The Project Gutenberg EBook of Rosmersholm, by Henrik Ibsen

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: Rosmersholm
      Dramo en kvar aktoj

Author: Henrik Ibsen

Translator: Odd Tangerud

Release Date: January 18, 2008 [EBook #24355]

Language: Esperanto

Character set encoding: ASCII

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ROSMERSHOLM ***




Produced by Andrew Sly






HENRIK IBSEN

ROSMERSHOLM

Dramo en kvar aktoj

(Rosmersholm)

(1886)

 Tradukis:
 Odd Tangerud

Eldonejo: Jec Scandinavia a/s

Postboks 54 N - 3401 Lier
Tlf. 32 85 50 03. Fax. 32 85 50 82



ROSMERSHOLM


ROLOJ:


 JOHANNES ROSMER, posedanto de Rosmersholm, antauxa pastro.
 REBEKKA WEST, en la domo de ROSMER.
 REKTORO KROLL, bofrato de ROSMER.
 ULRIK BRENDEL.
 PEDER MORENSGARD.
 SINJORINO HELSETH, dommastrino en Rosmersholm.


Finnmark = laplej norda regiono (fylke) en Norvegio.

(La intrigo okazas en _Rosmersholm_, malnova grandbieno en la
najbarejo de malgranda urbo cxe fjordo en okcidenta _Norvegio_.)




UNUA AKTO


(La sidcxambro en _Rosmersholm_; spaca, antikveca kaj hejmeca.
Antauxe cxe la muro dekstre estas kahelforno ornamita per fresxaj
brancxoj de betulo, kaj per kampofloroj. Pli malantauxe estas pordo.
Sur la fona muro estas duflugila pordo al la antauxcxambro. Sur la
muro maldekstre estas fenestro, kaj antaux gxi ornamvazo kun floroj
kaj plantoj. Apud la forno estas tablo kun sofo kaj apogsegxoj. Sur
la muroj pendas malnovaj kaj ankaux kelkaj iom pli novaj portretoj de
pastroj, oficiroj kaj sxtataj oficistoj en uniformo. La fenestro
estas malferma. Same la pordo al la antauxcxambro kaj la ekstera
pordo de la domo. Ekstere oni vidas grandajn, maljunajn arbojn en
aleo kondukanta al la biendomo. Somera vespero. La suno subigxis.)

(_Rebekka West_ sidas en apogsegxo apud la fenestro krocxetante sur
granda, blanka lansxalo, preskaux finkrocxita. Foje sxi ekrigardas
eksteren inter la floroj. Iom poste _sinjorino Helseth_ envenas de
dekstre.)

SINJORINO HELSETH

Eble estas tempo, ke mi komencu pretigi la vespertablon, frauxlino.

REBEKKA WEST

Jes, faru. La pastro ja certe baldaux venos.

SINJORINO HELSETH

Cxu ne estas trablovo, _tie_ kie la frauxlino sidas?

REBEKKA

Jes iomete. Bonvolu fermi.

(Sinjorino Helseth aliras kaj fermas la antauxcxambran pordon; poste
sxi iras al la fenestro.)

SINJORINO HELSETH

(volas fermi, sed elrigardas) Sed cxu ne estas la pastro, kiu iras
tie?

REBEKKA

(rapide) Kie? (ekstaras) Jes, estas li. (malantaux la kurteno) Iru
flanken. Ke li ne ekvidu nin.

SINJORINO HELSETH

(meze sur la planko) Cxu pensi, frauxlino, -- li denove komencas iri
la muelejvojon.

REBEKKA

Li ankaux iris la muelejvojon antauxhieraux. (rigardetas inter la
kurteno kaj la fenestrokadro) Sed nun ni vidu --

SINJORINO HELSETH

Cxu li kuragxas transiri la ponteton?

REBEKKA

Estas tio, kion mi volas vidi. (iom poste) Ne. Li turnas sin. Iras
supre ankaux hodiaux. (iras for de la fenestro) Longa cxirkauxvojo.

SINJORINO HELSETH

Bona Dio, jes. Certe estas preme por la pastro transpasxi sur _tiu_
ponteto. _Tie_, kie tiajxo okazis, _tie_ --

REBEKKA

(kunmetas la krocxajxon) Ili longe ligigxas al siaj mortintoj en
Rosmersholm.

SINJORINO HELSETH

Mi kredas _tion_, mi, frauxlino, ke estas la mortintoj, kiuj ligas
sin tiel longe al Rosmersholm.

REBEKKA

(rigardas sxin) La mortintoj?

SINJORINO HELSETH

Jes, mi dirus, ke aspekte ili ne kapablas fortiri sin de tiuj, kiuj
restas.

REBEKKA

Kial vi tiel pensas?

SINJORINO HELSETH

Jes, cxar alie ne venus tiu blanka cxevalo, mi opinias.

REBEKKA

Kio vere estas tio, cxi tio pri tiu blanka cxevalo, sinjorino
Helseth?

SINJORINO HELSETH

Ho, ne estas priparolinda. Pri tiajxo ankaux vi ja ne kredas.

REBEKKA

Cxu _vi_ do kredas pri tiajxo?

SINJORINO HELSETH

(aliras kaj fermas la fenestron) Ho, mi ne volas esti ridindulino por
la frauxlino. (elrigardas) Ho -- cxu ne la pastro estas denove tie
sur la mueleja vojo --?

REBEKKA

(elrigardas) _Jena_ viro? (iras al la fenestro) Estas ja la rektoro!

SINJORINO HELSETH

Jes, gxuste, estas la rektoro.

REBEKKA

Ho, estas gxojige! Cxar vi vidos, ke li intencas viziti nin.

SINJORINO HELSETH

Li iras rekte trans la ponton, li. Spite al tio ke sxi estis lia
samsanga fratino. Nu, mi do eniru por pretigi la vespertablon,
frauxlino! (Sxi eliras dekstren.)

(_Rebekka_ staras momenton apud la fenestro; jen sxi salutas, ridetas
kaj kapsignas eksteren.)

(Malheligxas.)

REBEKKA

(aliras kaj parolas tra la pordo dekstre) Ho, kara sinjorino Helseth,
vi do metu ion bonan sur la tablon. Vi ja scias, kion la rektoro
pleje sxatas.

SINJORINO HELSETH

(de ekstere) Bone, frauxlino, mi faros.

REBEKKA

(malfermas la pordon al la antauxcxambro) Nu, fine do --! Kore
bonvena, kara rektoro!

REKTORO KROLL

(en la antauxcxambro, formetas sian bastonon) Dankon.
Mi do ne venas gxenante?

REBEKKA

Vi? Honto al vi --!

KROLL

(envenas) Cxiam afabla. (cxirkauxrigardas) Rosmer, cxu en sia
cxambro?

REBEKKA

Ne, li promenas. Li forestas iom pli longe ol kutime. Sed nun li
baldaux venos. (montras al la sofo) Bonvolu sidi dume.

KROLL

(demetas la cxapelon) Multan dankon. (eksidas kaj cxirkauxrigardas)
Ho kiel bela kaj sxatinda vi farigis la malnovan cxambron. Floroj
alte kaj malalte.

REBEKKA

Rosmer multe sxatas fresxajn florojn cxirkaux si.

KROLL

Ankaux vi, mi opinias.

REBEKKA

Jes. Sxajnas al mi, ke ili agrable lulas niajn sentojn. Antauxe ni
devis ja rezigni pri tiu gxuo.

KROLL

(kapsignas peze) Kompatinda Beate ne toleris la odoron.

REBEKKA

Ecx ne la kolorojn. Sxi kvazaux konfuzigxis --

KROLL

Mi bone memoras. (en pli malpeza tono) Nu, kiel do statas cxi tie?

REBEKKA

Jes, cxio iras laux la ebeno. Unu tagon kiel la alian. -- Kaj cxe vi?
Via edzino --?

KROLL

Ho, kara frauxlino West, ni ne parolu pri la mia. En familio cxiam
estas io aux alia kio kontrauxas. Precipe en tiaj tempoj, kiajn ni
nun havas.

REBEKKA

(iomete poste, eksidas en apogsegxon apud la sofo) Kial vi ecx ne
vizitis nin unu solan fojon dum cxiuj la lernejaj feritagoj?

KROLL

Nu, oni ja ne devas alkuri la pordojn de homoj --

REBEKKA

Se vi scius, kiom ni sopiris viziton de vi --

KROLL

-- kaj krome mi ja forvojagxis --

REBEKKA

Jes, tiujn du semajnojn. Vi ja cxirkauxiris al popolaj kunvenoj?

KROLL

(kapsignas) Kaj kion vi diras al tio? Cxu vi imagus, ke mi en miaj
tagoj de maljuneco farigxus agitanto? Cxu?

REBEKKA

(ridetas) Iomete vi ja cxiam agitis, rektoro Kroll.

KROLL

Nu jes, tiel por mia privata gxuo. Sed de nun farigxos vera
sincereco. -- Cxu vi foje legas tiujn radikalajn gazetojn?

REBEKKA

Jes, kara rektoro, mi ne neas ke --

KROLL

Kara frauxlino West, nenio hontinda estas en tio. Ne por vi.

REBEKKA

Ne, tiel ankaux mi opinias. Mi devas ja informigxi. Scii pri la
aferoj --

KROLL

Nu, cxiuokaze mi ja ne postulas de vi, kiel virino, ke vi decidu pri
partio en la civitana malunueco, civitana milito mi povus diri, kiu
furoras cxi tie. -- Sed vi do legis kiel tiuj sinjoroj el la
"popolo" permesis al si riprocxacxi min? Kiaj malicaj krudajxoj
ili kuragxis permesi al si.

REBEKKA

Jes, sed sxajnas al mi, ke vi tre forte kontrauxmordis.

KROLL

Mi faris. Mi povas mem diri. Cxar nun mi gustumas sangon. Kaj ili
spertos, ke mi ne estas tia viro, kiu libervole nudigas sian dorson
--. (interrompas) Sed auxskultu nun, -- ni ne adoptu tiun
bedauxrindan kaj sxirantan temon cxi-vespere.

REBEKKA

Ne, ni ne faru, kara rektoro.

KROLL

Prefere diru kiel vi nun vere fartas cxi tie en Rosmersholm, nun post
kiam vi farigxis sola? Post kiam nia kompatinda Beate --?

REBEKKA

Jes, dankon; mi fartas suficxe bone cxi tie. Granda malpleneco estas
ja post sxi multmaniere. Kaj ankaux sopiro kaj aflikto, --
kompreneble. Sed alie ja --

KROLL

Cxu vi intencas resti cxi tie? Dauxre, mi pensas.

REBEKKA

Ho, kara rektoro, mi ne pensas pri io decide en tiu rilato. Mi ja nun
kutimigxis, aparteni al la domo, ankaux mi.

KROLL

Jes _vi_. Tion mi ja opinius.

REBEKKA

Kaj tiom longe kiom sinjoro Rosmer trovas, ke mi povas esti al ia
hejmeco kaj utileco por li, -- mi do certe restos, mi pensas.

KROLL

(rigardas sxin senteme) Sciu, -- estas io granda en tio cxi, por
virino, tiel trapasi sian tutan junecon en sindonemo por aliuloj.

REBEKKA

Ho, por kio mi alie vivus?

KROLL

Unue vi subigxis al tiu eterna peno por via lama, postulema propatro
--

REBEKKA

Ne pensu, ke doktoro West estis postulema tie norde en Finnmark.
Estis la teruraj marvojagxoj, kiuj rompis lin. Sed kiam ni
translogxigxis cxi-suden, -- jes, tiam venis iuj severaj jaroj,
antaux ol li finluktis.

KROLL

Cxu ili ne farigxis ankoraux pli severaj por vi, la jaroj, kiuj
sekvis?

REBEKKA

Ne, kiel vi parolas! Mi, kiu tiel intime amis Beate --. Kaj kiel
dolorige sxi, la kompatindulino, bezonis flegadon kaj indulgan
vartadon.

KROLL

Dankon al vi, cxar vi memoras sxin kun indulgo.

REBEKKA

(proksimigas sin) Kara rektoro, vi diras tion tiel bele kaj
sentoplene, ke mi certas, ke neniu missento kusxas sube.

KROLL

Missento? Kion vi aludas per tio?

REBEKKA

Nu, ne estus ja strange, se estus por vi gxene vidi min, fremda homo,
disponadi cxi tie en Rosmersholm.

KROLL

Ne, sed kiel vi --!

REBEKKA

Sed tiel vi do ne pensas (etendas al li la manon) Dankon, kara
rektoro! Dankon, dankon pro tio.

KROLL

Sed kiel vi do povis ekhavi tian ideon?

REBEKKA

Mi komencis timigxi, cxar vi malofte vizitetis nin.

KROLL

Jen vi iris strangan erarvojon, frauxlino West. Kaj krome, -- nenio
estas ja vere sxangxita. Estas ja vi, -- kaj sole vi, -- kiu
mastrumis cxi tie ecx dum la lasta malfelicxa tempo de kompatinda
Beate.

REBEKKA

Estis ja pli ia regenteco en la nomo de la sinjorino.

KROLL

Sed kiaj ajn la aferoj --. Sciu, frauxlino West, -- laux mi ne estus
kontrauxinde, se vi --, tamen eble tiajxo ne estas dirinda.

REBEKKA

Kion vi aludas?

KROLL

Se povus farigxi, ke vi prenus la vakan lokon --

REBEKKA

Mi havas la lokon, kiun mi deziras, sinjoro rektoro.

KROLL

En ago, jes; sed ne en --

REBEKKA

(interrompante serioze) Honto al vi, rektoro Kroll. Kiel vi povas
sxerci pri tiajxo?

KROLL

Ho jes, iel nia bona Johannes Rosmer eble opinias, ke li havis pli ol
suficxe da edzeco. Sed tamen --

REBEKKA

Auxdu, -- mi preskaux devas priridi vin.

KROLL

Tamen --. Diru, frauxlino West --. Se permesigxas la demando --. Kiom
agxa vere estas vi?

REBEKKA

Honte dirite mi ja plenumis mian dudeknauxan, sinjoro rektoro. Mi
estas nun en mia trideka.

KROLL

Nu-ja. Kaj Rosmer, -- kiom agxa estas li? Mi pripensu. Li havas kvin
jarojn malpli ol mi. Do li plenumis la kvardektrian. Sxajnas al mi,
ke bone konvenus.

REBEKKA

(ekstaras) Certe, certe. Bone konvenus. -- Cxu vi trinkos teon kune
kun ni cxi-vespere?

KROLL

Jes, dankon. Mi intencis iomete resti. Cxar estas afero, kiun mi
devas priparoli kun nia bona amiko. -- Kaj, frauxlino West, por ke vi
ne ekhavu malgxustajn pensojn denove, mi ofte vizitetos vin, -- kiel
pasinte.

REBEKKA

Ho jes, faru. (agitas liajn manojn) Dankon, dankon! Vi tamen vere
estas afabla.

KROLL

(murmuras) Cxu? Jen pli ol kion mi auxdas hejme.

(_Johannes Rosmer_ envenas tra la pordo dekstre.)

REBEKKA

Sinjoro Rosmer, -- cxu vi vidas kiu sidas tie?

JOHANNES ROSMER

Sinjorino Helseth diris.

(_Rektoro Kroll_ ekstaris.)

ROSMER

(milde kaj mallauxte, premas liajn manojn) Bonvenon denove al la
domo, kara Kroll. (metas la manojn sur liajn sxultrojn kaj rigardas
lin en la okulojn) Vi kara, bona amiko! Mi ja sciis, ke iam fine
farigxus inter ni kiel antauxe.

KROLL

Sed bona homo, -- cxu ankaux vi enteksigxis en tiun frenezan
imagajxon, ke io misestus!

REBEKKA

(al _Rosmer_) Jes, imagu, -- kiel bonege estas, ke nur estis
imagajxo.

ROSMER

Cxu vere estis, Kroll? Sed kial vi tiel tute retiris vin de ni?

KROLL

(sincere kaj mallauxte) Cxar mi ne volis reaperanti kiel memoro pri
viaj malfelicxaj jaroj -- kaj pri sxi, -- kiu trovis finon en la
mueleja akvofalo.

ROSMER

Estis ja bela penso de vi. Vi cxiam estas indulga. Sed vi
tute ne bezonis teni vin fore pro tiu kauxzo. -- Venu; ni eksidu en
la sofon. (ili eksidas) Ne aspektas por mi dolore pensi pri Beate.
Cxiun tagon ni parolas pri sxi. Sxi ja dauxre apartenas al la domo,
ni trovas.

KROLL

Cxu vere?

REBEKKA

(eklumigas la lampon) Jes, ni vere faras.

ROSMER

Estas ja sengxene. Ni ambaux amis sxin kore. Kaj ambaux ni, Rebek--
frauxlino West kaj mi, ni scias en ni mem, ke ni faris cxion eblan
por la kompatinda suferantino. Estas nenio por riprocxi nin. -- Ial,
mi trovas, ke estas io milda kaj dolcxa en la penso pri Beate nun.

KROLL

Vi karaj bonaj homoj! De nun mi venos vizite cxiun tagon.

REBEKKA

(eksidas en apogsegxon) Jes, ke ni vidu, ke vi tenu vian vorton.

ROSMER

(iomete hezite) Vi Kroll, -- mi ege dezirus, ke nia interrilato
neniam estus interrompita. Vi ja estis, la memkomprenebla konsilanto
por mi tiom longe kiom ni interkonatigxis. Ekde kiam mi farigxis
studento.

KROLL

Nu ja; kaj tion mi alte estimas. Cxu estas io aparta --?

ROSMER

Pri multo kaj multe mi dezirus sengxene paroli kun vi. Iel intime el
la koro.

REBEKKA

Jes, cxu ne, sinjoro Rosmer? Sxajnas al mi, ke estus bone -- inter
malnovaj amikoj --

KROLL

Ho, sciu, ke mi havas ecx pli por priparoli kun vi. Cxar nun mi
farigxis aktiva politikisto, kiel vi certe scias.

ROSMER

Jes, vi ja farigxis. Kiel tio efektive okazis?

KROLL

Mi devis. Devis, kvankam senvola mi estis. Ne eblas nun stari kiel
sencela rigardanto. Nun, kiam la radikaluloj bedauxrinde prenis la
potencon, -- nun jam urgxas --. Tial mi ja igis nian etan rondon de
amikoj en la urbo unuigxi pli dense. Ja urgxas, mi diras!

REBEKKA

(kun rideto) Cxu vere ne estas iom malfrue?

KROLL

Sendube estus pli avantagxe, se ni estus haltiginta la evoluon je pli
frua tempopunkto. Sed kiu povus antauxvidi tion, kio venus? Almenaux
mi ne. (ekstaras kaj pasxadas sur la planko) Jes, nun mi efektive
malfermis la okulojn. Cxar nun la ribela spirito ecx penetris en la
lernejon.

ROSMER

En la lernejon? Do ne en vian lernejon?

KROLL

Gxuste tiel. En mian propran lernejon. Kion vi pensas! Mi malkovris,
ke la knaboj en la plej supera klaso, -- nu, kelkaj el la knaboj, --
dum duona jaro ili havas sekretan asocion, kaj en gxi ili abonas la
gazeton de Mortensgard!

REBEKKA

Nu, "La Lumturon".

KROLL

Jes, cxu ne sxajnas al vi, ke estas saniga animnutrajxo por estontaj
publikaj oficistoj, cxu? Sed la plej bedauxrinda en la afero estas,
ke estas la plej naturdotitaj knaboj en la klaso kiuj konspiris kaj
faris tiun komploton kontraux mi. Estas nur la fusxuloj kaj la
postrestantoj, kiuj detenis sin.

REBEKKA

Cxu tio tusxas vin tiel forte, rektoro?

KROLL

Cxu tusxas min! Tiel vidi min malhelpata kaj kontrauxlaborata en mia
vivoverko. (pli mallauxte) sed mi povus diri, ke _tio_ povus esti
kiel estas. Sed nun venas la plej malbona (cxirkauxrigardas) Cxu
estas iu kiu sxtelauxskultas cxe la pordoj?

REBEKKA

Ho, tute ne.

KROLL

Do sciu, ke la malakordo kaj ribelo penetris en mian propran domon.
En mian propran, trankvilan hejmon. Maltrankviligis por mi la hejman
pacon.

ROSMER

(ekstaras) Kion vi diras! Hejme cxe vi --?

REBEKKA

(iras al la rektoro) Sed kara, kio do okazis?

KROLL

Imagu, ke miaj propraj infanoj --. Mallonge, -- estas Lauxrits, kiu
estras la lernejan komploton. Kaj Hilda brodis rugxan dokumentujon
por stoki "La Lumturon".

ROSMER

Tion mi ecx neniam songxus, -- ke cxe vi, -- en via domo --

KROLL

Ne, kiu songxus pri tiajxo? En mia domo, kie cxiam regis obeemo kaj
ordo, -- kie gxis nun regis unu sola samopinia volo --

REBEKKA

Kiel traktas via edzino tion cxi?

KROLL

Nu vidu, tio estas la plej nekredebla el cxio. Sxi, kiu cxiujn siajn
tagojn -- en aferoj gravaj kaj malgravaj -- samopiniis kun mi kaj
akceptis miajn vidpunktojn, sxi ne gxenas sin klini al la flanko de
la infanoj en multaj rilatoj. Kaj krome sxi kulpigas _min_ pro la
okazajxoj. Sxi diras, ke mi subpremas la junulojn. Ecx se ja necesus,
ke --. Nu, tiel la malpaco regas hejme. Sed tion mi priparolas plej
eble malmulte, kompreneble. Tiajxon oni ja prefere silentigu.
(pasxadas) Nu ja, nu ja, nu ja. (Li haltas cxe la fenestro kun la
manoj surdorse kaj elrigardas.)

REBEKKA

(proksimigxis al _Rosmer_ kaj diras mallauxte kaj nerimarkate de la
_rektoro_) Faru!

ROSMER

(sammaniere) Ne cxi-vespere!

REBEKKA

(kiel antauxe) Jes, gxuste nun. (Sxi prenas lokon apud la lampo.)

KROLL

(pasxas antauxen) Jes, mia kara Rosmer, nun vi do scias, kiel la
moderna spirito jxetis siajn ombrojn en mian hejman vivon kiel sur
mian oficialan laboron. Kaj tiun koruptan, degenerigan spiriton, cxu
mi ne kontrauxbatalu gxin per cxiuj armiloj ekhaveblaj? Ho jes, tion
mi intencas. Kaj en skribo kaj en parolo.

ROSMER

Cxu vi ankaux esperas ion atingi tiel?

KROLL

Mi almenaux servu mian sxtatanecan devigan servon. Kaj mi opinias, ke
estas la devo de cxiu patriamanto kaj por cxiu, kiu havas zorgon por
la bona tasko, fari la samon. Vidu, -- pro tio mi ja venis cxi tien al
vi cxi-vespere.

ROSMER

Sed kara, al kio vi aludas --? Kion mi povas --?

KROLL

Vi helpu viajn malnovajn amikojn. Faru kiel ni aliuloj. Asistu kiel
vi plej eble povas.

REBEKKA

Sed rektoro Kroll, vi ja scias pri la malemo de sinjoro Rosmer
partopreni en tiajxo.

