% tex2asc-version: 1.2
%
% Aeneid VI.
%
% Contributor: Nicholas Koenig <
[email protected]>
%
% Original publication data:
% Greenough, J. B. _Select_Orations_of_Cicero_.
% Boston: Ginn & Co., 1896.
%
% Version: 0.01 (Beta), 1 August 1994
%
% This file is in the Public Domain.
%
\input ks_macros
\docversion=1.5 \warnifold
%From
[email protected] Mon Aug 1 10:41:21 1994
%Return-Path: <
[email protected]>
%Received: from mx1.u.~washington.edu by stein2.u.~washington.edu
% (5.65+UW94.4/UW-NDC Revision: 2.30 ) id AA27922;
% Mon, 1 Aug 94 10:41:21 -0700
%Received: from ctc.ctc.edu by mx1.u.~washington.edu
% (5.65+UW94.4/UW-NDC Revision: 2.30 ) id AA10492;
% Mon, 1 Aug 94 10:41:18 -0700
%Received: by ctc.ctc.edu
% (1.38.193.5/16.2) id AA09286; Mon, 1 Aug 1994 10:41:54 -0700
%Date: Mon, 1 Aug 1994 10:41:53 -0700 (PDT)
%From: Nicholas Koenig <
[email protected]>
%Subject: Libellus text
%To:
[email protected]
%Message-Id: <
[email protected]>
%Mime-Version: 1.0
%Content-Type: TEXT/PLAIN; charset=US-ASCII
%Status: OR
%
%Here's one more Cicero speech. I had some time on my hands this weekend.
\centerline{M.~TULLI CICERONIS}
\medskip
\centerline{PRO M.~MARCELLO}
\bigskip
\chap\isec Diuturni silenti, patres conscripti, quo eram his temporibus usus
--- non timore aliquo, sed partim dolore, partim verecundia --- finem
hodiernus dies attulit, idemque initium quae vellem quaeque sentirem meo
pristino more dicendi. Tantam enim mansuetudinem, tam inusitatam
inauditamque clementiam, tantum in summa potestate rerum omnium modum,
tam denique incredibilem sapientiam ac paene divinam, tacitus praeterire
nullo modo possum. \isec M.~enim Marcello vobis, patres conscripti, reique
publicae reddito, non illius solum, sed etiam meam vocem et auctoritatem
et vobis et rei publicae conservatam ac restitutam puto. Dolebam enim,
patres conscripti, et vehementer angebar, virum talem, cum in eadem
causa in qua ego fuisset, non in eadem esse fortuna; nec mihi persuadere
poteram, nec fas esse ducebam, versari me in nostro vetere curriculo,
illo aemulo atque imitatore studiorum ac laborum meorum, quasi quodam
socio a me et comite distracto.
% Caesar's Pardon of Marcellus an Earnest of a Restored Republic
Ergo et mihi meae pristinae vitae consuetudinem, C.~Caesar,
interclusam aperuisti, et his omnibus ad bene de [omni] re publica
sperandum quasi signum aliquod sustulisti. \isec Intellectum est enim mihi
quidem in multis, et maxime in me ipso, sed paulo ante [in] omnibus, cum
M.~Marcellum senatui reique publicae concessisti, commemoratis
praesertim offensionibus, te auctoritatem hujus ordinis dignitatemque
rei publicae tuis vel doloribus vel suspicionibus anteferre. Ille
quidem fructum omnis ante actae vitae hodierno die maximum cepit, cum
summo consensu senatus, tum judicio tuo gravissimo et maximo. Ex quo
profecto intellegis quanta in dato beneficio sit laus, cum in accepto
sit tanta gloria. Est vero fortunatus ille, cujus ex salute non minor
paene ad omnis quam ad ipsum ventura sit laetitia pervenerit. \isec Quod
quidem ei merito atque optimo jure contigit. Quis enim est illo aut
nobilitate aut probitate aut optimarum artium studio aut innocentia aut
ullo laudis genere praestantior?
