CDROM w Linux-ie

CDROM w Linux-ie
Autor: Jeff Tranter, [email protected]
v1.13, 23 Stycznia 1998
WWeerrssjjaa ppoollsskkaa:: BBaarrttoosszz MMaarruusszzeewwsskkii BB..MMaarruusszzeewwsskkii@@jjttzz..oorrgg..ppll
v1.1, 28 Sierpnia 1998

Dokument ten opisuje jak zainstalowa�, skonfigurowa� i u�ywa� nap�dy
CD-ROM pod Linux-em. Znajduje si� tu lista obs�ugiwanego sprz�tu oraz
odpowiedzi na wiele cz�sto zadawanych pyta�. Celem tego dokumentu jest
jak najszybsze wprowadzenie nowego u�ytkownika oraz zmniejszenie ruchu
na grupach i listach dyskusyjnych. Dokument ten zosta� napisany w
standardzie ISO-8859-2. Orygina� tego dokumentu znajduje si� pod
adresem www.shop.de.

11.. WWpprroowwaaddzzeenniiee..

To jest dokument "Linux CD-ROM HOWTO". Przeznaczony on jest jako
szybki podr�cznik zawieraj�cy wszystko co musisz wiedzie�, aby
zainstalowa� i skonfigurowa� CD-ROM pod Linux-em. Zawarte s� tutaj
tak�e odpowiedzi na cz�sto zadawane pytania oraz podane s� odwo�ania
do innych �r�de� informacji zwi�zanych z aplikacjami i technik� CD-
ROM.

11..11.. PPooddzzii��kkoowwaanniiaa..

Wi�kszo�� z tych informacji pochodzi z dokumentaji, z plik�w
�r�d�owych dostarczanych wraz z j�drem Linux-a, z FAQ grupy
dyskusyjnej alt.cd-rom <news:alt.cd-rom> oraz od u�ytkownik�w Linux-a.

Dzi�ki pakietowi sgml-tools
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/utils/text/> dokument ten
jest dost�pny w kilku formatach, wszystkie wygenerowane z jednego
pliku �r�d�owego.

11..22.. HHiissttoorriiaa ddookkuummeennttuu..

WWeerrssjjaa 11..00
Pierwsza wersja dost�pna publicznie.

WWeerrssjjaa 11..11
CDU33A jest wyra�nie obs�ugiwany od j�dra 1.1.20; uwagi na temat
Reveal FIX; info na temat czytania �cie�ek audio; info na temat
kilku sterownik�w alfa; dodano sekcj� Rozwi�zywanie problem�w;
kilka innych mniejszych dodatk�w.

WWeerrssjjaa 11..22
system plik�w ISO-9660 musi by� montowany tylko-do-odczytu
pocz�wszy od j�dra 1.1.33; wyja�nione, �e SB16 SCSI jest
obs�ugiwane i nowsze nap�dy Aztech nie s�; odwo�ania do
program�w photocd i xpcd; notka na temat nowej cechy SBPCD "auto
eject".

WWeerrssjjaa 11..33
Ma�a zmiana co do tego, �e cecha "eject" w SBPCD jest domy�lnie
wy��czona od j�dra 1.1.49; dodana informacja o dyskach XA i jak
je zidentyfikowa�
WWeerrssjjaa 11..44
HOWTO dost�pne jest teraz w innych j�zykach; nap�dy IBM i
Longshine s� obs�ugiwane przez SBPCD; alfa sterownik dla nap�d�w
Aztech; sterownik CDU-33 ju� nie szuka automatycznie, obs�uguje
PhotoCD i audio; obs�ugiwane s� wi�cej ni� 2 nap�dy SCSI; nowy
sterownik dla IDE; przypomnienie o sprawdzeniu ustawienia
zworek; mo�na ju� ustawi� SBPCD auto-eject przez IOCTL; lista
nap�d�w z obs�ug� wielosesyjno�ci; pytanie na temat b�yskania
�wiate�ka na CDU-33

WWeerrssjjaa 11..55
Du�a aktualizacja (by�em zaj�ty); dokument umieszczony w
warunkach GPL; informacja na temat wielu nowych sterownik�w w
j�drze; wi�cej informacji na temat konfiguracji i rozwi�zywania
problem�w; dodano wiele odwo�a� HTML; i wiele innych mniejszych
zmian.

WWeerrssjjaa 11..66
Dodane odwo�anie do programu eject; pytanie o �at� dla praw
dost�pu plik�w; odwo�anie do strony Creative Labs; odwo�anie do
FAQ ATA/EIDE i serwera FTP; uwaga, �e wiele nap�d�w Creative
Labs i Mitsumi to ju� EIDE; wzmianka o Supermount; nap�dy podane
jako obs�uguj�ce dane cyfrowe s� przestarza�e, zobacz cdda2wav;
wi�cej informacji na temat zapisu p�yt CD; informacja o
wielodyskowych nap�dach EIDE; poprawione kilka lietr�wek.

WWeerrssjjaa 11..77
nowa wersja j�dra; wi�kszo�� plik�w README zosta�� przeniesiona
do /usr/src/linux/Documentation; niekt�re sterowniki nie s� ju�
eksperymentalne; kilka nast�pnych obs�ugiwanych nap�d�w; wyra�ne
wskazanie, �e wi�kszo�� nap�d�w jest teraz IDE/ATAPI; dodane
pytania o obs�ug� Plug and Play i identyfikacji pr�dko�ci
nap�du; listy dyskusyjne vger zosta�y zamkni�te; inne r�ne
drobne zmiany.

WWeerrssjjaa 11..88
pytania o to czemu CD-ROM przestaje pracowa� po zainstalowaniu;
sterownik aztcd obs�uguje teraz dwa nap�dy CyCDROM; kolejne
pro�by, �eby nie u�ywa� sterownika SBPCD z nap�dami IDE; obs�uga
zmiany dysk�w w niekt�rych nap�dach ATAPI; uwaga na temat
(braku) obs�ugi nap�d�w pod��czanych przez port r�wnoleg�y;
najnowsze stabilne j�dro to 2.0; inne r�ne drobne zmiany.

WWeerrssjjaa 11..99
kilka starych pyta� usuni�te; nowy adres pocztowy autora;
dost�pne t�umaczenie Chi�skie; zmienione kilka odwo�a�, aby
wskazywa�y na najnowsze pakiety program�w; wi�cej informacji na
temat ksi��ek multimedialnych; ma�e zmiany liter�wek i
gramatyczne.

WWeerrssjjaa 11..1100
wyja�nienie, �e nowe nap�dy Aztech s� ATAPI; dodane opcje CDU31A
dla modularnego sterownika; opcja montowania do czytania plik�w
ukrytych; doda�em sze�ciomiesi�czn� "dat� wa�no�ci"; nowy URL do
strony WWW o ksi��ce; mniejsze zmiany liter�wek i gramatyczne.

WWeerrssjjaa 11..1111
dodane odwo�ania na temat nap�d�w pod��czanych przez porty
r�wnoleg�e; dodana informacja o sterowniku bpcd; nowy URL dla
wersji Chi�skiej; kolejny sterownik CR-56x; informacje na temat
startowalnych (bootable) p�yt; odpowied� na pytanie o CD-ROM
API; "Linux Multimedia Guide" jest teraz dost�pny po japo�sku i
francusku.

WWeerrssjjaa 11..1122
dodany odwo�anie do polskiego t�umaczenia; CD-Writing ju� nie
jest mini-HOWTO; dodane dwa pytania odno�nie systemu plik�w
Joliet

WWeerrssjjaa 11..1133
dodane pozycje dla indeksu [Od t�um.: jeszcze nie w polskiej
wersji.]; HOWTO umieszczone pod licencj� LDP zamiast GPL;
SuperProbe zamienione na odwo�anie do automountera opartego na
j�drze.

11..33.. NNoowwee wweerrssjjee tteeggoo ddookkuummeennttuu..

Nowe wersje b�d� wysy�ane okresowo na grup� dyskusyjn�
comp.os.linux.answers <news:comp.os.linux.answers>. B�d� tak�e
umieszczane w r�nych archiwach sk�aduj�cych takie dokumenty w��cznie
z ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/>
- polsk� kopi� SunSITE.

Hipertekstowe wersje tego i wielu innych HOWTO s� dost�pne na wielu
strona WWW, w��czaj�c http://sunsite.icm.edu.pl/
<http://sunsite.icm.edu.pl/pub/Linux/Documentation>. Wi�kszo��
dystrybucji Linux-a na CD-ROM-ach zawiera HOWTO, cz�sto w katalogu
/usr/doc/, mo�na tak�e kupi� drukowane wersje u r�nych dystrybutor�w.
Czasami wersje dost�pne na kompaktach, serwerach ftp, drukowane s�
przestarza�e. Je�li data tego HOWTO jest starsza ni� 6 miesi�cy, to
przypuszczalnie dost�pna jest ju� nowsza wersja.

Francuskie t�umaczenie Bruno Corneca
<mailto:[email protected]> dost�pne jest pod adresem
ftp.ibp.fr <ftp://ftp.ibp.fr/pub2/linux/french/docs/HOWTO/>.

Japo�skie t�umaczenie Itsushi Minoura <mailto:[email protected]
tokyo.ac.jp> dost�pne jest pod adresem jf.linux.or.jp
<http://jf.linux.or.jp/JF/JF.html/>.

Chi�skie t�umaczenie (kodowanie BIG-5) Yung-kang Wu
<mailto:[email protected]> dost�pne jest pod adresem
linux.ntcic.edu.tw
<http://linux.ntcic.edu.tw/~yorkwu/linux/howto/cdrom/>.

Polskie t�umaczenie w�a�nie czytasz.

Wi�kszo�� t�umacze� tego i innych HOWTO mo�na tak�e znale�� pod
adresem ftp.icm.edu.pl
<ftp://ftp,icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/translations>

Je�li przet�umaczy�e� to HOWTO na inny j�zyk, daj mi zna� a do��cz�
tutaj odwo�anie.

11..44.. KKoommeennttaarrzzee..

Polegam na tobie, czytelniku, aby uczyni� to HOWTO u�ytecznym. Je�li
masz jakie� sugestie, poprawki, czy komentarze, prosz� przy�lij mi je
[email protected] <mailto:[email protected]>, a spr�buje zawrze� je w
nast�pnej wersji.
Jestem tak�e ch�tny odpowiada� na og�lne pytania dotycz�ce CD-ROM-�w w
Linux-ie. Zanim zadasz takie pytanie, przeczytaj prosz� wszystkie
informacje zawarte tutaj, a potem wy�lij mi szczeg�owe informacje o
twoim problemie. Nie zadawaj prosz� pyta� na temat u�ywania CD-ROM-�w
w innych systemach ni� Linux.

Je�li wydasz ten dokument na CD-ROM-ie albo w jakiej� trwa�ej kopii,
to prosi�bym o przys�anie mi autorskiej kopii; zapytaj mnie poczt�
elektroniczn� o zwyk�y adres pocztowy. Rozwa� tak�e czy mo�esz
udzieli� jakiej� dotacji na rzecz "Linux Documentation Project", aby
wspom�c darmow� dokumentacj� dla Linux-a. Skontaktuj si� z
koordynatorem Linux HOWTO, Timem Bynamem <mailto:linux-
[email protected]>, aby uzyska� wi�cej informacji.

11..55.. WWaarruunnkkii ddyyssttrryybbuuccjjaa..

Prawa autorskie nale�� do Jeffa Trantera (C) 1995-1998.

Dokument ten mo�e by� dystrybuowany na warunkach ustalonych w licencji
LDP (
<http://sunsite.icm.edu.pl/pub/Linux/Documentation/COPYRIGHT.html>)

22.. TTeecchhnnoollooggiiaa CCDD--RROOMM..

"CD-ROM jest pami�ci� tylko-do-odczytu a system audio dla p�yt kompaktowych
jest dost�pny jako pakiet danych cyfrowych. Kiedy s�uchasz
p�yt z muzyk�, w�� prosz� wtyczk� od s�uchawek do karty d�wi�kowej."
-- z podr�cznika CD-ROM-u

Nie panikuj! �wiat technologii CD-ROM nie jest taki skomplikowany jak
tw�j podr�cznik.

