Linux-Esperanto-HOWTO

Linux-Esperanto-HOWTO
Kelkaj helpindikoj por uzi Esperanton sub Linukso
Kompilita de Wolfram Diestel ([email protected]
leipzig.de) helpita de aliaj.
v1.11, June 1998
____________________________________________________________

Table of Contents

1. Antauxvortoj kaj dankoj

2. Kodoj kaj Esperantaj Tiparoj

3. Metamail

4. X-fenestra sistemo

4.1 Tiparoj
4.2 Tajpi E-signojn

5. Netscape Communicator

6. Xterm

7. Redakti per Vi (Elvis, Vim)

8. Redakti per Emakso (Emacs)

8.1 Emakso 19.34
8.1.1 Vidi E-signojn
8.1.2 Tajpi
8.2 Emakso 20.* kaj MULE

9. Retposxto per Xfmail

10. Diskutgrupoj per Knews

11. TeX / LaTeX

12. Esperanto-subteno en internaciigitaj programoj

13. Esperanto-signoj en HTML-tekstoj

14. Koderoj

14.1 koderoj deksesume
14.2 koderoj dekume
14.3 koderoj okume

______________________________________________________________________

1. Antauxvortoj kaj dankoj

Cxar tiu cxi teksto estas verkita per linuxdoc-sgml, gxi ne povas uzi
Esperantajn signojn.

La avantagxo estas, ke la teksto aperas en la HOWTO-kolekto (anstataux
en la mini-HOWTO-kolekto) kaj estas havebla en pluraj formoj (teksto,
TTT-teksto, Postskript-teksto, k.a.)

La malavantagxo estas, ke mi devas kodi la esperantajn signojn per la
x-maniero kaj el tio povus estigxi miskomprenoj cxe la
konfigurajxoekzemploj Nu, mi provas rimarkigi tion cxe la koncernitaj
lokoj.
Solvojn kaj gravajn informojn donis: Eduard Werner (Emakso 19.34,
TeX), Marko Rauhamaa (xmodmap, TeX, mailcap), Edmund Grimley Evans
(TeX), Lee Sau Dan (setfont, Emakso 20, MULE, TeX) kaj Richard Hable
(Vi, Xfmail, Knews). Dankon al ili kaj cxiuj aliaj, kiuj helpis
kompili tiun cxi dosieron.

2. Kodoj kaj Esperantaj Tiparoj

Ekzistas tri internaciaj normoj por signokodoj, kiuj enhavas la
esperantajn signojn, la du kutime uzataj estas ISO-8859-3 (Latin-3)
kaj Unikodo (Unicode). La unua normo estas por 8-bitaj signoj kaj la
dua por 16-bitaj. Por povi transporti unikodajxojn tra 8bitaj kaj
7bitaj medioj ekzistas la kodoj UTF-8 kaj UTF-7.

Cxar Unikodo samtempe difinas koderojn por la signoj de cxiuj
mondlingvoj, gxi ricevas pli kaj pli da subteno de
programarproduktantoj. Tamen en Linukso Unikodo ankoraux estas tre
malmulte subtenata. Aparte la sistemo mem pli malpli bazigxas sur
8-bitaj kodoj. Pro tio en Linukso oni momente uzas kutime la normon
ISO-8859-3.

Ampleksajn informojn pri la unuopaj kodoj kun E-signoj en internaciaj
normoj kaj en specialaj programoj, vi trovas cxe Edmundo
<http://www.cl.cam.ac.uk/users/etg10/esperanto-kodoj.html>.

Latin-3-tiparojn por la teksta modo vi trovas sub la nomoj
/usr/lib/kbd/consolefonts/iso03.f?? Por aktivigi unu el ili tajpu
ekzemple:

setfont iso03.f16

Foje vi bezonas la eblecon konverti esperantajn tekstojn de UTF-8 al
Latin-3. Por tio vi povas uzi la sekvan Perl-programeton.

