The Project Gutenberg EBook of Sarmoniou an Aotrou Quere, by Jean Quéré

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: Sarmoniou an Aotrou Quere

Author: Jean Quéré

Editor: Christophe Jézégou

Release Date: December 3, 2007 [EBook #23685]

Language: Breton

Character set encoding: ISO-8859-1

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SARMONIOU AN AOTROU QUERE ***




Produced by Alphonse Nandert and the FURCH project




NPO

 KENTSKRID EVIT EMBANNADUR NEVEZ LEVR
        KENTAÑ AR "SARMONIOÙ".

 C'hwi a gavo amañ nemet an hini kentañ eus an
daou levr anavezet dindan an anv "Sarmonioù an
Aotrou Quér键
 Dastumet eo bet ar sarmonioù-se gant an
Aotrou Jézégou ma oa d'ar c'houlz-se ur beleg
yaouank, kure e Kastellin. Al levrioù a zo bet
moulet e 1906 e ti-moulerezh "la Presse Libérale",
e Brest, evit Corcuff levrier e Kastellin.
 Buan ez eo deut al levrioù-se da vezañ
levrioù-skol brudet, evit an holl veleien
yaouank eus eskopti Kemper hag hini Sant-Brieg.

 Mad e vefe bremañ reiñ deoc'h un nebeut
titouroù, diwar-benn ar skouerenn am eus kemeret
evit embann a-nevez levr kentañ ar "Sarmonioù".
 Perc'henn kentañ al levr a voe an Aotrou
Helliet Person Lanvolon. Roud e siell kaoutchoug

NPO

a gaver war bajenn gentañ al levr. Ur perc'henn
all, marteze, a voe unan hanvet pe genthanvet
"Maurice", ma voe person Mantallod. Skrivet en
deus e anv war ar bajenn ma vez moulet warni
aotre da embann gant an Aotrou 'n Eskob Kemper.
Mantallod ne vez nemet ur gêriadennig gant un
daou c'hant pe daou c'hant hag hanter-kant
bennak a annezerien o chom enni.  Pell amzer
a zo, a dra sur, peogwir stank eo bremañ ar
parrezioù bras hep beleg ebet, hag enno
muioc'h eget daou vil ene.

 D'am soñj, ez eo marv perc'henn diwezhañ al
levr. Dav e oa neuze d'an hêred dibab etre
peadra ar beleg petra oa talvoudus ha petra
ne oa ket.  Kaset o deus kalz levrioù d'an
diskarg en ul lec'h galvet amañ ar "baludenn"
peogwir e oa, e deroù ar bloavezhioù mil

NPO

nav c'hant dek ha tri-ugent, ur wir baludenn.
An dour kaset dezhi dre ruzelenn Sant Goneri
a chome enni kent ha ma c'helle tizhout ar mor.
Douar ha mein diouzh ar c'hleuzioù distrujet
a oa kaset eno, a-gevret gant ur bern loustoni
all o doa an dud ar c'hoant dieubiñ diouto.
 Bremañ, ne 'z eus ken a ziskarg aze, leuniet
mik eo bet ar baludenn hag ez a an dour
eeun-hag-eeun d'ar mor. Dour sklaer e
c'hell bezañ koulskoude, peogwir ne red
bremañ er ruzelenn Sant Goneri nemet an
dour o tiverañ  diouzh un doare baludenn
all, aozet a-ratozh evit glanaat an dour
eus kanoù-distrouilh ar gumun a-bezh...

 D'ar c'houlz-se , ne oa ket leuniet
c'hoazh ar baludenn am eus komzet diouti
ha m'edo e-kichen an aod, a-dreñv d'an
erin-bili a harz ar reverzhioù brasañ da
vont e kreiz an douaroù. Kalz tud a
dremene dre aze, o vale a-hed an aod, hag
etrezo ar vamm din. Hi a welas levrioù ar
beleg, e Latin pe e Galleg, hag ivez unan

NPO

skrivet e Brezhoneg ma tedennas he evezh,
peogwir ar c'hein dezhañ a oa goloet gant
ler.  Ne oa ket goloet a-bezh al levr gant
ler, evel-just, peogwir neuze unan en dije
e gemeret a-raok, pe c'hoazh  an hêred
o dije e viret evit ar priz.
 Den ne gredas koulskoude e oa prizius al
levr-se, digoret e oa ha glebiet ivez ar
pajennoù gant ar glav ma kouezh a-wechoù
dre amañ, zoken pa n'emañ ket an douristed
er vro. Al loued en doa kresket war ar
pajennoù kreiz hag ivez war ler ar c'hein.
Kemeret en deus koulskoude va mamm al
levr-se evit e ziskouez din peogwir e oa
skrivet e Brezhoneg.