CD-ROM to skr�t od "Compact Disc Read Only Memory", no�nik danych
wykorzystuj�cy laser optyczny, aby mikroskopijne zag��bienia na
aluminiowanej warstwie dysku poliw�glanowego. Ten sam format u�ywany
jest dla p�yt muzycznych. Z powodu du�ej pojemno�ci, niezawodno�ci i
niskiego kosztu, CD-ROM sta� si� najbardziej popularnym medium do
zapisywania danych.

Pojemno�� CD-ROM-u to oko�o 650 MB, r�wnowarto�� 500 dyskietek 3,5"
lub 250.000 wklepanych stron.

Nap�dy pierwszej generacji (znane jako _p_o_j_e_d_y_n_c_z_e_j _p_r_�_d_k_o_�_c_i),
pracowa�y z pr�dko�ci� ok. 150 kb/s. Producenci sprz�tu zaprezentowali
potem nap�du podw�jnej pr�dko�ci (300 kb/s), czterokrotnej pr�dko�ci
(600 kb/s) i szybsze. Kiedy ja to pisz�, s� ju� dost�pne nap�du o
pr�dko�ci 24-krotnej.

Wi�kszo�� nap�d�w CD-ROM u�ywa albo "Small Computer Systems Interface"
(SCSI), ulepszony interfejs IDE ATAPI, albo interfejs sprzedawcy. Maj�
zwykle tak�e mo�liwo�� s�uchania p�yt muzycznych poprzez zewn�trzne
s�uchawki, albo wyj�cie zewn�trzne. Niekt�re kompakty pozwalaj� tak�e
na czytanie ramek danych z kompaktu muzycznego w formie cyfrowej.

CD-ROM-y s� zwykle sformatowane systemem plik�w ISO-9660 (wcze�niej
zwanym _H_i_g_h _S_i_e_r_r_a). Format ten ogranicza nazwy plik�w do stylu MS-
DOS-a (8+3). _R_o_c_k _R_i_d_g_e _E_x_t_e_n_s_i_o_n_s wykorzystuje niezdefiniowane pola w
standardzie ISO-9660, aby obs�ugiwa� d�u�sze nazwy i dodatkowo
informacje typowo unix-owe (w�a�ciciel pliku, symboliczne dowi�zania
itp.)

_P_h_o_t_o_C_D to standard rozwini�ty przez Kodak-a dla zapisywania
fotografii jako danych cyfrowych na CD-ROM-ach. Posiadaj�c odpowiednie
oprogramowanie, mo�esz te obrazki ogl�da�, obrabia� je lub wys�a� na
drukark�. Informacje mog� by� p�niej dodane do PhotoCD; jest to znane
jako _w_i_e_l_o_s_e_s_y_j_n_o_�_�.

Nagrywarki CD (CD-R) s� tak�e dost�pne i s� coraz bardziej op�acalne.
U�ywaj� one innych �rodk�w i specjalizowanego wyposa�enia do
nagrywania, ale p�yta wynikowa mo�e by� odczytana przez jakikolwiek
nap�d CD-ROM.

W przysz�o�ci spodziewa si�, �e sprzedawy CD-ROM-�w zaoferuj� nowe
technologie, kt�re b�d� zwi�ksza�y pojemno�� wraz ze wzrostem
zapotrzebowania.

33.. OObbss��uuggiiwwaannyy sspprrzz��tt..

W sekcji tej znajduj� si� sterowniki oraz interfejsy, kt�re s� obecnie
obs�ugiwane przez Linux-a. Informacje oparte s� na najnowszym
stabilnym j�drze - 2.0.33. Rozwojowe j�dra (2.1.x) s� tak�e dost�pne,
ale nie ma gwarancji, �e b�d� stabilne.

Informacje te s� wa�ne tylko dla Linux-a na platformie Intel. Wiele z
nich mo�na tak�e zastosowa� dla innych platform, ale nie mam �adnych
do�wiadcze� czy informacji z pierwszej r�ki.

33..11.. NNaapp��ddyy AATTAAPPII CCDD--RROOMM..

ATAPI (ATA Packet Interface) jest protoko�em do kontrolowania urz�dze�
masowego zapisu. Tworzy on interfejs ATA (AT Attachment), oficjalna
standardowa nazwa ANSI dla intrfejs�w IDE rozwijanych dla nap�d�w
dysk�w twardych. ATAPI jest popularnie stosowany do dysk�w twardych,
CD-ROM-�w, ta�m i innych urz�dze�. Obecnie najbardziej popularny
interfejs - oferuje wi�kszo�� funkcji SCSI, bez drogich kontroler�w
czy kabli.

J�dro Linux-a ma sterownik urz�dzenia, kt�ry powinien wsp�pracowa� z
ka�dym nap�dem CD-ROM ATAPI. Sprzedawcy dostarczaj�cy kompatybilne
nap�dy to: Aztech, Mitsumi, NEC, Sony, Creative Labs i Vertos. Je�li
naby�e� ostatnio nap�d CD-ROM, szczeg�lnie je�li jest on czterokrotnej
pr�dko�ci lub szybszy, to jest to prawie na pewno IDE/ATAPI.

33..22.. NNaapp��ddyy SSCCSSII..

SCSI (Small Computer Systems Interface) jest popularnym formatem dla
nap�d�w CD-ROM. G��wnymi zaletami s� rozs�dnie szybka pr�dko��
dzia�ania, mo�liwo�� pod��czania wielu urz�dze�, i obs�uga na wielu
platformach komputerowych. Jedn� z wad jest droga karta kontrolera i
kabli.

Ka�dy nap�d CD-ROM SCSI z blokami o rozmiarze 512 lub 2048 bajt�w
powinien dzia�a� pod Linxu-em; zawiera si� tu stanowcza wi�kszo��
nap�d�w CD-ROM dost�pnych na rynku.

B�dziesz tak�e potrzebowa� obs�ugiwanej karty SCSI; w SCSI HOWTO
<ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/SCSI-HOWTO>
znajdziesz wi�cej informacji na temat interfejs�w sprz�towych.

Zauwa�, �e niekt�re CD-ROM-y zawieraj� swoje w�asne kontrolery ze
zmodyfikowanym interfejsem, kt�ry nie jest w peni kompatybilny z SCSI
(np. mo�e nie pozwala� na dodawanie innych urz�dze� na szynie SCSI).
Taki sprz�t raczej _n_i_e b�dzie dzia�a� na Linux-ie.

33..33.. NNaapp��ddyy CCDD--RROOMM zz ww��aassnnyymm iinntteerrffeejjsseemm..

Dost�pne jest kilka takich CD-ROM-�w; interfejs jest z regu�y
dostarczany na karcie d�wi�kowej. Proste karty z takimi interfejsami
r�wnorz�dnymi do tych na kartach d�wi�kowych s� tak�e dost�pne. Nap�dy
te s� z regu�y ta�sze i mniejsze ni� nap�dy SCSI. G��wnymi ich wadami
s� brak stadaryzacji i mo�liwo�ci rozszerzania.

Zauwa�, �e w�asne interfejsy s� czasami mylnie nazywane interfejsami
IDE, poniewa� tak jak dyski IDE, u�ywaj� prostego interfejsu opartego
na szynie PC/AT. �eby zwi�kszy� ca�e zamieszanie niekt�rzy dostawcy,
najcz�ciej Creative Labs, dostarczyli wiele r�nych typ�w nap�d�w CD-
ROM i oferowali swoje interfejsy, interfejsy SCSI i ATAPI na swoich
kartach d�wi�kowych.

W tabeli poni�ej znajduj� si� nap�dy CD-ROM z w�asnymi interfejsami,
kt�re dzia�aj� pod Linux-em. Sterowniki dla dodatkowych urz�dze� mog�
by� dost�pne w ostatniej wersji rozwojowej j�dra albo jako �aty do
j�dra. Te drugie mo�na najcz�ciej znale�� na ftp.icm.edu.pl
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/kernel/patches/cdrom/>.
Sprawd� tak�e ostatnie informacje zawarte w plikach README
dostarczanych wraz z j�drem Linux-a umieszczonych w katalogu
/usr/src/linux/Documentation/cdrom.

Nap�dy CD-ROM ze swoimi interfejsami

Sprzedawca Model Sterownik w j�drze Uwagi
------ ----- ------------- --------
Panasonic CR-521 sbpcd 1
Panasonic CR-522 sbpcd 1
Panasonic CR-523 sbpcd 1
Panasonic CR-562 sbpcd 1
Panasonic CR-563 sbpcd 1
Creative Labs CD-200 sbpcd
IBM External ISA sbpcd 2
Longshine LCS-7260 sbpcd
Teac CD-55A sbpcd
Sony CDU-31A cdu31a
Sony CDU-33A cdu31a
Sony CDU-535 sonycd535 3
Sony CDU-531 sonycd535
Aztech CDA268-01A aztcd 4
Orchid CDS-3110 aztcd
Okano/Wearnes CDD110 aztcd
Conrad TXC aztcd
CyCDROM CR520ie aztcd
CyCDROM CR940ie aztcd
GoldStar R420 gscd 5
Philips/LMS CM206 cm206 6
Mitsumi CRMC LU005S mcd/mcdx 7, 8
Mitsumi FX001 mcd/mcdx 7, 8
Optics Storage Dolphin 8000AT optcd
Lasermate CR328A optcd
Sanyo H94A sjcd
various various isp16 9
MicroSolutions Backpack bpcd

Uwagi:

1. Te nap�dy mog� by� sprzedawane pod nazw� Creative labs, Panasonic,
matsushita lub Kotobuki.

2. Ten nap�d jest taki sam jak Panasonic CR-562.

3. Mo�e by� tak�e sprzedawany jako Procomm.

4. Ten sterownik jest tylko do CDA268-01A. Inne modele, w��cznie z
CDA268-03I i CDA269-031SE nie maj� w�asnych interfejs�w i powinny
u�ywa� sterownika IDECD (ATAPI) zawartego w j�drze.

5. Mo�e by� tak�e sprzedawany jako cz�� pakietu Reveal Multimedia Kit

6. Philips CM205 nie jest obs�ugiwany przez ten sterownik, ale jest
osobny sterownik alfa lmscd0.4.tar.gz dost�pny na ftp.icm.edu.pl
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/kernel/patches/cdrom/>.

7. Mo�e by� tak�e sprzedawany jako Radio Shack.

8. S� dost�pne dwa sterowniki. "mcd" jest oryginalny i "mcdx" jest
nowszym z wi�ksz� ilo�ci� funkcji (ale mo�liwe, �e mniej stabilny).

9. Ten sterownik dzia�a z nap�dami CD-ROM, kt�re s� do��czone do
interfejsu na kartach d�wi�kowych ISP16, MAD16 albo Mozart.

Je�li nap�d podany w powy�szej li�cie nie jest obs�ugiwany przez
j�dro, to pewnie musisz uaktualni� je do nowszej wersji.

Je�li tw�j nap�d nie jest kt�rym� z podanych wy�ej, szczeg�lnie je�li
zosta� kupiony ostatnio i jest czterokrotnej pr�dko�ci lub szybszy, to
najprzypuszczalnej u�ywa on interfejsu IDE/ATAPI, wymienionego w
poprzedniej sekcji. _P_r_o_s_t_y_m _n_a_j_p_o_p_u_l_a_r_n_i_e_j_s_z_y_m _b_�_�_d_e_m _p_o_p_e_�_n_i_a_n_y_m
_p_r_z_e_z _u_�_y_t_k_o_w_n_i_k_�_w _C_D_-_R_O_M_-_u _n_a _L_i_n_u_x_-_i_e _j_e_s_t _z_a_k_�_a_d_a_n_i_e_, _�_e _k_a_�_d_y
_n_a_p_�_d _p_o_d_�_�_c_z_o_n_y _d_o _k_a_r_t_y _S_o_u_n_d_B_l_a_s_t_e_r _p_o_w_i_n_i_e_n _u_�_y_w_a_� _s_t_e_r_o_w_n_i_k_a
_S_B_P_C_D. Creative Labs i wi�kszo�� innych sprzedawc�w nie sprzedaj� ju�
nap�d�w z w�asnymi interfejsami, przychylaj� si� do standardu
ATAPI/IDE.

33..44.. NNaapp��ddyy ppoodd��cczzaannee pprrzzeezz ppoorrttyy rr��wwnnoolleegg��ee..

Niekt�rzy sprzedawcy sprzedaj� takie w�a�nie CD-ROM-y. Jedyny nap�d
tego rodzaju obs�ugiwany obecnie przez Linux-a, to MicroSolutions
Backpack.

