Waarom ik me uitschrijf bij de Remonstranten,

Waarom ik me uitschrijf bij de Remonstranten,
maar me meer christen voel dan ooit
=============================================
2023-05-29

Na lang nadenken heb ik besloten om me uit te schrijven bij
de Remonstranten. Ik blijf gewoon lid van mijn
geloofsgemeenschap Het Penninckshuis, maar zal geen
landelijk lid meer zijn van de Broederschap. Ik schrijf dit
stukje om al mijn gedachtes hierover op een rijtje te zetten
en zodat ik andere mensen hiernaar kan verwijzen. Bovendien
wil ik ook een overweging hebben om aan te bieden als
motivatie bij mijn uitschrijving.

Ik heb problemen met de landelijke koers van de
Remonstrantse Broederschap, maar mijn keuze is een
combinatie van overwegingen. Ik wil voorkomen dat dit puur
een kritiekstuk is en voldoende recht doen aan mijn
veelkleurige gedachtes en gevoelens. Daarom heb ik besloten
om mijn mening op drie niveaus te formulieren: landelijk,
gemeentelijk en persoonlijk.

Landelijk
---------
Ik heb mij heel lang goed kunnen vinden in de plek die de
Remonstranten innemen in de maatschappij. Ze staan welbewust
niet met de rug naar de samenleving, maar zijn echt
onderdeel van de wereld. Het feit dat ze als eerste kerk
homohuwelijken inzegenden onderstreept dit en deze
interactie met de moderniteit heb ik altijd prettig
gevonden. Remonstranten staan erom bekend om het
maatschappelijk discours niet te schuwen en ik vind dit
belangrijk voor een kerk. Een kerk die zich niet uitspreekt
over misstanden, haar sociale taak laat liggen en zich te
zeer richt op het spirituele en buiten-wereldlijke is voor
mij niet aantrekkelijk. Desalniettemin kan deze houding ook
een keerzijde hebben. Hier ben ik achtergekomen toen ik de
bezinningsbrief [1] uit 2021 las. In deze brief neemt de
Broederschap afstand van polarisatie en positioneert het
zichzelf expliciet boven het maatschappelijk debat. Ik had
hier erg veel moeite mee en ik zal uitleggen waarom.

Sinds een aantal jaar ben ik aan het radicaliseren. Ik heb
hier zelf nauwelijks erg in gehad, maar ik begon steeds
vaker te merken dat mijn meningen als extreem en
polariserend werden ervaren. De eerste keer dat mij dit echt
werd verweten was tijdens het begin van de discussie rond
zwarte piet. Ik kon mij al heel vroeg vinden in de redenen
waarom zwarte piet racistisch is en dit thema was voor mij
eigenlijk al klaar en afgerond toen Nederland hier
overduidelijk nog niet klaar mee was. Ik begreep niet dat
mensen zo graag wilden vasthouden aan een racistische
traditie, terwijl een groep mensen in duidelijke taal aangaf
dat dit kwetsend was. Ondertussen zijn we redelijk gewend
aan een sinterklaasfeest met minder racisme, maar in de
vroege dagen van Kick Out Zwarte Piet werd de
antiracisme-activisten regelmatig polarisatie verweten en
hen werd meermalen gevraag hun toon te matigen.

Ik ben blij dat de mensen van KOZP hun toon nooit hebben
gematigd en vind het heel erg knap hoe ze hun vreedzame
strijd tegen racisme voeren. Ook toen wit, gematigd
Nederland er nog niet klaar voor was bleven ze hun boodschap
herhalen zonder die te verdunnen in naam van verbinding.

Martin Luther King werd ook regelmatig verweten dat hij de
verbinding met het gematigde witte midden [5] niet zocht in
een tijd dat een grote meerderheid van de Amerikanen tegen
gelijke rechten voor mensen van kleur waren. De geschiedenis
laat zien dat MLK gelijk had in zijn radicale keuze.

Ook nu krijg ik zelf nog regelmatig het verwijt dat ik er
een polariserende houding op nahoud. Ik ben klimaatactivist
en heb me aangesloten bij Extinction Rebellion en Christian
Climate Action. Met name mensen die vast blijven houden aan
bestuurlijke oplossingen vanuit een breed midden nemen
aanstoot aan de burgerlijk ongehoorzame acties waar ik aan
deelneem. Liever zouden ze zien dat de klimaatactivisten de
gebaande paden van klimaatmarsen, petities en vergunde
demonstraties zouden bewandelen. De onbuigzame houding die
wij activisten aannemen als het gaat om ons verzet tegen de
verwoesting van de schepping wordt regelmatig polariserend
genoemd en laten we wel wezen: dat is het natuurlijk ook, en
dat is zelfs opzettelijk. Zonder volledig gebruik te maken
van het zogenaamde “radicale flank effect” zouden onze
acties niet half zo doeltreffend zijn. Een
malievelddemonstratie levert hoogstens een “kortje” op in de
krant, maar een burgerlijk ongehoorzame blokkade van de A12
is wereldnieuws en zet onze boodschap helemaal op de agenda.
Polarisatie is voor ons noodzakelijk en zelfs een middel.

