Hoe ik de Bijbel lees
=====================
2022-10-02
Als ik de Bijbel lees dan neem ik die letterlijk. Poëzie en
metaforen daargelaten, probeer ik nergens tussen de regels
naar verborgen boodschappen te vissen. Dit klinkt wellicht
vreemd aangezien ik mezelf omschrijf als een vrijzinnig
protestant, maar het is eigenlijk vrij logisch en past goed
in mijn verdere kijk op het christendom.
Naast de Bijbel zijn er nog veel andere boeken waar ik van
houd en toch zo letterlijk mogelijk lees. De boeken van
Harry Potter bijvoorbeeld of de robotromans van Asimov of
alles van mijn favoriete schrijver Frida Vogels. Nu heeft de
Bijbel natuurlijk wel een andere rol in mijn leven, maar de
grote overeenkomst in mijn leeservaring van al deze werken
is dat ik ervan probeer te genieten en niet de hele tijd
mijn superkritische bril op wil hebben.
Op de middelbare school speelde ik regelmatig Dungeons &
Dragons met een groepje vrienden. Dit is een erg leuk
rollenspel in een fantasysetting. Je ontwerpt je eigen
karakter, bijvoorbeeld een elf, ork of dwerg en gaat samen
de uitdagingen aan die de dungeon master - de spelleider -
op je pad brengt. We hadden bij het spelen een belangrijke
regel. Je mocht niet aan "meta game thinking" doen. Dit
betekende dat je altijd in je rol moest blijven. Als je een
niet al te snuggere ork speelde, was het bijvoorbeeld niet
logisch dat je hele strategieën kon bedenken en daarnaast
was het zeker niet de bedoeling dat je je eigen ervaring in
het spelen van D&D liet meewegen in de beslissingen die je
karakter in het spel nam. Dit concept van het "metadenken"
probeerde ik daarna ook achterwege te laten als ik
bijvoorbeeld films aan het kijken was. Bij de
ruimtegevechten in de Star Wars films hoor je bijvoorbeeld
van alles. De kenmerkende langsrazende TIE fighters, lasers,
of explosies. Dit kan natuurlijk niet, want de ruimte is een
vacuüm, dus er zijn geen luchtdeeltjes om de
geluidstrillingen te kunnen verplaatsen. Echter, bij het
bekijken van de film en het genieten daarvan is dit
volstrekt irrelevant. Dit voorbeeld van metadenken - dit
klopt niet, want zo werkt het niet in de wereld - is dus
niet alleen irrelevant, maar kan ook je plezier in zo'n film
bederven.
Ook als ik de Bijbel lees probeer ik dit metadenken
achterwege te laten. Mogelijk komt het wat oneerbiedig over
als ik de Bijbel vergelijk met zaken uit de pop- en
nerdcultuur, maar ik probeer de Schrift hier juist recht mee
te doen. Ik herken veel in wat Dr. L.A.M. Goossens schreef
in de inleiding van het boek "Franciscus, Bijbel der armen"
van A. van Corstanje. Franciscus van Assisi was gewoon de
Bijbel te verstaan zoals zijn broeders hun leefregel
verstonden: "eenvoudig en puur". Goossens voegt daaraan nog
een mooi citaat van Vondel toe: "Men hoeft, daer klaerheid
is, de hersens niet te slijpen". Verderop legt hij nog uit
dat de Bijbel voor Franciscus meer gebed was dan studie en
dat beschrijft heel treffend hoe ik dit zelf ervaar.
Misschien is dit ook wel een van de redenen dat ik de
voorkeur geef aan de Statenvertaling. De taal is daarin
lekker archaïsch en schept daardoor een grotere afstand tot
mijn dagelijks leven. Alsof het de heiligheid zo beter
bewaart.
Toch vind ik het ook prettig om modernere vertalingen te
lezen, zoals de vorig jaar uitgebrachte NBV21. Deze
vertaling is sowieso een stuk accurater, maar het maakt ook
veel bijbelverhalen prettig leesbaar alsof het een roman
betreft. Daarnaast vind ik het ook wel een heel prettig
idee dat de Bijbel steeds toegankelijker wordt. Met het
verschijnen van de Bijbel in gewone taal is daar destijds
weer een enorme sprong mee gemaakt en dat geeft ook tieners
de gelegenheid om zonder al teveel onnodige taalkundige
hordes deze rijkdom zelf te ontdekken.
Nu even terug naar mijn persoonlijke bijbelleeservaring.
Wanneer ik bijbelboeken lees dan probeer ik die in hun
context te houden. Dit is te vergelijken met hoe
Marvelcomics vaak binnen hetzelfde universum plaatsvinden en
zo een coherent geheel vormen. De bijbelverhalen bekijk ik
net zo. Ze zijn onderdeel van een groot bijbels universum en
tijdens het lezen bekommer ik mij niet om de manier waarop
het regelmatig botst met de 21e eeuw. In het dagelijks leven
neem ik aanstoot aan vrouwonvriendelijkheid, geweld of
homofobie, maar in de Bijbel laat ik zulke waardeoordelen
achterwege.
Ik probeer er dan ook niet gelijk directe lessen uit te
trekken voor mijn dagelijks leven. Überhaupt spelen de
bijbelverhalen daarvoor in een heel andere tijd, maar nog
belangrijker is dit bijbeluniversum veelal "incompatibel"
met onze huidige wereld. Soms kan je er weliswaar
letterlijke lessen uit trekken. Ik denk dan aan
bijvoorbeeld de wijsheden van Jezus uit de evangeliën, maar
veel vaker kan dat niet omdat daarvoor de grondslag in mijn
realiteit niet overeenkomt met de bijbelse context waarin
zo'n lering wordt geponeerd.
Liever zie ik exegese en bijbelstudie als een compleet
andere activiteit en dan geef ik mezelf alle ruimte om
bijvoorbeeld te stellen dat ik Jozua wel erg krijgszuchtig
vind en meer een oudtestamentische Rambo dan een
hoogverheven profeet. Of ik denk na over hoe ik de
vergelijking van Israël met een overspelige vrouw in Hosea
wel erg moeilijk vind. Als ik zulke gedachten, zulke
meningen echter gelijk tijdens het lezen zou toelaten dan
zou ik mezelf veel moois en inspirerends ontzeggen. Los van
de vrouwonvriendelijkheid is Hozea namelijk een prachtig
boek. De enorme vurigheid waarmee het land Israël daar
verwijten krijgt gaat gepaard met een geweldige
diepgewortelde liefde en verschilligheid. Als ik de
discrepantie tussen zulke verhalen en mijn persoonlijke
maatschappelijke normen en waarden gelijk in mij zou laten
meelezen dan zou ik geen woord van zulke passages kunnen
accepteren, laat staan dat ik er een religieuze ervaring aan
zou kunnen ontlenen.
Dus, dit is hoe ik mijn nerdy vrijzinnigheid toepas op het
lezen van de Schrift en hoe ik mijn kritische kijk op de
zaak een eigen tijd en plaats kan geven zonder mijn
geloofsbeleving te verminderen.
Tot slot wil ik nog zeggen dat dit alles mijn persoonlijke,
hoogstparticuliere beleving is. Ik ben geen theoloog, geen
expert en geen kenner van het "bijbelleesdiscours", maar een
eenvoudige leek.
Vrede en alle goeds
-----------------------------------------------------------
Tags: nederlands