Sterowniki dla jeszcze kilku takich nap�d�w s� dost�pne osobno jako
�aty na j�dro albo �adowalne modu�y. Najnowsze informacje na ten temat
mo�esz znale�� pod adresem <http://www.torque.net/linux-pp.html>.

33..55.. KKoolleejjnnee sstteerroowwnniikkii..

Jest jeszcze jeden sterownik w j�drze dla nap�d�w Panasonic/Matsushita
CR-56x - pcd-0.29.tar.gz. Napisany zosta� przez Zoltana Vorosbaranyi.
Mo�na go znale�� pod adresem ftp.tarki.hu
<ftp://ftp.tarki.hu/pub/linux/pcd/>.

44.. IInnssttaallaaccjjaa..

1. Instalacja sprz�tu.

2. Konfiguracja i kompilacja j�dra.

3. Tworzenie plik�w urz�dze� i ustawianie parametr�w startowych.

4. Startowanie j�dra.

5. Montowanie no�nika.

Kolejne sekcje omawiaj� ka�dy ten punkt w szczeg�ach.

44..11.. IInnssttaallaaccjjaa sspprrzz��ttuu..

Post�puj zgodnie ze wskaz�wkami producenta, albo popro� sprzedawc� o
zainstalowanie. Szczeg�y b�d� si� r�ni�y w zale�no�ci od tego czy
nap�d jest wewn�trzny czy zewn�trzny, od typu interfejsu. Nie ma
�adnych specjalnych wymaga� instalacyjnych co do Linux-a. Mo�esz
musie� poustawia� odpowiednio zworki na nap�dzie i/lub karcie z
interfejsem; niekt�re sterowniki w j�drze zawieraj� pliki README, w
kt�rych s� takie informacje.

Jak to jest wyja�nione w pliku ide-cd, CD-ROM-y ATAPI powinny by�
ustawione jako "single" lub "master", a nie "slave" je�li tylko jedno
urz�dzenie IDE jest pod��czone do interfejsu (chocia� w ostatnich
j�drach to ograniczenie nie jest ju� stosowane).

44..22.. KKoonnffiigguurraaccjjaa ii kkoommppiillaaccjjaa jj��ddrraa..

Je�li instalujesz Linux-a z CD-ROM-u to najprawdopodobniej u�yjesz
dyskietek "boot" i/lub "root" dostarczonych jako cz�� dystrybucji
Linux-a. Je�li jest to mo�liwe, powiniene� wybra� dyskietk� startow� z
j�drem zawieraj�cym sterownik dla twojego CD-ROM-u. Je�li nie mo�esz
znale�� takiej dyskietki, to jest kilka rozwi�za�:

1. Instalacja przez sie�.

2. Wystartuj DOS-a i zainstaluj pliki Linux-a na swoim dysku twardym

3. Wystartuj DOS-a i stw�rz odpowiednie dyskietki do instalacji Linux-
a

4. Znajd� kogo�, kto mo�e ci zrobi� dyskietk� startow� z odpowiednim
sterownikiem.

W Installation-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Install-
HOWTO.pl.html> (dost�pnym r�wnie� w j�zyku polskim) znajdziesz wi�cej
informacji na temat instalacji Linux-a. Je�li kupi�e� Linux-a na CD-
ROM-ie, to przypuszczalnie zawarte s� jakie� informacje dotycz�ce
instalacji (taka ma�a ksi��eczka wewn�trz skrzyneczki na bi�uteri�
i/lub pliki na p�ycie).

Po zainstalowaniu Linux-a, wi�kszo�� u�ytkownik�w chce skompilowa�
j�dro, zwykle z jednego z tych powod�w:

� aby obs�ugiwa� nap�d CD-ROM albo inny sprz�t

� �eby mie� nowsze j�dro

� �eby zwolni� pami�� minimalizuj�c rozmiar j�dra

Szczeg�y na temat kompilacji j�dra mo�na znale�� w Kernel-HOWTO
<http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html> dost�pnym w j�zyku
polskim. Ja wspomn� tutaj tylko kilka rzeczy specyficznych dla CD-
ROM-�w.

Oczywi�cie, musisz zaznaczy� obs�ug� swojego CD-ROM-u podczas
wykonywania polecenia "make config".

Je�li masz CD-ROM ATAPI, to musisz odpowiedzie� "yes" na te pytania:

Enhanced IDE/MFM/RLL disk/cdrom/tape support (CONFIG_BLK_DEV_IDE) [Y/n/?]
Include IDE/ATAPI CDROM support (CONFIG_BLK_DEV_IDECD) [Y/n/?]

dla nap�d�w SCSI w��cz te opcje:

SCSI support (CONFIG_SCSI) [Y/n/m/?]
SCSI CD-ROM support (CONFIG_BLK_DEV_SR) [Y/n/m/?]

W��cz tak�e obs�ug� swojego kontrolera:

Adaptec AHA152X support (CONFIG_SCSI_AHA152X) [Y/n/m/?]

Dla nap�d�w z w�asnymi interfejsami w��cz odpowiedni sterownik. Mo�esz
u�y� tabeli podanej wcze�niej, aby zobaczy� jaki sterownik jest
potrzebny dla twojego modelu.

Wirtualnie wszystkie CD-ROM-y u�ywaj� systemu plik�w ISO-9660, wi�c
musisz tak�e w��czy� jego obs�ug�:

ISO9660 cdrom filesystem support (CONFIG_ISO9660_FS) [Y/n/m/?]

Chocia� nie jest to potrzebne do dzia�ania CD-ROM-u, je�li masz kart�
d�wi�kow�, kt�ra jest obs�ugiwana przez Linux-a, to mo�esz tak�e
do��czy� jej obs�ug�. Odpowiednim dokumentem b�dzie tutaj Sound-HOWTO
<http://www.jtz.org.pl/Html/Sound-HOWTO.pl.html> dost�pne tak�e w
j�zyku polskim.

Powiniene� potem post�powa� zgodnie ze zwyk�� procedur� kompilacji i
instalacji j�dra. Nie startuj nowego j�dra dop�ki nie stworzysz plik�w
urz�dze� i nie ustawisz parametr�w startowych tak jak to jest opisane
w nast�pnej sekcji.

Obs�uga systemu plik�w ISO-9660, tak jak prawie wszystkie sterowniki
do CD-ROM-�w mo�e by� stworzona jako �adowalny modu�. Pozwala to na
�adowanie i usuwanie go z pami�ci bez potrzeby restartu komputera,
uwalniaj�c pami��. Polecam, zeby� spr�bowa� najpierw zainstalowa� CD-
ROM ze sterownikami wkompilowanymi w j�dro. Jak u�ywa� modu��w opisane
jest w dokumentaji do��czonej do nich i w Kernel-HOWTO
<http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html>.

Je�li tw�j nap�d nie jest obs�ugiwany przez twoje j�dro, to musisz
pewnie uaktualni� je.

Mo�liwe te�, �e musisz u�y� sterownika, kt�ry dostarczany jest osobno.
To z regu�y ��czy si� z �ataniem j�dra. Jeszcze raz Kernel-HOWTO
<http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html> wyja�nia jak si� to
robi.

Zauwa�, �e mo�esz tak�e wybra� konfiguracj� a'la menu poleceniem "make
menuconfig" oraz konfiguracj� w okienkach X11 "make xconfig".
Wszystkie trzy rodzaje konfiguracji maj� podr�czn� pomoc.

44..33.. TTwwoorrzzeenniiee pplliikk��ww uurrzz��ddzzee�� ii uussttaawwiiaanniiee ppaarraammeettrr��ww ssttaarrttoowwyycchh..

J�dro u�ywa plik�w urz�dze� aby zidentyfikowa� kt�rego sterownika
urz�dze� u�y�. Je�li masz standardow� dystrybucj�, to mo�liwe, �e
stworzy�e� te pliki podczas instalacji. Na przyk�ad w Slackware jest
narz�dzie setup w postaci menu, kt�re zawiera ustawienie CD-ROM-u oraz
wi�kszo�� system�w ma skrypt /dev/MAKEDEV. Je�li nie u�yjesz tych
metod, to mo�esz to zrobi� r�cznie, jak to jest opisane dalej w tym
dokumencie. Nawet je�li skorzystasz z tych metod, to zaleca si� �eby�
chocia� zweryfikowa� te pliki z informacjami zawartymi tutaj.

Pliki urz�dze� tworzy si� poleceniami wykonywanymi w pow�oce, w
zale�no�ci od twojego nap�du. Powiniene� to robi� jako root. Zauwa�,
�e niekt�re dystrybucje Linux-a mog� u�ywa� troch� innego nazewnictwa
ni� podane tutaj.

Zaleca si� tak�e, �eby� zrobi� symboliczne dowi�zanie do urz�dzenia
CD-ROM-u, aby �atwiej je zapami�ta�. Na przyk�ad, dowi�zanie dla
nap�du IDE, kt�ry jest drugim urz�dzeniem na drugim interfejsie,
nale�y zrobi� poleceniem:

# ln -s /dev/hdd /dev/cdrom

Je�li chcesz s�ucha� p�yt audio, to b�dziesz musia� ustawi�
odpowiednie prawa dost�pu dla pliku urz�dzenia (tego prawdziwego, a
nie dowi�zania), aby pozwoli� wszystkim u�ytkownikom z niego czyta�,
np.

# chmod 664 /dev/hdd
# ls -l /dev/hdd
brw-rw-r-- 1 root disk 22, 64 Feb 4 1995 /dev/hdd

Podczas startu Linux-a, sterownik urz�dzenia pr�buje sprawdzi� czy
obecne s� odpowiednie urz�dzenia, zwykle robi to, sprawdzaj�c
specyficzne adresy. Wiele z tych sterownik�w sprawdza kilka adres�w,
ale z powodu r�nic w konfiguracji, mo�liwych konflikt�w urz�dze�,
ogranicze� sprz�towych, potrzebuj� one czasami pomocy w identyfikacji
adres�w i innych parametr�w. Wi�kszo�� sterownik�w obs�uguje opcje
podawane w linii polece� j�dra, aby przekaza� te informacje do
sterownika urz�dzenia. Mo�e si� to odby� interaktywnie, albo cz�ciej,
wpisuj�c t� informacj� do konfiguracji programu �aduj�cego system. Np.
przy LILO, doda�by� do swojego pliku /etc/lilo.conf polecenie append,
takie jak poni�ej:

append = "sbpcd=0x230,SoundBlaster"

Wi�cej informacji znajdziesz w dokumentacji do LILO.

W nast�pnej sekcji om�wi� sprawy dotycz�ce konkretnych sterownik�w,
w��cznie z plikami urz�dze�, parametrami startowymi i mo�liwo�ciami
poszczeg�lnych sterownik�w. Przypuszczalnie powiniene� przeczyta�
tylko sekcj� dla twojego typu nap�du. Pliki README s� zwykle w
katalogu /usr/src/linux/Documentation/cdrom.

44..33..11.. SStteerroowwnniikk ssbbppccdd..

Autor g��wny: Eberhard Moenkeberg ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: tak (but not all drives)
Obs�uga wielu nap�d�w: tak
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: tak (CR-562, CR-563, CD-200 only)
Automatyczne wykrywanie: tak
Plik urz�dzenia: /dev/sbpcd, major 25
Plik konfiguracyjny: sbpcd.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Matsushita/Panasonic CDROM support?
Plik README: sbpcd

Sterownik ten przyjmuje nast�puj�ce parametry:

sbpcd=<io-address>,<interface-type>

Pierwszy parametr to adres bazowy urz�dzenia (np. 0x230) a <interface-
type> to jedno z "SoundBlaster", "LaserMate" lub "SPEA". W pliku
sbpcd.h znajdziesz wskaz�wki kt�rego typu interfejsu u�y�. Parametr
sbpcd=0 wy��cza automatyczne wykrywanie, wy��czaj�c tym samym
sterownik.

Plik urz�dzenia mo�e by� stworzony poleceniem:

# mknod /dev/sbpcd b 25 0

Obs�ugiwane jest do czterech nap�d�w na kontrolerze. Nast�pne trzy
nap�dy na pierwszym kontrolerze mia�yby numery poboczne urz�dzenia od
1 do 3. Je�li masz wi�cej ni� jeden kontroler, stw�rz urz�dzenia z
liczb� g��wn� 26, 27 i 28, a� do maksimum 4 kontroler�w (to w sumie 16
nap�d�w CD-ROM; mam nadziej�, �e dla wi�kszo�ci u�ytkownik�w to
wystarczaj�co :-).