KROLL

Tiun malemon li devas venki nun. -- Vi ne suficxe informigxas,
Rosmer. Vi sidas cxi tie inter muroj kun viaj historiaj kolektajxoj.
Bona Dio, -- respekto por genealogio kaj cxio apartenanta al gxi. Sed
la tempo ne estas por tiaj okupoj -- bedauxrinde. Vi ne imagas, kiel
estas la stato ekstere en la socio. Turnigxis preskaux cxiuj
konceptoj. Bezonigxas giganta laboro por ree forigi cxiujn tiujn
erarojn.

ROSMER

Mi ja kredas. Sed tia laboro ne konvenas al mi.

REBEKKA

Kaj mi ankaux opinias, ke sinjoro Rosmer atingis al nova vido sur la
aferoj en la vivo, kaj vidas per pli malfermaj okuloj ol antauxe.

KROLL

(en surprizo) Pli malfermaj?

REBEKKA

Jes, aux pli liberaj do. Pli senantauxjugxaj.

KROLL

Kion tio signifas? Rosmer, -- vi do ne estas tiel malforta, ke vi
lasus vin logi de tia hazarda okazajxo, kiam la amas-estrantoj gajnis
tempan venkon!

ROSMER

Kara, vi ja scias, kiel malmulte mi komprenas la politikon. Tamen
sxajnas al mi, ke en la lastaj jaroj penetrigxis iom pli da
sendependeco en la pensojn de la unuopuloj.

KROLL

Nu, -- kaj tion vi estimas tiel senpere kiel bonon? Cetere vi grave
eraras, mia amiko. Informigxu pri la opinioj, kiuj valoras inter la
radikaluloj, kaj cxi tie kaj en la urbo. Ne estas snufo alia ol la
sagxo predikata en "La Lumturo".

REBEKKA

Jes, Mortensgard potencas super multuloj en la najbareco.

KROLL

Jes, imagu! Viro kun tia kotigita pasinteco. Homo, kiu pro maldeca
rilato estas forkondamnita de sia instruista posteno --! Tia ulo
komencas roli kiel popola gvidanto! Kaj li sukcesas! Li efektive
sukcesas! Nun li volas pliampleksigi sian gazeton, mi auxdas. Mi
scias de fidinda fonto, ke li sercxas tauxgan kunlaboranton.

REBEKKA

Sxajnas al mi strange, ke vi kaj viaj amikoj ne starigas ion kontraux
lin.

KROLL

Estas gxuste, kion ni nun volas fari. Hodiaux ni acxetis "La
Gubernian Gazeton". La acxetsumo ne prezentis malfacilajxon. Sed
-- (turnas sin al Rosmer) Jes, nun mi venas al mia vera misio al vi.
Estas la estrado, -- la jxurnalista estrado, kiu mankas al ni,
komprenu. -- Diru, Rosmer, -- cxu ne vi pro la bona afero sentus vin
vokata por transpreni gxin?

ROSMER

(preskaux terurigata) Mi!

REBEKKA

Sed kiel povas vi pensi tiajxon?

KROLL

Ke vi timas la popolajn kunvenojn, kaj ne volas nudigi vin al la
traktado, kiu _tie_ prezentigxas, estas ja suficxe kompreneble. Sed
la pli retirita agado de redaktoro, aux, por pli gxuste diri --

ROSMER

Ne, ne, kara amiko, ne petu min pri tio cxi.

KROLL

Mi mem volonte sxatus eksperimenti ankaux en _tiu_ flanko. Sed estus
tute nefareble por mi. Mi estas jam antauxe tiom sxargxita de
sennombraj farendajxoj --. Vi, kontrauxe, kiu ne plu premigxas de iu
publika ofica laboro, -- Ni aliuloj kompreneble helpos vin laux
ebleco.

ROSMER

Mi ne povas, Kroll. Mi ne tauxgas al tio.

KROLL

Ne tauxgas? La sama vi diris, kiam via patro havigis al vi la
pastorecon --

ROSMER

Mi pravis. Tial mi ja forlasis gxin.

KROLL

Ho, se vi farigxos same bona redaktoro, kiel vi estis pastro, ni
estos kontentaj.

ROSMER

Kara Kroll, -- mi nun diras al vi fojon finan, -- mi ne faros.

KROLL

Nu, sed vian nomon vi tamen pruntedonu al ni?

ROSMER

Mian nomon?

KROLL

Jes, ecx nur la nomo Johannes Rosmer estos gajno por la gazeto. Ni
aliuloj ja nur valoras kiel tipaj partianoj. Mi mem estas ecx
elkriita kiel acxa fanatikulo, mi auxdas. Tial ni ne povas esperi,
sub propra nomo, havigi al la gazeto akcepton inter la misgviditaj
amasoj. Vi, kontrauxe, -- vi cxiam tenis vin ekster la lukto. Via
milda, honesta animo, -- via alta pensmaniero, -- via senriprocxa
honesteco estas konata kaj taksata de cxiuj en niaj rondoj. Kaj la
estimo kaj respekto, kiujn via antauxa pastra ofico donas al vi! Kaj
fine la honorinda familia nomo!

ROSMER

Ho la familia nomo --

KROLL

(montras al la portretoj) Rosmeroj de Rosmersholm, pastroj kaj
oficiroj. Alte konfiditaj publikaj oficistoj. Seneraraj honestuloj
cxiuj, -- familio, kiu nun baldaux du jarcentojn sidas cxi tie kiel
la plej eminenta en la distrikto. (metas la manon sur lian sxultron)
Rosmer, -- vi devas al vi mem kaj al la tradicioj de via parencaro
kuniri kaj defendi tion, kio estas gxis nun akceptita en nia socio.
(turnas sin) Jes, kion _vi_ diras, frauxlino West?

REBEKKA

(kun silenta rido) Kara rektoro, -- por mi tio cxi aspektas nedireble
ridinde.

KROLL

Kio! Ridinde?

REBEKKA

Jes, cxar nun mi volas diri al vi tute malkasxe --

ROSMER

(rapide) Ne, ne, -- ne faru! Ne nun!

KROLL

(rigardas ilin lauxvice) Sed kio do, je la granda mondo, karaj amikoj
--? (interrompas) Hm! (_Sinjorino Helseth_ venas en la pordo
dekstre.)

SINJORINO HELSETH

Jen estas viro en la kuireja koridoro. Li diras, ke li volas saluti
la pastoron.

ROSMER

(malpezigita) Ho nu. Jes petu lin bonvole enveni.

SINJORINO HELSETH

Cxi tien en la sidcxambron?

ROSMER

Jes ja.

SINJORINO HELSETH

Sed li ne aspektas tiel, ke oni povas inviti lin en la sidcxambron.

REBEKKA

Kiel li do aspektas, sinjorino Helseth?

SINJORINO HELSETH

Ho, ne estas vere bele, frauxlino.

ROSMER

Li ne diris kiel li nomigxas, cxu?

SINJORINO HELSETH

Jes, sxajnas al mi, ke li nomas sin Hekman aux ion tian.

ROSMER

Mi konas neniun kun tiu nomo.

SINJORINO HELSETH

Kaj li ankaux diris, ke li nomigxas Ulrik.

ROSMER

(mire) Ulrik Hetman! Cxu tiel?

SINJORINO HELSETH

Jes, Hetman li diris.

KROLL

Tiun nomon mi ja antauxe auxdis --

REBEKKA

Estas ja sub tiu nomo ke li skribis, li, tiu strangulo --

ROSMER

(al _Kroll_) Estas la pseuxdonimo de Ulrik Brendel.

KROLL

La pereulo Ulrik Brendel. Gxuste.

REBEKKA

Nu, do li dauxre vivas.

ROSMER

Li cxirkauxveturis kun teatra asocio, mi opiniis.

KROLL

La lasta kion mi auxdis pri li, estis ke li sidas en punlaborejo.

ROSMER

Petu lin enveni, sinjorino Helseth.

SINJORINO HELSETH

Jes, jes. (Sxi eliras.)

KROLL

Cxu vi vere volas toleri tiun homon en via salono?

ROSMER

Ho, vi ja scias, ke li estis mia instruisto dum ioma tempo.

KROLL

Jes, mi scias ke li vizitadis cxi tie sxtopante vian kapon per
revoluciaj opinioj, kaj ke via patro forpelis lin per sia rajdvipo.

ROSMER

(iomete amare) Patro estis majoro ankaux hejme en sia domo.

KROLL

Vi danku lin pro tio en lia tombo, mia kara Rosmer. Nu!

(_Sinjorino Helseth_ malfermas la pordon dekstre por _Ulrik Brendel_,
eliras kaj fermas la pordon post li. Li havas imponan staturon, sed
estas iom malgrasa tamen vigla, kaj kun grizaj haroj kaj barbo.
Cetere vestita kiel ordinara vagabondo. Eluzita surtuto; malbonaj
sxuoj, cxemizo ne vidigxas. Malnovaj nigraj gantoj; mola malpura
cxapelo kunpremita sub la brako kaj promena bastono en la mano.)

ULRIK BRENDEL

(unue necerta, iras rapide al la rektoro kaj etendas al li la manon)
Bonan vesperon, Johannes!

KROLL

Pardonu --

BRENDEL

Cxu vi ne atendis revidi min? Kaj inter cxi tiuj malbenitaj muroj?

KROLL

Pardonu --. (montras) _Tie_ --

BRENDEL

(turnas sin) Gxuste. Jen li estas. Johannes, -- mia knabo, -- vi,
kiun mi pleje amis --!

ROSMER

(etendas al li la manon) Mia antauxa instruisto.

BRENDEL

Spite al certaj memorajxoj mi tamen ne volis preterpasi Rosmersholm
sen fari rapidan viziteton.

ROSMER

Nun vi ja estas kore bonvena, sciu.

BRENDEL

Ah, tiu alloga sinjorino --? (kapklinas) La provostino kompreneble.

ROSMER

Frauxlino West.

BRENDEL

Supozeble proksima parencino. Kaj tiu nekonato --? Publika, ofica
frato, mi vidas.

ROSMER

Rektoro Kroll.

BRENDEL

Kroll? Kroll? Atendu iomete. Cxu vi studis filologion en viaj junaj
tagoj?

KROLL

Jes, kompreneble.

BRENDEL

Sed _Donnerwetter_, do mi ja konis vin!

KROLL

Pardonu --

BRENDEL

Cxu vi ne estis --

KROLL

Pardonu --

BRENDEL

-- unu el tiuj trabantoj por dececo, kiuj eksigis min el la
diskutasocio?

KROLL

Eblas. Sed mi protestas kontraux cxiu ajn konateco proksima.

BRENDEL

Nu-nu! _Nach Belieben_, sinjoro doktoro. Estas por mi egale. Ulrik
Brendel tamen restos la sama viro.

REBEKKA

Vi intencas iri al la urbo, cxu, sinjoro Brendel?

BRENDEL

Sinjorino pastorino pravas. Kun certaj interspacoj mi devas lukti por
la ekzistado. Mi ne volonte faras; sed -- _enfin_ -- la prema neceso --

ROSMER

Ho, kara sinjoro Brendel, permesu al mi helpi vin pri io, cxu? Iel,
mi pensas --

BRENDEL

Ha, tia propono! Cxu vi volus makuli la ligilon kiu kunligas nin?
Neniam, Johannes, -- neniam!

ROSMER

Sed kion vi do intencas fari en la urbo? Sciu, ke ne estos facile por
vi --

BRENDEL

Lasu tion al mi, mia knabo. La jxetkubo rulis. Kiel mi nun staras
antaux vi, mi estas faranta ampleksan vojagxon. Pli ampleksan ol
cxiujn miajn antauxajn ekskursojn entute. (al rektoro Kroll) Cxu mi
kuragxus demandi la profesoron -- _unter uns_ --, cxu trovigxas iu
iom deca, respektinda kaj spaca kunvenejo en via respektinda urbo?

KROLL

La plej spaca estas la cxambrego de la laborista asocio.

BRENDEL

Cxu la docento havas iun kvalifikan influon en tiu certe tre utila
asocio?

KROLL

Mi ne miksigxas en tiun asocion.

REBEKKA

(al Brendel) Vi devas turni vin al Peder Mortensgard.

BRENDEL

Pardonu, _madame_, -- kia stultulo estas li?

ROSMER

Kial vi absolute kredu, ke li estas stultulo?

BRENDEL

Cxu vi ne tuj auxdas el lia nomo, ke gxin portas plebano?

KROLL

Tiun respondon mi ne estus atendinta.

BRENDEL

Sed mi volas venki mian antauxjugxon. Nenio alia eblas. Kiam oni, --
tiel kiel mi, -- staras cxe turnopunkto en mia vivo --. Decidite. Mi
kontaktos la personon, -- malfermos rektajn intertraktadojn --

ROSMER

Cxu vi vere staras sur turnopunkto?

BRENDEL

Cxu mia knabo ne scias, ke tie kie Ulrik Brendel staras, tie li cxiam
staras en sincereco? -- Jes auxdu, nun mi volas vesti min per nova
homeco. Elpasxi el la modesta retenemeco, kiun mi gxis nun observis.

ROSMER

Kiel --?

BRENDEL

Mi volas estri la vivon per agema mano. Ekstari. Ekiri. Ni nun spiras
en sxtormo de turnigxa tempo. Nun mi volas meti mian obolon sur la
altaron de la libereco.

KROLL

Cxu ankaux _vi_ --?

BRENDEL

(al cxiuj) Cxu la publiko cxi tie iom proksime konas miajn diversajn
skribajxojn?

KROLL

Ne, mi devas sincere konfesi, ke --

REBEKKA

Mi legis multe. Cxar mia propatro posedis ilin.

BRENDEL

Bela dommastrino, -- tiuokaze vi forludis vian tempon. Cxar estas ja
nur babilajxo, mi diras.

REBEKKA

Nu?

BRENDEL

Tio kion vi legis, jes. Miajn gravajn verkojn nek viro nek virino
konas. Neniu -- krom mi mem.

REBEKKA

Kiel do _tio_?

BRENDEL

Cxar ili ne estas skribitaj.

ROSMER

Sed kara sinjoro Brendel --

BRENDEL

Vi scias, mia Johannes, ke mi iome estas sibarito. _Feinschmecker_.
Tia mi estis cxiujn miajn tagojn. Mi sxatas gxui en soleco. Cxar tiam
mi gxuas duoble. Dek fojojn duoble. Vidu, -- kiam orumitaj revoj
malsuprenigxis sur min, -- cxirkauxnebuligis min, -- kiam novaj,
vertigxigaj, vastatingaj pensoj naskigxis en mi, -- cxirkauxflagris
min per flugportantaj flugiloj, -- tiam mi cxion formis en verkoj, en
vizioj, en bildoj. Nu, tiel en grandskizaj konturoj, vi ja komprenas.

ROSMER

Jes ja.

BRENDEL

Ho, kiom mi gxuis kaj glutis dum miaj tagoj! La enigma felicxego de
formado, -- nu, tiel en grandskizaj konturoj, kiel dirite, -- la
aplauxdon, la dankon, la famon, la lauxrokronon, -- cxion mi
enkasxigis per plenaj, gxojotremantaj manoj. Satigis min en mia
sekretaj imagoj kun gxojego, -- ho, vertigxige granda --!

KROLL

Hm --.

ROSMER

Sed neniam ion skribis?

BRENDEL

Ecx ne vorton. Tiu banala skribadmetio cxiam vekis en mi nauxzan
malemon. Kaj kial profanigi miajn proprajn idealojn, kiam mi povis
gxui ilin en pureco sola? Sed nun ili oferigxos. Vere, -- mi havas
senton kiel patrino, kiu metas junajn filinojn en la brakojn de
edzoj. Sed mi tamen oferos ilin, -- oferos ilin sur la altaro de
liberigo. Vico de bone formitaj prelegoj -- tra la tuta lando --!

REBEKKA

(vigle) Estas granda faro de vi, sinjoro Brendel! Vi donas vian plej
valoran posedajxon.

ROSMER

La solan.

REBEKKA

(rigardas al Rosmer signifoplene) Kiom da homoj faras tion? Kiuj
_kuragxas_.

ROSMER

(reciprokas la rigardon) Kiu scias?

BRENDEL

La asembleo estas kortusxata. Tio revivigas mian koron -- fortigas
la volon. Kaj mi do pasxos al ago. Tamen unu afero --. (al la
rektoro) Bonvolu diri cxu trovigxas en la urbo abstina societo?
Totalabstinenca societo? Kompreneble trovigxas.

KROLL

Jes, je via servo. Mi mem estas estro.

BRENDEL

Vere vi ja tiel aspektas! Nu, do eblas ke mi venu hejmen al vi por
enskribi min por semajno.

KROLL

Pardonu, -- ni ne akceptas membrojn semajnajn.

BRENDEL

_A la bonheur_, sinjoro pedagogo. Ulrik Brendel neniam kuradis la
pordojn de tiaj societoj. (turnas sin) Sed mi ne kuragxas dauxrigi
mian restadon en tiu cxi domo, tiel ricxa pri memoroj. Mi devas iri
al la urbo por elekti konvenan logxejon. Trovigxas certe deca hotelo,
mi esperas.

REBEKKA

Cxu vi ne volas trinki ion varman, antaux ol vi foriros?

BRENDEL

Kian varman, sinjorina Mosxto?

REBEKKA

Tason da teo aux --

BRENDEL

Mi dankas la malavaran mastrinon. Sed mi ne volonte okupas la
privatan gastemon. (mansalutas) Fartu bone, gesinjoroj! (iras al la
pordo, sed returnas) Ho, jen mi memoras --. Johannes, -- pastoro
Rosmer, -- cxu vi bonvolas fari al via iama instruisto servon pro
multjara amikeco?

ROSMER

Jes, kore.

BRENDEL

Bone. Pruntedonu al mi -- por tago aux du -- gladitan manumcxemizon.

ROSMER

Nur tion!

BRENDEL

Cxar, vidu, mi vojagxas piede -- cxi tiun fojon. Mia valizo sendigxas
poste.

ROSMER

Jes bone. Sed cxu ne estas io alia?

BRENDEL

Jes, pripense, -- vi povus eble malhavi malnovetan, uzitan
somersurtuton?

ROSMER

Jes, jes, certe mi povas.

BRENDEL

Kaj se al la surtuto apartenas paro da konvenaj sxuoj --

ROSMER

Certe eblos. Tuj kiam ni scios vian adreson, ni sendos al vi la
ajxojn.

BRENDEL

Neniel. Neniu gxeno pro mi! Mi kunprenu tiujn bagatelajxojn.

ROSMER

Bone, bone. Do sekvu min supren.

REBEKKA

Prefere mi faru. Lasu al sinjorino Helseth kaj mi prizorgi tion.

BRENDEL

Neniam mi permesas al cxi tiu alte distingita sinjorino --!

REBEKKA

Nu do! Venu vi, sinjoro Brendel. (Sxi eliras dekstre.)

ROSMER

(retenas lin) Diru, -- cxu ne estas io alia, per kio mi povus servi
vin?

BRENDEL

Mi vere ne scias kio _tio_ estus. Jes, morto kaj infero, -- kiam mi
pripensas --! Johannes, -- cxu vi hazarde havas ok kronojn en la
posxo?

ROSMER

Nun ni vidu. (malfermas la monujon) Jen du dekkronaj biletoj.

BRENDEL

Jes, jes, tauxgas. Mi povas preni ilin. Povos certe sxangxi en la
urbo. Dankon gxis poste. Memoru, ke estas du dekkronaj biletoj, kiujn
mi ricevis. Bonan nokton, vi, mia plej kara knabo! Bonan nokton
estimata sinjoro!


(Li eliras dekstre, kie _Rosmer_ adiauxas kaj fermas la pordon post li.)

KROLL

Kompatema Dio, -- _tio_ do estas tiu Ulrik Brendel, pri kiu la homoj
kredis, ke li farigxus io alta en la mondo.

ROSMER

(silente) Li tamen kuragxis vivi la vivon laux sia propra intenco.
Sxajnas al mi, ke _tio_ tamen ne estas eta.

KROLL

Cxu? Vivo kiel la lia! Preskaux aspektas ke li estas viro kapabla por
konfuzi viajn ideojn ankorauxfoje.

ROSMER

Ho ne. Mi nun atingis al kompreno de la problemoj.

KROLL

Ke estus tiel bone, kara Rosmer. Cxar vi ja estas tre sentema por
influo de ekstere.

ROSMER

Ni eksidu. Kaj mi volas paroli kun vi.

KROLL

Jes, ni faru. (Ili eksidas sur la sofon.)

ROSMER

(post iom) Cxu ne sxajnas al vi, ke estas bone kaj hejmece cxe ni?

KROLL

Jes, farigxis bone kaj hejmece -- kaj pace. Jes, vi ekhavis hejmon,
vi, Rosmer. Kaj mi perdis la mian.

ROSMER

Kara, ne tiel parolu. Kio nun estas disigita, denove kunfandigxos.

KROLL

Neniam. Neniam. La dorno restas. Neniam farigxos kiel antauxe.

ROSMER

Auxdu nun, Kroll. Ni du ja staris proksime unu al la alia dum multaj,
multaj jaroj. Cxu vi imagas, ke nia amikeco disrompigxus?

KROLL

Mi ne imagas ion ajn en la mondo, kio povus disrompi nian rilaton.
Kiel vi ekhavis tian ideon?

ROSMER

Cxar vi tiel forte insistas pri samopinieco en ideoj kaj konceptoj.

KROLL

Nu jes; sed ni du ja grandskale samopinias. Almenaux en la altaj,
kernaj ideoj.

ROSMER

(pli mallauxte) Ne. Ne plu.

KROLL

(volas eksalti) Kion tio signifas!

ROSMER

(tenas lin) Ne, vi sidu. Mi petas vin, Kroll.

KROLL

Kio estas? Mi ne komprenas vin. Parolu klare!

ROSMER

Venis nova somero en mian animon. Nova junula vizio. Kaj tial mi nun
staras _tie_ --

KROLL

Kie, -- kie vi staras?

ROSMER

Kie viaj infanoj staras!

KROLL

Vi? Vi! Neeblas! Kie vi staras, vi diras?

ROSMER

Cxe la flanko de Lauxrits kaj Hilda.

KROLL

(klinas la kapon) Apostato. Johannes Rosmer apostato.

ROSMER

Mi sentus min gxoja, -- korege gxoja esti tio, kion vi nomas
apostato. Sed mi tamen suferis. Cxar mi ja sciis, ke kauxzus al vi
amaran cxagrenon.

KROLL

Rosmer, -- Rosmer! Tion cxi mi neniam trapasos. (rigardas lin
pezmiene) Ho, cxu ankaux vi volas etendi manon al la degeneriganta
kaj detruanta agado en tiu cxi malfelicxa lando.

ROSMER

Estas agado por libereco, al kiu mi volas aligxi.

KROLL

Jes, mi ja scias. Tiel gxi nomigxas kaj de la delogantoj kaj de la
delogitoj. Sed cxu vi opinias, ke estas libereco atendinda el tiu
spirito, kiu nun venenigadas nian tutan socian vivon?

ROSMER

Mi ne aligxas al tiu spirito, kiu regas. Ne al kiu ajn el la
luktantoj. Mi volas provi unuigi la homojn el cxiuj flankoj. Tiom
multaj kaj tiel intime kiel mi kapablas. Mi volas vivi kaj uzi cxiujn
fortojn en mia vivo por tio sola, -- krei la veran popolan arhxion en
la lando.