#!/usr/bin/perl
while (<>) {
s/\304\210/\306/g;
s/\304\211/\346/g;
s/\304\234/\330/g;
s/\304\235/\370/g;
s/\304\244/\246/g;
s/\304\245/\266/g;
s/\304\264/\254/g;
s/\304\265/\274/g;
s/\305\234/\336/g;
s/\305\235/\376/g;
s/\305\254/\335/g;
s/\305\255/\375/g;
print;
};

Por konverti en la alian direkton, intersxangxu la du kolumnojn inter
/../../.

3. Metamail

La programeto Metamail estas uzata de aliaj programoj, aparte
retposxtaj kaj diskutgrupaj legiloj, se ili ne scias trakti iun MIME-
tipon. En la dosiero /etc/mailcap trovigxas informoj, kiel montri
tiajn MIME-tipojn. Por povi legi tekstojn koditajn laux UTF-8, ni
aldonos la sekvajn du liniojn al la dosiero /etc/mailcap:

text/plain; /plena/pado/al/utf8-l3 %s; \
test=test "`echo %{charset} | tr '[A-Z]' '[a-z]'`" = utf-8;\
copiousoutput
text/utf8; /plena/pado/al/utf8-l3 %s; copiousoutput

La duan ni aldonis, cxar kelkaj programoj provas mem trakti mesagxojn
en la formo text/plain, ecx se ili ne havas tauxgan tiparon por gxi,
ekzemple cxe Content-Type: text/plain; charset="utf-8".

4. X-fenestra sistemo

4.1. Tiparoj

Por trovi Latin-3-tiparojn kaj rilatajn informojn por la X-fenestra
sistemo vi rigardu en la Virtuala Esperanto-Biblioteko - sub la
rubriko "Komputadaj fakoj".

Cxe la tiparoj vi trovas indikojn kiel instali ilin. Per:

xlsfonts -fn *iso8859-3

vi povas kontroli cxu la tiparoj (sukcese) estas instalitaj en via
sistemo. La proporciaj adobe-tiparoj bone tauxgas por vidado en
Communicator, Knews, Xfmail...). Por Xterm kaj la Vi-variantoj vi uzu
la tiparojn de Alain Fagot.

4.2. Tajpi E-signojn

La X-fenestro-sistemo permesas difini reagojn al klavpremoj de la
"kompona klavo" (plej ofte tiu estas difinita kiel AltGr) plus alia
klavo.

Ekzemple sur germana klavaro AltGr+q donas la signon '@'

Per la programo xmodmap oni povas difini, ke

AltGr+c -> cx
AltGr+Shift+c -> Cx
...

Por tio metu en vian uzanto-dosierujon dosieron ~/.Xmodmap. (Ofte gxi
jam estas tie kaj vi nur bezonas modifi gxin.) Kaj aldonu la sekvajn
liniojn:

keycode 54 = C NoSymbol AE
keycode 42 = G NoSymbol Ooblique
keycode 43 = H NoSymbol paragraph brokenbar
keycode 44 = J NoSymbol onequarter notsign
keycode 39 = S NoSymbol Thorn
keycode 30 = U NoSymbol Yacute

Ne cxiuj programoj gxuste traktas tion. Alia ebleco (vi povas uzi
ambaux variantojn samtempe) do estas, meti la 12 esperantoliterojn sur
la 12 funkcio-klavojn:

keysym F1 = F1 ae
keysym F2 = F2 AE
keysym F3 = F3 oslash
keysym F4 = F4 Ooblique
keysym F5 = F5 paragraph
keysym F6 = F6 brokenbar
keysym F7 = F7 onequarter
keysym F8 = F8 notsign
keysym F9 = F9 thorn
keysym F10 = F10 Thorn
keysym F11 = F11 yacute
keysym F12 = F12 Yacute

Certigu, ke dum la starto de la X-fenestro-sistemo lancxigxas la
ordono xmodmap ~/.Xmodmap. Normale en /usr/X11R6/lib/X11/xinit/xinitrc
jam trovigxas linioj kiel

usermodmap=$HOME/.Xmodmap
if [ -f $usermodmap ]; then
xmodmap $usermodmap
fi

5. Netscape Communicator

Ofta bezono de Esperanto-tiparoj estigxas dum la legado de interretaj
pagxoj kaj diskutgrupaj artikoloj. Netscape Communicator ja permesas
difini kaj uzi multajn diversajn kodojn por rigardi diverslingvajn
dokumentojn, sed bedauxrinde gxi ne rekte subtenas Latin-3-kodon.
Anstatauxe vi povas uzi la kodon "User-defined". Por tio elektu en la
menuo "Edit Preferences", iru al la dialogo "Appearance Fonts", elektu
tie la kodon "User-defined" kaj alordigu konvenajn Latin-3-tiparojn.