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku sbpcd.

_J_e_�_l_i _k_u_p_i_�_e_� _o_s_t_a_t_n_i_o _n_a_p_�_d _C_D_-_R_O_M_, _t_o _n_i_e _z_a_k_�_a_d_a_j_, _�_e _j_e_�_l_i
_p_o_d_�_�_c_z_y _s_i_� _g_o _d_o _k_a_r_t_y _S_o_u_n_d_B_l_a_s_t_e_r_, _t_o _p_o_w_i_n_i_e_n _o_n _u_�_y_w_a_� _t_e_g_o
_s_t_e_r_o_w_n_i_k_a_. _W_i_�_k_s_z_o_�_� _n_a_p_�_d_�_w _s_p_r_z_e_d_a_w_a_n_y_c_h _t_e_r_a_z _p_r_z_e_z _C_r_e_a_t_i_v_e _L_a_b_s
_t_o _n_a_p_�_d_y _E_I_D_EATAPI.

44..33..22.. SStteerroowwnniikk SSoonnyyccdduu553355..

Autor g��wny: Ken Pizzini ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: nie
Obs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: nie
Plik urz�dzenia: /dev/sonycd535, major 24
Plik konfiguracyjny: sonycd535.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Sony CDU535 CDROM support?
Plik README: sonycd535

Sterownik ten przyjmuje parametry w postaci:

sonycd535=<io-address>

<io-address> oznacza adres bazowy kontrolera (np. 0x320).
Alternatywnie mo�esz ustawi� ten adres w pliku sonycd535.h i
wkompilowa� t� warto�� na sta�e.

Plik urz�dzenia mo�e by� stworzony poleceniem:

# mknod /dev/sonycd535 b 24 0

Niekt�re dystrybucje Linux-a u�ywaj� /dev/sonycd dla tego urz�dzenia.
Starsze wersje sterownika u�ywa�y g��wnego numeru 21; upewnij si�, �e
tw�j plik urz�dzenia jest poprawny.

Sterownik ten by� wcze�niej dystrybuowany jako �ata, ale teraz jest
cz�ci� standardowego j�dra. Wi�cej informacji na temat tego strownika
znajdziesz w pliku sonycd535.

44..33..33.. SStteerroowwnniikk ccdduu3311aa

Autor g��wny: Corey Minyard ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: tak
Obs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: tak
Automatyczne wykrywanie: nie
Plik urz�dzenia: /dev/cdu31a, major 15
Plik konfiguracyjny: cdu31a.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Sony CDU31A/CDU33A CDROM support?
Plik README: cdu31a

Sterownik ten przyjmuje opcje w postaci:

cdu31a=<io-address>,<interrupt>,PAS

Pierwszy numer, to adres bazowy I/O karty (np. 0x340). Drugi jest
numerem przerwania, kt�rego nale�y u�y� (0 oznacza
pr�bkowanie(polling) i/o). Opcjonalny trzeci parametr pownien mie�
warto�� PAS je�li nap�d pod��czony jest do karty d�wi�kowej Pro Audio
Spectrum 16, w innym przypadku nale�y go opu�ci�.

Je�li sterownik jest modu�em, to u�ywa on troch� innego formatu.
Podczas �adowania modu�u programem modprobe lub insmod parametry
przyjmuj� posta�:

cdu31a_port=<io-address> cdu31a_irq=<interrupt>

Adres bazowy I/O jest wymagany, ale numer przerwania - nie.

Plik urz�dzenia mo�e by� stworzony przy pomocy:

# mknod /dev/cdu31a b 15 0

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku cdu31a.

Zajrzyj tak�e na stron� WWW zrobion� przez Jeffreya Oxenreidera
([email protected] <mailto:[email protected]>), kt�ra zawiera opis
wielu problem�w dotycz�cych tych sterownik�w. Mo�na j� znale�� pod
adresem www.infinet.com <http://www.infinet.com/~zureal/cdu31a.html>.

44..33..44.. SStteerroowwnniikk aazzttccdd..

Autor g��wny: Werner Zimmermann ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: tak
Obs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: nie
Plik urz�dzenia: /dev/aztcd0, major 29
Plik konfiguracyjny: aztcd.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Aztech/Orchid/Okano/Wearnes (non IDE) CDROM support?
Plik README: aztcd

Sterownik ten przyjmuje parametry w postaci:

aztcd=<io-address>

Parametrem jest tutaj adres bazowy I/O karty (np. 0x340).

Plik urz�dzenia mo�e by� stworzony przy pomocy:

# mknod /dev/aztcd0 b 29 0

Zauwa�, �e sterownik ten jest przeznaczony tylko dla modelu
CDA268-01A. Inne modele, w��cznie z CDA268-03I i CDA269-031SE, nie
posiadaj� w�asnych interfejs�w i powinny u�ywa� standardowego
sterownika IDECD (ATAPI).

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku aztcd.

44..33..55.. SStteerroowwnniikk ggssccdd..

Autor g��wny: Oliver Raupach ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: nie
Obs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: nie
Plik urz�dzenia: /dev/gscd0, major 16
Plik konfiguracyjny: gscd.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Goldstar R420 CDROM support?
Plik README: gscd

Sterownik ten przyjmuje parametry w postaci:

gscd=<io-address>

Jedynym parametrem jest tutaj adres bazowy I/O karty (np. 0x340).

Plik urz�dzenia mo�e by� stworzony przy pomocy:

# mknod /dev/gscd0 b 16 0

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku gscd
oraz na stronie WWW linux.rz.fh-hannover.de <http://linux.rz.fh-
hannover.de/~raupach/>.

44..33..66.. SStteerroowwnniikk mmccdd..

Autor g��wny: Martin ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: nie
bs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: nie
Plik urz�dzenia: /dev/mcd, major 23
Plik konfiguracyjny: mcd.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Standard Mitsumi CDROM support?
Plik README: mcd

To jest starszy sterownik dla nap�d�w Mitsumi, kt�ry by� dost�pny
przez jaki� czas. Mo�esz spr�bowa� nowszego sterownika mcdx, kt�ry ma
kilka nowych funkcji, ale jest przypuszczalnie mniej stabilny.

Sterownik ten przyjmuje nast�puj�ce parametry:

mcd=<io-address>,<irq>

Kolejne parametry to adres bazowy I/O karty (np. 0x340) oraz numer
przerwania.

Plik urz�dzenia mo�na stworzy� poleceniem:

# mknod /dev/mcd b 23 0

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku mcd.

44..33..77.. SStteerroowwnniikk mmccddxx..

Autor g��wny: Heiko Schlittermann
Obs�uga wielosesyjno�ci: tak
Obs�uga wielu nap�d�w: tak
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie (brak obs�ugi sprz�towej)
Automatyczne wykrywanie: nie
Plik urz�dzenia: /dev/mcdx0, major 20
Plik konfiguracyjny: mcdx.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Experimental Mitsumi support?
Plik README: mcdx

Jest to nowszy sterownik dla nap�d�w Mitsumi. Starszy i
przypuszczalnie bardziej stabilny - mcd - jest nadal dost�pny.

Sterownik ten przyjmuje nast�puj�ce parametry:

mcdx=<io-address>,<irq>

Kolejne parametry to adres bazowy I/O karty (np. 0x340) i numer
przerwania.

Plik urz�dzenia mo�na stworzy� poleceniem:

# mknod /dev/mcdx0 b 20 0

Je�li kupi�e� ostatnio nap�d CD-ROM Mitsumi, to nie zak�adaj, �e
powinien on u�ywa� tego sterownika. Niekt�re modele mitsumi s� teraz
typu EIDE/ATAPI i powinny u�ywa� standardowego sterownika idecd.

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku mcdx.

44..33..88.. SStteerroowwnniikk ccmm220066

Autor g��wny: David A. van Leeuwen ([email protected].)
Obs�uga wielosesyjno�ci: tak
Obs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: tak
Plik urz�dzenia: /dev/cm206cd, major 32
Plik konfiguracyjny: cm206.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Philips/LMS CM206 CDROM support?
Plik README: cm206

Sterownik ten przyjmuje nast�puj�ce parametry:

cm206=<io-address>,<interrupt>

Pierwszy numer jest adresem bazowym I/O karty (np. 0x340). Drugi to
numer przerwania.

Plik urz�dzenia mo�e by� stworzony poleceniem:

# mknod /dev/cm206cd b 32 0

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku cm206.

44..33..99.. SStteerroowwnniikk ooppttccdd..

Autor g��wny: Leo Spiekman ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: tak
Obs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: nie
Plik urz�dzenia: /dev/optcd0, major 17
Plik konfiguracyjny: optcd.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Experimental Optics Storage ... CDROM support?
Plik README: optcd

Sterownik ten przyjmuje nast�puj�ce parametry:

optcd=<io-address>

Parametrem jest tutaj adres bazowy I/O karty (np. 0x340).

Plik urz�dzenia mo�na stworzy�:

# mknod /dev/optcd0 b 17 0

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku optcd.

44..33..1100.. SStteerroowwnniikk ssjjccdd..

Autor g��wny: Vadim V. Model ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: nie
Obs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: nie
Plik urz�dzenia: /dev/sjcd, major 18
Plik konfiguracyjny: sjcd.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Experimental Sanyo H94A CDROM support?
Plik README: sjcd

Sterownik ten przyjmuje nast�puj�ce parametry:

sjcd=<io-address>,<interrupt>,<dma>

Kolejne parametry to: adres bazowy, przerwanie i kana� DMA (np.
sjcd=0x340,10,5).

Plik urz�dzenia mo�e by� stworzony poleceniem:

# mknod /dev/sjcd b 18 0

Wi�cej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku sjcd.

44..33..1111.. SStteerroowwnniikk bbppccdd..

Autor g��wny: Grant R. Guenther ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: nie wiadomo
Obs�uga wielu nap�d�w: nie
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: tak
Plik urz�dzenia: /dev/bpcd, major 41
Plik konfiguracyjny: bpcd.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: MicroSolutions backpack CDROM support?
Plik README: bpcd

Sterownik ten przyjmuje parametry w postaci:

bpcd=<io-address>

Parametr oznacza tu adres bazowy (np. bpcd=0x3bc).

Plik urz�dzenia mo�na stworzy� poleceniem:

# mknod /dev/bpcd b 41 0

Sterownik ten jest zawarty w j�drach wersji 2.1. Wi�cej informacji na
temat tego sterownika znajdziesz w pliku bpcd.

44..33..1122.. SStteerroowwnniikk SSCCSSII..

Autor g��wny: David Giller
Obs�uga wielosesyjno�ci: tak (zale�y od nap�du)
Obs�uga wielu nap�d�w: tak
Obs�uga �adowalnego modu�u: tak
Czytanie ramek audio: nie
Automatyczne wykrywanie: tak
Plik urz�dzenia: /dev/scd0, major 11
Plik konfiguracyjny: cdrom.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: SCSI CDROM support?
Plik README: brak

Parametry podawane podczas startu s� zale�ne od typu kontrolera SCSI.
Wi�cej informacji znajdziesz w SCSI HOWTO
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/SCSI-HOWTO>.

Obs�ugiwana jest wi�ksza ilo�� sterownik�w (ilo�� ograniczona jest
maksymaln� ilo�ci� urz�dze� na szynie SCSI). Stw�rz pliki urz�dze� z
liczb� g��wn� 11 i liczb� poboczn� pocz�wszy od 0:

# mknod /dev/scd0 b 11 0
# mknod /dev/scd1 b 11 1

Sterownik sam z siebie nie ma mo�liwo�ci czytania cyfrowych ramek
audio, ale niekt�re nap�dy SCSI maj� tak� mo�liwo�� i b�d� dzia�a� z
programem cdda2wav (kt�ry u�ywa og�lnego interfejsu SCSI j�dra).

44..33..1133.. SStteerroowwnniikk iiddeeccdd..