KROLL

Vi do opinias, ke _ni_ ne havas suficxan popolan arhxion! Laux mi ni
estas survoje tirigxi malsupren en la koto, kie cetere la plebanoj
sentadas sin komforte.

ROSMER

Gxuste tial mi montre levos la sinceran taskon de la popola arhxio.

KROLL

Kiun taskon?

ROSMER

Fari el cxiuj homoj en la lando nobelojn.

KROLL

Cxiuj homoj --!

ROSMER

Almenaux tiom multaj kiom eblas.

KROLL

Per kio?

ROSMER

Liberigante la animojn kaj purigante la volojn, mi intencas.

KROLL

Vi estas revanto, Rosmer. Cxu _vi_ volas liberigi ilin? Cxu _vi_
volas purigi ilin?

ROSMER

Ne, kara, -- mi nur volas veki ilin. Realigi, -- ili devas mem.

KROLL

Kaj vi kredas, ke ili kapablas?

ROSMER

Jes.

KROLL

Per propra forto do?

ROSMER

Jes, gxuste per propra forto. Ekzistas neniu alia.

KROLL

(ekstaras) Cxu tio estas paroli, kiel decas al pastro?

ROSMER

Mi ne plu estas pastro.

KROLL

Jes, sed -- via infana kredo --?

ROSMER

Mi ne plu havas gxin.

KROLL

Vi ne havas --!

ROSMER

(ekstaras) Mi forlasis gxin. Mi _devis_ forlasi gxin, Kroll.

KROLL

(skuita sed sinrega) Nu ja. -- Ja, ja, ja. Unu rezulto do sekvas la
alian. -- Cxu eble tial vi eliris el la servo de la eklezio?

ROSMER

Jes. Kiam mi komprenis min mem, -- kiam mi atingis al plena certeco,
ke ne estis nura pasanta anima malkvieto, sed estis io de kio mi
neniam plu povus min liberigi, -- tiam mi eliris.

KROLL

Tiom longe gxi do fermentis en vi. Kaj ni, -- viaj amikoj, nenion
sciis pri gxi. Rosmer, Rosmer, -- kiel povis vi kasxi tiun
bedauxrindan veron por ni!

ROSMER

Cxar mi opiniis, ke estas afero, kiu nur rilatas al mi mem. Kaj mi ja
ne volis kauxzi al vi kaj al la aliaj amikoj nenecesan cxagrenon. Mi
pensis, ke mi povus dauxre vivi cxi tie kiel antauxe, trankvila kaj
gxoja kaj felicxa. Mi volis legi kaj penetri profunden en la verkojn,
kiuj antauxe estis fermitaj libroj por mi. Vere kore enpenetri en la
grandan mondon de la vero kaj la libereco, kiu nun malkasxigxis por
mi.

KROLL

Apostato. Cxiu vorto atestas pri tio. Sed kial vi tamen konfesas tiun
vian sekretan perfidon? Kaj kial gxuste nun?

ROSMER

Vi mem devigis min, Kroll.

KROLL

Mi? Cxu mi devigis vin --?

ROSMER

Kiam mi auxdis pri viaj senbridaj atakoj dum la kunvenoj, -- kiam mi
legis pri la senkora parolo, kiun vi _tie_ faris, -- pri cxiuj viaj
malamoplenaj atakoj kontraux tiuj, kiuj staras cxe la alia flanko, --
via mokanta kondamno de la kontrauxuloj --. Ho, Kroll, -- ke vi, ke
vi povus farigxi tia! Tiam staris sen rifuzo antaux mi la devo. La
homoj farigxas malbonaj dum la nuna luktado. Devas enigxi en la
animojn trankvilo kaj gxojo kaj repacigxo. Tial mi nun alpasxos kaj
prezentos min malkasxe _tia_ kia mi estas. Kaj nun mi volas provi
miajn fortojn, ankaux mi. Cxu vi -- de via flanko -- povus aligxi,
Kroll?

KROLL

Neniam en mia vivo mi kompromisos kun la ruinigantaj fortoj en la
socio.

ROSMER

Lasu nin tamen lukti per noblaj armiloj, -- se ni nepre devas.

KROLL

Kiu ne sekvas min en la decidaj vivkonceptoj, lin mi ne plu konas.
Kaj al li mi ne sxuldas indulgon.

ROSMER

Cxu tio validas ankaux por mi?

KROLL

Vi mem rompis kun mi, Rosmer.

ROSMER

Sed cxu tio cxi do _estas_ rompo!

KROLL

Tio cxi! Estas rompo kun cxiuj tiuj, kiuj gxis nun staris proksime al
vi. Vi nun ricevu la sekvojn.

(_Rebekka West_ envenas de dekstre kaj largxe malfermas la pordon.)

REBEKKA

Jen do; nun li estas survoje al sia granda oferfesto. Kaj nun ni
povas iri al la tablo. Bonvolu, sinjoro rektoro.

KROLL

(prenas sian cxapelon) Bonan nokton, frauxlino West. Cxi tie mi ne
plu havas iun mision.

REBEKKA

(ekscitite) Kio estas? (fermas la pordon kaj proksimigxas) Cxu vi
parolis --?

ROSMER

Nun li scias.

KROLL

Ni ne lasos vin el la manoj, Rosmer. Ni devigos vin reveni al ni.

ROSMER

Tien mi neniam revenos.

KROLL

Ni vidos. Vi ne estas viro por stari sola.

ROSMER

Mi tamen ne restos tute sola. -- Ni estas du, por porti la solecon
cxi tie.

KROLL

Ah --! (suspekto suprenpafigxas en li) Ankaux tio! La vortoj de Beate
--!

ROSMER

Beate --?

KROLL

(forpusxas la penson) Ne, ne, -- malbele --. Pardonu min.

ROSMER

Kion? Kiel?

KROLL

Ne pli pri tio. Fi! Pardonu min. Adiaux! (Li iras al la
antauxcxambra pordo.)

ROSMER

(sekvas lin) Kroll! Tiel ne estu fino inter ni. Morgaux mi venos al
vi.

KROLL

(en la antauxcxambro, turnas sin) Ecx ne per via piedo en mian domon!

(Li prenas sian bastonon kaj foriras. _Rosmer_ staras momenton en la
malferma pordo; poste li fermas gxin kaj iras al la tablo.)

ROSMER

Ne gravas, Rebekka. Ni tamen eltenos. Ni du fidelaj geamikoj. Vi kaj
mi.

REBEKKA

Pri kio li pensis, laux vi, dirante: Fi?

ROSMER

Kara, ne gxenu vin pri tio. Li ecx ne mem kredis kion li pensis. Sed
morgaux mi iros al li. Bonan nokton!

REBEKKA

Cxu vi enlitigxos tiel frue ankaux cxi-vespere? Post tio cxi?

ROSMER

Cxi-vespere kiel kutime. Mi sentas malpezigxon post la malferma
klarigo. Vi vidas, -- ke mi estas tute trankvila, kara Rebekka.
Ankaux vi estu trankvila. Bonan nokton!

REBEKKA

Bonan nokton, kara amiko! Kaj dormu bone.

(_Rosmer_ eliras tra la antauxcxambra pordo; poste oni auxdas lin
supreniri sxtuparon. _Rebekka_ aliras kaj tiras sonorilan sxnuron
apud la forno. Post iom envenas _sinjorino Helseth_ de dekstre.)

REBEKKA

Vi povas depreni de la tablo, sinjorino Helseth. Cxar la pastoro
volas nenion havi, -- kaj la rektoro iris hejmen.

SINJORINO HELSETH

Cxu la rektoro foriris? Kio do estis al la rektoro?

REBEKKA

(prenas sian krocxajxon) Li antauxdiris, ke farigxos ventego --

SINJORINO HELSETH

Strange. Cxar ne estas nubeto videbla cxi-vespere.

REBEKKA

Ke li ne renkontu la blankan cxevalon. Cxar mi timas, ke ni baldaux
auxdos pri tiaj reaperantoj.

SINJORINO HELSETH

Dio pardonu al vi, frauxlino! Ne parolu tiel timige.

REBEKKA

Nu, nu, nu --

SINJORINO HELSETH

(pli mallauxte) Cxu la frauxlino vere kredas, ke estas iu, kiu
baldaux forpasos?

REBEKKA

Tute ne. Sed estas multspecaj blankaj cxevaloj en la mondo, sinjorino
Helseth. -- Jes, bonan nokton do. Nun mi iros en mian cxambron.

SINJORINO HELSETH

Bonan nokton, frauxlino.

(Rebekka eliras kun sia krocxajxo dekstre.)

SINJORINO HELSETH

(malsxrauxbas la lampon, agitas la kapon kaj murmuras al si mem)
Jecxjo, -- Jecxjo. Tiu frauxlino West. Tiel kiel sxi foje povas
paroli.




DUA AKTO


(Laborcxambro de _Johannes Rosmer_. Enirpordo en la muro maldekstre.
En la fono estas pordaperturo kun flankentirita kurteno kondukanta al
la dormocxambro. Fenestro dekstre, kaj antaux gxi la skribotablo,
kovrata de libroj kaj paperoj. Librobretoj kaj sxrankoj cxe la muroj.
Simplaj mebloj. Antikva kanapo kun tablo dekstre antauxe.)

(_Johannes Rosmer_, en hejma surtuto, sidas sur altedorsa segxo cxe
la skribotablo. Li trancxas foliojn kaj foliumas magazinon, kaj
rigardas tie cxi kaj tie.)

(Frapigxas sur la pordo maldekstre.)

ROSMER

(sen sin turni) Envenu.

(_Rebekka West_ en matena robo envenas.)

REBEKKA

Bonan matenon.

ROSMER

(foliumas la magazinon) Bonan matenon, kara. Cxu vi ion volas?

REBEKKA

Mi nur volas scii cxu vi bone dormis?

ROSMER

Ho, mi dormis senzorge kaj gxuinde. Neniujn songxojn --. (turnas sin)
Kaj vi?

REBEKKA

Ho, dankon. Je matenveno --.

ROSMER

Mi ne memoras, ke mi iam sentis min tiel malpeza en la koro kiel nun.
Ho, estas vera bono, ke mi povis malkasxe diri miajn pensojn.

REBEKKA

Jes, vi ne estus devinta silenti tiel longe, Rosmer.

ROSMER

Mi ne mem komprenas, ke mi povis esti tiel malkuragxa.

REBEKKA

Nu, ne estis do vere malkuragxo --

ROSMER

Jes, jes, -- kiam mi gxisfunde pripensas, estis ioma malkuragxo en
gxi.

REBEKKA

Des pli kuragxe ke vi rompis. -- (eksidas cxe li sur segxo apud la
skribotablo.) Sed nun mi volas rakonti al vi pri io kion mi faris, --
kaj espereble vi ne cxagrenigxu.

ROSMER

Cxagrenigxu? Kara, kiel vi pensas --?

REBEKKA

Jes, cxar estis iom memdecide de mi, sed --

ROSMER

Nu, do auxdigu.

REBEKKA

Hieraux vespere, kiam tiu Ulrik Brendel estis forironta, -- mi sendis
kun li du -- tri liniojn al Mortensgard.

ROSMER

(iom malkvieta) Sed, kara Rebekka --. Nu, kion vi do skribis?

REBEKKA

Mi skribis, ke li farus al vi bonan servon, se li iomete zorgus pri
la malfelicxulo kaj helpus lin per kio eblus.

ROSMER

Kara, tion vi ne estus devinta fari. Vi nur malhelpis al Brendel per
tio. Kaj Mortensgard estas ja homo, kiun mi deziras teni je distanco
de mi. Vi ja konas la iaman malagrablajxon inter ni.

REBEKKA

Sed cxu vi ne pensas, ke estus avantagxe, denove ekhavi bonajn
rilatojn kun li?

ROSMER

Mi? Kun Mortensgard? Kial vi tiel pensas?

REBEKKA

Jes, cxar vere sekura vi ja ne povas esti nun, -- cxar venis tio cxi
inter vi kaj viaj amikoj.

ROSMER

(rigardas sxin kaj kapskuas) Cxu vi vere imagis, ke Kroll aux iu el
la aliuloj volus vengxi sin --? Ke ili kapablus --?

REBEKKA

En la unua kolero, kara --. Neniu povas scii certe. Sxajnas al mi,
laux la konduto de la rektoro --

ROSMER

Ho, vi devus koni lin pli bone ol tiel. Kroll estas honestulo trae.
Posttagmeze mi iros al la urbo por paroli kun li. Mi volas paroli kun
cxiuj. Ho, vi vidos, kiel glate cxio iros --

(_Sinjorino Helseth_ venas cxe la pordo maldekstre.)

REBEKKA

(ekstaras) Kio estas, sinjorino Helseth?

SINJORINO HELSETH

Rektoro Kroll staras malsupre en la antauxcxambro.

ROSMER

(ekstaras rapide) Kroll!

REBEKKA

La rektoro! Cxu, imagu --!

SINJORINO HELSETH

Li demandas cxu li povas suprenveni por paroli kun la pastoro.

ROSMER

(al _Rebekka_) Kion mi diris! Jes certe li povas. (iras al la pordo
kaj vokas malsupren la sxtuparon) Venu supren, kara amiko! Kore
bonvena vi estu!

(_Rosmer_ tenas la pordon malferma. -- _Sinjorino Helseth_ eliras. --
_Rebekka_ tiras la kurtenon antaux la pordaperturon. Sxi ordigas ion
aux alian.)

ROSMER

(silente, kortusxite) Mi ja sciis ke ne estas la lasta fojo --

KROLL

Hodiaux mi vidas la aferojn en tute alia lumo ol hieraux.

ROSMER

Jes, cxu ne, Kroll? Vi faras? Nun, kiam vi estas pripensinta --

KROLL

Vi komplete miskomprenas. (metas sian cxapelon sur la tablon cxe la
kanapo) Gravas por mi paroli kun vi sub kvar okuloj.

ROSMER

Kial frauxlino West ne povas --?

REBEKKA

Ne, ne, sinjoro Rosmer. Mi eliros.

KROLL

(rigardas sxin de supre malsupren) Kaj mi devas peti la frauxlinon
pardoni cxar mi venas tiel frue en la tago. Ke mi surprizas vin,
antaux ol vi havis tempon por --

REBEKKA

(ekmiras) Kiel do? Cxu vi trovas, ke ne konvenas ke cxi-hejme mi
surmetas matenan robon?

KROLL

Ho, mi petas! Mi ja tute ne scias kio farigxis kutimo kaj uzo en
Rosmersholm.

ROSMER

Sed Kroll, -- vi ja aspektas tute sxangxita hodiaux!

REBEKKA

Mi retiras min, sinjoro rektoro. (Sxi eliras dekstre.)

KROLL

Kun via permeso -- (Li eksidas sur la kanapon.)

ROSMER

Jes, kara, lasu nin konfide sidi kaj paroli kune.

(Li eksidas sur segxon antaux la _rektoro_.)

KROLL

Mi ne fermis okulon de post hieraux. Mi kusxis pensante la tutan
nokton.

ROSMER

Kaj kion vi do diras hodiaux?

KROLL

Farigxos longe, Rosmer. Mi faru ioman enkondukon. Mi povas rakonti al
vi ion pri Ulrik Brendel.

ROSMER

Li estis cxe vi, cxu?

KROLL

Ne. Li vizitis fian drinkejon. En la plej fia kompanio kompreneble.
Drinkis kaj regalis tiom longe kiom li ion havis. Poste li insultis
la tutan kanajlaron por esti pleba popolacxo. Pri tio li ja pravis.
Sed rezultis en bastonado, kaj li jxetigxis en la defluilon.

ROSMER

Do li tamen estas neplibonigebla.

KROLL

La surtuton li lombardis. Sed gxi reprenigxis por li. Divenu de kiu!

ROSMER

De vi eble?

KROLL

Ne. De tiu nobla sinjoro Mortensgard.

ROSMER

Nu do.

KROLL

Mi informigxis, ke la unua vizito de sinjoro Brendel estis al tiu
idioto kaj plebano.

ROSMER

Estis ja felicxe por li --.

KROLL

Vere estis. (klinas sin super la tablon, iom pli proksimen al Rosmer)
Sed nun ni estas en afero, pri kiu mi pro nia malnova -- nia antauxa
amikeco devas averti vin.

ROSMER

Kara, kio do estas _tio_?

KROLL

Estas _tio_, ke en tiu cxi domo iu ludas malantaux via dorso.

ROSMER

Kiel vi tion kredas. Cxu estas Reb-- Cxu estas frauxlino West, al kiu
vi aludas?

KROLL

Jes, gxuste. Mi bone komprenas tion de sxia flanko. Sxi ja tiom longe
kutimigxis esti la regantino cxi tie. Sed tamen --

ROSMER

Kara Kroll, vi tute miskomprenas. Sxi kaj mi, -- ni nenion kasxas unu
por la alia.

KROLL

Cxu sxi ankaux konfidis por vi, ke sxi eniris en korespondadon kun la
redaktoro de "La Lumturo"?

ROSMER

Ho, vi aludas al tiu paro da linioj, kiun sxi donis al Ulrik Brendel.

KROLL

Vi do eltrovis tion. Kaj cxu vi konsentas, ke sxi tiel iniciatas
rilaton kun tiu skandalskribisto, kiu cxiun semajnon provas ridindigi
min kaj en mia lerneja laboro kaj en mia publika agado?

ROSMER

Kara, tiun flankon de la afero sxi certe ne pripensis. Kaj cetere sxi
libere agas, kiel ankaux mi.

KROLL

Nu? Jes, tio eble apartenas al la nova direkto, en kiun vi nun venis.
Cxar kie vi staras, tie kompreneble ankaux frauxlino West staras?

ROSMER

Sxi faras. Ni du kune fidele laborigis nin antauxen.

KROLL

(rigardas lin kaj malrapide skuas la kapon) Ho vi blinda, delogita
viro!

ROSMER

Mi? Kiel vi havas tian penson?

KROLL

Cxar mi ne kuragxas -- ne _volas_ pensi la plej fian. Ne, ne; lasu
min finparoli. -- Vi ja vere alte taksas mian amikecon, Rosmer? Kaj
ankaux mian estimon? Cxu ne?

ROSMER

Tiun demandon mi ja ne bezonas respondi.

KROLL

Nu, sed estas aliaj aferoj, kiuj postulas respondon, -- plena klarigo
de via flanko. -- Cxu vi akceptas, ke mi faru ian ekzamenadon --?

ROSMER

Ekzamenadon?

KROLL

Jes, ke mi demandas vin pri io kaj alia, kio eble estus embarase por
vi memori. Vidu, -- tio pri via apostateco, -- nu via libereco, kiel
vi nomas gxin, -- tio dependas de multaj aliaj aferoj, kiujn vi pro
vi mem devas klarigi por mi.

ROSMER

Kara, demandu pri kio ajn. Mi havas nenion kasxindan.

KROLL

Do diru al mi, -- kio laux vi estis la vere profunda kialo por la
memmortigo de Beate?

ROSMER

Cxu vi dubas pri tio? Aux pli gxuste, cxu oni povas demandi pri
kialoj por tio, kion malfelicxa, malsana, nerespondeculino faras?

KROLL

Cxu vi estas certa, ke Beate estis tute nerespodeca? La kuracistoj
almenaux opiniis, ke tio eble ne estas certa.

ROSMER

Se la kuracistoj estus sxin vidinta tia, kia mi vidis sxin multajn
fojojn, ili ne dubus.

KROLL

Ankaux mi ne dubis tiam.

ROSMER

Ho ne, bedauxrinde ne eblis dubi. Mi ja rakontis al vi pri sxia
senrega, sovagxa pasio, -- kiun sxi postulis, ke mi reciproku. Ho la
teruro kiun sxi enigis en min! Kaj ankaux sxiaj senkialaj cxagrenigaj
memriprocxoj la lastajn jarojn.

KROLL

Jes, kiam sxi informigxis, ke sxi la tutan vivon restus seninfana.

ROSMER

Nu, pensu do mem --. Tia pelanta, terura suferego pri io tute ekster
sxia kulpo --! Kaj sxi estus respondeckapabla?

KROLL

Hm --. Cxu vi memoras, cxu vi tiam havis librojn en la domo, kiuj
temis pri la celo de geedzeco -- laux nia moderna, progresa koncepto?

ROSMER

Mi memoras, ke frauxlino West pruntedonis al mi iun tian verkon. Cxar
sxi ja heredis la libraron de la doktoro, kiel vi scias. Sed kara
Kroll, vi do ne opinias, ke ni estis tiel senatentaj por inici la
malsanulinon en tiaj aferoj? Mi povas certigi al vi lauxte kaj kore,
ke ni pro nenio kulpas. Estis sxiaj propraj konfuzitaj cerbaj nervoj,
kiuj pelis sxin sur la vojojn de deliro.

KROLL

Unu aferon mi tamen povas rakonti al vi nun. Kaj tio estas, ke la
bedauxrinda, turmentita kaj konfuzita Beate finis sian propran vivon,
por ke vi vivu felicxe, -- vivu libere kaj -- laux via deziro.

ROSMER

(duone ekstaras de la segxo) Kion vi aludas per tio?

KROLL

Auxskultu min nun trankvile, Rosmer. Cxar nun mi povas priparoli
tion. En sia lasta vivojaro sxi vizitis min du fojojn por plendi pri
sia timo kaj sia malespero.

ROSMER

Pro la sama.

KROLL

Ne. La unuan fojon sxi diris aserte, ke vi estas sur la vojo de
apostatado. Ke vi volis rompi kun la kredo de viaj patroj --

ROSMER

(vigle) Kion vi jen diras ne eblas, Kroll! Tute neeblas! Vi eraras en
tio cxi.

KROLL

Kial?

ROSMER

Jes, cxar tiom longe kiom Beate vivis, mi ankoraux luktis en dubo kun
mi mem. Kaj tiun lukton mi elluktis sola kaj en kompleta silento. Mi
pensas, ke ecx ne Rebekka --

KROLL

Rebekka?

ROSMER

Nu ja, -- frauxlino West. Mi nomas sxin tiel pro facileco.

KROLL

Mi rimarkis tion.

ROSMER

Tial ne estas kompreneble, kiel Beate estus povinta ekhavi tiun
ideon. Kaj kial sxi ne al mi mem tion priparolis? Kaj tion sxi neniam
faris. Neniam ecx ne per unu sola vorto.

KROLL

Kompatindulino, -- sxi petegis al mi, ke mi parolu.

ROSMER

Kaj kial vi ne faris?

KROLL

Cxu mi tiam momenton povus dubi, ke sxi estis mense malsana? Tia
akuzo kontraux homo kiel vi! -- Kaj sxi revenis, -- iom pli ol
monaton poste. Tiam sxi aspektis pli trankvile. Sed elirante sxi
diris: Ili povas nun baldaux atendi la blankan cxevalon en
Rosmersholm.

ROSMER

Nu, nu. La blanka cxevalo, -- gxin sxi ofte menciis.

KROLL

Kaj kiam mi provis deturni sxin de tiuj malgxojaj pensoj, sxi nur
respondis: "Ne restas longa tempo por mi. Cxar nun Johannes
devas baldaux edzinigi Rebekka".

ROSMER

(preskaux konsternita) Kion vi diras --! Mi edzinigi --!

