertesinde yapmamız gereken cezaevine girmeyi göze almak, işs… |
|
kalmayı göze almak; bunlar ölümü göze almakla eşdeğer. Türkiye'de 2010… |
|
beri rahatsızlıklarını açıkça dile getiren, toplu halde mücadeleye aç�… |
|
kitle olduğunu söyleyebiliriz. |
|
|
|
Savaş meselesi toplumsal kutuplaşmanın geldiği noktayı anlatmak açısınd… |
|
önemli. Türkiye'de bazı insanlar eğitim hayatları boyunca çok basit polit… |
|
olaylar ve argümanlar öğrenir ve hayatının bütün politik bakışını bu… |
|
üzerinden kurar. Osmanlı'nın yükseliş dönemlerindeki zaferleri, |
|
Cumhuriyet'in kuruluşunda kurucu iradenin kazandığı savaşlar…Yakın dön… |
|
dair hiçbir şey anlatılmaz. Şimdi AKP'nin yaptığı farklı bir şey deği… |
|
Kendine ait yarattığı kuşak, politik cehalet açısından farklı değil. B… |
|
sorgulamaya girişmiyorlar. İşte o zaman, sadece „savaşa hayır“ dediği… |
|
için- sadece Afrin'den bahsetmiyorum- eğer orada bir tane Türk askeri |
|
varsa, karşı argümanlar çöpe gidiyor. İktidarların en büyük başarıs�… |
|
insanları derin düşünceden yoksun bırakmaları. |
|
|
|
İktidar, muhalifleri özellikle darbe girişimin ardından „açlıkla terbiye |
|
etmeye“ alıştı. Bir oyunu yasaklayarak hem toplumun önünü, hem de sizin |
|
gelir kaynağınızı kesiyor… |
|
|
|
Aç olan zaten aç kalmaktan korkmuyor. Parayı bir araç olarak kullanan, |
|
böyle bir ilişki kuran hiç kimse „Ya ben aç kaldım“ diyip hayata bakı… |
|
ya da ideolojisini değiştirmez. Ama hayatını kazandığı paranın üzerind… |
|
kuranlar, aç kalmaktan değil, biraz daha az kazanmaktan korkuyor. Örneğin |
|
bir oyuncu, şu ana kadar oynadığı dizilerden 10 daire ve 10 araba aldıysa, |
|
9'a düşmesin diye endişe duyuyor. Ben kiracısı olduğum 2+1'den, 1+1'e |
|
geçerim, mücadeleye devam ederim. Sonuçta aynada hala yüzüme bakabilirim. |
|
Öte yandan Türkiye'de pek çok sanatçının baskılara karşı koyduğu tepki |
|
ortada. Ama sadece popüler olanların tepkisi duyuluyor. Kayyım atandıktan |
|
sonra Diyarbakır Belediye Tiyatrosunun kapatılması ve o insanların ısrarla |
|
Diyarbakır'da tiyatroyu yaşatmaya çalıştığını biliyoruz ama bu mücade… |
|
yeterince duyulmuyor. |
|
|
|
Biraz gazetecilikte Ahmet Şık ve Can Dündar ile Nedim Türfent arasındaki |
|
fark gibi… |
|
|
|
Evet, aslında pek çok kişi mücadele ediyor. İsmini daha sık duyduğumuz |
|
insanlar daha çok savunuluyor, daha çok görünür hale geliyor. |
|
|
|
Toplumun size yüklediği misyondan dolayı yorgun hissettiğiniz oluyor mu? |
|
|
|
Türkiye yorucu bir ülke. Sadece kendinizle ilgili değil, birinin başına |
|
gelen bir olayı gün içinde içselleştiriyorsunuz ve onunla ilgili bir yük |
|
hissetmeye başlıyorsunuz. İnsanlar da mücadele etme gücünü hissettikleri |
|
insanları örnek alıyorlar. Ama „birileri zaten mücadele ediyor, benim |
|
mücadele etmeme gerek yok“ düşüncesi tehlikeli. Ben ise bu gücü benim g… |
|
düşünen ama sesi benim kadar duyulmayan insanlardan alıyorum. Kendim gibi |
|
insanlar olduğunu bilmesem, kendimde nasıl böyle bir güç hissedebilirim ki? |
|
Bunu artırmak, yaymak gerekiyor… |
|
|
|
8 Feb 2018 |
|
|
|
## AUTOREN |
|
|
 |
Ali Çelikkan |
|
Erk Acarer |
|
|
|
## TAGS |
|
|
|
taz.gazete |
|
Kültür |
|
Politika |
|
taz.gazete |
|
|
|
## ARTIKEL ZUM THEMA |