Nun vi povas elekti en la menuo "View Encoding User-Defined" por legi
dokumenton koditan laux normo Latin-3.

Bedauxrinde vi ne povas legi la esperantajn literojn en unikodaj
tekstoj. Unikodaj tekstoj estas aperigitaj tiel, ke la signoj estas
prenitaj el konvenaj 8-bitaj tiparoj. Tiel vi bone povas legi
cirilajn, grekajn ecx cxinajn literojn, sed pro la nesuficxa subteno
de Latin-3 anstataux supersignaj literoj vi vidas nur demandsignon :-(

Cetere mi rimarkis eraron en Netscape Communicator 4.0x Se oni legas
diskutgrupon, oni komence ne vidas Esperanto-signojn, kvankam kiel
kutima kodo estas elektita "User-Defined". Sed post elekto de iu alia
kodo kaj posta reelekto de la kodo "User-Defined" vi vidas la e-ajn
signojn.

6. Xterm

Por vidi esperantajn signojn en Xterm, vi povas meti la sekvan linion
en la dosieron ~/.Xresources:

xterm*font: <tiparnomo>

Kiel <tiparnomo>n donu iun konvenan Latin-3-tiparon. (t.e. unu el la
nomoj ricevitaj per xlsfonts -fn *iso8859-3).

Aux voku Xterm rekte tiel:

xterm -fn <tiparnomo>

Tio funkcias ankaux en kelkaj aliaj programoj, ekz. en Emakso. Se vi
ofte bezonas jen vian nacian jen Latin-3an kodon, estas rekomendinde
difini alinomon en .bashrc:

alias eterm='xterm -fn fixed-l3' # simile por aliaj programoj

7. Redakti per Vi (Elvis, Vim)

Kun la Vi-variantoj Vim kaj Elvis en la aktualaj versioj vi povas
senprobleme uzi la samajn latin-3-tiparojn kiel kun Xterm.

Se vi lancxas ilin en propra fenestro, uzu la elekton -fn <tiparnomo>:

elvis -fn fixed-l3
vim -g -fn fixed-l3

Por tajpi esperantajn signojn, vi povas aux uzi la metodon laux la 3a
cxapitro aux uzi la sekvajn difinojn:

digraph G^ X
digraph g^ x
digraph H^ &
digraph h^ 6
digraph J^ ,
digraph j^ <
digraph C^ F
digraph c^ f
digraph S^ ^
digraph s^ ~
digraph U^ ]
digraph u^ }
set digraph

Metu tiujn difinojn en dosieron, ekz. ~/.elvis.lat3 kaj lancxu:

elvis -fn fixed-l3 +source~/.elvis.lat3

Nun vi povas tajpi ekz. la literon gx per la klavoj ^Kg^ (Ctrl-k g ^)
aux ^, retropasxo, g.

Vim <http://www.math.fu-berlin.de/~guckes/vim/> kaj Elvis
<ftp://ftp.cs.pdx.edu/pub/elvis/README.html> vi trovas jen ankaux en
Interreto.

8. Redakti per Emakso (Emacs)

8.1. Emakso 19.34

8.1.1. Vidi E-signojn

Por vidi E-signojn en Emakso, vi devas certigi, ke Emakso uzas
Latin-3-tiparon. Tion vi povas atingi per aldono de la sekva linio en
la dosiero ~/.Xdefaults:

Emacs.font: <tiparnomo>

Kiel <tiparnomo>n indiku iun konvenan Latin-3-tiparon.