Nu even terug naar 2021, het jaar van de bezinningsbrief. De
Remonstrantse Broederschap verkoos met deze brief om
zichzelf te positioneren als een soort maatschappelijk
geweten. Het zegt daarbij een hoop goede dingen, want hoe
kun je nu tegen verbinding zijn? Toch vind ik het moeilijk
als je mensen vraagt om met elkaar in gesprek te gaan en
daarbij hun eigen frame achter te laten. Zo’n frame, en zo’n
wereldbeeld ontstaat niet zomaar en juist voor
gemarginaliseerde groepen geldt dat wat afstandelijk een
“frame” genoemd wordt eigenlijk een kijk op de wereld is die
voor een groot deel is vormgegeven door pijn en onrecht.
Als je mensen oproept om niet te polariseren en vooral de
verbinding te blijven zoeken dan loop je het risico dat je
voorbij gaat aan echte menselijke ervaringen: racisme,
seksisme, homofobie, transfobie, fatism, validisme...etc.

Wat is je boodschap als je deze groepen vraagt om ook te
luisteren en niet zo te schreeuwen? Waar is je solidariteit
als je hen vraagt om toch ook vooral de verbinding te zoeken
en een verdraagzame houding aan te nemen? Ik denk dat als je
je uitspreekt tegen polarisatie dat je dan – wellicht
onbedoeld – verschillende groepen vraagt om hun toon te
matigen en ik denk dat het verleden heeft aangetoond dat
toonmatiging nooit een goede basis is geweest voor sociale
vooruitgang. De suffragettes, de zoutmars van Ghandi, de
burgerrechtenbeweging, de vredesbeweging zijn allemaal
voorbeelden van groepen mensen die hun toon opzettelijk niet
matigden en juist het scherpe contrast opzochten met de
heersende opinie en autoriteit.

We leven in een tijd van onder andere een klimaatcrisis,
biodiversiteitscrisis, stikstofcrisis, levenskostencrisis,
huizencrisis en een zorgcrisis. De toon van het discours, de
felheid ervan, en het gebrek aan verbinding en de vlucht
naar de flanken is niet ons voornaamste probleem. Ik denk
dat het leed van mensen gehoord moet worden en ik moedig hun
aan hun stem te laten horen, ook als dit ongenuanceerd
klinkt en ook als ze hierbij burgerlijk ongehoorzaam
actievoeren. Ik ben het niet eens met de boeren die het
stikstofbeleid maar niks vinden, maar steun hun
democratische protest hiertegen van harte. Ik vraag hun ook
niet hun toon te matigen of de verbinding te zoeken. Dat er
vervolgens een oplossing komt vanuit verbinding en harmonie
is nu eenmaal hoe ons democratisch systeem werkt en daarom
ben ik er ook nooit bang voor dat extreme geluiden uit de
politieke flanken op zich een bedreiging vormen in een vrij
en democratisch land.

Ik vind de bezinningsbrief zelf pijnlijk en hij weerspiegelt
in mijn ogen de geprivilegieerde positie van de mensen die
hem hebben opgesteld. De Remonstrantse Broederschap is
overwegend een witte, hoogopgeleide en welvarende club. Dit
is op zichzelf niet erg en historisch begrijpelijk, maar het
is wel problematisch als het hierop onvoldoende weet te
reflecteren en daarbij de fout maakt om vanuit deze
begunstigde rol de harde geluiden uit de samenleving
onvoldoende te verstaan. Ik denk dat we leven in een tijd
dat we het moeten aanmoedigen dat mensen niet met
kousenvoeten rondsluipen met hun mening, maar dat ze deze
van de daken schreeuwen. De crises vragen hierom, nee
schreeuwen hierom zelfs. Dat de keerzijde hiervan een social
media is dat is veranderd in een open riool dat neem ik dan
maar voor lief.

In februari schreef Koen Holtzapffel [2] een blogpost waarin
hij de campagne tegen polarisatie van Sire onderschrijft en
koppelt aan de verbindingsbrief van twee jaar geleden. Ook
haalt hij Fred Westerbeke aan: de politiechef van Politie
Rotterdam die hij had ontvangen om te praten over politie en
polarisatie. Dit was bijzonder pijnlijk en herhaalde een
grove fout die de Remonstranten ook in de bezinningsbrief
maakten: het opvoeren van de Politie Rotterdam om een
boodschap van nuance te verkondigen. Uit onderzoek en
ervaringen van slachtoffers is gebleken dat Politie
Rotterdam een enorm racismeprobleem [3] heeft. Een feit dat
al voor de bezinningsbrief bekend was. Om uit monde van hen
de boodschap te herhalen dat we de nuance moeten zoeken en
het brede midden moeten versterken vind ik een klap in het
gezicht van alle slachtoffers van racisme en politiegeweld
[4] die de Politie Rijnmond in de afgelopen jaren heeft
gemaakt.