Autor g��wny: Scott Snyder ([email protected])
Obs�uga wielosesyjno�ci: tak
Obs�uga wielu nap�d�w: tak
Obs�uga �adowalnego modu�u: nie
Czytanie ramek audio: tak (w obs�ugiwanych nap�dach)
Automatyczne wykrywanie: tak
Plik urz�dzenia: /dev/hd{a,b,c,d}, major 22
Plik konfiguracyjny: cdrom.h
Opcja konfiguracyjna dla j�dra: Include support for IDE/ATAPI CDROMs?
Plik README: ide-cd

Sterownik ten jest przeznaczony dla CD-ROM-�w ATAPI. Sterownik
przyjmuje nast�puj�ce parametry:

hdx=cyls,heads,sects,wpcom,irq
lub
hdx=cdrom

hdx mo�e by� jednym z: hda,hdb,hdc,hdd, albo po prostu hd i wtedy
oznacza kolejny nap�d. Tylko pierwsze trzy parametry s� wymagane
(cyls,heads,sects). Np. hdc=1050,32,64 hdd=cdrom.

Zmuszenie sterownika IDE, aby rozpozna� tw�j CD-ROM, mo�e przysparza�
troch� k�opot�w, szczeg�lnie je�li masz wi�cej ni� 2 urz�dzenia albo
wi�cej ni� 1 kontroler IDE. Zwykle wszystko co jest wymagane, to poda�
poprawne opcje z LILO. Szczeg��we informacje jak to zrobi� znajdziesz
w pliku /usr/src/linux/Documentation/ide-cd.
Przeczytaj go dok�adnie.

Nowsze j�dra maj� lepsz� obs�ug� dla wi�kszej ilo�ci urz�dze� IDE.
Je�li masz problemy ze starszym j�drem, to uaktualnienie mo�e pom�c.

Niekt�re kontrolery maj� problemy sprz�towe, kt�re sterownik mo�e
obej��. Mo�liwe, �e musisz poda� dodatkowe parametry sterownikowi, aby
to umo�liwi�. Zajrzyj do dokumenctaji.

44..44.. SSttaarrttoowwaanniiee jj��ddrraa..

Mo�esz teraz wystartowa� system z nowym j�drem. Pilnuj czy nie pojawi
si� komunikat podobny do tego:

hdd: NEC CD-ROM DRIVE:282, ATAPI CDROM drive

kt�ry informuje, �e CD-ROM zosta� odnaleziony przez sterownik
(komunikat b�dzie si� r�ni� w zale�no�ci od nap�du).

Je�li komunikaty podczas startu pojawiaj� si� zbyt szybko, to mo�esz
do nich powr�ci� wciskaj�c SHIFT-PgUp (je�li nie prze��cza�e� konsol),
albo wy�wietli� je poleceniami dmesg lub tail /var/adm/messages.

Je�li nap�d nie mo�e by� odnaleziony, to jest problem. Zobacz sekcj�
na temat rozwi�zywania problem�w..

44..55.. MMoonnttoowwaanniiee,, ooddmmoonnttoowwyywwaanniiee ii wwyyjjmmoowwaanniiee uurrzz��ddzzee��..

Aby zamontowa� CD-ROM, w�� p�yt� do nap�du, i uruchom polecenie mount
jako root (zak��da si� tutaj, �e stworzy�e� symboliczne dowi�zanie do
twojego pliku urz�dzenia tak jak to by�o zalecane powy�ej oraz �e
istnieje pusty katalog /mnt/cdrom):

# mount -t iso9660 -r /dev/cdrom /mnt/cdrom

Zawarto�� kompaktu znajduje si� teraz w katalogu /mnt/cdrom.

S� jeszcze inne opcje dla polecenia mount, kt�re mo�esz u�y�; zobacz w
podr�czniku systemowym "man" mount(8).

Mo�esz doda� pozycj� do pliku /etc/fstab, aby automatycznie montowa�
CD-ROM podczas startu, albo �eby poda� parametry jakie maj� by� u�yte
podczas montowania; zobacz w podr�czniku systemowym "man" fstab(8).

Zauwa�, �e �eby odtwarza� p�yty myzyczne _n_i_e powiniene� pr�bowa� ich
montowa�.

Aby odmontowa� CD-ROM, u�yj jako root polecenia umount:

# umount /mnt/cdrom

P�yta mo�e by� odmontowana tylko wtedy kiedy �aden proces nie ��da do
niego dost�pu (w��czaj�c w to przypadek, kiedy bie��cym katalogiem
jest kt�ry� z podkatalog�w p�yty lub jej katalog g��wny). Mo�esz potem
wyj�� p�yt�. Wi�kszo�� nap�d�w ma przycisk do wyjmowania p�yt; Jest
tak�e osobny program s�u��cy do tego celu - eject
<ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/utils/disk-management/>.

Pami�taj, �e nie mo�esz wyjmowa� p�yty podczas gdy jest ona
zamontowana (to mo�e lub nie by� mo�liwe w zale�no�ci od rodzaju
nap�du jaki posiadasz). Niekt�re sterowniki CD-ROM potrafi�
automatycznie wysuwa� szufladk� je�li p�yta jest odmontowywana i
wsuwa� j� kiedy jest montowana (mo�na wy��czy� t� funkcj� podczas
kompilacji albo przy pomocy programu).

Mo�liwe jest, �e po s�uchaniu p�yty muzycznej nie b�dziesz m�g�
zamontowa� p�yty. Musisz wys�a� polecenie audio "stop" (przy pomocy
jakiego� programu do odtwarzania) przed pr�b� montowania. Problem ten
wydaje si� pojawia� tylko ze sterownikiem SBPCD.

Ostatnie wersje j�dra 2.0 i 2.1 obs�uguj� automounter oparty na
j�drze, kt�ry dostarcza prze�roczyste dla u�ytkownika montowanie
usuwalnych medi�w w��cznie z CD-ROM-em. Potrzebne narz�dzia znajdziesz
pod adresem ftp.icm.edu.pl
<ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/kernel/autofs/>.

44..66.. RRoozzwwii��zzyywwaanniiee pprroobblleemm��ww..

Je�li wci�� masz problemy po przej�ciu przez instalacj� wg. tego
HOWTO, to tutaj jest kilka rzeczy, kt�re nale�y sprawdzi�. Punkty s�
umieszczone wg. narastaj�cej z�o�ono�ci. Je�li kt�ry� z nich
zawiedzie, to rozwi�� ten problem zanim posuniesz si� dalej.

44..66..11.. KKrrookk 11:: UUppeewwnniijj ssii��,, ��ee nnaa ppeewwnnoo uu��yywwaasszz nnoowwoosskkoommppiilloowwaanneeggoo
jj��ddrraa..

Mo�esz sprawdzi� dat� j�dra, aby zobaczy� czy jest to to z obs�ug� CD-
ROM-u. Mo�na to zrobi� poleceniem uname:

% uname -a
Linux fizzbin 2.0.18 #1 Fri Sep 6 10:10:54 EDT 1996 i586

albo wy�wietlaj�c zawarto�� pliku /proc/version:

% cat /proc/version
Linux version 2.0.18 (root@fizzbin) (gcc version 2.7.2) #1 Fri Sep 6 10:10:54 EDT 1996

Je�li data si� nie zgadza, to masz ca�y czas stare j�dro. Czy aby na
pewno zresetowa�e� komputer? Je�li u�ywasz LILO, czy przeinstalowa�e�
je (z regu�y pisz�c /sbin/lilo)? Je�li startujesz z dyskietki, czy
zrobi�e� now� dyskietk� i u�y�e� jej podczas startu?

44..66..22.. KKrrookk 22:: UUppeewwnniijj ssii��,, ��ee ooddppoowwiieeddnniiee sstteerroowwnniikkii ss�� wwkkoommppiilloowwaannee

Sprawdzi� to mo�esz wy�wietlaj�c zawarto�� pliku /proc/devices:

% cat /proc/devices
Character devices:
1 mem
2 pty
3 ttyp
4 ttyS
5 cua
7 vcs

Block devices:
3 ide0
22 ide1

Najpierw poszukaj sterownika swojego CD-ROM-u. S� to wszystko
urz�dzenia blokowe, w tym przypadku wida�, �e obecny jest sterownik
idecd z numerem g��wnym 22.

Upewnij si� tak�e, �e wkompilowana jest obs�uga systemu plik�w
ISO-9660 przez wy�wietlenie zawarto�ci pliku /proc/filesystems:

% cat /proc/filesystems
ext2
msdos
nodev proc
iso9660

Mo�esz te� sprawdzi�, kt�re adresy I/O s� u�ywane przez sterownik
zagl�daj�c do pliku /proc/ioports:

howto % cat /proc/ioports
...
0230-0233 : sbpcd
...

Je�li kt�ry� ze sterownik�w, kt�ry mysla�e�, �e wkompilowa�e�, si� nie
pojawia, to co� posz�o nie tak z konfiguracj� lub kompilacj� j�dra.
Zacznij proces instalacji jeszcze raz pocz�wszy od konfiguracji i
kompilacji j�dra.

44..66..33.. KKrrookk 33:: CCzzyy jj��ddrroo wwyykkrryy��oo ttww��jj nnaapp��dd ppooddcczzaass ssttaarrttuu??

Upewnij si�, �e CD-ROM zosta� wykryty podczas startu j�dra.
Powiniene� zobaczy� odpowiedni komunikat. Je�li komunikat ten
przesun�� si� poza ekran, to mo�esz go sprawdzi� poleceniem dmesg.

% dmesg

lub

% tail /var/adm/messages

Je�li tw�j nap�d nie zosta� zidentyfikowany, to co� jest nie tak.
Upewnij si�, �e jest pod��czony do pr�du i �e wszystkie kable s�
poprawnie pod��czone. Je�li tw�j nap�d posiada zworki do prze��czania
zakres�w adres�w, to sprawd� czy s� poprawnie ustawione (np. nap�d 0
je�li masz tylko jeden nap�d). CD-ROM-y ATAPI musz� by� ustawione jako
"single" lub "master", a nie "slave" je�li do interfejsu jest
pod��czone tylko jedno urz�dzenie. Je�li nap�d dzia�a pod DOS-em, to
jest pewne, �e sprz�t dzia�a.

Wiele sterownik�w u�ywa automatycznego wykrywania, ale niekt�re nie i
wykrywanie to nie zawsze dzia�a. U�yj parametr�w startowych podanych
dla twojego typu sterownika. Je�li nie jeste� pewien co do adres�w I/O
czy innych parametr�w, to popr�buj kilka razy. LILO mo�e by� (i zwykle
jest) tak skonfigurowane, �eby przyjmowa� parametry wpisane r�cznie
podczas startu.

Inna mo�liwo�� jest taka, �e u�y�e� z�ego sterownika. Czasami
dokumentacja mo�e odwo�ywa� si� do interfejs�w w�asnych jako do IDE,
myl�c u�ytkownika, kt�ry my�li, �e jego nap�d jest ATAPI.

Jeszcz inna mo�liwo�� to: tw�j nap�d (albo karta interfejsu) jest
jedn� z "kompatybilnych", kt�ra potrzebuje inicjalizacji przez
sterownik DOS-owy. Spr�buj wystartowa� DOS-a i za�adowa� sterownik
dostarczony przez sprzedawc�. Potem zresetuj mi�kko przy pomocy
klawiszy Control-Alt-Delete.

Je�li twojego nap�du nie ma w tym dokumencie, to mo�liwe jest, �e po
prostu nie ma sterownika pod Linux-a dla niego. Mo�esz sprawdzi� w
adresach podanych pod koniec tego dokumentu.

44..66..44.. KKrrookk 44:: CCzzyy mmoo��eesszz cczzyyttaa�� ddaannee zz nnaapp��dduu??

Spr�buj odczyta� co� z CD-ROM-u. Przy nast�puj�cym poleceniu �wiate�ko
(je�li je masz) powinno si� zapali� i nie powinno by� �adnych b��d�w.
Upewnij si�, �e p�yta jest w�o�ona i u�yj odpowiedniego dla siebie
pliku urz�dzenia.

# dd if=/dev/cdrom of=/dev/null bs=2048
^C
124+0 records in
124+0 records out

Je�li to dzia�a, to j�dro porozumiewa si� z nap�dem i mo�esz przej��
do kroku 5.

Je�li nie, to mo�liw� przyczyn� jest plik urz�dzenia. Upewnij si�, �e
plik urz�dzenia w katalogu /dev ma poprawne liczby g��wn� i poboczn�
zgodnie z tym co by� podane wcze�niej dla twojego typu nap�du. Sprawd�
czy prawa dost�pu pozwalaj� na odczyt i zapis.