Same kiel cxe Xterm kaj kelkaj aliaj programoj funkcias:

emacs -fn <tiparnomo>

8.1.2. Tajpi

Se vi uzas Emakson sub X-fenestroj vi per la solvo realigita sub
cxapitro 3 bone povas tajpi. Sed ekzistas alia alternativo, la modo
"iso-accents-mode". Por instrui al tiu modo la lingvon Esperanto,
aldonu tauxgajn difinojn en la dosiero iso-acc.el.

("esperanto"
(?^ (?C . ?\306) (?G . ?\330) (?H . ?\246) (?J . ?\254)
(?S . ?\336) (?U . ?\335) (?c . ?\346) (?g . ?\370)
(?h . ?\266) (?j . ?\274) (?s . ?\376) (?u . ?\375))
(?' (?C . ?\306) (?G . ?\330) (?H . ?\246) (?J . ?\254)
(?S . ?\336) (?U . ?\335) (?c . ?\346) (?g . ?\370)
(?h . ?\266) (?j . ?\274) (?s . ?\376) (?u . ?\375))
)

La sintakson divenu de la jam enhavitaj lingvoj, gxi iom varias en la
diversaj Emaks-versioj. La supra ekzemplo difinas la esperantosignojn
por la kombinoj ^+<litero> kaj '+<litero>. Poste kompilu la dosieron
al iso-acc.elc. Ekde nun vi povas aktivigi viajn tajperojn per la
komandoj:

M-x iso-accents-mode
M-x iso-accents-customize
language: Esperanto

Atentu, ke se '^' cxe vi estas senpasxa klavo (t.e. gxi aperas nur
post premo de '^' kaj alia klavo), vi ne povas uzi gxin en tiu Emaks-
modo, anstatauxe uzu alian signon, ekz. '+c por tajpi cx. Kelkaj ecx
tajpas c+x por cx.

Por pli facile atingi tiun tajpmodon, metu la sekvajn liniojn en la
dosieron ~/.emacs:

(defun esperanto-mode ()
(interactive)
(iso-accents-mode)
(iso-accents-customize "esperanto")
)
(global-set-key "\C-ce" 'esperanto-mode)

Poste per premo de C-c e (t.e. Ctrl+c e) vi trovigxas en Esperanto-
modo. Estus avantagxe, difini ankaux tian klavmallongigon por reatingi
normalan modon.

8.2. Emakso 20.* kaj MULE

notoj: Pri tiuj Emakso-variantoj Lee Sau Dan donis la sekvajn
indikojn:

Emakso 20.* kaj MULE normale povas trovi la tauxgajn tiparojn, se ili
jam estas instalitaj en la X-servilo aux tiparserviloj.

Emakso 20.* povas montri latin-3-literojn se vi uzas gxin sur teksta
ekrano kun aktivigita latin-3-a tiparo. Informu Emakson pri tio per
la klavpremoj:

C-x C-m t iso-8859-3 RET

Por tajpado de Esperantosignoj, klavu:

C-u C-\ esperanto-postfix

aux:

C-u C-\ esperanto-prefix

Utilas ankaux

M-x set-language-environment latin-3 RET

aux se vi ofte bezonas tion, metu en .emacs:

(set-language-environment "latin-3")
(setq default-input-method "esperanto-postfix")

9. Retposxto per Xfmail

Xfmail estas retposxtprogramo kun plena MIME-subteno. Oni konfiguras
gxin ene de la grafika surfaco. En la menuo vi trovas sub "Misc
Config" dialogon por la konfigurado.

La butono "Appearance" kondukas al listo, kie oni povas rilatigi
kodojn kaj tiparojn. Unue premu "Add" kaj indiku la plenan nomon de
latin-3-tiparo. Ekz.

adobe-helvetica-medium-r-normal--12-120-75-75-p-67-iso8859-3

La tiparnomo nun aperas en la maldekstra listo. Por rilatigi gxin al
la kodo "iso-8859-3" vi devas unue elekti tiun kodon en la dekstra
listo kaj poste elekti la tiparon en la maldekstra listo. Nun premu
"OK" kaj poste "Save".