% This is the Greatest of Caesar's Deeds
\chap Nullius tantum flumen est ingeni, nullius dicendi aut scribendi
tanta vis, tanta copia, quae non dicam exornare, sed enarrare,
C.~Caesar, res tuas gestas possit. Tamen adfirmo, et hoc pace dicam
tua, nullam in his esse laudem ampliorem quam eam quam hodierno die
consecutus es. \isec Soleo saepe ante oculos ponere, idque libenter
crebris usurpare sermonibus, omnis nostrorum imperatorum, omnis
exterarum gentium potentissimorumque populorum, omnis clarissimorum
regum res gestas, cum tuis nec contentionum magnitudine nec numero
proeliorum nec varietate regionum nec celeritate conficiendi nec
dissimilitudine bellorum posse conferri; nec vero disjunctissimas terras
citius passibus cujusquam potuisse peragrari, quam tuis non dicam
cursibus, sed victoriis lustratae sunt. \isec Quae quidem ego nisi ita
magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,
amens sim: sed tamen sunt alia majora. Nam bellicas laudes solent
quidam extenuare verbis, easque detrahere ducibus, communicare cum
multis, ne propriae sint imperatorum. Et certe in armis militum virtus,
locorum opportunitas, auxilia sociorum, classes, commeatus multum
juvant: maximam vero partem quasi suo jure Fortuna sibi vindicat, et
quicquid prospere gestum est, id paene omne ducit suum. \isec At vero
hujus gloriae, C.~Caesar, quam es paulo ante adeptus, socium habes
neminem: totum hoc quantumcumque est (quod certe maximum est) totum est,
inquam, tuum. Nihil sibi ex ista laude centurio, nihil praefectus,
nihil cohors, nihil turma decerpit: quin etiam illa ipsa rerum humanarum
domina, Fortuna, in istius societatem gloriae se non offert: tibi cedit;
tuam esse totam et propriam fatetur. Numquam enim temeritas cum
sapientia commiscetur, neque ad consilium casus admittitur.
% His Other Exploits were Glorious Victories
\chap\isec Domuisti gentis immanitate barbaras, multitudine
innumerabilis, locis infinitas, omni copiarum genere abundantis: sed
tamen ea vicisti, quae et naturam et condicionem ut vinci possent
habebant. Nulla est enim tanta vis, quae non ferro et viribus
debilitari frangique possit. Animum vincere, iracundiam cohibere,
victoriam temperare, adversarium nobilitate, ingenio, virtute
praestantem non modo extollere jacentem, sed etiam amplificare ejus
pristinam dignitatem, haec qui fecit, non ego eum cum summis viris
comparo, sed simillimum deo judico. \isec Itaque, C.~Caesar, bellicae tuae
laudes celebrabuntur illae quidem non solum nostris, sed paene omnium
gentium litteris atque linguis, nec ulla umquam aetas de tuis laudibus
conticescet. Sed tamen ejus modi res nescio quo modo etiam cum
leguntur, obstrepi clamore militum videntur et tubarum sono.
% This is the Conquest of Himself
At vero cum aliquid clementer, mansuete, juste, moderate, sapienter
factum --- in iracundia praesertim, quae est inimica consilio, et in
victoria, quae natura insolens et superba est --- audimus aut legimus,
quo studio incendimur, non modo in gestis rebus, sed etiam in fictis, ut
eos saepe, quos numquam vidimus, diligamus! \isec Te vero, quem
praesentem intuemur, cujus mentem sensusque et os cernimus, ut, quicquid
belli fortuna reliquum rei publicae fecerit, id esse salvum velis,
quibus laudibus efferemus? quibus studiis prosequemur? qua
benevolentia complectemur? Parietes (me dius fidius) ut mihi videtur
hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod brevi tempore futura sit
illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus. \chap Equidem cum
C.~Marcelli, viri optimi et commemorabili pietate praediti, lacrimas
modo vobiscum viderem, omnium Marcellorum meum pectus memoria obfudit,
quibus tu etiam mortuis, M.~Marcello conservato, dignitatem suam
reddidisti, nobilissimamque familiam jam ad paucos redactam paene ab
interitu vindicasti.