KROLL

Okazis jxauxdon posttagmeze. -- Sabaton vespere sxi jxetis sin de la
ponteto kaj en la muelejan akvofalon.

ROSMER

Kaj vi, kiu ne avertis nin --!

KROLL

Vi ja mem scias kiom da fojoj sxi aludis, ke baldaux sxi devus morti.

ROSMER

Mi ja scias. Sed tamen; -- vi _estus devinta_ averti nin!

KROLL

Mi intencis. Sed tiam estis tro malfrue.

ROSMER

Sed kial vi ne poste --? Kial vi prisilentis tion?

KROLL

Por kio turmentadi kaj korsxiradi vin ankoraux pli? Mi ja konsideris
cxion kiel nuraj senfundaj, konfuzaj fantaziajxoj. -- Gxis hieraux
vespere.

ROSMER

Do nun ne plu?

KROLL

Cxu Beate ne vidis klare, kiam sxi diris, ke vi estis forlasonta vian
infanan kredon?

ROSMER

(fiksrigardas rekte antauxen) Jes, tion mi ne komprenas. Estas la
plej nekomprenebla en la mondo.

KROLL

Nekomprenebla aux ne, -- tamen tiel estas. Kaj nun mi demandas al vi,
Rosmer, -- kiom da vero trovigxas en sxia alia kulpigo? En la lasta,
mi aludas.

ROSMER

Kulpigo? Cxu _tio_ estis kulpigo?

KROLL

Vi eble notis, kiel venis sxiaj vortoj. Sxi volis foriri, diris sxi
--. Kial? Nu?

ROSMER

Jes, por ke mi edzinigu Rebekka --.

KROLL

La vortoj ne gxuste tiel venis. Beate esprimis sin alimaniere. Sxi
diris: Ne restas por mi longa tempo. Cxar nun Johannes devas
_baldaux_ edzinigi Rebekka.

ROSMER

(rigardas lin momenton; kaj li ekstaras) Nun mi komprenas vin, Kroll.

KROLL

Kaj jen? Kia via respondo?

ROSMER

(cxiam silente sinrega) Al io tiel absurda --? La sola gxusta
respondo estus montri al la pordo.

KROLL

(ekstaras) Perfekte.

ROSMER

(starigas sin antaux lin) Auxskultu. Jarlonge, -- ekde kiam Beate
forpasis, -- Rebekka West kaj mi vivas solaj cxi tie en Rosmersholm.
Dum tiu longa tempo vi konas la kulpigon de Beate kontraux ni. Sed
neniam momenton mi rimarkis, ke vi ofendigxis, ke Rebekka kaj mi
vivas kune cxi tie.

KROLL

Mi ne sciis antaux hieraux, ke estas apostato kaj -- liberigita
virino, kiuj havas tiun kunvivon.

ROSMER

Ah --! Vi do opinias, ke ne trovigxas puraj animoj en apostatoj kaj
liberigitulinoj. Vi ne kredas, ke ili havas postulon al dececo en si
mem kiel naturan bezonon!

KROLL

Mi ne bazigas ion sur tian dececon, kiu ne havas sian radikon en la
kredo de la eklezio.

ROSMER

Kaj tion vi validigas ankaux por Rebekka kaj mi? Pri la rilato inter
sxi kaj mi --?

KROLL

Mi ne povas, favore al vi du, flankenigi la opinion, ke ne estas
profunda fendego inter la libera penso kaj -- hm.

ROSMER

Kaj kio --?

KROLL

-- kaj la libera amo, cxar vi nepre volas tion auxdi.

ROSMER

(malrapide) Kaj vi ne hontas diri tiajxon al mi! Vi, kiu konas min
ekde mia plej frua juneco.

KROLL

Gxuste tial. Mi scias, kiel facile vi lasas vin influi de la homoj al
kiuj vi interrilatas. Kaj tiu via Rebekka --. Nu, tiu frauxlino West,
-- sxin ni ja vere ne suficxe konas. Mallonge, Rosmer, -- mi ne
malkaptas vin. Kaj vi mem, -- vi devas savi vin en gxusta tempo.

ROSMER

Savi min? Kiel --?

(_Sinjorino Helseth_ enrigardas tra la pordo maldekstre.)

ROSMER

Kion vi volas?

SINJORINO HELSETH

Mi petus la frauxlinon veni malsupren.

ROSMER

La frauxlino ne estas cxi-supre.

SINJORINO HELSETH

Nu? (cxirkauxrigardas) Strange. (Sxi eliras.)

ROSMER

Vi diris --?

KROLL

Auxdu nun. Kio cxi tie okazis sekrete dum Beate vivis, -- kaj kio
dauxre okazas, -- tion mi ne volas pli profunde esplori. Vi estis ja
vere malfelicxa en via geedzeco. Kaj tio parolu por via senkulpigxo --

ROSMER

Ho, kiel malprofunde vi efektive konas min.

KROLL

Ne interrompu min. _Tion_ mi volas diri, -- ke se tiu kuna vivo kun
frauxlino West dauxru, estas absolute necese, ke vi silentigu la
sxangxon, -- la bedauxrindan apostatadon, -- al kiu sxi logis vin.
Lasu min paroli! Lasu min paroli! Mi diras, ke se malbone estu, do en
la nomo de Dio, pensu kaj opiniu kaj kredu kion ajn, kion vi volas --
en kiu ajn direkto. Sed tenu viajn opiniojn por vi mem. Tio cxi estas
ja pure persona afero. Ne necesigxas elkriadi tiajxon super la tutan
landon.

ROSMER

Necesas por mi veni el falsa kaj dubinda situacio.

KROLL

Sed vi havas devon al la tradicioj de via parencaro, Rosmer! Memoru
tion! Ekde transmemoraj tempoj Rosmersholm estis hejmo por deco kaj
ordo, -- por respektinda estimo antaux cxio alte tenata kaj sankciita
de la plej bonaj homoj en la socio. La tuta regiono stampigxis de
Rosmersholm. Kauxzigxos fatala, neriparebla konfuzo, se kuros
onidiro, ke vi mem rompis kion mi volas nomi la rosmeran familian
idealon.

ROSMER

Kara Kroll, -- mi ne vidas la aferon tiel. Sxajnas al mi, ke estas
mia nerifuzebla devo fari iom da lumo kaj gxojo cxi tie, kie la
parencaro Rosmer kreis sombron kaj pezon tra longaj, longaj tempoj.

KROLL

(rigardas lin severe) Jes, estus meritinda ago de viro, per kiu la
parencara vico forpasas. Lasu tian penson kusxi nun. Ne estas konvena
laboro por vi. Vi estas kreita por vivi kiel la silenta esploristo.

ROSMER

Eble tiel estas. Sed mi tamen unu fojon volas partopreni en la
vivolukto, ankaux mi.

KROLL

Tiu vivolukto, -- cxu vi scias kia gxi farigxos por vi? Farigxos
lukto por vivo kaj morto kun cxiuj viaj amikoj.

ROSMER

(silente) Ili do certe ne estas same fanatikaj kiel vi.

KROLL

Vi estas naiva animo, Rosmer. Sensperta animo vi estas. Vi ne
suspektas, kiel frakase la sxtormo ruligxos super vin.

(_Sinjorino Helseth_ malfermetas la pordon maldekstre.)

SINJORINO HELSETH

Mi demandus de la frauxlino --

ROSMER

Kio estas?

SINJORINO HELSETH

Estas iu malsupre, kiu volus paroli momenton kun la pastoro.

ROSMER

Cxu estas li, kiu vizitetis hieraux vespere?

SINJORINO HELSETH

Ne, estas tiu sinjoro Mortensgard.

ROSMER

Mortensgard!

KROLL

Aha! Al tio do! Al tio jam!

ROSMER

Kion li volas al mi? Kial vi ne petis lin foriri?

SINJORINO HELSETH

La frauxlino diris, ke mi demandu cxu li povus suprenveni.

ROSMER

Diru al li, ke iu jam cxeestas --

KROLL

(al _sinjorino Helseth_) Vi permesu al li suprenveni, sinjorino.

(_Sinjorino Helseth_ eliras.)

KROLL

(prenas sian cxapelon) Mi cedas la kampon -- gxis plue. Sed la cxefa
batalo ankoraux ne luktigxis.

ROSMER

Je mia vivo, Kroll, -- mi havas nenion kune kun Mortensgard.

KROLL

Mi ne plu kredas vin. Je neniu punkto. En neniu rilato mi plu kredos
vin de nun. Nun estos lukto per akraj armiloj. Ni volas provi fari
vin nedangxera.

ROSMER

Ho, Kroll, -- kiel profunde, -- kiel abisme profunde vi nun staras!

KROLL

Mi? Kaj tion diras iu kiel vi! Memoru Beate!

ROSMER

Cxu al _tio_ vi revenas!

KROLL

Ne. La enigmo de la mueleja akvofalo vi devas solvi laux via
konscienco, -- se vi dauxre tiajxon havas.

(_Peder Mortensgard_ envenas malrapide kaj silente tra la pordo
maldekstre. Li estas malalta, maldika viro kun maldensa rugxeta
hararo kaj barbo.)

KROLL

(kun malama okuljxeto) Nu, "La Lumturo" do --. Ekbruligita
en Rosmersholm. (butonumas sian surtuton) Jes, mi do ne bezonas dubi
pri la direkto stiri.

MORTENSGARD

(malsovagxe) "La Lumturo" cxiam lumos por gxvidi la
rektoron hejmen.

KROLL

Jes, vi longe montris vian bonan volon. Ekzistas ja ordono, ke ni ne
faru falsan ateston kontraux nian proksimulo --

MORTENSGARD

La rektoro ne bezonas instrui min pri la ordonoj.

KROLL

Ecx ne pri la sesa?

ROSMER

Kroll --!

MORTENSGARD

Se bezonigxus, la pastoro do estus la plej proksima.

KROLL

(kun subpremata moko) La pastoro? Jes, sendiskute pastoro Rosmer
estas la plej proksima viro en _tiu_ rilato. -- Bonan profiton, miaj
sinjoroj!

(Li eliras kaj frapas la pordon post si.)

ROSMER

(restas rigardanta al la pordo kaj diras al si mem) Nu ja, do estu
tiel. (turnas sin) Diru al mi, sinjoro Mortensgard, kio kondukas vin
cxi tien al mi?

MORTENSGARD

Vere estis sinjorino West, kiun mi sercxis. Mi pensis, ke mi devas
danki sxin pro la bona letero, kiun mi ricevis de sxi hieraux.

ROSMER

Mi scias, ke sxi skribis al vi. Cxu vi parolis kun sxi?

MORTENSGARD

Iomete. (kun eta rideto) Mi auxdas, ke la konceptoj iel sxangxigxis
cxi tie en Rosmersholm.

ROSMER

Miaj konceptoj sxangxigxis multe. Mi povas preskaux diri -- en cxio.

MORTENSGARD

Sxi tion diris, la frauxlino. Tial sxi opiniis, ke mi devus supreniri
por paroli kun la pastoro.

ROSMER

Pri kio, sinjoro Mortensgard?

MORTENSGARD

Cxu mi rajtas rakonti en "La Lumturo", ke vi adoptis aliajn
ideojn, -- kaj ke vi aligxas al la ideoj pri libereco kaj progreso?

ROSMER

Bonvole. Mi ecx petas vin rakonti tion.

MORTENSGARD

Do presigxos morgaux matene. Estos granda kaj grava novajxo, ke
pastoro Rosmer en Rosmersholm intencas lukti por la afero de lumo
ankaux en _tiu_ senco.

ROSMER

Mi ne vere komprenas vin.

MORTENSGARD

Mi diras, ke por nia partio estas forta morala apogo cxiun fojon,
kiam ni gajnas seriozan, kristanan apoganton.

ROSMER

(iomete surprizata) Vi do ne scias --? Cxu frauxlino West ne rakontis
al vi ankaux _tion_?

MORTENSGARD

Kion, sinjoro pastoro? Io urgxis por la frauxlino. Sxi diris, ke mi
supreniru por auxdi pli de vi mem.

ROSMER

Nu, mi do volas diri al vi, ke mi liberigis min komplete. Al cxiuj
flankoj. Mi staras nun sen iu ajn rilato al la doktrino de la
eklezio. De hodiaux tiuj aferoj tute ne rilatas al mi.

MORTENSGARD

(rigardas lin konfuzite) Ne, -- ecx se la luno falis teren, mi ne
farigxus --! Ecx la pastoro liberigas sin --!

ROSMER

Jes, mi nun staras tie, kie vi mem estas starinta dum longa tempo.
Pri tio vi do povas informi en "La Lumturo" morgaux.

MORTENSGARD

Ankaux tio. Ne, kara pastoro --. Pardonu min, -- sed tiun flankon de
la afero ni ne devas tusxi.

ROSMER

Ne tusxi tion cxi?

MORTENSGARD

Ne intertempe, mi pensas.

ROSMER

Sed mi ne komprenas --.

MORTENSGARD

Jes, vidu, sinjoro pastoro --. Vi ja ne estas tiel sperta pri la
cirkonstancoj kiel mi, mi opinias. Sed cxar vi nun aligxis al la
libereca movado, -- kaj cxar vi, -- kiel diris frauxlino West, --
volas partopreni en la movado, -- vi certe tion faras por esti kiel
eble plej utila kaj al la direkto kaj al la movado.

ROSMER

Jes, tion mi ege bonvolas.

MORTENSGARD

Nu; sed jen mi volas sciigi al vi, sinjoro pastoro, ke se vi malkasxe
elpasxos kun tio cxi pri via apostatado de la eklezio, vi ligos viajn
proprajn manojn surloke.

ROSMER

Vi opinias, cxu?

MORTENSGARD

Jes, vi estu certa, ke tiam restos ne multe por vi fari en cxi tiu
regiono. Kaj cetere, -- el libereculoj ni havas suficxan nombron
antauxe, sinjoro pastoro. Mi dirus, -- ni havas tro multajn tiajn
ulojn. Kion la partio bezonas, estas kristanaj elementoj, -- ion,
kion cxiuj povas respekti. _Jen_ kio mankas al ni tiel grave. Tial
estas plej konsilinde, ke vi ne malkasxu tiajxon, kiu ne koncernas la
publikon. Jen mia opinio.

ROSMER

Nu tiel. Vi do ne kuragxas ekrilati kun mi, se mi konfesas mian
apostatadon?

MORTENSGARD

(agitas la kapon) Mi nevolonte kuragxas, sinjoro pastoro. Lastatempe
mi sekvis la regulon, neniam apogi ion aux iun, kiuj atakas la
ekleziajn aferojn.

ROSMER

Cxu vi mem do lastatempe returnis al la kredo?

MORTENSGARD

Tio estas aparta afero.

ROSMER

Nu, tiel do. Nun mi komprenas vin.

MORTENSGARD

Sinjoro pastoro, -- vi devus memori, ke mi, -- precipe mi, -- ne
havas plenan liberecon por agi.

ROSMER

Kio do ligas vin?

MORTENSGARD

Tio ligas min, ke mi estas stampita viro.

ROSMER

Ah, nu tiel.

MORTENSGARD

Stampita viro, sinjoro pastoro. Tion precipe vi devus memori. Cxar
estis ja vi unue, kiu stampis min.

ROSMER

Se tiam mi estus starinta kie mi nun staras, mi traktus vian pekon
per pli indulgaj manoj.

MORTENSGARD

Tion pensas ankaux mi. Sed nun estas tro malfrue. Vi stampis min unu
fojon por cxiam. Stampis min por la tuta vivo. Nu, vi eble ne plene
komprenas, kio al tio sekvas. Sed nun vi eble baldaux spertos tiun
bruldoloron mem, sinjoro pastoro.

ROSMER

Mi?

MORTENSGARD

Jes. Cxar vi do ne kredas, ke rektoro Kroll kaj lia rondo donos
absolvon por tia rompo, kiel la via? Kaj "La Gubernia Gazeto"
certe farigxos iom sanga lauxdire. Povas okazi, ke ankaux vi
farigxos stampita viro.

ROSMER

Mi sentas min nevundebla en cxiuj personaj rilatoj, sinjoro
Mortensgard. Mia konduto ne estas pridubebla.

MORTENSGARD

(kun afableta rideto) Estas fiera vorto, tio, sinjoro pastoro.

ROSMER

Povas esti. Sed mi rajtas uzi tian vorton.

MORTENSGARD

Ecx se vi esplorus vian konduton tiel profunde, kiel vi iam esploris
la mian?

ROSMER

Vi parolas tiel strange. Al kio vi aludas? Cxu al io difinita?

MORTENSGARD

Jes, estas difinita afero. Nur unu sola. Sed _tiu_ eblus farigxi
suficxe malagrabla, se malicaj kontrauxuloj informigxus pri gxi.

ROSMER

Vi bonvole sciigu, kio tio estus.

MORTENSGARD

Cxu la pastoro ne povas mem diveni?

ROSMER

Ne, tute ne. Neniel.

MORTENSGARD

Nu ja, mi devas do malligi la sakon. -- Mi havas en mia zorgo
strangan leteron skribita cxi tie en Rosmersholm.

ROSMER

La leteron de frauxlino West, vi aludas? Cxu gxi estas tiom stranga?

MORTENSGARD

Ne, tiu letero ne estas stranga. Sed mi iam ricevis alian leteron de
cxi tiu domo.

ROSMER

Ankaux de frauxlino West?

MORTENSGARD

Ne, sinjoro pastoro.

ROSMER

Nu, de kiu do? De kiu?

MORTENSGARD

De karmemora sinjorino.

ROSMER

De mia edzino! Vi ricevis leteron de mia edzino, cxu?

MORTENSGARD

Jes, mi havas gxin.

ROSMER

Kiam?

MORTENSGARD

Estis en la lasta vivotempo de la karmemora sinjorino. Povas nun esti
antaux jaro kaj duono. Kaj tiu letero estas stranga.

ROSMER

Vi certe scias, ke mia edzino estis mense malsana tiun tempon.

MORTENSGARD

Jes, mi scias, ke multaj opiniis tion. Sed sxajnas al mi, ke oni ne
povas ion tian rimarki el la letero. Kiam mi diras, ke la letero
estas stranga, tio estas pro alia kauxzo.

ROSMER

Kaj, je la mondo, kion elpensis mia bedauxrinda edzino por skribi al
vi?

MORTENSGARD

Mi havas la leteron hejme. Sxi komencas proksimume tiel, ke sxi vivas
en timo kaj teruro. Cxar cxi tie estas tiom da malbonaj homoj. Kaj
tiuj homoj vivas nur por malutili al vi.

ROSMER

Mi?

MORTENSGARD

Jes, tiel sxi skribas. Kaj jen la plej stranga. Cxu mi tion menciu,
sinjoro pastoro?

ROSMER

Jes certe! Cxion. Senrezerve.

MORTENSGARD

La karmemora sinjorino petegas min esti grandanima. Sxi scias,
skribas sxi, ke estas la pastoro, kiu eksigis min de mia instruista
posteno. Kaj sxi kore petas, ke mi ne vengxu min.

ROSMER

Kiel sxi pensis, ke vi povus vengxi vin?

MORTENSGARD

Sxi skribis en la letero, ke se mi auxdus onidirojn, ke pekoj okazus
en Rosmersholm, mi ne devus fidi tiajxojn, cxar estas nur malicaj
homoj, kiuj disvastigis tiajn onidirojn por igi vin malfelicxa.

ROSMER

Cxu tio estas en la letero?

MORTENSGARD

La pastoro povas mem legi gxin je okazo.

ROSMER

Sed mi ne komprenas --! Kion sxi do imagis, kion tiaj onidiroj
aludus?

MORTENSGARD

Unue ke la pastoro forlasis sian infanecan kredon. Tion la sinjorino
definitive neis -- tiam. Kaj poste -- hm --

ROSMER

Poste?

MORTENSGARD

Poste sxi skribas, -- kaj tio estas tre konfuza, -- ke sxi ne konas
iun pekan rilaton en Rosmersholm. Ke neniam farigxis maljusteco
kontraux sxin. Kaj se onidiroj pri tiajxoj disvastigxus, sxi petegas
min ne tusxi tion en "La Lumturo".

ROSMER

Neniu nomo menciigxas?

MORTENSGARD

Ne.

ROSMER

Kiu portis al vi tiun leteron?

MORTENSGARD

Mi promesis ne diri. Gxi portigxis al mi iun vesperon en krepusko.

ROSMER

Se vi estus tuj demandinta, vi informigxus, ke mia bedauxrinda,
malfelicxa edzino ne estis tute respondeckapabla.

MORTENSGARD

Mi ja demandis, sinjoro pastoro. Sed mi devas diri, ke mi ne gxuste
ricevis _tiun_ impreson.

ROSMER

Cxu ne? -- Sed kial vi vere informas min pri tiu malnova, konfuza
letero?

MORTENSGARD

Por konsili vin esti ekstreme singardema, pastoro Rosmer.

ROSMER

En mia vivo, vi aludas?

MORTENSGARD

Jes. Memoru, ke de nun vi ne estas protektata viro.

ROSMER

Vi do subtenas la kredon, ke estas io kasxinda?

MORTENSGARD

Mi ne scias, kial libereca viro ne vivus la vivon plej eble plene.
Sed, kiel dirite, estu singardema post cxi tiu tago. Se io onidirus
kontrauxe al la antauxjugxoj, estu certa, ke la tuta libera spirita
movado kulpigxus pro gxi. -- Adiaux, pastoro Rosmer.

ROSMER

Adiaux.

MORTENSGARD

Kaj nun mi iros rekte al la presejo por presi la grandan novajxon en
"La Lumturo".

ROSMER

Presu cxion.

MORTENSGARD

Mi presas cxion, kion la publiko bezonas scii.

(Li salutas kaj eliras. _Rosmer_ restas staranta apud la pordo, dum
_Mortensgard_ malsupreniras la sxtuparon. Oni auxdas la eksteran
pordon fermigxi.)

ROSMER

(cxe la pordo, vokas mallauxte) Rebekka! Re--. Hm. (lauxte)
Sinjorino Helseth, cxu frauxlino West ne estas tie malsupre?

SINJORINO HELSETH

(auxdigxas malsupre en la antauxcxambro) Ne, sinjoro pastoro, cxi tie
sxi ne estas.

(La kurteno en la fono flankentirigxas. _Rebekka_ aperas en la
pordaperturo.)

REBEKKA

Rosmer!

ROSMER

(turnas sin) Kio! Cxu vi estis en mia dormocxambro! Kara, kion vi tie
faris?

REBEKKA

(iras al li) Mi sxtelauxskultis.

ROSMER

Tamen, Rebekka, kiel vi do povis!

REBEKKA

Jes, mi povis. Li tiel malbele vortumis, -- tion pri la matena robo
--

ROSMER

Ah, vi do estis tie, kiam Kroll --?

REBEKKA

Jes. Mi volis scii, kio kasxigxis inside en li.

ROSMER

Mi ja estus rakontonta.

REBEKKA

Vi apenaux rakontus cxion. Kaj certe ne per liaj propraj vortoj.

ROSMER

Vi cxion auxdis, cxu?

REBEKKA

La plimulton, mi pensas. Mi devis tempeton malsupreniri, kiam
Mortensgard venis.

ROSMER

Kaj ree supren --

REBEKKA

Ne lasu vin gxeni, kara amiko.