Xfmail enhavas internan redkatilon per kies menuo "Language" vi povas
elekti la gxustan kodon.

Se vi volas uzi eksteran redaktilon vi povas iri per la butonoj
"View", "Edit" al dialogo, kie vi povas indiki gxin, ekzemple per:

elvis -fn <tiparnomo> +source~/.elvis.lat3

Jen vi trovas Xfmail
<http://Burka.NetVision.net.il/xfmail/xfmail.html> en la reto.

Atentu ankoraux alian aferon. Estas ne cxiam facile sendi 8bitan
mesagxon. Cxar kelkaj serviloj ankoraux funkcias 7bite kaj simple
ignoras la okan biton tiel, ke viaj E-literoj farigxas iuj aliaj
signoj. Se vi tamen volas sendi 8bite kaj uzas lokan Sendmail, vi
startu gxin kun la elekto -B8BITMIME. Bedauxrinde tio, lige kun eraro
de Xfmail (vd. malsupre), kauxzis senderarojn cxe mi en certaj kazoj.

Por trasendi 8bitajn mesagxojn tra 7bitaj medioj ekzistas la normo
"quoted printable". Tiu rekodas 8bitajn signoj per signaro =NN, cxe
kio NN estas la kodero de la signo. Mi rekomendas ensxalti tiun
rekodon sub "Misc Config Intern." en Xfmail.

Tio bedauxrinde estas uzata nur por novaj mesagxoj. Se vi respondas al
retmesagxo, Xfmail transprenas ties rekodon. Tiel povas okazi, ke via
mesagxenhavo (ekz. Content-Type: text/plain; charset=Iso-8859-3) ne
harmonias kun la rekodo (ekz. Content-Transfer-Encoding: 7Bit). Tio
aux kauxzas problemojn kun Sendmail (vd. supre) aux forigas la 8an
biton de la E-literoj.

10. Diskutgrupoj per Knews

Knews (Karl's threaded newsreader for X) estas legilo por
diskutgrupoj, kiu kapablas rekoni kaj skribi gxustajn MIME-kapliniojn
pri la signokodo. Por uzi Latin-3 oni devas aldoni kelkajn liniojn al
la konfiguraj dosieroj.

Dum la instalo de Knews, la dosiero Knews.ad estas kopiata el la
fontdosierujo al /usr/X11R6/lib/X11/app-defaults/Knews.

Aldonu en tiu dosiero la sekvajn liniojn:

Knews.iso-8859-3.bodyFont: \
-*-helvetica-medium-r-normal-*-*-120-*-*-*-*-iso8859-3
Knews.iso-8859-3.quoteFont: \
-*-helvetica-medium-r-normal-*-*-120-*-*-*-*-iso8859-3
Knews.iso-8859-3.headerFont: \
-*-helvetica-medium-r-normal-*-*-120-*-*-*-*-iso8859-3

Knews.editCommand: elvis +%i %s -fn fixed-l3 +source~/.elvis.lat3

Anstataux Elvis vi povas ankaux uzi ekzemple Emakson kiel redaktilo.

Por povi legi ankaux esperantajn afisxojn kun malgxusta kaplinio pri
kodo aux koditajn laux UTF-8, estas avantagxe aldoni sub

Knews.baseTranslations: #override \n\

la linion:

c <Key> e: mime-hack(text/plain, 8bit) \n\
c s <Key> u: mime-hack(text/utf8, 8bit) \n\

Atentu, la \n\, kiu finu cxiun linion en la alineo krom la lastan.

Nun per Ctrl-e oni povas sxalti en cxiu afisxo al la implicita kodo.
Per Ctrl-Shift-u vi povas sxalti al la MIME-tipo text/utf8. Cxar
Knews ne scias trakti gxin, gxi demandas Metamail kaj montras la
tekston kiel difinita en /etc/mailcap. En la sekcio pri Metmail ni
difinis, ke text/utf8 estu konvertata al Latin-3. Tial sxangxu ankaux
la linion pri Knews.copiousoutput al:

Knews.copiousOutput: exec xterm \
-fn 'fixed-l3' -e /bin/sh -c '(%C) | less'

Anstataux fixed-l3 enmetu la de vi preferatan Latin-3-tiparon.