% He Shares this Conquest with No One
\isec Hunc tu igitur diem tuis maximis et innumerabilibus
gratulationibus jure antepones. Haec enim res unius est propria
C.~Caesaris: ceterae duce te gestae magnae illae quidem, sed tamen multo
magnoque comitatu. Hujus autem rei tu idem es et dux et comes: quae
quidem tanta est, ut tropaeis et monumentis tuis adlatura finem sit
aetas, --- nihil est enim opere et manu factum, quod non [aliquando]
conficiat et consumat ventustas: --- \isec at haec [tua justitia et
lenitas animi] florescet cotidie magis, ita ut quantum tuis operibus
diuturnitas detrahet, tantum adferat laudibus. Et ceteros quidem omnis
victores bellorum civilium jam ante aequitate et misericordia viceras:
hodierno vero die te ipsum vicisti. Vereor ut hoc, quod dicam, perinde
intellegi possit auditum atque ipse cogitans sentio: ipsam victoriam
vicisse videris, cum ea quae illa erat adepta victis remisisti. Nam cum
ipsius victoriae condicione omnes victi occidissemus, clementiae tuae
judicio conservati sumus. Recte igitur unus invictus es, a quo etiam
ipsius victoriae condicio visque devicta est.
% This Reaches Far Beyond his Other Acts
\chap\isec Atque hoc C.~Caesaris judicium, patres conscripti, quam
late pateat attendite. Omnes enim, qui ad illa arma fato sumus nescio
quo rei publicae misero funestoque compulsi, etsi aliqua culpa tenemur
erroris humani, scelere certe liberati sumus. Nam cum M.~Marcellum
deprecantibus vobis rei publicae conservavit, me et mihi et item rei
publicae, nullo deprecante, reliquos amplissimos viros et sibi ipsos et
patriae reddidit: quorum et frequentiam et dignitatem hoc ipso in
consessu videtis. Non ille hostis induxit in curiam, sed judicavit a
plerisque ignoratione potius et falso atque inani metu quam cupiditate
aut crudelitate bellum esse susceptum.
% Peace has Ever been Caesar's Aim
\isec Quo quidem in bello semper de pace audiendum putavi, semperque
dolui non modo pacem, sed etiam orationem civium pacem flagitantium
repudiari. Neque enim ego illa nec ulla umquam secutus sum arma
civilia; semperque mea consilia pacis et togae socia, non belli atque
armorum fuerunt. Hominem sum secutus privato consilio, non publico;
tantumque apud me grati animi fidelis memoria valuit, ut nulla non modo
cupiditate, sed ne spe quidem, prudens et sciens tamquam ad interitum
ruerem voluntarium. \isec Quod quidem meum consilium minime obscurum
fuit. Nam et in hoc ordine integra re multa de pace dixi, et in ipso
bello eadem etiam cum capitis mei periculo sensi. Ex quo nemo jam erit
tam injustus existimator rerum, qui dubitet quae Caesaris de bello
voluntas fuerit, cum pacis auctores conservandos statim censuerit,
ceteris fuerit iratior. Atque id minus mirum fortasse tum, cum esset
incertus exitus et anceps fortuna belli: qui vero victor pacis auctores
diligit, is profecto declarat se maluisse non dimicare quam vincere.