ROSMER

Faru cxion, kion vi mem trovas justa kaj gxusta. Vi ja havas vian
plenan liberecon. -- Sed kion vi sekve diras, Rebekka --? Ho, sxajnas
al mi, ke neniam antauxe mi bezonis vin tiel forte kiel nun.

REBEKKA

Ni ambaux ja antauxsciis kio foje venus.

ROSMER

Ne, ne, -- ne tio cxi.

REBEKKA

Ne tio cxi?

ROSMER

Mi ja pensis, ke frue aux malfrue nia bela amikeco estus jxetmakulata
kaj suspektindigata. Sed ne de Kroll. De li mi neniam imagis tiajxon.
Sed de tiu svarmo kun krudaj animoj kaj malnoblaj okuloj. Ho jes, --
mi ja havis kauxzon por tio, kiam mi tiel gardeme per vualo kovris
nian ligon. Estis dangxera sekreto.

REBEKKA

Ho, cxu estas gxeninda, la jugxo de aliuloj! Ni ja scias en ni mem,
ke ni estas senkulpaj.

ROSMER

Mi? Senkulpa? Jes, tion mi efektive opiniis -- ecx gxis cxi tiu tago.
Sed nun, -- nun, Rebekka --

REBEKKA

Jes, kio nun?

ROSMER

Kiel mi klarigu por mi la teruran akuzon de Beate?

REBEKKA

(en ekscito) Ho, ne parolu plu pri Beate! Ne pensu plu pri Beate! Vi
ja nun liberigxis de sxi, kiu estas morta.

ROSMER

Depost mi sciigxis pri tio cxi, sxi refarigxis terure vivanta.

REBEKKA

Ho ne, -- vi ne devas, Rosmer! Vi ne devas!

ROSMER

Jes, mi diras. Ni devas veni al la fundo de tio cxi. Kiel povis sxi
erarvojigxi en tiun fatalan miskomprenon?

REBEKKA

Vi do ne mem komencas dubi, ke sxi estis proksima al mensa malsano?

ROSMER

Nu do, -- estas pri tio, ke mi ne plu povas esti tute certa. Kaj
cetere -- se tiel estus --

REBEKKA

Se tiel estus? Jes, kio do?

ROSMER

Mi aludas, -- kie ni sercxu la plej proksiman kauxzon, ke sxia
malsana animo transiris al frenezeco?

REBEKKA

Kaj al kio utilas, ke vi perdigadas vin en tiaj cerbumadoj!

ROSMER

Mi ne povas eviti, Rebekka. Mi ne povas eviti tiun mordantan dubon,
ecx se mi arde volus.

REBEKKA

Ho, sed povas esti dangxere -- tiel konstante turnigxi cxirkaux tio
sola kaj peza.

ROSMER

(pasxadas maltrankvile kaj penseme cxirkauxe) Mi iel estus min
malkasxinta. Sxi eble estas rimarkinta, kiel felicxa mi sentigxis
depost vi venis al ni.

REBEKKA

Jes, sed, kara, se tiel tamen estus --!

ROSMER

Eblas, -- ke ne eskapis sxian atenton, ke ni legis la samajn librojn.
Ke ni sercxis unu la alian kaj priparolis la novajn aferojn. Sed mi
tute ne komprenas! Cxar mi estis ja cxiam zorgema por sxirmi sxin.
Kiam mi pripensas, aspektas ke mi ekstreme provis teni sxin ekster
tio nia. Aux cxu ne, Rebekka?

REBEKKA

Jes, jes, vi faris.

ROSMER

Kaj ankaux vi. Kaj tamen --! Ho tio cxi estas terure pripensi! Sxi do
pensadis, sxi, -- en sia malsana amo, -- silentis kaj silentis, --
observis nin, -- rimarkis cxion, kaj, -- kaj misinterpretis cxion.

REBEKKA

(premas la manojn) Ho, mi estus neniam veninta al Rosmersholm.

ROSMER

Ho, imagu kiel sxi suferis en silento! La malbonon, kiun sxi kredis
kaj en sia malsana cerbo konstruis kaj kunmetis pri ni. -- Cxu sxi
neniam parolis al vi pri io, kio povus doni al vi iun spuron?

REBEKKA

(kvazaux ekscitita) Al mi! Cxu vi kredas, ke mi tiaokaze restus cxi
tie tagon pli longe.

ROSMER

Ne, ne, mi komprenas. -- Ho, la lukto, kiun sxi luktis. Kaj luktis
sola, Rebekka. Malespera kaj tute sola. -- Kaj fine tiu emociiga --
akuzanta venko -- en la mueleja akvofalo.

(Li jxetas sin en la segxon cxe la skribotablo, apogas la brakojn sur
la tablon kaj kovras la vizagxon per la manoj.)

REBEKKA

(singardeme proksimigxas al li de malantauxe) Auxskultu nun, Rosmer.
Se estus en via potenco revoki Beate -- al vi -- al Rosmersholm, --
cxu vi volus?

ROSMER

Ho, kion scias mi fari aux ne fari. Mi nur havas penson pri tio sola,
-- kio estas nerevokebla.

REBEKKA

Vi estus ja nun komenconta vivi, Rosmer. Vi jam _estis_ komencinta.
Vi estis vin tute liberiginta -- al cxiuj flankoj. Vi sentis vin
gxoja kaj liberanima --

ROSMER

Ho jes, -- mi faris. -- Sed jen venas tiu peza premo.

REBEKKA

(malantaux li kun la manoj sur la segxodorso) Kiel rave estis, kiam
ni sidis en la sidcxambro en la krepusko. Kaj ni helpis unu la alian
fari planon por nova vivo. Vi volis preni lokon en la vivanta vivo,
-- en la vivo de la cxiutago, -- kiel vi esprimis vin. Vi volis iri
kiel liberiganta gasto de hejmo al hejmo. Gajni la animojn kaj la
volojn por vi. Krei nobelajn homojn cxirkauxe, -- en pli kaj pli
vastaj rondoj. Nobelojn.

ROSMER

Gxojajn nobelojn.

REBEKKA

Jes -- gxojajn.

ROSMER

Cxar estas la gxojo, kiu nobeligas la animojn, Rebekka.

REBEKKA

Cxu vi ne kredas, -- ke ankaux la sufero? La granda sufero?

ROSMER

Jes, -- se oni povus trapasi gxin. Trans gxin. Supere trans gxin.

REBEKKA

_Tion_ vi devas.

ROSMER

(peze skuas la kapon) Trans tio cxi mi neniam venos -- tute. Cxiam
restos dubo. Demando. Mi neniam plu estos glutanta _tion_, kio faras
la vivon mirinde gxuinda por vivi.

REBEKKA

(super la segxodorso, pli mallauxte) Al kio vi aludas, Rosmer?

ROSMER

(rigardas supren al sxi) Al la trankvila, gxoja senkulpeco.

REBEKKA

(pasxon malantauxen) Jes.
Senkulpeco. (mallonga pauxzo)

ROSMER

(kun la kubutoj sur la tablo, apogante la kapon en la mano kaj
antauxenrigardante) Kaj kiel sxi komprenis kombini. Kiel sisteme sxi
cxion kunmetis. Unue sxi komencas dubi pri mia ortodoksa kredo --.
Kiel povis sxi ekpensi _tion_ tiam? Sed sxi ekhavis la ideon. Kaj gxi
kreskis al certeco. Kaj jen, -- jes jen estis ja facile por sxi
akcepti cxion imageblan. (strecxas sin en la segxo kaj pusxas la
manojn tra la hararo) Ho, cxiuj tiuj frenezaj imagajxoj! Neniam povas
mi forigi ilin. Mi sentas. Mi scias. Senaverte ili venos jxetante sin
antauxen memorigante pri la mortinto.

REBEKKA

Kiel la blanka cxevalo en Rosmersholm.

ROSMER

Jes, tiel. Cxasante antauxen en la mallumo. En la silento.

REBEKKA

Kaj por tiu malbeata cerba sxpino vi volas malkapti la vivantan
vivon, kiun vi estis preta cxirkauxbraki.

ROSMER

Vi pravas, ke estas peze. Peze, Rebekka. Sed por mi ne estas elekto.
Kiel mi do savigxus el tio cxi!

REBEKKA

(malantaux la segxo) Kreante novajn rilatojn.

ROSMER

(ekmiras, suprenrigardas) Novajn rilatojn?

REBEKKA

Jes, novajn rilatojn al la ekstera mondo. Vivi, agi, trakti. Ne sidi
cxi tie cerbumante kaj kovante super nesolveblaj enigmoj.

ROSMER

(ekstaras) Novaj rilatoj? (pasxas trans la plankon, haltas apud la
pordo kaj revenas) Mi ekhavis demandon. Cxu ne ankaux vi faris al vi
jenan demandon, Rebekka?

REBEKKA

(spiras peze) Lasu min -- scii -- kiu gxi estas.

ROSMER

Kia kredas vi ke _nia_ rilato farigxos post cxi tiu tago?

REBEKKA

Mi pensas, ke nia amikeco eltenos -- kio ajn kio venos.

ROSMER

Ne estas gxuste tiel, ke mi pensis. Sed tio, kio unue kondukis nin
unu al la alia, -- kio kunligas nin tiel intime, -- nia komuna kredo
pri pura kunvivado inter viro kaj virino --

REBEKKA

Jes, jes, -- kio pri tio?

ROSMER

Mi pensas, ke tia rilato, -- nome kia la nia, -- cxu gxi ne konvenas
al vivo en trankvila, felicxa paco --?

REBEKKA

Kaj sekve!

ROSMER

Sed nun malfermigxas por mi vivo en lukto kaj malpaco kaj kun fortaj
animstatoj. Cxar mi _volas_ vivi mian vivon, Rebekka! Mi ne lasas
min frapigxi al la teron de teruraj eblecoj. Mi ne lasas al mi
preskribi mian viviron, nek de vivanto nek de -- de iu alia.

REBEKKA

Ne, ne, vi ne cedu! Estu tute libera viro, Rosmer!

ROSMER

Sed cxu vi scias, kion nun mi pripensas? Vi ne scias? Vi ne scias,
kiel mi povas liberigxi de cxiuj mordantaj memoroj, -- de la tuta
malgaja pasinteco?

REBEKKA

Nu!

ROSMER

Metante kontraux gxin novan, vivantan realecon.

REBEKKA

(palpante la segxodorson) Vivantan --? Kio estas -- tio?

ROSMER

(pli proksime) Rebekka, -- se mi nun demandus vin, -- cxu vi volas
farigxi mia dua edzino?

REBEKKA

(momenton muta, ekkrias en gxojo) Via edzino! Via --! Mi!

ROSMER

Bone. Ni provu. Ni du volas esti unu. Neniu malplena loko kusxu nun
post la mortinto.

REBEKKA

Mi -- en la loko de Beate --!

ROSMER

Kaj sxi estos for el la sagao. Tute for. Por cxiam kaj eterne.

REBEKKA

(mallauxte kaj treme) Cxu vi tion kredas, Rosmer?

ROSMER

Devas okazi! Devas! Mi ne povas, -- mi ne volas trairi la vivon kun
kadavro sur la dorso. Helpu min forjxeti gxin, Rebekka? Kaj ni
sufoku cxiujn memorojn en libereco, en gxojego, en pasio. Vi estu por
mi la sola edzino, kiun mi iam havis.

REBEKKA

(sinrege) Ne plu menciu tion. Mi neniam farigxos via edzino.

ROSMER

Kio! Neniam! Ho, cxu vi ne kredas, ke vi amus min? Cxu ne jam estas
ero da amo en nia amikeco!

REBEKKA

(kovras la orelojn kvazaux en timo) Ne parolu tiel, Rosmer! Ne diru
tiajxon!

ROSMER

(kaptas sxian brakon) Jes, jes, -- _estas_ gxermanta ebleco en nia
rilato. Ho, mi povas vidi, ke vi sentas la samon. Cxu ne, Rebekka?

REBEKKA

(denove firme kaj sinrege) Auxskultu nun. Mi al vi diras, -- ke se vi
dauxrigos, mi forlasos Rosmersholm.

ROSMER

Forlasos! Vi! Vi ne povas. Neeblas.

REBEKKA

Pli neeble estas, ke mi farigxu via edzino. Neniam en cxi mondo povos
mi tio farigxi.

ROSMER

(rigardas sxin mire) Vi diras "povos". Kaj tiel strange.
Kial vi ne povos?

REBEKKA

(kaptas ambaux liajn manojn) Kara amiko, -- pro vi mem kaj ankaux pro
mi, -- ne demandu kial. (malkaptas lin) Jen do, Rosmer.

(Sxi iras al la pordo maldekstre.)

ROSMER

De nun mi havas neniun alian demandon ol tiu sola -- kial?

REBEKKA

(turnas sin kaj rigardas lin) Jen estos finite.

ROSMER

Inter vi kaj mi?

REBEKKA

Jes.

ROSMER

Neniam farigxos finite inter ni du. Neniam vi forvojagxos de
Rosmersholm.

REBEKKA

(kun la mano sur la anso) Ne, mi ja ne faros. Sed se vi pli ofte
demandos min, -- estos tamen finite.

ROSMER

Tamen finite? Kiel --?

REBEKKA

Jes, cxar tiam mi iros la saman vojon, kian Beate iris. Nun vi scias,
Rosmer.

ROSMER

Rebekka --!

REBEKKA

(cxe la pordo, kapsignas malrapide) Nun vi scias. (Sxi eliras.)

ROSMER

(fiksrigardas kvazaux perdita al la fermita pordo, kaj diras al si
mem) Kio -- estas -- jeno?




TRIA AKTO


(La sidcxambro en _Rosmersholm_. La fenestroj kaj la antauxcxambra
pordo estas malfermitaj. La antauxtagmeza suno brilas ekstere.)

(_Rebekka West_, vestita kiel en la unua akto, staras apud la
fenestro. Sxi akvumas la plantojn kaj ordigas. Sxia krocxajxo kusxas
sur la apogsegxo. _Sinjorino Helseth_ pasxadas kun plumbroso en la
mano malpolvante la meblojn.)

REBEKKA

(Post ioma pauxzo) Estas strange, ke la pastoro restas tiom longe
supre hodiaux.

SINJORINO HELSETH

Ho, tion li ja ofte faras. Sed nun li baldaux malsupren venos, mi
opinias.

REBEKKA

Vi vidis lin, cxu?

SINJORINO HELSETH

Nur pase. Kiam mi supren portis la kafon, li pasxadis en la
dormocxambro finvestante sin.

REBEKKA

Mi demandas, cxar hieraux li ne estis tute sanaspekta.

SINJORINO HELSETH

Ne, li ja tiel aspektis. Kaj mi imagas, cxu ne estas io inter li kaj
lia bofrato.

REBEKKA

Kio tio do estus, vi pensas?

SINJORINO HELSETH

Mi ne povas scii. Eble estas tiu Mortensgard, kiu incitis ilin unu al
la alia.

REBEKKA

Eblas. -- Cxu vi scias ion pri tiu Mortensgard?

SINJORINO HELSETH

Ne ne. Kiel povas la frauxlino tiel pensi? Tia ulo kia li estas!

REBEKKA

Vi aludas cxar li eldonas tiun fian gazeton?

SINJORINO HELSETH

Ho, ne estas nur pro _tio_. -- La frauxlino certe auxdis, ke li
ricevis infanon kun edzinigxinta virino, de kiu la edzo estis
forkurinta?

REBEKKA

Mi auxdis tion onidire. Sed tio estis longe antaux ol mi alvenis.

SINJORINO HELSETH

Jes Dio, li tiam estis tute juna. Kaj sxi estus devinta havi pli
bonan prudenton ol li. Edzinigi sxin li ja ankaux volis. Sed tio ne
permesigxis. Kaj pro tio li ja akre suferis. -- Sed poste tiu
Mortensgard prosperis, li. Estas multaj, kiuj sercxas _tiun_ viron.

REBEKKA

La plimulto de malaltstataj homoj turnas sin prefere al li, kiam io
okazas.

SINJORINO HELSETH

Ho, povus esti ankaux aliuloj ol tiuj malaltstataj --

REBEKKA

(ekrigardas sxin kasxe) Cxu?

SINJORINO HELSETH

(apud la sofo, malpolvigas kaj balaas vigle) Povus esti tiaj homoj,
pri kiuj oni ne unue pensis tion, frauxlino.

REBEKKA

(ordigas la florojn) Nu, tio estas io kion vi nur kredas, sinjorino
Helseth. Cxar _vi_ ja ne povas scii tiajxon tiel decide.

SINJORINO HELSETH

La frauxlino opinias, ke mi ne povas scii, cxu? Jes, certe mi povas.
Cxar, -- se mi fine eldiru, -- mi mem foje portis leteron al
Mortensgard.

REBEKKA

(turnas sin) Ne, -- cxu vi!

SINJORINO HELSETH

Jes, mi efektive faris. Kaj tiu letero estis ecx skribita cxi tie en
Rosmersholm.

REBEKKA

Vere, sinjorino Helseth?

SINJORINO HELSETH

Jes, je mia fido, gxi estis. Kaj sur bela papero gxi estis skribita.
Kaj bela rugxa sigelvakso estis metita ekstere.

REBEKKA

Kaj _vi_ konfidigxis porti gxin? Jes, kara sinjorino Helseth, ne
estas malfacile diveni de kiu gxi estis.

SINJORINO HELSETH

Nu?

REBEKKA

Kompreneble de sinjorino Rosmer en sxia malsaneco --

SINJORINO HELSETH

Estas frauxlino West, kiu _tion_ diras, kaj ne mi.

REBEKKA

Sed kio estis skribita en tiu letero? Nu, ja, -- tion vi ne povas
scii.

SINJORINO HELSETH

Hm, povus esti, ke mi tamen scias.

REBEKKA

Cxu sxi diris al vi, kion sxi skribis?

SINJORINO HELSETH

Ne, ne gxuste tiel. Sed kiam Mortensgard estis gxin leginta, li
komencis pridemandi min kaj profunde kaj longe, kaj tiel mi komprenis
kio estis en gxi.

REBEKKA

Kion vi kredas ke estis en gxi? Ho kara, bona sinjorino Helseth, diru
al mi!

SINJORINO HELSETH

Ne, frauxlino. Ne por cxio en la mondo.

REBEKKA

Ho, al mi vi povas ja paroli. Ni estas ja tiaj bonaj amikinoj.

SINJORINO HELSETH

Dio gardu min por ion diri al vi pri _tio_, frauxlino. Mi ne povas
ion alian diri, ol ke estis io malbela, kion ili estis kredigintaj al
la bedauxrinda malsana sinjorino.

REBEKKA

Kiu kredigis tion al sxi?

SINJORINO HELSETH

Malbonaj homoj, frauxlino West. Malbonaj homoj.

REBEKKA

Malbonaj --?

SINJORINO HELSETH

Jes, tion mi dufoje diras. Vere malbonaj homoj ili estus estintaj.

REBEKKA

Kaj cxu vi divenas kiuj ili estis?

SINJORINO HELSETH

Ho, mi ja scias kion mi kredas. Sed Dio gardu _mian_ busxon. Tamen
cxirkauxiras en la urbo iu sinjorino -- hm!

REBEKKA

Mi vidas je vi, ke estas sinjorino Kroll.

SINJORINO HELSETH

Jes, sxi estas io aparta, sxi. Al mi sxi ja cxiam tenis sin altece.
Kaj al vi sxi neniam havis simpatian okulon.

REBEKKA

Cxu vi opinias, ke sinjorino Rosmer estis mense plene sana, kiam sxi
skribis tiun leteron al Mortensgard?

SINJORINO HELSETH

Estas strange pri la prudento, frauxlino. Tute freneza mi opinias,
ke sxi ne estis.

REBEKKA

Sed sxi ja farigxis freneza, kiam sxi sciigxis, ke sxi ne povis naski
infanojn. Estis _tiam_ ke la malsano erupciis.

SINJORINO HELSETH

Jes _tio_ frapis sxin tre forte, la bedauxrinda sinjorino.

REBEKKA

(prenas la krocxajxon kaj eksidas apud la fenestro) Cetere, -- cxu ne
ankaux vi opinias, ke _tio_ funde estis bona por la pastro, sinjorino
Helseth?

SINJORINO HELSETH

Kio, frauxlino.

REBEKKA

Ke ne venis infanoj. Cxu?

SINJORINO HELSETH

Hm, mi ne vere scias, kion al tio diri.

REBEKKA

Jes, kredu min. Estis la pli bona por li. Por pastoro Rosmer ne
konvenas auxskultadi infankriadon.

SINJORINO HELSETH

Infanetoj ne krias en Rosmersholm, frauxlino.

REBEKKA

(rigardas sxin) Ili ne krias, cxu?

SINJORINO HELSETH

Ne. En cxi tiu bieno la infanetoj neniam kriis, tiom longe kiom homoj
memoras.

REBEKKA

Vere strange.

SINJORINO HELSETH

Jes, cxu ne strange. Sed estas eco en la parencaro. Kaj aldone estas
alia stranga afero. Kiam ili farigxas pli grandaj, ili neniam ridas.
Neniam ridas tiom longe kiom ili vivas.

REBEKKA

Estus vere strange --

SINJORINO HELSETH

Cxu la frauxlino unu solan fojon vidis aux auxdis la pastoron ridi?

REBEKKA

Ne, -- kiam mi pripensas, mi preskaux samopinias, ke vi pravas. Sed
sxajnas al mi, ke la homoj ja ne multe ridas en cxi tiu distrikto.

SINJORINO HELSETH

Ili ne faras. Tio komencis en Rosmersholm, lauxdire. Kaj eble
disvastigxis kvazaux iu infekto, ankaux tio, mi opinias.

REBEKKA

Vi estas pensema virino, vi, sinjorino Helseth.

SINJORINO HELSETH

Ho, la frauxlino ne moku min --. (auxskultas) Tsx, tsx, -- la pastoro
malsuprenvenas. Li ne sxatas vidi la balailon cxi tie. (Sxi eliras
tra la pordo dekstre.)

(_Johannes Rosmer_, kun bastono kaj cxapelo en la mano, venas de la
antauxcxambro.)

ROSMER

Bonan matenon, Rebekka.

REBEKKA

Bonan matenon, kara. (iom poste; krocxas) Vi eliros, cxu?

ROSMER

Jes.

REBEKKA

La vetero estas ja bela.

ROSMER

Vi ne venis al mi cxi-matene.

REBEKKA

Ne, -- mi ne faris. Ne hodiaux.

ROSMER

Cxu ankaux poste vi ne faros?

REBEKKA

Ho, mi ankoraux ne scias.

ROSMER

Cxu estas io posxte por mi?

REBEKKA

"La Gubernia Gazeto" venis.

ROSMER

"La Gubernia Gazeto" --!

REBEKKA

Gxi kusxas tie sur la tablo.

ROSMER

(metas cxapelon kaj bastonon flanken) Cxu estas io --?

REBEKKA

Jes.

ROSMER

Kaj vi ne sendis gxin supren --

REBEKKA

Vi suficxe frue legos gxin.

ROSMER

Nu tiel. (prenas la gazeton kaj legas starante apud la tablo) -- Cxu!
-- -- "ne povas suficxe averti kontraux senkarakteraj dizertuloj" --.
(rigardas sxin) Ili nomas min dizertulo, Rebekka.