De blogpost verscheen in een tijd waarin er nogal wat
homeles was binnen de Remonstranten over uitspraken die
Christa Anbeek in november in o.a Trouw had gedaan. Mensen
vielen met name over haar scherpe woorden: “Een liedje, een
gebedje, een preekje, dat werkt niet. Voor deze vormen moet
je ingewijd zijn, daarmee trek je geen mensen”. Ik begrijp
dat mensen dit te scherp vonden, maar persoonlijk vind ik
het wel fijn als iemand praat zonder meel in de mond. Dat er
vervolgens meermalen gevraagd werd of ze nog wel de
Remonstrantse beginselverklaring ondersteunde vind ik
eerlijk gezegd getuigen van een truttigheid die een zo
vooruitstrevende kerk onwaardig is. Dat het bestuur dit zo
serieus heeft genomen dat ze een heuse excuusbrief heeft
opgesteld vind ik erg moeilijk. Anbeek was inderdaad wat
ongenuanceerd, maar ze kaartte wel degelijk een probleem aan
dat we hebben in onze vergrijzende en leeglopende gemeentes.

Gemeentelijk
------------
Ik ben lid van Geloofsgemeenschap het Penninckshuis in
Deventer. Dit is een samenwerking van Doopsgezinden,
Remonstranten en vrienden. Oorspronkelijk was het een
combinatie van een Doopsgezinde en Remonstrantse gemeente
onder 1 dak, maar het Remonstrantse deel werd te klein en
toen werd besloten om daar de stekker uit te trekken. Toen
dit gebeurde kregen de Remonstrantse leden de keus om op
landelijk niveau lid van de Remonstranten te worden en zo
toch onze verbinding te behouden met deze kerk. Ik koos er
in eerste instantie voor om dit niet te doen, maar het begon
op een bepaald moment toch te kriebelen. Ik miste een
christelijke thuishaven en mijn Remonstrantse identiteit.
Daarom schreef ik me toch weer in. Ondertussen is mijn kijk
hierop veranderd. Nu we besloten hebben dat corona voorbij
is, ga ik weer naar bijna alle diensten van mijn gemeente en
ik ben ook actief geworden in de beroepingscommissie en af
en toe stukjes gaan schrijven voor het kerkblaadje en de
nieuwsbrief. Ik voel me meer dan ooit verbonden met mijn
geloofsgemeenschap en heb gemerkt dat dit de lacune die ik
eerder voelde opvult. Ik voel me meer een “Penninckshuizer”
dan een Remonstrant en voel me meer verbonden met mijn
broeders en zusters binnen mijn gemeente dan met de
Remonstranten die verspreid zijn over het land.

Jaren geleden maakte toenmalig Koningin Beatrix een
statement tegen vluchtige contacten op het internet en ze
riep ons op om vooral het persoonlijke contact in levende
lijve op te zoeken. Ik vond dat destijds oubollig, maar ik
denk dat ik me hier ondertussen toch deels in kan vinden.
Mijn contacten met mensen via het internet zijn belangrijk
voor me, maar ik ben het laatste jaar de fysieke contacten
in de kerk, maar ook tijdens mijn activisme enorm gaan
waarderen en ook gaan prefereren boven zoomvergaderingen,
Twittergesprekken of Microsoft Teams meetings. Waar de
fysieke contacten voor mij reëler zijn geworden is mijn
verbintenis met de andere Remonstranten door het land
fictiever geworden in mijn brein. Ik begin te begrijpen
waarom bijvoorbeeld de PKN niet werkt met landelijke leden,
maar mensen altijd vraagt om plaatselijk lid te worden van
een gemeente.

Persoonlijk
-----------
Ik heb mij eerder dit jaar aangesloten bij Christian Climate
Action en dit is een samenwerking van allerhande smaakjes
christenen. De eensgezindheid en harmonie daar is werkelijk
ontroerend en het heeft me laten inzien dat er heus een ware
oecumene mogelijk is. Ik ben steeds meer gaan geloven in een
synodaal verband tussen alle christenen en zie steeds meer
in dat onze overeenkomsten veel groter zijn dan onze
verschillen. Ook valt het me op dat denkbeelden die ik had
gepositioneerd in het hoekje van de vrijzinnigheid veel
breder worden gedragen dan ik dacht. Ik heb vrij
conservatieve christenen gesproken die zielsveel geven om de
natuur en met afschuw kijken naar de verwoesting van de
schepping. Ik heb podcasts beluisterd met mensen uit
evangelische hoek waarmee ik hartgrondig eens was. Ik heb
zelfs ontdekt dat de katholieke kerk die ik jaren geleden de
rug toekeerde een bloeiende sociaal betrokken traditie heeft
binnen de Catholic Workers en ik haal veel inspiratie uit
hun werkzaamheden in Nederland en de boeken van o.a Dorothy
Day en Peter Maurin.