% His Clemency in the Hour of Triumph
\chap\isec Atque hujus quidem rei M.~Marcello sum testis. Nostri enim
sensus ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant. Quotiens
ego eum et quanto cum dolore vidi, cum insolentiam certorum hominum tum
etiam ipsius victoriae ferocitatem extimescentem! Quo gratior tua
liberalitas, C.~Caesar, nobis, qui illa vidimus, debet esse. Non enim
jam causae sunt inter se, sed victoriae comparandae. \isec Vidimus tuam
victoriam proeliorum exitu terminatam: gladium vagina vacuum in urbe non
vidimus. Quos amisimus civis, eos Martis vis perculit, non ira
victoriae; ut dubitare debeat nemo quin multos, si fieri posset,
C.~Caesar ab inferis excitaret, quoniam ex eadem acie conservat quos
potest. Alterius vero partis nihil amplius dicam quam (id quod omnes
verebamur) nimis iracundam futuram fuisse victoriam. \isec Quidam enim
non modo armatis, sed interdum etiam otiosis minabantur; nec quid
quisque sensisset, sed ubi fuisset cogitandum esse dicebant: ut mihi
quidem videantur di immortales, etiam si poenas a populo Romano ob
aliquod delictum expetiverunt, qui civile bellum tantum et tam luctuosum
excitaverunt, vel placati jam vel satiati aliquando, omnem spem salutis
ad clementiam victoris et sapientiam contulisse.
% Let Caesar Continue in his Noble Moderation
\isec Qua re gaude tuo isto tam excellenti bono, et fruere cum
fortuna et gloria, tum etiam natura et moribus tuis: ex quo quidem
maximus est fructus jucunditasque sapienti. Cetera cum tua recordabere,
etsi persaepe virtuti, tamen plerumque felicitati tuae gratulabere: de
nobis, quos in re publica tecum simul esse voluisti, quotiens cogitabis,
totiens de maximis tuis beneficiis, totiens de incredibili liberalitate,
totiens de singulari sapientia tua cogitabis: quae non modo summa bona,
sed nimirum audebo vel sola dicere. Tantus est enim splendor in laude
vera, tanta in magnitudine animi et consili dignitas, ut haec a virtute
donata, cetera a fortuna commodata esse videantur. \isec Noli igitur in
conservandis bonis viris defetigari --- non cupiditate praesertim aliqua
aut pravitate lapsis, sed opinione offici stulta fortasse, certe non
improba, et specie quadam rei publicae: non enim tua culpa est si te
aliqui timuerunt, contraque summa laus, quod minime timendum fuisse
senserunt.
% He has Nothing to Fear from Marcellus
\chap\isec Nunc venio ad gravissimam querelam et atrocissimam
suspicionem tuam, quae non tibi ipsi magis quam cum omnibus civibus tum
maxime nobis, qui a te conservati sumus, providenda est: quam etsi spero
falsam esse, tamen numquam extenuabo verbis. Tua enim cautio nostra
cautio est, ut si in alterutro peccandum sit, malim videri nimis timidus
quam parum prudens. Sed quisnam est iste tam demens? De tuisne? ---
tametsi qui magis sunt tui quam quibus tu salutem insperantibus
reddidisti? --- an ex hoc numero, qui una tecum fuerunt? Non est
credibilis tantus in ullo furor, ut quo duce omnia summa sit adeptus,
hujus vitam non anteponat suae. An si nihil tui cogitant sceleris,
cavendum est ne quid inimici? Qui? omnes enim, qui fuerunt, aut sua
pertinacia vitam amiserunt, aut tua misericordia retinuerunt; ut aut
nulli supersint de inimicis, aut qui fuerunt sint amicissimi. \isec Sed
tamen cum in animis hominum tantae latebrae sint et tanti recessus,
augeamus sane suspicionem tuam; simul enim augebimus diligentiam. Nam
quis est omnium tam ignarus rerum, tam rudis in re publica, tam nihil
umquam nec de sua nec de communi salute cogitans, qui non intellegat tua
salute contineri suam, et ex unius tua vita pendere omnium? Equidem de
te dies noctisque (ut debeo) cogitans, casus dumtaxat humanos et
incertos eventus valetudinis et naturae communis fragilitatem extimesco;
doleoque, cum res publica immortalis esse debeat, eam in unius mortalis
anima consistere. \isec Si vero ad humanos casus incertosque motus
valetudinis sceleris etiam accedit insidiarumque consensio, quem deum,
si cupiat, posse opitulari rei publicae credamus?