REBEKKA

Ili ne mencias nomon.

ROSMER

Estas ja la sama. (legas pluen) "kasxitaj perfiduloj kontraux la
bona tasko" --. -- "Judasnaturoj, kiuj senhonte konfesas
sian defalon, tuj kiam ili opinias, ke la avantagxa kaj plej profita
momento venis". "Senrespekta atenco al la memoro de honorindaj
antauxuloj" --. -- "dum atendo ke la potenculoj de la momento ne
forgesas konvenan rekompencon". (metas la gazeton sur la tablon)
Kaj tiel ili skribas pri mi. Tiuj, kiuj konas min de post longe kaj
intime. Tion kion ili mem ne kredas. Tion en kio ili scias ke ne
ekzistas vera vorto, -- ili tamen skribas.

REBEKKA

Estas ankoraux pli.

ROSMER

(denove prenas la gazeton) -- "pardonon pro nesperta
jugxpovo" --. -- "korupta influo, -- eble ankaux etendita
al aferoj, kiujn ni ne volas fari temon por publika priparolo aux
plendo" --. (rigardas sxin) Kion tio aludas?

REBEKKA

Ili celas min, komprenu.

ROSMER

(formetas la gazeton) Rebekka, -- tio cxi estas konduto de
malhonestuloj.

REBEKKA

Jes, sxajnas al mi, ke ili ne rajtas mokriprocxi Mortensgard.

ROSMER

(pasxadas sur la planko) Savo estas necesa. Cxio bona en la homo
pereas, se tio cxi permesigxas dauxri. Sed gxi ne faru! Ho, kiom
gxoja, -- kiom gxoja mi sentus min, se mi kapablus iomete lumigi en
tiu suspektinda abomeneco.

REBEKKA

(ekstaras) Jes, cxu ne? En tio cxi vi povas vivi por io granda kaj
glora.

ROSMER

Imagu, se mi povus veki ilin al memrekono. Igi ilin penti kaj honti
pri si mem. Proksimigi ilin unu al la alia neofendeme, -- en amo,
Rebekka.

REBEKKA

Jes, metu cxiujn viajn kapablojn en tion, kaj vidu ke vi gajnos.

ROSMER

Sxajnas al mi, ke mi devus sukcesi. Ho, kia felicxego estus vivi la
vivon. Ne plu malamika lukto. Nur konkurado. Cxiuj okuloj rigardante
la saman celon. Cxiuj voloj, cxiuj animoj progresantaj, -- supren, --
cxiu laux sia propra naturdonita vojo. Felicxo por cxiuj, -- kreita
per cxiuj. (ekrigardas eksteren, skuigxas kaj diras peze) Ah! Ne per
mi.

REBEKKA

Ne --? Ne per vi?

ROSMER

Ecx ne _por_ mi.

REBEKKA

Ho, Rosmer, ne lasu la dubon preni vin.

ROSMER

Felicxo, -- kara Rebekka, -- felicxo estas unue la trankvila, gxoja,
sekura sento de senkulpeco.

REBEKKA

(rigardas antauxen) Jes, tio pri kulpo --.

ROSMER

Ho, pri tio vi ne povas jugxi. Sed mi --

REBEKKA

Neniel vi!

ROSMER

(montras tra la fenestro) La akvofalo.

REBEKKA

Ho Rosmer --!

(_Sinjorino Helseth_ enrigardas tra la pordo dekstre.)

SINJORINO HELSETH

Frauxlino!

REBEKKA

Poste, poste. Ne nun.

SINJORINO HELSETH

Nur unu vorto, frauxlino.

(_Rebekka_ iras al la pordo. _Sinjorino Helseth_ diras ion al sxi.
Momenton ili parolas flustre kune. _Sinjorino Helseth_ kapsignas kaj
eliras.)

ROSMER

(maltrankvila) Cxu estis io por mi?

REBEKKA

Ne, nur dommastrinaj aferoj. -- Nun vi devus eliri en la fresxan
aeron, kara Rosmer. Iri vere longe, vi devus.

ROSMER

(prenas la cxapelon) Jes, venu. Kaj ni iru kune.

REBEKKA

Ne, kara, mi ne povas nun. Iru sola. Sed forjxetu tiujn pezajn
pensojn. Promesu al mi.

ROSMER

Tiujn mi neniam povos forjxeti de mi, -- mi timas.

REBEKKA

Ho, cxu io tiel senbaza povu kapti vin tiel forte --!

ROSMER

Bedauxrinde, -- gxi ne estas senbaza. Mi kusxis pensadante la tutan
nokton. Beate eble tamen gxuste vidis.

REBEKKA

Kiel do?

ROSMER

Gxuste vidis, kiam sxi kredis, ke mi amas vin, Rebekka.

REBEKKA

Gxuste vidis en _tio_?

ROSMER

(metas la cxapelon sur la tablon) Mi pensadas pri tiu demando, -- cxu
ni du la tutan tempon ruzis nin mem -- kiam ni nomis nian rilaton
amikecon.

REBEKKA

Cxu vi aludas, ke gxi same gxuste povus nomigxi --?

ROSMER

-- amo. Jes, mi pensas tion. Ecx dum kiam Beate vivis, estis vi, al
kiu mi donis miajn pensojn. Estis sole vi al kiu mi sopiris. Estis
cxe vi, ke mi sentis tiun trankvilan, gxojan, senavidan felicxon.
Kiam ni vere pripensas, Rebekka, -- nia kuna vivo komencis kiel
dolcxa, sekreta infana enamigxo. Sen postuloj kaj sen revoj. Cxu ne
ankaux vi sentis tiel? Diru!

REBEKKA

(luktas kun si mem) Ho, -- mi ne scias kion respondi.

ROSMER

Kaj estas tiu intima vivo, kunaj unu al la alia kaj por ni reciproka,
kiun ni prenis por amikeco. Ne, kara, -- nia rilato estis spirita
geedzeco -- eble tuj post la unuaj tagoj. Tial estas kulpo en mi. Mi
ne rajtis, -- ne rajtis pro Beate.

REBEKKA

Ne rajtis vivi felicxe? Cxu vi tion kredas, Rosmer?

ROSMER

Sxi rigardis nian rilaton per la okuloj de _sxia_ amo. Jugxis nian
rilaton laux la speco de _sxia_ amo. Kompreneble. Beate ne povis
jugxi alimaniere ol sxi faris.

REBEKKA

Sed kiel vi povas kulpigi vin mem pro la iluzioj de Beate?

ROSMER

Pro amo al mi, -- _sia_maniere, -- sxi jxetis sin en la akvofalon.
Tiu fakto staras firma, Rebekka. El gxi mi neniam liberigxos.

REBEKKA

Ho, ne pensu pri io alia ol la granda, bela tasko, por kiu vi oferis
vian vivon!

ROSMER

(skuas la kapon) Gxi neniam estos realigebla. Ne de mi. Ne post tio,
kion mi nun scias.

REBEKKA

Kial ne de vi?

ROSMER

Cxar neniam gajnos afero, kiu fontis en kulpo.

REBEKKA

(ekdire) Ho tiu hereda dubo, -- hereda timo, -- heredaj skrupuloj.
Ili parolas cxi tie pri mortuloj, kiuj reaperas kiel kuregantaj,
blankaj cxevaloj. Sxajnas al mi, ke tio cxi estas io tia.

ROSMER

Estu tio, kiel tio estu. Kion tio helpus, kiam mi ne povas kvitigi
min je tio? Kaj kredu min, Rebekka. Estas kiel mi diras. Afero kiu
gajnu dauxran venkon, -- tiu estu antauxen portata de gxoja kaj
senkulpa homo.

REBEKKA

Cxu la gxojo por _vi_ do estas tute ne malhavebla, Rosmer?

ROSMER

La gxojo? Jes, kara, -- gxi estas.

REBEKKA

Por vi, kiu neniam povas ridi?

ROSMER

Tamen. Kredu, ke mi havas grandan talenton por esti gxoja.

REBEKKA

Nun vi promenadu, kara. Longe, -- tre longe. Cxu vi auxdas? -- Jen
via cxapelo. Kaj jen via bastono.

ROSMER

(prenas ambaux) Dankon. Kaj vi akompanos?

REBEKKA

Ne, ne, mi ne povas nun.

ROSMER

Nu ja. Vi tamen estas kun mi.

(Li eliras tra la antauxcxambro. Iom poste _Rebekka_ ekrigardas de
malantaux la malfermita pordo. Poste sxi iras al la pordo dekstre.)

REBEKKA

(malfermas kaj diras duonlauxte) Nun jen, sinjorino Helseth. Nun vi
povas enlasi lin. (Sxi iras al la fenestro.)

(Mallonge poste _rektoro Kroll_ envenas de dekstre. Li salutas
silente kaj formale kaj tenas la cxapelon en la mano.)

KROLL

Li do eliris?

REBEKKA

Jes.

KROLL

Cxu li kutimas promeni longe?

REBEKKA

Ho jes. Sed hodiaux mi ne certas. Kaj se vi ne volas renkonti lin --

KROLL

Ne, ne. Estas vi al kiu mi volas paroli. Kaj nur duope.

REBEKKA

Do urgxas uzi la tempon. Eksidu, sinjoro rektoro.

(Sxi eksidas en la apogsegxon cxe la fenestro. _Rektoro Kroll_
eksidas sur segxon apud sxi.)

KROLL

Frauxlino West, -- vi apenaux povas percepti, kiom profunde kaj
dolore tusxas mian koron -- tiu sxangxo, kiu okazis en Johannes
Rosmer.

REBEKKA

Ni estis pretaj, ke tiajxo okazus -- en la komenco.

KROLL

Nur en la komenco?

REBEKKA

Rosmer havis la certan esperon, ke frue aux malfrue vi irus kun li.

KROLL

Mi!

REBEKKA

Kaj vi kaj cxiuj liaj aliaj amikoj.

KROLL

Jen vidu! Tiel malforta estas lia jugxkapablo, kiam temas pri homoj
kaj rilatoj en la vivo.

REBEKKA

Cetere, -- kiam li nun sentas devige liberigi sin al cxiuj flankoj --

KROLL

Jes, sed vidu, -- estas gxuste _tio_, kion mi ne kredas.

REBEKKA

Kion vi do kredas?

KROLL

Mi kredas, ke estas _vi_, kiu staras malantaux cxio.

REBEKKA

Tion kredigis al vi via edzino, rektoro Kroll.

KROLL

Ne gravas de kiu mi havas la ideon. Sed certe estas, ke mi portas
fortan dubon, -- ege fortan dubon, mi diras, -- kiam mi pripensas kaj
analizas vian tutan konduton ekde via alveno cxi tien.

REBEKKA

(rigardas lin) Sxvebas en mia memoro, ke estis tempo, kiam vi portis
fortan fidon al mi, kara rektoro. Varman fidon mi dirus.

KROLL

(mallauxte) Kiun viron vi ne povus sorcxi, -- kiam vi celus?

REBEKKA

Cxu mi celis --!

KROLL

Jes, vi celis. Tiel stulta mi ne plu estas, ke mi imagas al mi, ke
estis iu sento en la ludo. Vi nepre volis arangxi por vi eniron en
Rosmersholm. Fikse lokigi vin cxi tie. Pri tio mi helpus vin. Nun mi
vidas.

REBEKKA

Vi do tute forgesis, ke estas Beate, kiu petegis al mi translokigxi
cxi tien.

KROLL

Jes, kiam vi estis ankaux sxin sorcxinta. Aux cxu povas nomigxi
amikeco, kion sxi sentis por vi? Gxi sxangxigxis al diigo, -- al
adoro. Gxi ekscesigxis al, -- kion nomi gxin? -- al ia desperata
enamigxo. Jes, tiu estas la gxusta vorto.

REBEKKA

Vi devas nepre memori la staton de via fratino. Pri mi, mi certas, ke
oni ne povas diri, ke mi iel estas ekzaltita.

KROLL

Certe ne. Sed des pli dangxera vi farigxas por la homoj, kiujn vi
volas superpotenci. Vi facile agas intence kaj laux difinita planado,
-- gxuste cxar vi portas fridan koron.

REBEKKA

Fridan? Cxu vi certas?

KROLL

Nun mi tute certas. Alie vi ne estus povinta restadi cxi tie jaron
post jaro sekvante vian celon tiel neskueble. Nu jes, -- vi atingis,
kion vi volis. Vi prenis lin kaj la tuton en vian potencon. Sed por
realigi tion, vi ne detenis vin fari lin malfelicxa.

REBEKKA

Ne estas vero. Ne estas mi. Estas vi mem, kiu faris lin malfelicxa.

KROLL

Mi, cxu!

REBEKKA

Jes, kiam vi pusxis lin en la imagon, ke li estas kulpa pri la terura
fino de Beate.

KROLL

Nu, tio do tusxis lin tiel profunde?

REBEKKA

Tion vi do povas imagi. Tiel mola animo kiel la lia --

KROLL

Mi pensis, ke tielnomata liberigita viro scius malrespekti cxiujn
skrupulojn. -- Sed jen tiel do estas! Ho jes, -- funde mi ja tion
sciis. La posteulo de tiuj viroj, kiuj cxi tie el la portretoj
rigardas nin, -- li evitos eltiri sin de tio, kio nevendeble pasis
kiel heredajxo de generacio al generacio.

REBEKKA

(rigardas penseme antauxen) Johannes Rosmer havas profundajn radikojn
en la parencaro. Certe kaj vere.

KROLL

Jes, kaj tion vi devus respekti, se vi havus bonkorecon por li. Sed
kompreneble vi ne povis atenti tiajn konsiderojn. Viaj kondicxoj
estas ja grandege malsimilaj al la liaj.

REBEKKA

Al kiaj kondicxoj vi aludas?

KROLL

Mi pensas pri la kondicxoj en la komenco. En la origino, -- frauxlino
West.

REBEKKA

Nu tiel. Jes, vere -- mi venis el tre malricxaj kondicxoj. Sed tamen
--

KROLL

Ne estas stato kaj pozicio, al kiuj mi aludas. Mi pensas pri la
moralaj kondicxoj.

REBEKKA

Kondicxoj --? Por kio?

KROLL

Ke vi entute koncipigxis

REBEKKA

Kion vi jen do diras!

KROLL

Mi tion diras nur, cxar gxi klarigas vian tutan konduton.

REBEKKA

Tion mi ne komprenas. Mi volas cxion scii!

KROLL

Mi vere opiniis, ke vi jam cxion scias. Alie estus strange, ke vi
lasis vin adopti de doktoro West --

REBEKKA

(ekstaras) Ah, tiel! Nun mi komprenas.

KROLL

-- ke vi prenis lian nomon. La nomo de via patrino estis Gamvik.

REBEKKA

(pasxas sur la planko) Mia patra nomo estis Gamvik, sinjoro rektoro.

KROLL

La okupo de via patrino devis ja ofte meti sxin en rilaton kun la
distrikta kuracisto.

REBEKKA

Vi pravas.

KROLL

Kaj li prenas vin al si, -- tuj kiam via patrino mortis. Li traktas
vin severe. Sed tamen vi restas cxe li. Vi scias, ke li postlasos al
vi ecx ne sxilingon. Vi ricevis ja nur keston da libroj. Kaj tamen vi
persistas cxe li. Indulgas lin. Vartas lin ecx al la fino.

REBEKKA

(cxe la pordo, rigardas lin moke) Kaj cxar mi cxion tion faris, --
tion vi klarigas per kredo, ke estis io malcxasta, -- io krima en mia
ekesto!

KROLL

Kion vi faris por li, mi deduktas el senpera filina instinkto. Vian
tutan vivadon ceteran mi rigardas kiel sekvon de via origino.

REBEKKA

(impete) Sed ne trovigxas vera vorto en tio, kion vi diras! Kaj mi
povas pruvi! Cxar doktoro West ne estis veninta al Finnmark, kiam mi
naskigxis.

KROLL

Pardonu, -- frauxlino. Li alvenis la jaron antauxe. Tion mi esploris.

REBEKKA

Vi eraras, mi diras! Vi tute eraras!

KROLL

Vi diris antauxhieraux, ke vi havas dudek naux jarojn. Estas en la
trideka.

REBEKKA

Cxu? Cxu mi diris?

KROLL

Jes. Vi faris. Kaj el tio mi povas kalkuli --

REBEKKA

Haltu! Ne helpas kalkuli. Cxar mi povas same bone tuj diri al vi: Mi
estas unu jaron pli agxa ol mi sxajnigas.

KROLL

(ridetas dubeme) Vere? Jen io nova. Kiel tio okazis?

REBEKKA

Kiam mi plenumis la dudek-kvinan, sxajnis al mi, -- senedza kia mi
estis, -- ke mi farigxis tro maljuna. Kaj mi decidis mensogi pri unu
jaro.

KROLL

Vi? Liberigita virino. Cxu vi havas antauxjugxojn rilate al geedzigxa
agxo?

REBEKKA

Jes, estis ege stulte, -- kaj ankaux ridinde. Sed cxiam alpendigxas
io aux alia, de kio oni ne povas liberigi sin. Ni ja estas tiaj.

KROLL

Jen do pri tio. Sed la kalkulo tamen povas esti gxusta. Cxar doktoro
West faris rapidan viziton tie la jaron antaux ol li dungigxis.

REBEKKA

(ekkrias) Ne estas vero!

KROLL

Cxu ne vero?

REBEKKA

Ne. Cxar tion patrino neniam menciis.

KROLL

Cxu sxi ne faris?

REBEKKA

Ne, neniam. Kaj ankaux ne doktoro West. Neniam per sola vorto.

KROLL

Cxu ne estus, cxar ili ambaux havis kauxzojn por transsalti jaron?
Kiel _vi_ faris, frauxlino West. Estas eble karakterizajxo en la
parencaro.

REBEKKA

(pasxadas cxirkauxe, pugnigas kaj tordas la manojn) Ne eblas. Estas
nur io, kion vi volas kredigi al mi. Neniam je la mondo ke tio cxi
estas vero. Ne povas esti vero! Neniam je la mondo --!

KROLL

(ekstaras) Sed kara, -- kial je Dio vi ekscitigxas? Vi vere
konsternas min! Kion mi kredu kaj pensu --!

REBEKKA

Nenion. Vi nek kredu nek pensu ion ajn.

KROLL

Do vi vere devas klarigi al mi, kial vi pri tiu ebleco, -- tiel forte
reagas.

REBEKKA

(regas sin) Estas ja tute simple, rektoro Kroll. Mi ne volas esti
traktata kiel nelegitima naskigxinto.

KROLL

Nu tiel. Nu ja, ni nur notu tiun klarigon -- gxis plue. Sed vi do
konservis iun -- antauxjugxon ankaux je tiu punkto.

REBEKKA

Jes, eble mi do faris.

KROLL

Nu, mi opinias, ke estas same pri la plimulto de tio, kion vi nomas
vian liberecon. Vi legis kaj kaptis aron da novaj ideoj. Vi sciigxis
pri esploro en diversaj regionoj, -- esploroj, kiuj aspekte renversas
grandan parton de tio cxe ni gxis nun nerenversebla kaj neatakebla.
Sed cxio tio restas nur scio en vi, frauxlino West. Nur scio. Gxi ne
eniris vian sangon.

REBEKKA

(dubeme) Eble vi pravas.

KROLL

Jes, nur provu vin mem, kaj vi vidos! Kaj kiam tiel estas pri vi, oni
ja komprenas kiel statas pri Johannes Rosmer. Estas ja pura, klara
frenezajxo, -- tiel jxeti sin gxuste en la pereon, kiam _li_ volas
malkasxe ekstari kaj konfesi sin apostato! Imagu, -- li kun tiu
timemo en la animo! Imagu _lin_ elpelita, -- persekutata de la rondo
al kiu li gxis nun apartenis. Elmetata al senkonsideraj atakoj de la
elstaraj altuloj en la socio. Neniam en sia vivo li estos viro por
kontrauxstari tion.

REBEKKA

Li _devas_ kontrauxstari! Nun estas tro malfrue por retiri sin.

KROLL

Ne tro malfrue. Neniel. Kio okazis, ni povas silentigi, -- aux estas
almenaux klarigebla kiel nura pasinta, ecx se bedauxrinda, eraro. Sed
-- unu dispozicio tamen estas ja nepre necesa.

REBEKKA

Kaj kiu estas gxi?

KROLL

Vi devas konvinki lin legxigi la rilaton, frauxlino West.

REBEKKA

La rilaton al mi?

KROLL

Jes. Vi devas konvinki lin tiel.

REBEKKA

Vi do absolute ne povas liberigi vin de la opinio, ke nia rilato
bezonas -- esti legxigxinta, kiel vi diras?

KROLL

Mi ne volas ekrilati pli proksime en la aferon mem. Sed vere mi
opinias esti observinta, ke _tie_ kie estas plej facile rompi cxiujn
tielnomatajn antauxjugxojn, estas en -- hm --

REBEKKA

-- en la rilato inter viro kaj virino, vi aludas?

KROLL

Jes, -- sincere dirite, -- tion mi opinias.

REBEKKA

(pasxadas sur la planko kaj rigardas tra la fenestro) Mi estus
dirinta, -- ke tiel estus ke vi pravus, rektoro Kroll.

KROLL

Kion vi per tio aludas? Vi esprimas vin tiel strange.

REBEKKA

Cxu! Sed ni ne parolu pli pri tiuj aferoj. -- Ah, -- jen li venas.

KROLL

Jam nun! Mi do foriros.

REBEKKA

(al li) Ne, -- restu. Cxar nun vi ion auxdos.

KROLL

Ne nun. Sxajnas al mi ke mi ne toleras vidi lin.

REBEKKA

Mi petas, -- restu. Faru. Aux vi pentos poste. Estas la lasta fojo,
ke mi petas al vi pri io.

KROLL

(rigardas sxin surprize kaj demetas la cxapelon) Nu do, frauxlino
West. Tiel do estu.

(Silente dum momento. _Johannes Rosmer_ envenas de la antauxcxambro.)

ROSMER

(vidas la _rektoron_, haltas cxe la pordo) Cxu! -- _Vi_ cxi tie!

REBEKKA

Li preferus ne renkonti vin, kara.

KROLL

(auxtomate) Kara!

REBEKKA

Jes, sinjoro rektoro. Rosmer kaj mi -- ni amike parolas unu al la
alia. La rilato inter ni kondukis al tio.

KROLL

Cxu _tio_ estas, kion vi promesis, ke mi auxdu?

REBEKKA

Kaj _tion_ -- kaj ion pli.

ROSMER

(proksimas) Kion celas la vizito hodiaux?

KROLL

Mi volis ankorauxfoje provi haltigi vin kaj gajni vin reen.

ROSMER

(montras al la gazeto) Post tio kio estas skribita _tie_?

KROLL

Mi ne skribis tion.

ROSMER

Cxu vi faris elpasxon por reteni tion?

KROLL

Tio estus nepravigebla al la afero, kiun mi servas. Cetere gxi ne
estis en mia povo.

REBEKKA

(sxiras la gazeton en pecojn, kuncxifas ilin kaj jxetas ilin
malantaux la fornon.) Jen. Nun gxi estas el la vido. Kaj ke gxi
ankaux estu el la animo. Cxar ne venos pli el tiajxo, Rosmer.