Raczej mniej prawdopodobnym jest �eby� mia� jaki� problem sprz�towy.
Spr�buj potestowa� nap�d pod DOS-em, je�li to mo�liwe, �eby sprawdzi�
czy to mog�oby by� przyczyn�.

44..66..55.. KKrrookk 55:: CCzzyy mmoo��eesszz zzaammoonnttoowwaa�� nnaapp��dd??

Je�li mo�esz czyta� z nap�du, ale nie mo�esz go zamontowa�, to sprawd�
najpierw czy wkompilowa�e� obs�ug� systemu plik�w ISO-9660
wy�wietlaj�c zawarto�� pliku /proc/filesystems jak poprzednio.

Upewnij si�, �e montujesz nap�d z opcjami "-t iso9660" i "-r" i �e
dobry i znany ci kompakt ISO-9660 (nie muzyczny) jest w nap�dzie.
Normalnie musisz montowa� nap�d jako u�ytkownik root.

Upewnij si�, �e katalog, do kt�rego montujesz, istnieje i �e jest
pusty.

Je�li CD-ROM jest montowany automatycznie podczas startu, to upewnij
si�, �e masz poprawny wpis w pliku /etc/fstab.

Je�li jest u ciebie uruchomiony syslog demon, to mog� by� komunikaty o
b��dach pochodz�ce od j�dra, kt�rych nie widzisz. Spr�buj u�y�
polecenia dmesg:

% dmesg
SBPCD: sbpcd_open: no disk in drive

W zale�no�ci od konfiguracji twojego systemu, b��dy mog� by� tak�e
zapisane w katalogu /var/adm.

44..66..66.. SSpprraawwddzzaanniiee pprroobblleemm��ww aauuddiioo..

Je�li nap�d dzia�a z CD-ROM-ami, ale nie odtwarza p�yt audio, oto
kilka mo�liwych rozwi�za�.

Potrzebujesz programu do odtwarzania p�yt muzycznych. Niekt�re z nich
mog� by� popsute, albp mog� nie wsp�pracowa� z twoim nap�dem. Spr�buj
u�y� innych i/lub przekompilowa� je samemu. Dobrym miejscem do
poszukania takich program�w jest ftp.icm.edu.pl
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/apps/sound/cdrom/>.

Kilka sterownik�w nie obs�uguje odtwarzania p�yt audio. Sprawd� plik
README albo �r�d�o sterownika czy to ten przypadek.

Sprawd� czy p�yt� s�ycha� przez wej�cie s�uchawkowe. Je�li tak to
problem le�y tu raczej w twojej karcie muzycznej. U�yj programu
miksuj�cego, aby ustawi� urz�dzenie wej�ciowe i poziom g�o�no�ci.
Upewnij si�, �e za�o�y�e� kabel audio z nap�du CD-ROM-u do karty
muzycznej. Upewnij si�, �e sterownik do karty d�wi�kowej dzia�a
(zobacz Sound-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Sound-HOWTO.pl.html>
dost�pne po polsku).

44..66..77.. KKiieeddyy wwsszzyyssttkkoo iinnnnee zzaawwiieeddzziiee..

Je�li ci�gle masz problemy to tutaj jest jeszcze kilka ostatnich
rzeczy, kt�rych mo�esz spr�bowa�:

� przeczytaj jeszcze raz dok�adnie ten dokument.

� poczytaj odwo�ania wymienione pod koniec tego dokumentu,
szczeg�lnie odpowiednie pliki README dostarczane wraz ze �r�d�ami
j�dra.

� wy�lij zapytanie na grup� dyskusyjn� pl.comp.os.linux albo jak��
inn� zwi�zan� z Linux-em.

� wy�lij zapytanie na list� dyskusyjn� o Linux-ie (w przypadku Polski
lista dyskusyjna jest po��czona z grup� dyskusyjn�)

� spr�buj u�y� najnowszej wersji j�dra.

� skontaktuj si� ze swoim sprzedawc�.

� skontaktuj si� z producentem CD-ROM-u.

� wy�lij list do opiekuna twojego sterownika (sprawd� w pliku
/usr/src/linux/MAINTAINERS)

� przy�lij list do mnie.

� odpal emacs-a i wpisz Esc-x doctor :-)

55.. AApplliikkaaccjjee..

W sekcji tej znajduj� si� niekt�re aplikacje zwi�zane z CD-ROM-ami
dost�pne pod Linux-a. Najnowsze informacje na temat archwi�w
oprogramowania znajdziesz w "Linux Software Map".

55..11.. OOddttwwaarrzzaacczzee pp��yytt mmuuzzyycczznnyycchh..

Jest kilka program�w umo�liwiaj�cych s�uchanie p�yt muzycznych zar�wno
poprzez wyj�cie s�uchawkowe jak przez kart� muzyczn�.

WWoorrkkmmaann
- graficzna odtwarzarka pod X11, z baz� kompakt�w i wieloma
innymi funkcjami.

WWoorrkkBBoonnee
- interaktywna odtwarzarka tekstowa.

xxccddppllaayyeerr
- prosta odtwarzarka pod X11.

ccddppllaayyeerr
- bardzo prosta odtwarzarka obs�ugiwana z linii polece�.

XXmmccdd
- odtwarzarka pod X11 napisana dla Motif-a

xxmmiittssuummii
- inna odtwarzarka pod X11 dla nap�d�w Mitsumi

xxppllaayyccdd
- inna odtwarzarka pod X11 po��czona z mikserem d�wi�ku i
programem do pomiaru VU.

ccddttooooll
- narz�dzia obs�ugiwane z linii polece� do odtwarzania p�yt
audio.

Niekt�re z tych program�w s� zaprogramowane, aby u�ywa� konkretnego
urz�dzenia dla CD-ROM-u (np. /dev/cdrom). Mo�liwe, �e mo�esz poda�
prawid�owe urz�dzenie jako parametr, albo mo�esz stworzy� symboliczne
dowi�zanie w katalogu /dev. Je�li wysy�asz wyj�cie do karty muzycznej,
to mo�liwe, �e chcesz u�y� miksera, aby ustawi� g�o�no��, albo �eby
poda� wej�cie z kompaktu, �eby co� nagra�.

55..22.. PPhhoottooCCDD..

P�yty PhotoCD u�ywaj� systemu plik�w ISO-9660 zawieraj�cy pliki z
obrazami we w�asnym formacie. Nie wszystkie nap�dy CD-ROM pozwalaj� na
czytanie w tym formacie.

Program Hadmuta Danischa - hpcdtoppm - zamienia pliki PhotoCD na
przeno�ny format pixmap. Mo�na go �ci�gn�� z ftp.gwdg.de
<ftp://ftp.gwdg.de/pub/linux/> albo jako cz�� narz�dzi PBM (Portable
Bit Map) dost�pnych w wielu archiwach (poszukaj "pbm" lub "netpbm").

Program photocd Gerda Knorra [email protected] mo�e zamienia�
obrazy PhotoCD w pliki Targa lub bitmapy Windows i OS/2.

Ten sam autor napisa� program xpcd pod X11 obs�uguj�cy obrazy PhotoCD.
Mo�esz wybra� obraz myszk�, zobaczy� widok roboczy w ma�ym okienku i
za�adowa� go w pi�ciu mo�liwych rozdzielczo�ciach. Mo�esz tak�e
zaznaczy� cz�� obrazu i za�adowa� tylko t� zaznaczon� cz��. Pakiet�w
tych mo�esz poszuka� w ftp.cs.tu-berlin.de <ftp://ftp.cs.tu-
berlin.de/pub/linux/Local/misc/>.
Program do obr�bki obraz�w ImageMagic tak�e obs�uguje pliki PhotoCD.
Jest dost�pny z ftp.x.org
<ftp://ftp.x.org:/contrib/applications/ImageMagic/>

55..33.. MMkkiissooffss..

Pakiet mkisofs Erica Youngdale'a pozwala tworzy� system plik�w
ISO-9660 na partycjach twardego dysku. Mo�e to by� wykorzystane
p�niej przy sprawdzaniu systemu plik�w CD-ROM-u przed zapisaniem go
na p�yt�.

Narz�dzia dla w�a�ciwego zapisu danych na nagrywarkach s� raczej
specyficzne dla danego sprzedawcy. Wymagaj� tak�e zapisu danych bez
przerywania, tak �e wielozadaniowy system taki jak Linux nie jest
dobrym wyborem.

55..44.. NNaarrzz��ddzziiaa IISSOO--99666600..

S� pewne narz�dzia s�u��ce do weryfikowania kompaktu sformatowanego na
ISO-9660; mo�esz ich u�y� do sprawdzania podejrzanych p�yt. Pakiet
mo�na znale�� na ftp.cdrom.com <ftp://ftp.cdrom.com/pub/cdrom/ptf/>.
Napisane zosta�y przez Billa Siegmunda i Richa Morina.

66.. OOddppoowwiieeddzzii nnaa cczz��ssttoo zzaaddaawwaannee ppyyttaanniiaa..

66..11.. JJaakk iinnnnyy uu��yyttkkoowwnniikk nnii�� rroooott mmoo��ee mmoonnttoowwaa�� ii ooddmmoonnttoowwyywwaa�� pp��yyttyy??

Wi�kszo�� polece� mount posiada opcj� _u_s_e_r. Je�li zrobisz tak� pozycj�
w /etc/fstab:

/dev/sbpcd /mnt/cdrom iso9660 user,noauto,ro

to zwyk�y u�ytkownik b�dzie m�g� zamontowa� i odmontowa� p�yt�
poleceniami:

% mount /mnt/cdrom
% umount /mnt/cdrom

P�yta zostanie zamontowana z pewnymi opcjami, kt�re zwi�kszaj�
bezpiecze�stwo (np. programy nie mog� by� wykonywane, pliki urz�dze�
s� ignorowane); w niekt�rych przypadkach mo�e to by� zbyt
rygorystyczne.

Inn� metod� jest zdybycie pakietu usermount, kt�ry pozwala
u�ytkownikom innym ni� root montowa� i odmontowywa� urz�dzenia
wyjmowalne takie jak dyskietki i CD-ROM-y, ale zmniejsza dost�p do
innych urz�dze� (takich jak partycje twardych dysk�w). Dost�pny jest
na wi�kszo�ci serwer�w ftp.
Pod adresem ftp.cdrom.com znajduje si� plik �r�d�owy mount.c, kt�ry
pozwala na montowanie i odmontowywanie CD-ROM-�w (tylko) przez
normalnych u�ytkownik�w. Uruchamiany jest z prawami root-a.

66..22.. DDllaacczzeeggoo ddoossttaajj�� kkoommuunniikkaatt ""ddeevviiccee iiss bbuussyy"" kkiieeddyy ooddmmoonnttoowwuujj��
CCDD--RROOMM??

P�yta nie mo�e by� odmontowana je�li jakikolwiek proces ��da do niej
dost�pu, w��cznie z przypadkiem kiedy bierz�cym katalogiem jest kt�ry�
z podkatalog�w p�yty lub jej katalog g��wny. Je�li nie mo�esz znale��
procesu u�ywaj�cego p�yt�, to mo�esz u�y� polecenia fuser tak jak to
pokazano poni�ej:

% umount /cdrom
umount: /dev/hdd: device is busy
% fuser -v /cdrom
USER PID ACCESS COMMAND
/mnt/cdrom tranter 133 ..c.. bash

Na niekt�rych systemach mo�liwe, �e musisz by� root-em, �eby uruchomi�
polecenie fuser, �eby zobaczy� procesy innych u�ytkownik�w.

66..33.. JJaakk mmaamm eekkssppoorrttoowwaa�� CCDD--RROOMM ddllaa iinnnnyycchh kkoommppuutteerr��ww pprrzzeezz NNFFSS??

Musisz doda� pozycj� do pliku /etc/exports. Wtedy u�ytkownicy na
tamtej maszynie b�d� mogli zamontowa� to urz�dzenie. Szczeg�y
znajdziesz w poleceniu "man 5 exports".

66..44.. CCzzyy mmoogg�� ssttaarrttoowwaa�� LLiinnuuxx--aa zz CCDD--RROOMM--uu??

Przy instalacji Linux-a najpopularniejsz� metod� jest u�ycie dyskietki
startowej. Niekt�re dystrybucje pozwalaj� na start Linux-a
bezpo�rednio z p�yty.