% The Wounds of War must be Healed
\chap Omnia sunt excitanda tibi, C.~Caesar, uni, quae jacere
sentis, belli ipsius impetu, quod necesse fuit, perculsa atque
prostrata: constituenda judicia, revocanda fides, comprimendae
libidines, propaganda suboles: omnia, quae dilapsa jam diffluxerunt,
severis legibus vincienda sunt. \isec Non fuit recusandum in tanto civili
bello, tanto animorum ardore et armorum, quin quassata res publica,
quicumque belli eventus fuisset, multa perderet et ornamenta dignitatis
et praesidia stabilitatis suae; multaque uterque dux faceret armatus,
quae idem togatus fieri prohibuisset. Quae quidem tibi nunc omnia belli
volnera sananda sunt, quibus praeter te nemo mederi potest. \isec Itaque
illam tuam praeclarissimam et sapientissimam vocem invitus audivi:
``Satis diu vel naturae vixi vel gloriae.'' Satis, si ita vis, fortasse
naturae, addo etiam, si placet, gloriae: at, quod maximum est, patriae
certe parum. Qua re omitte istam, quaeso, doctorum hominum in
contemnenda morte prodentiam: noli nostro periculo esse sapiens. Saepe
enim venit ad auris meas te idem istud nimis crebro dicere, tibi satis
te vixisse. Credo: sed tum id audirem, si tibi soli viveres, aut si
tibi etiam soli natus esses. Omnium salutem civium cunctamque rem
publicam res tuae gestae complexae sunt: tantum abes a perfectione
maximorum operum, ut fundamenta nondum quae cogitas jeceris. Hic tu
modum vitae tuae non salute rei publicae, sed aequitate animi definies?
Quid, si istud ne gloriae tuae quidem satis est? cujus te esse
avidissimum, quamvis sis sapiens, non negabis. \isec Parumne igitur,
inquies, magna relinquemus? Immo vero aliis quamvis multis satis, tibi
uni parum. Quicquid est enim, quamvis amplum sit, id est parum tum, cum
est aliquid amplius. Quod si rerum tuarum immortalium, C.~Caesar, hic
exitus futurus fuit, ut devictis adversariis rem publicam in eo statu
relinqueres in quo nunc est, vide, quaeso, ne tua divina virtus
admirationis plus sit habitura quam gloriae: si quidem gloria est
inlustris ac pervagata magnorum vel in suos vel in patriam vel in omne
genus hominum fama meritorum.
% Caesar's Work not Done till the State is Restored
\chap\isec Haec igitur tibi reliqua pars est: hic restat actus, in hoc
elaborandum est, ut rem publicam constituas, eaque tu in primis summa
tranquillitate et otio perfruare: tum te, si voles, cum et patriae quod
debes solveris, et naturam ipsam expleveris satietate vivendi, satis diu
vixisse dicito. Quid est enim [omnino] hoc ipsum diu, in quo est
aliquid extremum? quod cum venit, omnis voluptas praeterita pro nihilo
est quia postea nulla est futura. Quamquam iste tuus animus numquam his
angustiis, quas natura nobis ad vivendum dedit, contentus fuit: semper
immortalitatis amore flagravit. \isec Nec vero haec tua vita ducenda est,
quae corpore et spiritu continetur. Illa, inquam, illa vita est tua,
quae vigebit memoria saeculorum omnium, quam posteritas alet, quam ipsa
aeternitas semper tuebitur. Huic tu inservias, huic te ostentes
oportet, quae quidem quae miretur jam pridem multa habet: nunc etiam
quae laudet exspectat. Obstupescent posteri certe imperia, provincias,
Rhenum, Oceanum, Nilum, pugnas innumerabilis, incredibilis victorias,
monimenta, munera, triumphos audientes et legentes tuos.