KROLL

Ho, se vi tion povus _tiel_ ordigi.

REBEKKA

Venu, kaj ni eksidu karaj. Cxiuj tri. Kaj mi diros cxion.

ROSMER

(eksidas auxtomate) Kio estas al vi, Rebekka! Tiu sinistra trankvilo
--. Kio estas?

REBEKKA

La trankvilo de la decido. (eksidas) Eksidu ankaux vi, rektoro.

(_Rektoro Kroll_ prenas lokon en la sofo.)

ROSMER

Decido, vi diras? Kiu decido?

REBEKKA

Mi volas redoni al vi, kion vi bezonas por vivi la vivon. Vi rericevu
vian gxojan senkulpecon, kara amiko.

ROSMER

Sed kion tio signifas!

REBEKKA

Mi volas nur rakonti. Nenio alia bezonigxas.

ROSMER

Nu!

REBEKKA

Kiam mi venis cxi tien el Finnmark -- kune kun doktoro West, --
sxajnis al mi, ke kvazaux malfermigxis por mi nova, granda, vasta
mondo. La doktoro estis al mi instruinta iom el cxio. Cxiujn scietojn
miajn pri la vivo tiam. (luktante kaj apenaux auxdeble) Kaj jen --

KROLL

Kaj jen?

ROSMER

Sed, Rebekka, -- tion cxi mi ja scias.

REBEKKA

(fortigas sin) Jes, ja, -- vi pravas. Vi scias _suficxe_ pri tio.

KROLL

(rigardas sxin fikse) Eble mi foriru.

REBEKKA

Ne, sidu, kara rektoro. (al Rosmer) Estis ja _tio_, vidu, -- ke mi
volis partopreni en la nova tempo, kiu rompis al si vojon. Partopreni
en la novaj ideoj. -- Rektoro Kroll iun fojon rakontis al mi, ke
Ulrik Brendel dum tempo havis grandan potencon super vi, dum vi
ankoraux estis knabo. Sxajnis al mi, ke mi povus denove revivigi
tion.

ROSMER

Cxu vi venis cxi tien kun kasxa intenco --?

REBEKKA

Mi deziris, ke ni du iru kune antauxen en libereco. Cxiam antauxen.
Cxiam plu antauxen. -- Sed staris ja tiu sombra, netransirebla muro
inter vi kaj la tuta, plena liberigxo.

ROSMER

Kiun muron vi aludas?

REBEKKA

Mi pensas, Rosmer, ke vi ne povis libere kreski, krom en la klara
sunbrilo. Kaj vi malfortigxadis kaj defaladis cxi tie en la sombro de
tia geedzeco.

ROSMER

Neniam antauxe vi parolis al mi pri mia geedzeco _tia_maniere.

REBEKKA

Ne, mi ne kuragxis, cxar tiaokaze mi estus vin timiginta.

KROLL

(kapsignas al Rosmer) Cxu vi auxdas _tion_?

REBEKKA

(dauxrigas) Sed mi bone komprenis kie estas via savo. La sola savo.
Kaj jen mi agis.

ROSMER

Al kiuj agoj vi aludas?

KROLL

Cxu per tio vi volas diri, ke --!

REBEKKA

Nu, Rosmer, --. (ekstaras) Restu sidanta ankaux vi, rektoro Kroll.
Sed nun mi malkasxigu. Ne estis vi, Rosmer. Vi estas senkulpa. Estis_
mi_, kiu logis --, kiu kauxzis, ke Beate logigxis sur la vojojn de
deliro --

ROSMER

(eksaltas) Rebekka!

KROLL

(ekstaras de la sofo) -- sur la vojojn de deliro!

REBEKKA

Sur la vojojn, -- kiuj kondukis al la akvofalo. Nun vi ambaux scias.

ROSMER

(kvazaux paralizita) Sed mi ne komprenas --. Kion sxi estas diranta?
Mi komprenas ecx ne vorton --!

KROLL

Ho jes. Mi komencas kompreni.

ROSMER

Sed kion vi do faris! Kion vi do povis diri al sxi? Estas ja nenio.
Tute nenio!

REBEKKA

Sxi eksciis, ke vi estis vin laboriganta el la malnovaj antauxjugxoj.

ROSMER

Jes, sed tion mi ja ne tiam faris.

REBEKKA

Mi sciis, ke vi baldaux farus.

KROLL

(kapklinas al _Rosmer_) Aha!

ROSMER

Kaj jen? Kio pli? Nun mi volas scii ankaux la reston.

REBEKKA

Iom poste -- mi petegis al sxi permeson foriri de Rosmersholm.

ROSMER

Kial vi volis foriri -- tiam?

REBEKKA

Mi ne volis foriri. Mi volis resti, kie mi estis. Sed mi diris al
sxi, ke estus la pli bona por ni cxiuj -- se mi malaperus entempe. Mi
komprenigis al sxi, ke se mi restus pli longe, -- povus, -- povus
okazi, -- kio ajn.

ROSMER

Tio do estas, kion vi diris kaj faris.

REBEKKA

Jes, Rosmer.

ROSMER

Estas _tio_, kion vi nomis agi.

REBEKKA

(kun rompita vocxo) Mi nomis gxin tiel, jes.

ROSMER

(iom poste) Cxu vi nun konfesis cxion, Rebekka?

REBEKKA

Jes.

KROLL

Ne cxion.

REBEKKA

(rigardas lin timigite) Kio plia estus?

KROLL

Cxu vi ne fine kredigis al Beate, ke estis necese, -- ne nur ke estis
pli bone, -- sed estis necese, pro vi kaj Rosmer, ke vi forirus
aliloken -- plej eble frue? -- Nu?

REBEKKA

(malrapide kaj malklare) Eble mi ankaux diris tion.

ROSMER

(falas en la apogsegxon apud la fenestro) Kaj tiu araneajxo el
mensogo kaj trompo sxi, -- la malfelicxa malsanulino, kredadis!
Kredis plene kaj fide! Tiel nesxanceleble! (rigardas al _Rebekka_)
Kaj neniam sxi turnis sin al mi. Neniam per unu vorto! Ho, Rebekka,
-- mi vidas en vi, -- tion _vi_ malkonsilis al sxi!

REBEKKA

Sxi estis ja enkapiginta, ke sxi, -- kia edzino seninfana, ne rajtis
esti cxi tie. Kaj sxi imagis, ke estas sxia devo al vi cedi la lokon.

ROSMER

Kaj vi, -- vi faris nenion por tiri sxin el tiu imagajxo?

REBEKKA

Ne.

KROLL

Vi plifortigis gxin, cxu? Respondu! Cxu vi ne faris?

REBEKKA

Sxi eble komprenis min tiel, mi pensas.

ROSMER

Nu ja, -- kaj por via volo sxi klinis sin en cxiuj aferoj. Kaj sxi
cedis la lokon. (eksaltas) Kiel povis -- kiel povis vi dauxrigi tiun
teruran ludon!

REBEKKA

Mi opiniis, ke estas elekto inter du vivoj, Rosmer.

KROLL

(severe kaj auxtoritate) Vi ne rajtis fari tian elekton!

REBEKKA

(impete) Sed cxu vi opinias, ke mi agadis kun malvarma, ruza animo!
Mi ne estis tia, en tiu tempo, kiel nun, rakontante kio okazis. Kaj
estas ja du specoj de volo en homo, mi pensas! Mi volis forigi Beate.
Iel. Sed mi neniam kredis, ke okazus. Cxe cxiu pasxo, kiun mi
kuragxis fari antauxen, estis kvazaux io kriis en mia interno: Nun ne
pluen! Ecx ne pasxon pluen! -- Kaj tamen mi ne _povis_ cxesi. Mi
_devis_ provi iometon ankoraux. Nur iometon. Kaj iomete pli -- kaj
cxiam iomete pli. Kaj fine _okazis_. -- Estas tiel, ke tiajxo okazas.
(mallonga pauxzo)

ROSMER

(al Rebekka) Kiel vi opinias, ke poste okazos por _vi_? Post tio cxi?

REBEKKA

Por mi povos okazi kio ajn. Ne multe gravas.

KROLL

Neniu vorto indikante penton. Vi eble neniun sentas?

REBEKKA

(malvarme, repusxante) Pardonu, sinjoro rektoro, -- tio estas afero,
kiu ne rilatas al aliuloj. Gxin mi prizorgos mem.

KROLL

(al _Rosmer_) Kaj kun tiu virino vi vivas sub la sama tegmento. En
intima rilato. (rigardas al la portretoj) Ho, -- tiuj, kiuj forpasis,
-- nun ili estus vidantaj!

ROSMER

Vi iros al la urbo, cxu?

KROLL

(prenas sian cxapelon) Jes. Plej eble frue.

ROSMER

(ankaux li prenas sian cxapelon) Mi do akompanos vin.

KROLL

Vi volas! Jes mi pensis, ke ni ne estus vin tute perdintaj.

ROSMER

Venu do, Kroll! Venu do!

(Ambaux eliras tra la antauxcxambro sen rigardi al _Rebekka_. Iom
poste _Rebekka_ iras singardeme al la fenestro kaj elrigardas inter
la floroj.)

REBEKKA

(parolas duonlauxte al si mem) Ne trans la ponton, ecx ne hodiaux.
Iras supre. Neniam transvenas la akvofalon. Neniam. (iras de la
fenestro) Nu ja! (aliras kaj tiras la sonorilsxnuron)

(Post iom _sinjorino Helseth_ envenas de dekstre.)

SINJORINO HELSETH

Kio estas, frauxlino?

REBEKKA

Sinjorino Helseth, bonvolu sercxi mian valizon de la subtegmento.

SINJORINO HELSETH

La valizon?

REBEKKA

Jes, la bruna valizo el foka felo, kiel vi scias.

SINJORINO HELSETH

Nu ja. Sed Dio gardu min, -- cxu la frauxlino volas vojagxi?

REBEKKA

Jes, -- nun mi volas vojagxi, sinjorino Helseth.

SINJORINO HELSETH

Kaj tiel subite kaj tuje!

REBEKKA

Tuj kiam mi pakis.

SINJORINO HELSETH

Nun mi neniam auxdis tiajxon! Sed la frauxlino certe revenos, mi
scias?

REBEKKA

Mi neniam plu revenos.

SINJORINO HELSETH

Neniam! Sed, bona Dio, kiel estos cxi tie en Rosmersholm, kiam
frauxlino West ne plu cxeestas? Nun estis ja tiel bone kaj afable por
la pastoro.

REBEKKA

Jes, sed hodiaux mi timigxis, sinjorino Helseth.

SINJORINO HELSETH

Timigxis! Jecxjo, pro kio?

REBEKKA

Jes, aspekte mi kaptis videton de blankaj cxevaloj.

SINJORINO HELSETH

De blankaj cxevaloj! Meze en taglumo!

REBEKKA

Ho, ili elkuras kaj frue kaj malfrue, -- la blankaj cxevaloj en
Rosmersholm. (sxangxas temon) Nu, -- do pri la valizo, sinjorino
Helseth.

SINJORINO HELSETH

Jes ja. La valizo.

(Ambaux eliras dekstre.)




KVARA AKTO


(La sidcxambro en _Rosmersholm_. Estas malfrua vespero. Lampo kun
sxirmilo super lumas sur la tablo. _Rebekka West_ staras apud la
tablo pakante kelkajn ajxetojn en valizon. Sxiaj mantelo, cxapelo kaj
la blanka krocxajxo pendas super la dorso de la sofo. _Sinjorino
Helseth_ envenas de dekstre.)

SINJORINO HELSETH

(parolas mallauxte kaj aspektas rezerveme) Jes, nun cxiuj ajxoj estas
portitaj elen, frauxlino. Ili staras en la kuireja koridoro.

REBEKKA

Bone. La veturigisto estas mendita, cxu?

SINJORINO HELSETH

Jes. Li demandas, kiam li estu cxi tie kun la cxaro.

REBEKKA

Mi opinias, ke cxirkaux la dekunua horo. La vaporsxipo foriros je
noktomezo.

SINJORINO HELSETH

(iom hezitanta) Sed pri la pastoro? Se li ne revenos hejmen gxis
tiam?

REBEKKA

Mi tamen forvojagxos. Se mi ne vidos lin, diru, ke mi skribos. Longan
leteron. Diru tion.

SINJORINO HELSETH

Jes, povas esti bone skribi. Sed bedauxrinda frauxlino, -- mi tamen
opinias, ke vi devus provi paroli kun li ankorauxfoje.

REBEKKA

Eble tio. Aux eble tamen ne.

SINJORINO HELSETH

Ne, -- imagu ke mi travivu tion cxi, -- tion mi neniam imagis!

REBEKKA

Kion vi do imagis, sinjorino Helseth?

SINJORINO HELSETH

Ho, mi pensis, ke pastoro Rosmer estus pli fidinda viro ol tio cxi.

REBEKKA

Pli fidinda?

SINJORINO HELSETH

Jes tion mi efektive diras.

REBEKKA

Sed, kara, kion vi per tio aludas?

SINJORINO HELSETH

Mi pensas, kiel vere kaj gxuste estas, frauxlino. Li ne liberigus sin
el tio en _tia_ maniero, ne.

REBEKKA

(rigardas sxin) Auxskultu nun, sinjorino Helseth. Diru al mi honeste
kaj sincere, -- kial, pensas vi, ke mi forvojagxos?

SINJORINO HELSETH

Je Dio, certe estas necese, frauxlino. Nu ja, nu ja! Sed mi opinias,
ke ne estas gxentile farita de la pastoro. Mortensgard havis ja
ekskuzon, li. Cxar sxi havis ja edzon en vivo. Kaj _tiuj_ du ne
povis geedzigxi, spite al iu volo. Sed vidu la pastoron, li -- hm!

REBEKKA

(kun rideto) Cxu vi imagus tiajxon inter mi kaj pastoro Rosmer?

SINJORINO HELSETH

Neniam je la mondo. Nu, mi pensas, -- ne antaux hodiaux.

REBEKKA

Sed hodiaux do --?

SINJORINO HELSETH

Nu, -- post cxiuj infamajxoj, kiujn homoj diras, ke estas pri la
pastoro en la gazetoj, mi --

REBEKKA

Aha!

SINJORINO HELSETH

Cxar estas mia opinio, ke tiu viro, kiu povas transiri al la religio
de Mortensgard, li estas, je Dio, kredinda al kio ajn.

REBEKKA

Nu, povas esti. Sed mi do? Kion vi diras pri mi?

SINJORINO HELSETH

Ho tamen, frauxlino, -- pri vi ne estas multe direnda. Certe ne estas
facile por soleca virino kontrauxstari, mi pensas. -- Ni estas ja
cxiuj homoj, -- frauxlino West.

REBEKKA

Vera vorto, sinjorino Helseth. Cxiuj estas ni homoj. -- Por kio vi
auxskultas?

SINJORINO HELSETH

(mallauxte) Ho, Jecxjo, -- jen mi pensas ke li venas gxuste precize.

REBEKKA

(skuigxas) Do tamen --! (decide) Nu jes. Do tiel estu.

(_Johannes Rosmer_ envenas de la antauxcxambro.)

ROSMER

(vidas la vojagxvestajxojn, turnas sin al _Rebekka_ kaj demandas)
Kion tio cxi signifas?

REBEKKA

Mi forvojagxos.

ROSMER

Tuj?

REBEKKA

Jes. (al sinjorino _Helseth_) Do je la dekunua.

SINJORINO HELSETH

Bone, frauxlino. (sxi eliras dekstre)

ROSMER

(post mallonga pauxzo) Kien vi forvojagxos, Rebekka?

REBEKKA

Norden per la vaporsxipo.

ROSMER

Norden? Kion vi faros tie norde?

REBEKKA

Mi ja venis de tie.

ROSMER

Sed tie norde vi ja havas nenion por fari nun.

REBEKKA

Ecx ne cxi tie.

ROSMER

Kion vi pensas entrepreni?

REBEKKA

Mi ne scias. Mi nur volas fari finon al la afero.

ROSMER

Fari finon?

REBEKKA

Rosmersholm rompis min.

ROSMER

(atentigxas) Vi diras --?

REBEKKA

Rompis min en pecojn. -- Mi havis fortan, kuragxan volon, kiam mi
venis cxi tien. Nun mi estas subjugita sub fremdan legxon. -- De nun
mi ne kredas, ke mi ion pli kuragxos fari.

ROSMER

Kial ne? Kia legxo estas tiu, pri kiu vi diras, ke --?

REBEKKA

Kara, ni ne parolu pri _tio_ nun. -- Kio do okazis inter vi kaj la
rektoro?

ROSMER

Ni repacigxis.

REBEKKA

Nu do. Rezultis do en tio.

ROSMER

Li kolektis nian tutan rondon amikaran cxe si. Ili evidentigis por
mi, ke la laboro por nobligi la animojn, -- tute ne konvenas al mi.
-- Kaj estas ja en si mem senespera. -- Mi lasas tion kusxi.

REBEKKA

Nu jes, -- eble estas pli bone tiel.

ROSMER

Cxu vi nun _tion_ diras? Cxu vi _nun_ havas _tiun_ opinion?

REBEKKA

Mi venis al tiu opinio. Dum la lastaj kelkaj tagoj.

ROSMER

Vi mensogas, Rebekka.

REBEKKA

Mensogas --!

ROSMER

Jes, vi mensogas. Vi neniam kredis pri mi. Neniam vi kredis, ke mi
estus viro por lukte konduki la aferon al venko.

REBEKKA

Mi kredis, ke ni du kune kapablus.

ROSMER

Ne vere. Vi kredis, ke vi mem povus fari ion grandan en la vivo. Ke
vi povus uzi min por tio, kion vi volis ebligi. Ke mi povus servi al
viaj celoj. _Jen_ kion vi kredis.

REBEKKA

Auxskultu nun, Rosmer --

ROSMER

(eksidas peze en la sofon) Ho lasu! Mi nun vidas la fundon de cxio.
Mi estis kiel ganto en viaj manoj.

REBEKKA

Auxskultu nun, Rosmer. Ni priparolu tion. Estas la lasta fojo.
(eksidas sur segxon apud la sofo) Mi intencis skribi al vi pri cxio,
-- kiam mi estus reveninta norden. Sed eble estas pli bone, ke vi
auxdu tuj.

ROSMER

Cxu vi havas ankoraux pli por konfesi?

REBEKKA

La granda restas.

ROSMER

Kio granda?

REBEKKA

Tio, kion vi neniam komprenetis. Tio, kio donas kaj lumon kaj ombron
al cxio cetera.

ROSMER

(skuas la kapon) Mi nenion komprenas el tio.

REBEKKA

Estas vero, ke mi eljxetis miajn retojn por gajni akceson cxi tie en
Rosmersholm. Cxar mi pensis tiel, ke mi certe sukcesus cxi tie. Iel
-- komprenu.

ROSMER

Vi ja sukcesis okazigi, kion vi volis.

REBEKKA

Mi kredas, ke mi povus okazigi kion ajn -- tiam. Cxar tiam mi
ankoraux havis mian kuragxan, liberan volon. Mi ne atentis
konsiderojn. Ne rilatojn por kiuj elvojigxi. -- Sed jen venis la
komenco de _tio_, kiu rompis mian volon -- kaj timigis min tiel
bedauxrinde por la tuta vivo.

ROSMER

Kio venis? Parolu, por ke mi komprenu.

REBEKKA

Tiam obsedis min, -- tiu sovagxa, nesubigebla avido --. Ho, Rosmer
--!

ROSMER

Avido? Vi --! Al kio?

REBEKKA

Al vi.

ROSMER

(volas eksalti) Kio estas!

REBEKKA

(haltigas lin) Restu sidanta, kara. Nun vi auxdu pli.

ROSMER

Kaj vi volas diri -- ke vi amis min -- tiel!

REBEKKA

Sxajnis al mi, ke devus nomigxi ami -- tiam. Sxajnis al mi, ke tio
estis amo. Sed ne estis. Estis kiel mi nun al vi diras. Estis
sovagxa, nesubigebla avido.

ROSMER

(pene) Rebekka, -- cxu vere estas vi mem, -- vi -- vi, pri kiu vi
sidas rakontante!

REBEKKA

Jes, kion vi imagas, Rosmer!

ROSMER

El tio, -- sub la potenco de tio vi do -- vi do _agis_, kiel vi tion
nomas.

REBEKKA

Estis super mi kiel ventego cxe la maro. Estis kiel unu el la
ventegoj, kiujn ni dumvintre havas tie norde. Gxi prenas vin, -- kaj
portas vin kun si, -- kien ajn longe. Neniu ideo pri kontrauxstaro.

ROSMER

Kaj gxi forblovis la bedauxrindan Beate en la akvofalon.

REBEKKA

Jes, cxar tiam estis kvazaux lukto sur la boatkilo inter Beate kaj
mi.

ROSMER

Vi vere estis la plej forta en Rosmersholm. Pli forta ol Beate kaj mi
kune.

REBEKKA

Mi konis vin tiom, ke mi sciis, -- al vi neniu vojo estis pasebla,
antaux ol vi estus liberigxinta kaj en rilatoj -- kaj en spirito.

ROSMER

Sed mi ne komprenas vin, Rebekka. Vi -- vi mem, -- via tuta konduto
estas por mi nesolvebla enigmo. Nun mi ja estas libera, -- kaj en
spirito kaj en rilatoj. Vi nun staras cxe la celo, kiun vi unue metis
antaux vin. Kaj nun tamen --!

REBEKKA

Neniam mi estis pli fora de la celo ol nun.

ROSMER

-- kaj tamen, mi diras, -- kiam hieraux mi demandis vin, -- petis
vin: farigxu mia edzino, -- tiam vi kriis en teruro, ke povus neniam
okazi.

REBEKKA

Mi ekkriis en malespero.

ROSMER

Kial? Cxar Rosmersholm sxtelis miajn fortojn. Cxi tie mia kuragxa
volo tondigxis. Kaj kripligxis! Tiu tempo nun forpasis por mi, kiam
mi riskus kuragxi kion ajn. Mi perdis la kapablon agi, Rosmer.

ROSMER

Diru do kiel tio venis.

REBEKKA

Venis per la vivo kune kun vi.

ROSMER

Sed kiel? Kiel?

REBEKKA

Kiam mi sidis sola kun vi cxi tie, -- kaj vi farigxis vi mem --

ROSMER

Jes, jes?

REBEKKA

-- cxar vi neniam plene estis vi mem dum Beate vivis --

ROSMER

Bedauxrinde, vi pravas.

REBEKKA

Sed kiam mi povis vivi kune kun vi cxi tie, -- en silento, -- en
soleco, -- kiam vi senpere donis al mi cxiujn viajn pensojn, -- cxiun
animstaton, tiel dolcxe kaj bele, kiel vi sentis gxin, -- _tiam_ la
granda sxangxo okazis. Iom post iom, -- komprenu. Preskaux
nerimarkeble, -- sed fine tiel superfortige. Gxuste al la fundo de
mia animo.

ROSMER

Ho, kion do tio signifas, Rebekka!

REBEKKA

Cxio alia, -- tiu malbela, sensoebria avido, gxi forigxis tre foren,
tre foren de mi. Cxiuj tiuj ekzaltitaj potencoj rezignis silente.
Mallevigxis anima ripozo super min, -- silento kvazaux de birdroko
sub la meznokta suno norde cxe ni.