La implicitan kodon (uzatan cxe Ctrl-e) oni difinas en la dosiero
~/.knews/config-* (* estas la uzata diskutgrupa servilo. Tiu dosiero
estas auxtomate kreata cxe la unua lancxo de Knews. Aldonu la sekvan
linion:

*esperanto*defaultCharset: iso-8859-3

Nun en cxiu diskutgrupo, kiu enhavas la nomon "esperanto", estas uzata
la kodo Latin-3 kiel implicita.

Jen vi trovas Knews <http://www.matematik.su.se/~kjj/> en Interreto.

11. TeX / LaTeX

Por produkti la supersignajn literojn en TeX, vi normale tajpas:

\^C \^c \^G \^g \^H \^h \^J \^{\j} \^S \^s \u{U} \u{u}

La \j cetere estas 'j' sen la punkto. Tamen, se vi skribas longajn
tekstojn, estas iom tede skribi tiujn ordonojn. Do estas avantagxe
krei dosieron esperanto.sty kun la sekva enhavo:
\let\mathcaret=^

\def\esperantocaret#1{
\ifx#1u\u{#1}\else
\ifx#1U\u{#1}\else
\ifx#1j\^{\j}\else
\^{#1}\fi\fi\fi
}

\catcode`\^=\active

\def^{\ifmmode\let\next\mathcaret
\else\let\next\esperantocaret
\fi\next}

Tio permesas skribi ^C ^c ... ^U ^u por la esperantaj literoj. Iom
komplikas la aferon, ke la signo ^ estas ankaux uzata por supraj
indicoj en la matematika modo, t. e. por matematikaj formuloj. Do vi
ne povas uzi tiujn mallongigojn en formuloj ekzemple. (Pro tio ankaux
la konfuzigaj linioj kun "mathcaret" en la supraj difinoj)

Se vi ebligis la uzadon de Latin-3 en via sxatata redaktilo, vi povas
ankaux rekte traduki la Latin-3 kodojn al la esperantaj signoj:

\catcode`\cx=\active \defcx{\^c}
\catcode`\gx=\active \defgx{\^g}
\catcode`\hx=\active \defhx{\^h}
\catcode`\jx=\active \defjx{\^\j}
\catcode`\sx=\active \defsx{\^s}
\catcode`\ux=\active \defux{\u u}
\catcode`\Cx=\active \defCx{\^C}
\catcode`\Gx=\active \defGx{\^G}
\catcode`\Hx=\active \defHx{\^H}
\catcode`\Jx=\active \defJx{\^J}
\catcode`\Sx=\active \defSx{\^S}
\catcode`\Ux=\active \defUx{\u U}

Noto: En la supra ekzemplo vi devas anstatauxigi la Esperantajn
literojn cx ... Ux en cxiu linio kaj maldekstre kaj dekstre per la
gxustaj literoj laux Latin-3-kodo.

Cetere pli ampleksa dosiero esperant.sty estas enhavata en la Babel-
pakajxo por LaTeX2e. Simple kontrolu per locate esperant, cxu gxi eble
jam estas instalita cxe vi. Gxi ekzemple ankaux kreas esperantajn
titolojn en la enhavtabelo kaj indeksoj.

Por uzi la pakajxon, tajpu

sub TeX:

\input{esperant.sty}

sub LaTeX:

\usepackage[esperanto]{babel}

Ioma problemo estas, ke en tiparoj aliaj ol la normala "Computer
Modern" ne trovigxas la senpunkta j. Por kasxi la punkton super j
ekzistas dosiero dotlessj.sty <ftp://ftp.tex.ac.uk/tex-
archive/macros/latex/contrib/supported/carlisle/dotlessj.sty>.
Detalaj informoj pri gxi trovigxas cxe Edmundo
<http://www.cl.cam.ac.uk/users/etg10/dotlessj.html>.