% Only Then will his Fame be Secure
\isec Sed nisi haec urbs stabilita tuis consiliis et institutis erit,
vagabitur modo tuum nomen longe atque late: sedem stabilem et domicilium
certum non habebit. Erit inter eos etiam qui nascentur, sicut inter nos
fuit, magna dissensio, cum alii laudibus ad caelum res tuas gestas
efferent, alii fortasse aliquid requirent, idque vel maximum, nisi belli
civilis incendium salute patriae restinxeris, ut illud fati fuisse
videatur, hoc consili. Servi igitur eis etiam judicibus, qui multis
post saeculis de te judicabunt, et quidem haud scio an incorruptius quam
nos. Nam et sine amore et sine cupiditate et rursus sine odio et sine
invidia judicabunt. \isec Id autem etiam si tum ad te, ut quidam falso
putant, non pertinebit, nunc certe pertinet esse te talem, ut tuas
laudes obscuratura nulla umquam sit oblivio.
% The Civil War is Finished
\chap Diversae voluntates civium fuerunt, distractaeque sententiae.
Non enim consiliis solum et studiis, sed armis etiam et castris
dissidebamus. Erat enim obscuritas quaedam; erat certamen inter
clarissimos duces: multi dubitabant quid optimum esset, multi quid sibi
expediret, multi quid deceret, non nulli etiam quid liceret. \isec
Perfuncta res publica est hoc misero fatalique bello: vicit is, qui non
fortuna inflammaret odium suum, sed bonitate leniret; neque omnis quibus
iratus esset, eosdem [etiam] exsilio aut morte dignos judicaret. Arma
ab aliis posita, ab aliis erepta sunt. Ingratus est injustusque civis,
qui, armorum periculo liberatus, animum tamen retinet armatum; ut etiam
ille melior sit qui in acie cecidit, qui in causa animam profudit. Quae
enim pertinacia quibusdam, eadem aliis constantia videri potest. \isec
Sed jam omnis fracta dissensio est armis, exstincta aequitate victoris:
restat ut omnes unum velint, qui modo habent aliquid non solum
sapientiae, sed etiam sanitatis. Nisi te, C.~Caesar, salvo, et in ista
sententia qua cum antea tum hodie vel maxime usus es manente, salvi esse
non possumus. Qua re omnes te, qui haec salva esse volumus, et hortamur
et obsecramus, ut vitae tuae et saluti consulas; omnesques tibi, ut pro
aliis etiam loquar quod de me ipse sentio, quoniam subesse aliquid putas
quod cavendum sit, non modo excubias et custodias, sed etiam laterum
nostrorum oppositus et corporum pollicemur.
% Boundless Gratitude Due to Caesar
\chap\isec Sed, ut unde est orsa, in eodem terminetur oratio, --- maximas
tibi omnes gratias agimus, C.~Caesar, majores etiam habemus. Nam omnes
idem sentiunt, quod ex omnium precibus et lacrimis sentire potuisti: sed
quia non est omnibus stantibus necesse dicere, a me certe dici volunt,
cui necesse est quodam modo, et quod fieri decet --- M.~Marcello a te
huic ordini populoque Romano et rei publicae reddito --- fieri id
intellego. Nam laetari omnis non de unius solum, sed de communi omnium
salute sentio. \isec Quod autem summae benevolentiae est, quae mea erga
illum omnibus semper nota fuit, ut vix C Marcello, optimo et amantissimo
fratri, praeter eum quidem cederem nemini, cum id sollicitudine, cura,
labore tam diu praestiterim, quam diu est de illius salute dubitatum,
certe hoc tempore, magnis curis, molestiis, doloribus liberatus,
praestare debeo. Itaque, C.~Caesar, sic tibi gratias ago, ut omnibus me
rebus a te non conservato solum, sed etiam ornato, tamen ad tua in me
unum innumerabilia merita, quod fieri jam posse non arbitrabar, maximus
hoc tuo facto cumulus accesserit.
\bye