Michael Fulbright ([email protected]) zg�osi�, �e je�li posiada si� dobry
CD-ROM, ROM BIOS i nap�d CD-ROM ATAPI, to jest mo�liwe startowanie z
p�yty. Najnowsza wersja mkisofs tak�e obs�uguje tworzenie takich
dysk�w. Doda� on jakie� �aty do obs�ugi standardu El Torito dla
startowalnych CD-ROM-�w.

66..55.. JJaakk mmoogg�� pprrzzeecczzyyttaa ddaannee ccyyffrroowwee zz pp��yyttyy mmuuzzyycczznneejj??

Heiko Eissfeldt ([email protected]) i Olaf Kindel napisali
narz�dzie, kt�re czyta dane audio i zachowuje je jako pliki d�wi�kowe
w formacie .wav. Pakiet nazywa si� cdda2wav.tar.gz i mo�na go pobra� z
ftp.icm.edu.pl.

Poniewa� nap�dy CD-ROM zmieniaj� si� bardzo szybko, trudno jest
powiedzie� kt�re modele obs�uguj� czytanie danych cyfrowych. Najlepiej
zdoby� najnowszy pakiet cdda2wav i przeczyta� zawart� tam
dokumentacj�.

Wi�cej informacji na ten temat znajdziesz na stronie
www.tardis.ed.ac.uk <http://www.tardis.ed.ac.uk/~psyche/cdda/> oraz w
FAQ grupy alt.cd-rom wymienionym w referencjach.

66..66.. DDllaacczzeeggoo ppoolleecceenniiee ffiinndd nniiee ddzziiaa��aa??

Je�li u�ywasz tego polecenia na kompakcie w formacie ISO-9660 bez Rock
Ridge Extensions, to musisz doda� opcj� -noleaf. Wi�cej szczeg��w w
poleceniu "man find".

(Z moich do�wiadcze� wynika, �e prawie wszystkie nowsze p�yty Linux-a
u�ywaj� Rock Ridge Extensions, wi�c ten problem powinien wyst�powa�
bardzo rzadko.)

66..77.. CCzzyy LLiinnuuxx oobbss��uugguujjee jjaakkiiee�� nnaaggrryywwaarrkkii??

Pakiet X-CD-Roast jest graficznym interfejsem do obs�ugi nagrywarek
CD. Pakiet mo�na znale�� na ftp.icm.edu.pl w kataloogu
/pub/Linux/sunsite/utils/disk-management/.

Zobacz tak�e "Linux CD-Writing HOWTO" pod adresem www.jtz.org.pl
<http://www.jtz.org.pl/Html/CD-Writing-HOWTO.pl.html> dost�pne w
j�zyku polskim.

66..88.. DDllaacczzeeggoo ppoojjaawwiiaa ssii�� ttaakkii kkoommuunniikkaatt ""mmoouunntt:: RReeaadd--oonnllyy ffiillee ssyyss��
tteemm wwhheenn mmoouunnttiinngg aa CCDD--RROOMM""??

CD-ROM jest no�nikiem tylko do odczytu. We wcze�niejszych wersjach
j�dra mo�na by�o zamontowa� p�yt� CD do zapisu i odczytu, ale zapis
by� po prostu ignorowany. Od wersji 1.1.33 zosta�o to poprawione i CD-
ROM-y musz� by� montowane tylko-do-odczytu (np. z opcj� -r).

66..99.. DDllaacczzeeggoo wwyyssuuwwaa mmii ssii�� sszzuuffllaaddkkaa kkiieeddyy zzaammyykkaamm ssyysstteemm??

Od wersji j�dra 1.1.38, sterownik sbpcd wysuwa szufladk� kiedy p�yta
jest odmontowywana. Je�li zamykasz system, to zamontowana p�yta
zostanie odmontowana i szufladka wysuni�ta.

Funkcja ta ma pom�c przy zmianie p�yt. Je�li szufladka jest wysuni�ta,
to przy pr�bie odczytu lub zamontowania zostanie zamkni�ta
automatycznie.

Stwierdzi�em, �e to powoduje problemy z niekt�rymi programami (np.
cdplay i workbone). Od wersji 1.1.60 j�dra mo�na t� funkcj�
kontrolowa� programowo. Przyk�adowy program zawarty jest w
dokumentacji do sterownika sbpcd programu (albo u�yj eject
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/utils/disk-management/>).

66..1100.. MMaamm ""ssppeeccjjaallnnyy"" kkoommppaakktt,, kktt��rreeggoo nniiee mmoo��nnaa zzaammoonnttoowwaa��??

Ten specjalny kompakt to pewnie p�yta XA (jak wszystkie PhotoCD czy
"one-offs" stworzone przy u�yciu nagrywarek). Wi�kszo�� sterownik�w
CD-ROM-�w nie obs�uguje p�yt XA, chocia� mo�e znajdziesz gdzie� jak��
�at�, kt�ra dodaje obs�ug� takich p�yt.

Sterownik sbpcd _o_b_s_�_u_g_u_j_e XA. Je�li u�ywasz tego sterownika, to mo�esz
sprawdzi� czy p�yta jest XA w ten spos�b: otw�rz plik sbpcd.c i w��cz
wy�wietlanie "Table of Contents" (DBG_TOC). Skompiluj i zainstaluj
nowe j�dra i wystartuj je. Podczas ka�dego montowania TOC b�dzie
wy�wietlane na konsoli, albo logowane do pliku). Je�li pierwsz�
warto�ci� w TOC jest 20, to jest to p�yta XA. Bajt ten ma warto�� 00 w
normalnych p�ytach. Je�li TOC pokazuje r�ne �cie�ki, to jest to tak�e
znak, �e jest to p�yta XA.

(dzi�ki dla Eberharda Moenkeberga za powy�sz� informacj�)

Innymi mo�liwo�ciami dla nieodczytywalnych CD-ROM-�w s�:

1. P�yta nie u�ywa systemu plik�w ISO-9660 (np. niekt�re u�ywaj� SunOS
lub HFS).

2. Jest to p�yta muzyczna.

3. W�o�y�e� j� do nap�du "do g�ry nogami" :-)

66..1111.. CCzzyy wwiieelloopp��yyttoowwee nnaapp��ddyy CCDD--RROOMM ddzziiaa��aajj�� zz LLiinnuuxx--eemm??

Kilku u�ytkownik�w zg�osi�o, �e osi�gn�o jakie� sukcesy z
wielop�ytowymi nap�dami CD-ROM SCSI. Musisz przypuszczalnie w��czy�
opcj� "Probe all LUNs on each SCSI device" przy konfiguracji j�dra.
Przynajmniej jeden u�ytkownik musia� tak�e zwi�kszy� warto��
oczekiwania (timeout) dla SCSI w sterowniku. Zg�oszono mi, �e
Nakamichi MBR-7 7 i Pioneer 12 dzia�aj�.

Dost�pne s� tak�e nap�dy wielop�ytowe EIDE/ATAPI. J�dro w wersji 2.0
ma szcz�tkow� obs�ug� dla nap�d�w korzystaj�cych z funkcji ioctl
CDROM_SELECT_DISC. Plik z dokumentacj� do sterownika IDE-CD zawiera
�r�d�a kr�tkiego programu do wybierania kompakt�w, albo mo�esz u�y�
nowszej wersji opisanego wcze�niej programu eject.

66..1122.. DDoossttaajj�� bb��ddyy:: ""//ccddrroomm:: PPeerrmmiissssiioonn ddeenniieedd""

Niekt�re p�yty maj� tak ustawione prawa dost�pu do swojego g��wnego
katalogu, �e tylko u�ytkownik root mo�e go czyta�. Przyk�adem mo�e
tutaj by� p�yta InfoMagic z marca 1995. Jest to wyra�na niedogodno��.

Nast�puj�ca �ata, grzeczno�� ze strony Christopha Lametera
([email protected]) obchodzi ten problem w j�drze.

From: [email protected] (Christoph Lameter)
Newsgroups: comp.os.linux.setup
Subject: InfoMagic Developers Set: Fix for CD-ROM permissions
Date: 12 Apr 1995 20:32:03 -0700
Organization: The Water Fountain - Mining for streams of Living Water
NNTP-Posting-Host: waterf.org
X-Newsreader: TIN [version 1.2 PL2]

Zbi�r p�yt "InfoMagic Developers" z marca 1995 ma b��dy poniewa�
informacja o prawach dost�pu zapisana w katalogu g��wnym przysparza
nast�puj�cych problem�w:

1. P�yta 1 b�dzie zawsze mia�a w�a�ciciela/grup� 5101/51 i ma
dozwolony zapis (?)

2. P�yta 2 i 3 maj� ustawione prawa rwx dla root-a i �adnych praw dla
innych u�ytkownik�w/grupy. P�yty tej nie mo�na odczyta� z innego
u�ytkownika ni� root! Mam uruchomionego BBS-a i musz� je udost�pni� do
zgrywania dla innych.

Widzia�em ju� gdzie� tam kilka poprawek do tego. Jednak k�opot w tym,
�e poprawki te zmieniaj� prawa dla WSZYSTKICH katalog�w na p�ycie. Ta
poprawka zmienia TYLKO prawa dost�pu do katalogu g��wnego p�yty. Je�li
chcesz uruchamia� cz�ci Linux-a bezpo�rednio z tej p�yty to mo�esz
wpa�� w k�opoty je�li wszystkie katalogi s� czytelne dla wszystkich i
je�li w�a�cicielem wszystkich jest root.

Poprawka ta zmieni prawa dost�pu dla katalogu g��wnego na r-xr-xr-x i
w�a�ciciela/grup� na warto�ci odpowiadaj�ce opcjom uid i gid polecenia
mount.

Aby za�o�y� poprawk�:
cd /usr/src/linux/fs/isofs
patch <**TEN LIST**

i skompiluj ponownie j�dro (mo�liwe, �e musisz poprawi� troch� t�
poprawk� w zale�no�ci od wersji twojego j�dra).

Poprawka ta powinna si� przypuszczalnie znale�� w j�drze. Jaki interes
maj� dane na p�ycie w grzebaniu prawami/w�a�cicielem katalogu do
zamontowania?

--- inode.c.ORIG Wed Apr 12 17:24:36 1995
+++ inode.c Wed Apr 12 17:59:12 1995
@@ -552,7 +552,15 @@
these numbers in the inode structure. */

if (!high_sierra)
- parse_rock_ridge_inode(raw_inode, inode);
+ { parse_rock_ridge_inode(raw_inode, inode);
+ /* check for access to the root directory rights/owner CL */
+ if((inode->i_sb->u.isofs_sb.s_firstdatazone) == inode->i_ino)
+ { /* Change owner/rights to the ones demanded by the mount command */
+ inode->i_uid = inode->i_sb->u.isofs_sb.s_uid;
+ inode->i_gid = inode->i_sb->u.isofs_sb.s_gid;
+ inode->i_mode = S_IRUGO | S_IXUGO | S_IFDIR;
+ }
+ }

#ifdef DEBUG
printk("Inode: %x extent: %x\n",inode->i_ino, inode->u.isofs_i.i_first_extent);
@@ -805,4 +813,3 @@
}

#endif
-
Zauwa�, �e powy�sza �ata jest raczej stara i przypuszczalnie nie
zainstaluje si� g�adko w j�drze wersji 2.0. Zobacz tak�e pytanie na
temat plik�w ukrytych w dalszej cz�ci tego dokumentu.

66..1133.. JJaakk mmaamm iinntteerrpprreettoowwaa�� kkoommuunniikkaattyy oo bb��ddaacchh IIDDEE CCDD??

Co to znaczy jak otrzymam komunikat o b��dzie od sterownika CD-ROM-u -
np. taki: "hdxx: code: xx key: x asc: xx ascq: x"?

To jest komunikat o statusie/b��dzie od nap�du IDE CD-ROM. Domy�lnie
sterownik IDECD wypisuje informacje otrzymane przez nap�d bez
"zawracania j�dru g�owy". Mo�esz zmieni� to domy�lne zachowanie, aby
wy�wietla� w�a�ciwy komunikat o b��dzie, przez zmian� warto�ci
VERBOSE_IDE_CD_ERRORS w pliku /usr/src/linux/drivers/block/ide-cd.c na
1 i rekompilacj� j�dra.

66..1144.. JJaakk mmoogg�� ppoowwiieeddzziiee�� jjaakk�� pprr��ddkkoo�� mmaa mm��jj CCDD--RROOMM??