ROSMER

Diru pli. Cxion kion vi scias diri.

REBEKKA

Ne estas multe pli. Estas nur _tio_, ke amo burgxonis en mi. La
granda, rezignanta amo, kiu kontentigxas de la kunvivo, tia kia gxi
estis inter ni du.

ROSMER

Ho, se mi nur scietis eron de tio!

REBEKKA

Plej bone kiel estas. Hieraux, -- kiam vi demandis min, cxu mi volus
farigxi via edzino, -- mi gxojkriis --

ROSMER

Jes, cxu ne, Rebekka! Tiel sxajnis al mi.

REBEKKA

Momenton, jes. En memforgeso. Cxar estis mia antauxa brava volo, kiu
estis sin denove liberiganta. Sed nun gxi ne plu havas potencon, --
kun la tempo, ne.

ROSMER

Kiel vi klarigas tion, kio okazis en vi?

REBEKKA

Estas la vivkoncepto de la Rosmer-parencaro, -- aux almenaux _via_
vivkoncepto, -- kiu infektis mian volon.

ROSMER

Infektis?

REBEKKA

Kaj malsanigis gxin. Sklave ligis gxin sub legxoj, kiuj ne validis
por mi. Vi, -- la vivo kune kun vi, -- nobeligis mian animon --

ROSMER

Ho, cxu tion mi kuragxus kredi!

REBEKKA

Senriske vi povas tion kredi. La rosmera vivkoncepto nobeligas. Sed
-- (skuas la kapon) -- sed, -- sed --

ROSMER

Sed? Nu?

REBEKKA

-- sed gxi mortigas la felicxon.

ROSMER

Cxu jenon vi diras, Rebekka?

REBEKKA

Almenaux por mi.

ROSMER

Jes, sed cxu vi _tion_ tiel certe scias. Se mi nun denove demandus
vin --? Petegus vin --

REBEKKA

Ho, kara, -- neniam plu parolu pri tio! Neeblas --! Jes, cxar _sciu_,
Rosmer, ke mi havas -- pasintecon malantaux mi.

ROSMER

Ion pli ol vi jam rakontis?

REBEKKA

Jes. Ion alian kaj pli gravan.

ROSMER

(kun rideto) Cxu ne estas strange, Rebekka. Imagu, ke suspekto de
tiajxo foje tangxis min.

REBEKKA

Cxu! Kaj tamen --? Tamen? --

ROSMER

Mi neniam fidis gxin. Mi nur ludis kun gxi, -- tiel en la imago,
komprenu.

REBEKKA

Se vi postulas, mi tuj diros ankaux tion.

ROSMER

(deturnante) Ne, ne! Ecx ne vorton volas mi scii. Kio ajn kio gxi
estas, -- mi havas forgeson por gxi.

REBEKKA

Sed mi ne.

ROSMER

Ho, Rebekka --!

REBEKKA

Jes, kara, -- _tio_ estas ja la terurajxo, ke nun, kiam ofertigxas al
mi la felicxon de la vivo per plenaj manoj, -- nun mi farigxis tia,
ke mia propra pasinteco baras min.

ROSMER

Via pasinteco estas morta, Rebekka. Gxi ne plu tenas prenon sur vi,
-- neniun konekson kun vi, -- tia kia vi _nun_ estas.

REBEKKA

Ho, kara, estas ja nuraj parolturnigxoj. Cxu pri la senkulpeco? De
kie mi prenu _gxin_?

ROSMER

(peze) Jes, jes, -- la senkulpeco.

REBEKKA

La senkulpeco, jes. En gxi estas la felicxo kaj la gxojo. Estas ja
_tiu_ dogmo, kiun vi volis vivigi en cxiuj tiuj estontaj nobelaj
homoj --

ROSMER

Ho, ne memorigu min pri _tio_. Estis ja nur duono de revo, Rebekka.
Tro rapida ideo, pri kiu mi mem ne plu kredas. -- La homoj ne lasas
sin nobeligi de ekstere.

REBEKKA

(mallauxte) Ne tra la silenta amo, cxu?

ROSMER

(penseme) Jes, -- estas ja _tio_ kio estus la granda, la plej belega
en la tuta vivo, mi pensas. -- Se tiel estus. (tordas sin en
maltrankvilo) Sed kiel mi scios pri tio? Gxisfunde?

REBEKKA

Vi ne kredas min, Rosmer, cxu?

ROSMER

Ho, Rebekka, kiel _povas_ mi plene kredi vin? Vin, kiu kasxadis kaj
sekretigis tiom ege! -- Nun vi malkasxigas tion kroman. Cxu kusxas
celo sube, -- diru malkasxe. Cxu vi eble volas tiel ion gajni. Mi
deziras ja fari por vi, kion mi povas.

REBEKKA

(tordas la manojn) Ho, tiu mortiga dubo --! Rosmer, -- Rosmer --!

ROSMER

Jes, cxu ne terure? Sed mi ne povas malhelpi. Neniam mi transvenos
por liberigi min de la dubo. Neniam scios certe, ke mi havas vin en
plena kaj pura amo.

REBEKKA

Sed cxu ne estas io interne en vi mem, kiu atestas, ke okazis
transformo! Kaj ke la transformo okazis pere de vi, -- pere de vi
sole!

ROSMER

Ho, kara, -- mi ne plu kredas pri mia kapablo transformi homojn. Mi
ne plu kredas je mi mem en kiu ajn afero. Mi nek kredas je mi nek je
vi.

REBEKKA

(rigardas lin sombre) Kiel vi do povas vivi la vivon.

ROSMER

Mi ne mem komprenas. Mi ne komprenas. Mi kredas, ke mi ne _povas_
vivi. -- Kaj mi ja ankaux ne scias pri tiu afero en la mondo por kiu
valorus vivi.

REBEKKA

Ho, la vivo, -- gxi renovigxas. Ni tenu nin al tio, kara. -- Suficxe
frue ni eliros.

ROSMER

(eksaltas maltrankvila) Do redonu al mi la kredon! La kredon je _vi_,
Rebekka! La kredon je via amo! Ateston! Ateston mi volas havi!

REBEKKA

Ateston? Kiel mi donu al vi ateston --!

ROSMER

Vi _devas_! (iras trans la plankon) Mi ne eltenas tiun solecan, --
tiun teruran malplenecon, -- tiun, -- tiun --

(Oni frapas forte sur la antauxcxambra pordo.)

REBEKKA

(eksaltas el la segxo) Ah, -- cxu vi auxdis!

(La pordo malfermigxas. _Ulrik Brendel_ envenas. Li surhavas
manumcxemizon, nigran surtuton kaj bonajn botojn ekstere de la
pantalono. Cetere li estas vestita kiel la antauxan fojon. Li
aspektas konfuze.)

ROSMER

Ho, cxu estas vi, sinjoro Brendel!

BRENDEL

Johannes, mia knabo, -- mi salutas vin -- adiaux!

ROSMER

Kien vi iros tiel malfrue?

BRENDEL

Malsupren la deklivon.

ROSMER

Kiel --?

BRENDEL

Nun mi iros hejmen, mia karega lernanto. Mi spertas hejmveon post la
granda nenio.

ROSMER

Io okazis al vi, sinjoro Brendel! Kio estas?

BRENDEL

Vi do observas la transformon? Jes, -- vi ja povas. Kiam mi lastfoje
metis la piedon en tiun cxi salonon, -- mi staris antaux vi kiel
bonhavulo kaj frapis mian brustposxon.

ROSMER

Nu! Mi ne tute komprenas --

BRENDEL

Sed tia, kia vi vidas min cxi tiun nokton, mi estas detronigita regxo
sur la cindroamaso de mia brulita kastelo.

ROSMER

Se estas io, per kio _mi_ povas helpi vin --

BRENDEL

Vi konservis vian infankoron, Johannes. Cxu vi povas doni al mi
pruntajxon?

ROSMER

Jes, jes, bonvole.

BRENDEL

Cxu vi povas doni dispone idealon aux du?

ROSMER

Kion vi diras?

BRENDEL

Demetitan idealon aux du. Kaj vi faros bonan agon. Cxar nun mi
senestas, mia kara knabo. Tute senhava.

REBEKKA

Cxu vi ne faris vian prelegon?

BRENDEL

Ne, vi loganta sinjorino. Imagu! Gxuste kiam mi pretigas min elversxi
el la korno de abundeco, mi faras la embarasan malkovron, ke mi
bankrotis.

REBEKKA

Sed cxiuj viaj neskribitaj verkoj?

BRENDEL

Dum dudek kvin jaroj mi sidis, kiel avarulo sur sxlosita monkesto.
Kaj hieraux, -- kiam mi malfermas kaj volas sercxi la trezoron, --
jen estas nenio. La dento de la tempo mordis gxin al polvo. Estis
_nichts_ kaj nenio en la tuta afero.

ROSMER

Sed cxu vi do certe tion scias?

BRENDEL

Ne estas loko por dubo, mia favorato. La prezidento konvinkis min pri
tio.

ROSMER

Prezidento?

BRENDEL

Nu ja, -- la ekscelenco do. _Ganz nach Belieben_.

ROSMER

Jes, kiu?

BRENDEL

Peder Mortensgard kompreneble.

ROSMER

Cxu!

BRENDEL

(mistere) Tsx, tsx, tsx! Peder Mortensgard estas la estro kaj reganto
de la estonteco. Neniam mi lokigxis antaux la vizagxo de iu pli
granda. Peder Mortensgard havas en si la cxiopovan kapablon. Li povas
fari cxion, kion li volas.

ROSMER

Ho, ne kredu tion.

BRENDEL

Jes, mia knabo! Cxar Peder Mortensgard neniam volas pli ol li povas!
Peder Mortensgard kapablas vivi la vivon sen idealoj. Kaj _tio_, --
vidu, -- _tio_ estas gxuste la sekreto de la ago kaj la venko. Tio
estas la sumo de cxiu sagxo en la mondo. Jen suficxe!

ROSMER

(mallauxte) Nun mi komprenas, -- ke vi foriras pli malricxa ol kiam
vi venis.

BRENDEL

_Bien_! Prenu nun _Beispiel_ de via antauxa instruisto. Forstreku
cxion, kio enpresadis en vin. Ne konstruu vian kastelon sur cedanta
sablo. Kaj esploru, kaj provu, -- antaux ol vi konstruos sur tiu
belega kreajxo, kiu cxi tie dolcxigas vian vivon.

REBEKKA

Cxu al mi vi aludas?

BRENDEL

Jes, mia alloga marvirino

REBEKKA

Kial ne estus konstruinde sur mi?

BRENDEL

(pasxon pli proksimen) Mi sciigxis, ke mia antauxa lernanto havas
vivkoncepton por konduki al venko.

REBEKKA

Kaj sekve --?

BRENDEL

La venko estas certa. Sed, -- notu, -- je nepra kondicxo.

REBEKKA

Kiu?

BRENDEL

(prenas gardeme sxian manartikon) Ke la virino, kiu amas lin, gxoje
iras en la kuirejon, kaj gxoje forhakas sian delikatan rozoblankan
malgrandan fingron, -- _tie_, -- gxuste _tie_ cxe la meza artiko.
_Item_ ke la menciita amanta virino -- same gxoje -- fortrancxas de si
la senegale formitan maldekstran orelon. (malkaptas sxin kaj turnas
sin al _Rosmer_) Adiaux, mia venkanta Johannes.

ROSMER

Cxu vi foriros nun? En sombra nokto?

BRENDEL

La sombra nokto estas la pli bona. Pacon al vi. (Li foriras.)

(Momenton estas silente en la cxambro.)

REBEKKA

(spiras peze) Ho, kiel nauxze kaj preme estas!

(Sxi iras al la fenestro, malfermas gxin kaj restas tie staranta.)

ROSMER

(eksidas en la apogsegxon apud la forno) Ne estas alia solvo,
Rebekka. Mi vidas nun. Vi _devas_ forvojagxi.

REBEKKA

Jes, mi ne vidas elekton.

ROSMER

Ni profitu de la lasta tempeto. Venu, kaj eksidu cxe mi.

REBEKKA

(aliras kaj eksidas sur la sofon) Kion vi do volas al mi, Rosmer?

ROSMER

Unue mi _tion_ diras al vi, ke vi ne bezonas havi zorgojn pro via
estonteco.

REBEKKA

(ridetas) Hm. _Mia_ estonteco.

ROSMER

Mi antauxvidis cxiujn eblecojn. Antaux longe. Kio ajn kio okazos, por
vi estas zorgita.

REBEKKA

Ankaux tio, vi kara.

ROSMER

Tion vi devus mem kompreni.

REBEKKA

Pasis jaroj de kiam mi pensis pri tiajxoj.

ROSMER

Nu ja, -- vi certe opiniis, ke neniam povus sxangxigxi inter ni du.

REBEKKA

Jes, mi pensis tiel.

ROSMER

Ankaux mi. Sed se okazus, ke mi forpasus --

REBEKKA

Ho, Rosmer, -- vi vivos pli longe ol mi.

ROSMER

Pri la bedauxrinda vivo estas ja en mia propra potenco decidi.

REBEKKA

Kio estas! Vi do ne intencas --!

ROSMER

Cxu aspektas al vi tiel strange? Post la mizere kompatinda malvenko,
kiun mi suferis! Mi, kiu volis konduki mian vivotaskon al venko --.
Kaj jen mi fugxis de la tuto, -- ecx antaux ol la batalo komencis!

REBEKKA

Rekomencu la lukton, Rosmer! Provu, -- kaj vi vidos la venkon. Vi
nobeligos centojn, -- vi nobeligos milojn da animoj. Provu!

ROSMER

Ho Rebekka, -- mi, kiu nun ecx ne kredas je mia propra vivotasko.

REBEKKA

Sed via tasko jam eltenis sian provon. Unu homon vi almenaux
nobeligis. Min, tiom longe kiom mi vivos.

ROSMER

Jes, -- se mi povus kredi vin en tio cxi.

REBEKKA

(premas la manojn) Ho, sed Rosmer, cxu vi ne scias ion, -- ion, kiu
povus igi vin kredi?

ROSMER

(skuigxas kiel en timo) Ne ekpensu pri tio nun! Ne pluen, Rebekka!
Ecx ne vorto plu!

REBEKKA

Jes, gxuste tion ni devas pripensi. Cxu vi ion scias, kiu povus
sufoki la dubon? Cxar mi ecx nenion scias.

ROSMER

Plej bone por vi, ke vi ne scias. -- Plej bone por ambaux.

REBEKKA

Ne, ne, ne, -- mi ne kontentigxas pri tio! Se vi ion scias, kiu povus
absolvi min en viaj okuloj, mi postulas de vi kiel mian rajton, ke vi
menciu gxin.

ROSMER

(kvazaux senpere pusxata kontraux sia volo) Ni do vidu.
Vi diras, ke la granda amo estas en vi. Ke tra mi via animo nobeligxis.
Cxu tiel estas? Cxu vi gxuste kalkulis? Cxu ni faru provon
pri la kalkulo? Cxu?

REBEKKA

Mi estas preta.

ROSMER

Kiam ajn?

REBEKKA

Kiam ajn. Ju pli frue, des pli bone.

ROSMER

Ni do vidu, Rebekka, -- se vi, -- pro mi, -- jam en cxi tiu vespero.
-- (interrompas) Ho, ne, ne, ne!

REBEKKA

Jes, Rosmer! Jes, jes! Diru, kaj vi vidos.

ROSMER

Cxu vi kuragxas, -- cxu vole, -- gxoje, kiel diris Ulrik Brendel, --
pro mi, nun cxi tiun nokton, -- gxoje, -- iri la saman vojon, kiun
Beate iris?

REBEKKA

(Levas sin malrapide de la sofo kaj diras preskaux senvocxe) Rosmer
--!

ROSMER

Jes, kara, -- tiu estas la demando de kiu mi neniam povas min
liberigi, -- kiam vi estos forvojagxinta. Cxiun opan horon dum la
tago mi revenos al la sama. Ho, mi kvazaux vidas vin tute viva en mia
imagajxo. Vi staras sur la ponteto. Meze sur gxi. Vi klinas vin super
la manrelon! Kapturnigxas en logo al la torento! Ne. Vi retiras vin.
Ne kuragxas, -- kion _sxi_ kuragxis.

REBEKKA

Sed se mi tamen havus la kuragxon? Kaj la gxojan volon? Kio do?

ROSMER

Mi do devus kredi vin. Mi do devus regajni la kredon je mia
vivotasko. La kredo pri mia kapablo nobeligi homajn animojn. La kredo
pri la kapablo de la homa animo nobeligxi.

REBEKKA

(prenas malrapide sian sxalon, metas gxin sur sian kapon kaj diras
sinrege) Vi rericevu vian fidon.

ROSMER

Cxu vi kuragxas kaj volas -- tion, Rebekka?

REBEKKA

Jugxu morgaux, -- aux poste, -- kiam ili fisxkaptas min.

ROSMER

(metas la manon al la frunto) Estas alloga teruro en tio cxi --!

REBEKKA

Cxar mi ne volas resti kusxanta tie. Ne pli longe ol necese. Oni
devas prizorgi por retrovi min.

ROSMER

(eksaltas) Sed tio cxi, -- estas ja freneza. Forvojagxu, -- aux
restu! Mi kredas vin je via nura vorto ankaux tiun cxi fojon.

REBEKKA

Parolturnigxoj, Rosmer. Neniu malkuragxo kaj fugxo denove! Kiel povas
vi kredi min je mia nura vorto post tiu cxi tago?

ROSMER

Sed mi ne volas vidi vian malvenkon, Rebekka!

REBEKKA

Ne okazos malvenko.

ROSMER

Okazos. Neniam vi havos animon por iri la vojon de Beate.

REBEKKA

Vi ne kredas?

ROSMER

Neniam. Vi ne estas kiel Beate. Vi ne estas sub la potenco de
misgvidita vivkoncepto.

REBEKKA

Sed mi estas sub la vivkoncepto de Rosmersholm -- _nun._ Pro kio mi
kulpis, -- mi devas pentofari.

ROSMER

(rigardas sxin fikse) Cxu _jen_ vi staras?

REBEKKA

Jes.

ROSMER

(decide) Nu bone. Kaj _mi_ estas sub nia liberigita vivkoncepto,
Rebekka. Ne estas jugxisto super ni. Tial ni devas jugxi mem.

REBEKKA

(misinterpretas lin) Ankaux tio. Ankaux tio. Mia foriro savos la plej
bonan en vi.

ROSMER

Ho, en mi ne plu estas io savinda.

REBEKKA

Estas. Sed mi, -- mi estus de nun nur ia marfantomo, kiu alpendigxis
kaj retenis la sxipon, sur kiu vi velus antauxen. Mi estas jxetenda
maren. Aux cxu mi iradus en la mondo travivante kripligitan vivon?
Pensadi kaj cerbumi pri felicxo, kiun mia pasinteco forjxetus por mi?
Mi devas eligxi el la ludo, Rosmer.

ROSMER

Se vi iros, -- mi iros kune.

REBEKKA

(ridetas preskaux nerimarkeble, rigardas lin kaj diras pli malrapide)
Jes, venu, vi, -- kaj estu atestanto --

ROSMER

Mi kuniras, diras mi.

REBEKKA

Al la ponteto, jes. Gxin vi ja neniam kuragxas suriri.

ROSMER

Vi tion rimarkis, cxu?

REBEKKA

(peze kaj rompite) Jes. -- Estas tio, kio igis mian amon senespera.

ROSMER

Rebekka, -- mi nun metas mian manon sur vian kapon. (faras kion li
diras) Kaj prenas vin geedze kiel mian veran edzinon.

REBEKKA

(kaptas ambaux liajn manojn kaj klinas la kapon al lia brusto)
Dankon, Rosmer. (malkaptas lin) Kaj nun mi iros -- gxoja.

ROSMER

Edzo kaj edzino devas kune iri.

REBEKKA

Nur al la ponteto, Rosmer.

ROSMER

Ankaux sur gxin. Tiel longe kiel vi iros, -- tiel longe mi akompanos
vin. Cxar nun mi kuragxas.

REBEKKA

Cxu vi vere certe scias -- ke cxi tiu vojo estas la plej bona por vi?

ROSMER

Mi scias, ke gxi estas la sola.

REBEKKA

Se vi perfidis vin mem en tio? Se estus nur iluzio? Unu el tiuj
blankaj cxevaloj en Rosmersholm.

ROSMER

Povus esti. De ili ni neniam liberigxos, -- ni, en cxi tiu bieno.

REBEKKA

Do restu, Rosmer!

ROSMER

La edzo akompanas sian edzinon, kiel la edzino akompanas sian edzon.

REBEKKA

Jes, sed diru al mi unue. Cxu estas vi, kiu akompanas min? Aux mi kiu
akompanas vin?

ROSMER

Tion ni neniam gxisfunde elpensos.

REBEKKA

Mi volus scii.

ROSMER

Ni du akompanos unu la alian, Rebekka. Mi vin kaj vi min.

REBEKKA

Tion ankaux mi pensetas.

ROSMER

Cxar nun ni estas unu. Venu! Kaj ni iru gxoje.

(Ili iras manon en mano tra la antauxcxambro, kaj vidigxas turni
maldekstren. La pordo restas malfermita post ili. La sidcxambro
restas momenton malplena. Jen _sinjorino Helseth_ malfermas la pordon
dekstre.)

SINJORINO HELSETH

Frauxlino, -- nun la cxaro -- (cxirkauxrigardas) Ne interne? Eksteraj
kune je tiu cxi tempo? Nu do, -- jen io --! Hm! (iras en la
antauxcxambron, cxirkauxrigardas kaj revenas.) Ne sur la benko. Ho
ne, ne. (iras al la fenestro kaj elrigardas) Jecxjo do! La blanka
_tie_ --! -- Je mia savo, cxu ne ambaux staras sur la ponteto! Dio
pardonu la pekajn homojn! Cxu ili ne cxirkauxbrakas unu la alian!
(ekkrias lauxte) Ho, -- elen -- ambaux! En la akvofalon. Helpo!
Helpo! (tremas la genuoj; skuita sxi tenas la segxodorson, kaj
preskaux ne kapablas eligi la vortojn) Ne. Ne helpo cxi tie. -- La
karmemora sinjorino prenis ilin.







End of the Project Gutenberg EBook of Rosmersholm, by Henrik Ibsen

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ROSMERSHOLM ***

***** This file should be named 24355.txt or 24355.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
       http://www.gutenberg.org/2/4/3/5/24355/

Produced by Andrew Sly

Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
    the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
    you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
    owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
    has agreed to donate royalties under this paragraph to the
    Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
    must be paid within 60 days following each date on which you
    prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
    returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
    sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
    address specified in Section 4, "Information about donations to
    the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
    you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
    does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
    License.  You must require such a user to return or
    destroy all copies of the works possessed in a physical medium
    and discontinue all use of and all access to other copies of
    Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
    money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
    electronic work is discovered and reported to you within 90 days
    of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
    distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
[email protected].  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org

For additional contact information:
    Dr. Gregory B. Newby
    Chief Executive and Director
    [email protected]


Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.


Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.


Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

    http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.

You are viewing proxied material from 1436.ninja. The copyright of proxied material belongs to its original authors. Any comments or complaints in relation to proxied material should be directed to the original authors of the content concerned. Please see the disclaimer for more details.