Naast dit alles ben ik in sommige opzichten minder
vrijzinnig geworden en mijn geloof wat traditioneler gaan
beleven. Ik vind nog steeds dat een kerk zich moet afwenden
van bijvoorbeeld homofobie, transfobie, vreemdelingenhaat en
ook mijn meningen over het patriarchaat zijn ongewijzigd,
maar ik merk wel dat ik steeds meer opensta voor termen als
“zonde” en de “schepping”. Ik kon deze concepten altijd
moeilijk een plek geven, maar binnen de klimaatcrisis is
zonde een overduidelijk gegeven en iets waar we als
Nederlands burger ongewild onderdeel van zijn. Uit onze naam
en met ons belastinggeld wordt de planeet verwoest en de
ietwat stichtelijke term “zonde” is uitermate geschikt om
deze destructie te omschrijven. Ook het concept van de
schepping heeft een plek gevonden in mijn geloofsbeleving.
Ik volg nog steeds de wetenschappelijke consensus, maar het
beeld dat wij en de aarde onderdeel zijn van Gods schepping
vind ik ontroerend en dit voelt treffend tot in mijn
haarvaten. Tevens maant het me om in actie te komen. De
ecofeministsche theoloog Sallie McFague beschreef de aarde
en het universum als het “lichaam van God” en dit beeld laat
me maar niet los.

Het vrijzinnig protestantisme heeft veel trekken van een
christelijk humanisme. Niet zelden tref ik een predikant op
zondag die eerst aankondigt dat hij niet meer in God
gelooft, maar in een kracht, of in een breder concept. Ik
geloof meer in God dan ooit en ik begin problemen te krijgen
met het antropocentrische van het humanistische wereldbeeld.
Niet de mens, maar God en haar schepping moet centraal
staan. Zoals Franciscus van Assisi zich op dezelfde hoogte
plaatste als het kleinste wriemelende insect wil ik me
verbonden weten met al het leven. Deze invalshoek zorgt
ervoor dat ik bijbelpassages lees en psalmen zing die ik
nooit eerder wist te plaatsen. Ik wil me fysiek en
geestelijk onderwerpen aan de heiligheid en grootsheid van
God en heel de schepping en ik ben hiervan doordrongen bij
elke klimaatactie waar ik aan deelneem. De vaak
intellectuele en filosofische invalshoek die ik vanuit de
Remonstranten tref vind ik weliswaar interessant, maar het
weet minder mee te zingen in mijn inwendig concert dat wel
weerklank vindt vanuit de tradities buiten de
vrijzinnigheid. Daarnaast heb ik gemerkt dat mijn identiteit
als dit of dat smaakje christen niet meer zo belangrijk voor
me is. Ik voel me verbonden met alle christenen, alle mensen
en zelfs de gehele schepping. Dat ik met mijn christelijke
identiteit zou blijven vasthouden aan een splijtzwam over
predestinatie uit een synode van de 17e eeuw voelt
lachwekkend tegen de achtergrond van de klimaatcrisis waar
we ons in bevinden. Christian Climate Action laat mij zien
dat er een veel groter en warmer christendom is en dat een
synodale kerk en ware oecumene echt mogelijk is.

En nu?
------
Ik blijf actief lid van mijn gemeente en zal me verwant
blijven voelen met de vrijzinnig protestanten en daarbinnen
de Remonstranten, maar voel niet meer de noodzaak om me in
te schrijven bij een specifieke christelijke kerk of
geloofsbeweging. Misschien komt dit wel weer, maar het voelt
tegen het licht van mijn geloofsbeleving en de
veelzijdigheid van mijn broeders en zusters totaal
onbelangrijk.

Hyperlinks:
[1]: https://www.remonstranten.nl/bezinningsbrief/
[2]: https://www.remonstranten.nl/blog/actueel/verlies-elkaar-niet-als-polarisatie-dichtbij-komt/
[3]: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5205860/racisme-politie-onderzoek-rotterdam
[4]: https://nos.nl/artikel/2402198-verontwaardiging-over-politieoptreden-tijdens-woonprotest-rotterdam
[5]: https://edition.cnn.com/2022/01/15/opinions/mlk-white-moderates-voting-rights-filibuster-ray/index.html

-----------------------------------------------------------
Tags: nederlands