Oto jeden spos�b. Polecenie to mierzy jaki czas przeznaczony jest na
odczytanie 1500K danych z p�yty:

% time -p dd if=/dev/cdrom of=/dev/null bs=1k count=1500
1500+0 records in
1500+0 records out
real 5.24
user 0.03
sys 5.07

Pr�dko�� CD-ROM-u o pojedynczej pr�dko�ci wynosi 150 kb na sekund�, co
powinno zabra� oko�o 10 sekund. Przy pr�dko�ci podw�jnej zabra�oby to
5 sekund, przy czterokrotnej - 2,5, itd...

Czas "real" powy�ej jest przypuszczalnie tym, na kt�ry nale�y patrze�
- w tym przypadku jest to CD-ROM podw�jnej pr�dko�ci. Mo�esz zwi�kszy�
ilo�� danych, aby otrzyma� bardziej dok�adn� warto�� (w razie gdyby�
pyta�, to te dane nie s� cache'owane). Przypuszczalnie powiniene�
uruchomi� to polecenie kilka razy i wzi�� redni� z nich wszystkich.

66..1155.. MM��jj CCDD--RROOMM pprrzzeessttaa�� ddzziiaa��aa�� ooddkk��dd zzaaiinnssttaalloowwaa��eemm LLiinnuuxx--aa..

Zwyk�ym symptomem jest to, �e dysk startowy u�yty do instalacji
rozpozna� tw�j CD-ROM, ale po tym jak Linux zosta� zainstalowany na
dysku twardym czy dyskietce i zrestartowany - przesta� rozpoznawa�
tw�j nap�d.

Najpopularniejszym powodem jest tutaj fakt, �e w niekt�rych
dystrybucjach j�dro instalowane nie zawsze jest tym samym j�drem,
kt�re znajduje si� na twojej dyskietce startowej. Wybra�e� dyskietk�,
kt�ra obs�ugiwa�a tw�j CD-ROM, podczas gdy j�dro, kt�re
zainstalowa�e�, jest j�drem "og�lnym" i nie ma w nim obs�ugi CD-ROM-u.
Mo�esz to sprawdzi� post�puj�c zgodnie ze wskaz�wkami zawartymi w
sekcji Rozwi�zywanie problem�w wcze�niej w tym dokumencie (np. zacznij
od sprawdzenia /proc/devices).

Rozwi�zaniem jest ponowna kompilacja j�dra, upewniaj�c si�
jednocze�nie, �e wszystkie sterowniki jakie potrzebujesz s� w��czone.
Zobacz Kernel-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html>
(po polsku) je�li nie wiesz jak to zrobi�.

Je�li przekaza�e� jakie� parametry startowe do dyskietki (np.
"hdc=cdrom"), to musisz je doda� do konfiguracji twojego programu
startuj�cego (zwykle jest to plik /etc/lilo.conf).

66..1166.. NNaa pp��yycciiee ss�� ""uukkrryyttee"" pplliikk,, kktt��rryycchh nniiee mmoogg�� ooddcczzyyttaa��..

Niekt�re p�yty posiadaj� pliki z ustawionym bitem "hidden". Normalnie
nie mo�na zobaczy� tych plik�w. Je�li zamontujesz p�yt� z opcj�
"unhide", to wtedy pliki te powinny by� dost�pne (jako� nie wida�,
��by to by�o gdziekolwiek udokumentowane).

66..1177.. GGddzziiee jjeesstt uuddookkuummeennttoowwaannee CCDD--RROOMM AAPPII??

Je�li chcesz napisa� w�asn� aplikacj�, jak np. odtwarzarka audio, to
b�dziesz musia� zrozumie� API - interfejs programowana aplikacji
(application programming interface).

Oryginalnie sterownik CD-ROM-u u�ywa� swojej w�asnej funkcji ioctl(),
aby obs�u�y� funkcje specyficzne dla ka�dego nap�du. Pliki nag��wkowe
takie jak /usr/include/linux/sbpcd.h opisuj� je. Poniewa� wiele
sterownik�w bazowa�o na innych sterownikach, interfejsy, je�li nie s�
identyczne, to maj� wiele wsp�lnego.

Ostatnio powsta�a inicjatywa ustandaryzowania interfejsu dla nap�d�w
CD-ROM kierowana przez Davida van Leeuwena ([email protected]). Polega
ona na umieszczeniu og�lnego kodu w jednym miejscu i upewnieniu si�,
�e wszystkie sterowniki zachowuj� sie tak samo Jest to udokumentowane
w pliku /usr/src/linux/Documentation/cdrom/cdrom-standard.tex. Kilka
sterownik�w to obs�uguje. Spodziewam si�, �e w nast�pnej g��wnej
wersji j�dra (3.0?) wszyskie sterowniki CD-ROM-�w dostosuj� si� do
tego API.

Moja ksi��ka, _L_i_n_u_x _M_u_l_t_i_m_e_d_i_a _G_u_i_d_e, po�wi�ca o wiele wi�cej miejsca
tematowi programowania CD-ROM-�w, szczeg�lnie je�li chodzi o funkcje
audio. Zobacz na koniec sekcji Referencje.

66..1188.. DDllaacczzeeggoo nniiee wwiiddzz�� dd��uuggiicchh nnaazzww nnaa CCDD--RROOMM--aacchh zz WWiinnddoowwss--��ww??

Je�li masz CD-ROM, kt�ry ma d�ugie nazwy pod Windows, ale nie pod
Linux-em, mo�e on by� zformatowany do Microsoft-owego systemu plik�w
Joliet. Rozwi�zanie znajdziesz w odpowiedzi na nast�pne pytanie.

66..1199.. CCzzyy oobbss��uuggiiwwaannyy jjeesstt MMiiccrroossoofftt--oowwyy ssyysstteemm pplliikk��ww JJoolliieett??

Microsoft stworzy� rozszerzenie do formatu ISO CD-ROM o nazwie Joliet.
W czasie pisania obs�uga dla Joliet by�a w trakcie opracowywania; �aty
by�y dost�pne z adresu url url="http://www-
plateau.cs.berkeley.edu/people/chaffee/joliet.html"> lub <ftp://www-
plateau.cs.berkeley.edu/pub/multimedia/linux/joliet/>.

77.. RReeffeerreennccjjee..

Wspomnia�em ju� o plikach README, zwykle zainstalowanych w
/usr/src/linux/Documentation/cdrom. Mog� by� one "kopalni� z�ota"
je�li chodzi o informacje.

Nast�puj�ce dokumenty FAQ s� okresowo wysy�ane na grup� dyskusyjn�
news.answers i archiwizowane w takich miejscach w Internecie jak
rtfm.mit.edu <ftp://rtfm.mit.edu/>:

� SCSI-HOWTO
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/SCSI-HOWTO>

� Hardware-HOWTO
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/Hardware-HOWTO>

� Sound-HOWTO <http://www.jtz.org.pl:/Html/Sound-HOWTO.pl.html> (po
polsku)

� Kernel-HOWTO <http://www.jtz.org.pl:/Html/Kernel-HOWTO.pl.html> (po
polsku)

� Distribution-HOWTO
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/Distribution-
HOWTO>

� CD-Writing-HOWTO <http://www.jtz.org.pl:/Html/CD-Writing-
HOWTO.pl.html> (po polsku)

Przynajmniej tuzin firm sprzedaje dystrybucje Linux-a na CD-ROM-ach;
wi�kszo�� z nich jest podana w Distribution HOWTO.

Nast�puj�ce grupy dyskusyjne maj� co� wsp�lnego z CD-ROM-ami:

� comp.publish.cdrom.hardware

� comp.publish.cdrom.multimedia

� comp.publish.cdrom.software

� comp.sys.ibm.pc.hardware.cd-rom

� alt.cd-rom

� alt.cd-rom.reviews

� pl.comp.os.linux - polskoj�zyczna grupa dotycz�ca Linux-a w
og�lno�ci

Dobrym �r�d�em informacji s� tak�e grupy comp.os.linux.

Du�e archiwum informacji z CD-ROM-�w jest na ftp.cdrom.com
<ftp://ftp.cdrom.com:/pub/cdrom/>.

[Od t�umacza.] W Polsce polecam wspomniane ju� wcze�niej
ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/>.

Dokument FAQ na temat urz�dze� IDE i ATA mo�na zanle�� pod adresem
rtfm.mit.edu <ftp://rtfm.mit.edu/pub/usenet/news.answers/pc-hardware-
faq/enhanced-IDE/> oraz www.seagate.com
<http://www.seagate.com/techsuppt/faq/faqlist.html>.

Western Digital- firma, kt�ra zapocz�tkowa�a protok� IDE - ma
informacje na temat tego protoko�u na swoim serwerze ftp
<ftp://fission.dt.wdc.com/pub/standards/atapi>.

Stron� WWW po�wi�con� multimediom mo�na tak�e znale�� na viswiz.gmd.de
<http://viswiz.gmd.de/MultimediaInfo/>. Creative Labs ma swoj� stron�
pod adresem www.creaf.com <http://www.creaf.com/>.

W Linux Documentation Project powsta�o kilka ksi��ek na temat Linux-a,
w��czaj�c _L_i_n_u_x _I_n_s_t_a_l_l_a_t_i_o_n _a_n_d _G_e_t_t_i_n_g _S_t_a_r_t_e_d. S� one dost�pne za
darmo poprzez anonimowane FTP z wi�kszo�ci archiw�w Linux-owych albo
mo�na je otrzyma� w formie trwa�ej.

_L_i_n_u_x _S_o_f_t_w_a_r_e _M_a_p (LSM), czyli mapa oprogramowania pod Linux-a jest
nieocenionym �r�d�em. LSM mo�na znale�� na r�nych serwerach ftp
w��cznie z ftp.icm.edu.pl
<ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/LSM/>.

Lista dyskusyjna na temat Linux-a ma kilka "kana��w" po�wi�conych
r�nym tematom. Aby si� dowiedzie� jak si� do��czy�, wy�lij list ze
s�owem "help" w tre�ci na adres [email protected]. (Zauwa�,
�e podczas pisania tego dokumentu listy te by�y porz�dnie przeci��one
i szukano jakiego� miejsca zast�pczego.)

Na koniec bezwstydna reklama: Je�li chcesz si� dowiedzie� o wiele
wi�cej na temat multimedi�w pod Linux-em (szczeg�lnie na temat
aplikacji i programowania CD-ROM-�w i kart muzycznych), zobacz moj�
ksi��k� _L_i_n_u_x _M_u_l_t_i_m_e_d_i_a _G_u_i_d_e, ISBN 1-56592-219-0, wydan� przez
O'Reilly and Associates. Tak jak oryginalna wersja angielska, w druku
s� wersje francuska i japo�ska. Po szczeg�y zadzwo� 800-998-9938 w
P�nocnej Ameryce, albo sprawd� adres www.ora.com
<http://www.ora.com/catalog/multilinux/noframes.html> albo moj� stron�
domow� www.pobox.com <http://www.pobox.com/~tranter/>.

77..11.. OOdd tt��uummaacczzaa..

T�umaczenie to jest chronione prawami autorskimi � Bartosza
Maruszewskiego. Dozwolone jest rozprowadzanie i dystrybucja na
prawach takich samych jak dokument oryginalny.

Je�li znalaz�e� jakie� ra��ce b��dy ortograficzne, gramatyczne,
sk�adniowe, techniczne to pisz do mnie:

[email protected]

Oficjaln� stron� t�umacze� HOWTO jest http://www.jtz.org.pl/

Aktualne wersje przet�umaczonych dokument�w znajduj� si� na tej�e
stronie. Dost�pne s� tak�e poprzez anonimowe ftp pod adresem
ftp.jtz.org.pl w katalogu /JTZ/.

Przet�umaczone przeze mnie dokumenty znajduj� si� tak�e na mojej
stronie WWW. <http://www.jtz.org.pl/bartek/tlumaczenie.html> S� tam
te� odwo�ania do Polskiej Strony T�umaczeniowej.

Kontakt z nasz� grup�, grup� t�umaczy mo�esz uzyska� poprzez list�
dyskusyjn� [email protected]. Je�li chcesz sie na ni� zapisa�, to wy�lij
list o tre�ci subscribe jtz Imi� Nazwisko na adres
[email protected]

Zmiany w tym dokumencie wprowadzone przez t�umacza to:

- cofni�cie ekranu SHIFT-PgUp
- info o polskiej li�cie i grupie dyskusyjnej.