12. Esperanto-subteno en internaciigitaj programoj

Kelkaj Gnu-programoj kaj aliaj estas internaciigitaj. T.e. iliaj
mesagxoj povas aperi en diversaj lingvoj. Tamen la Esperanto-tradukoj
de tiuj programoj nur nun estas komencataj. Sed ja vi povas kontroli,
cxu en via sistemo ekzistas dosierujo /usr/share/locale/eo aux cxu cxe
la fontdistribuoj de viaj programoj estas iuj dosieroj po/eo.po. Se
jes, la programoj kapablas montri esperantajn mesagxojn. Por vidi
tiujn mesagxojn, vi devas difini la variablon LANG aux LANGUAGE en la
cxirkauxajxo de la programo.

Por unuopa ordono vi povas ekzemple tajpi tiel:

LANG=eo <programo>

Aux vi povas dauxre difini la preferatajn lingvojn, se vi metas en
vian startskripton ion kiel

export LANG=eo:de:en # en bash

setenv LANG eo:de:en # en tcsh

Tio signifas: lauxeble uzu Esperanton, alikaze la germanan lingvon,
aux se ankaux tiu ne estas subtenata de la programo, uzu la anglan.

13. Esperanto-signoj en HTML-tekstoj

Vi povas uzi la Latin-3-koderojn por montri E-signojn en HTML-teksto.
La normo volas, ke tiukaze vi metu la sekvan linion en la kapon
(<head>...</head>) de via dosiero:

<meta http-equiv="Content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-3">

Bedauxrinde Netscape Communicator kaj eble ankaux aliaj TTT-legiloj
misinterpretas tiun linion kaj malhelpas, ke ecx per via "User-
defined"-kodo vidigxos E-signoj. Do eble estas pli bone, ne indiki
tiun linion.

Pri kodado per Unikodo, legu la informpagxon cxe Aaron Irvine
<http://www.cs.qub.ac.uk/~AD.Irvine/lat3.html>. Pro la problemoj de
Netscape Communicator rilate al E-signoj en Unikodo ni malrekomendas
la uzon de Unikodo en pure esperantaj HTML-tekstoj. Por multlingvaj
tekstoj eble ne ekzistas pli tauxga alternativo. Sed por Esperanto uzu
prefere Latin-3 ankoraux iom da tempo.

14. Koderoj

Pro kompleteco tie cxi ni donas ankoraux la koderojn de la E-signoj
laux la plej vastigxintaj normoj. UTF-8 estas normo por kodi unikodajn
signojn per 8bitaj koderoj. Gxi estas ekzemple uzata en HTML-pagxoj.

14.1. koderoj deksesume

litero Latin-3 Unikodo UTF-8
-----------------------------
Cx C6 0108 C4 88
cx E6 0109 C4 89
Gx D8 011C C4 9C
gx F8 011D C4 9D
Hx A6 0124 C4 A4
hx B6 0125 C4 A5
Jx AC 0134 C4 B4
jx BC 0135 C4 B5
Sx DE 015C C5 9C
sx FE 015D C5 9D
Ux DD 016C C5 AC
ux FD 016D C5 AD

14.2. koderoj dekume

litero Latin-3 Unikodo UTF-8
-------------------------------
Cx 198 0264 196 136
cx 230 0265 196 137
Gx 216 0284 196 156
gx 248 0285 196 157
Hx 166 0292 196 164
hx 182 0293 196 165
Jx 172 0308 196 180
jx 188 0309 196 181
Sx 222 0348 197 156
sx 254 0349 197 157
Ux 221 0364 197 172
ux 253 0365 197 173

14.3. koderoj okume

litero Latin-3 Unikodo UTF-8
-------------------------------
Cx 306 0410 304 210
cx 346 0411 304 211
Gx 330 0434 304 234
gx 370 0435 304 235
Hx 246 0444 304 244
hx 266 0445 304 245
Jx 254 0464 304 264
jx 274 0465 304 265
Sx 336 0534 305 234
sx 376 0535 305 235
Ux 335 0554 305 254
ux 375 0555 305 255