 A-vec'h ma tigoris levr ar "Sarmonioù" ma
zegouezhas un doare burzhud bihan. Gouest
e oan da lenn gant aez petra a oa skrivet
ennañ, daoust ma 'z eo diaes din lenn ar
skridoù nevez e Brezhoneg. E gwirionez, e
oa skrivet al levr e Brezhoneg eeun ma
c'helle kompren an dud diwar ar maez, zoken
pa oant o chom e parrezioù disheñvel.
 Daoust ma oa bet skrivet ar sarmonioù

NPO

evit tud Bro-Leon, n'eus ket re a ziforc'h
etre ar Brezhoneg ma kaver aze hag an
hini ma vez komzet amañ e Bro-Dreger.  Me
en doa desket ivez meur a c'her hag a
dro-lavar implijet er skridoù relijiel.
Kroget am boa, e gwirionez, da lenn e
Brezhoneg e-barzh levr katekiz va mamm, al
levr nemetañ skrivet e Brezhoneg ma
anavezen d'ar c'houlz-se.

 Pep dek vloaz em eus adlennet ar
"Sarmonioù", ha pep gwech gant an hevelep
plijadur.  Tregont vloaz da c'houde, am
eus kroget da ziskrivañ al levr evit e
embann war ar roued. Echu eo bremañ
al labour hag hir e voe ! Gant un
hanter-eur evit pep pajenn ha teir fajenn
pep sizhun, n'eo ket diaes jediñ an amzer
ma voe ret din evit diskrivañ ar pevar
c'hant pajenn eus al levr-se. Spi am eus ma
vo va labour talvoudus evit an holl re o
deus c'hoant d'ober enklaskoù e skridoù

NPO

kozh evel ar "Sarmonioù".

 Evel am eus lavaret endeo, daou levr a
sarmonioù digant an hevelep beleg a zo bet
embannet. Koulskoude, n'on ket deut a-benn
biskoazh da gavout an eil. Ur skouerenn
dezhañ a zo miret en ul levraoueg e Skol-Veur
Brest met me n'am eus ket an dro da vont er
gêr-se hag ivez ret e vije bet kaout an aotre
evit e luc'hskeudenniñ ha n'on ket re vad
evit breutaat gant ar mererezh ! Spi am eus
e vo unan all kalonek a-walc'h evit
beurechuiñ diskrivadenn "Sarmonioù an
Aotrou Quéré".

Alphonse Nandert, d'an tri a viz Du 2007.

NPO
                                    L'abbé Helliet
                                    CdN  Lanvollon
                   SARMONIOU
                       an
                  AOTROU QUERE


               DASTUMET HA RENKET
             GANT AN AOTROU JÉZÉGOU
                 Cure e Castellin

                    —————————
                        I
                    —————————

                                  Ha goude he varo
                                  Pell c’hoaz e komzo,
                                  Keit ha ma vo e Breiz,
                                  Ha Brezonek ha Feiz.


                        BREST
            IMPRIMERIE DE LA PRESSE LIBÉRALE
                   4 — Rue du Château — 4
                           —
              Corcuff, Libraire, Châteaulin
                           —
                          1906
NPO
   DIOCÈSE             Ploudalmézeau, le 27 Avril 1906.
 DE QUIMPER
 ET DE LÉON
     ———
  PAROISSE
     DE
PLOUDALMÉZEAU
    ***

                    MON CHER AMI,

 Je viens de terminer la lecture des Sermons de M. QUÉRÉ.
Je n’y ai rien trouvé de contraire à la doctrine de la Sainte
Eglise.
 L’éloge du style de M. QUÉRÉ n’est plus à faire. C’est du
breton le plus pur sans purisme, riche en images et en compa-
raisons tirées de la nature et des usages bretons, et en
expressions pittoresques.
 Par la simplicité du plan et par la variété des développements,
toujours en harmonie avec la mentalité de nos auditoires
bretons, ces Sermons peuvent être très utiles aux Prêtres qui
voudront se former à la prédication.
 C’est dans les sujets de circonstance, surtout, que M. QUÉRÉ
a donné libre essor à sa riche imagination. La lecture de ces
Sermons sera un vrai régal pour les amateurs de langue
celtique.
 Veuillez agréer mon cher Ami, mes sentiments dévoués en.
Notre Seigneur Jésus-Chrit

                                           M. GRALL,
                                       Chanoine honoraire,
                                      Curé de Ploudalmézeau.
NPO
                                             Maurice
                                             Person
                                            Mantallot





 Vu le rapport de M. GRALL, Curé de Ploudalmézeau, daté du
27 avril, nous avons permis d’imprimer les Sermons de
M. QUÉRÉ, mis en ordre par M. l’Abbé JÉZÉGOU, Vicaire à
Châteaulin.

       Châteaulin, 17 mai 1906.

                                  - FRANÇOIS-VIRGILE,
                              Evêque de Quimper et de Léon.

NPO




               EUR GER ARAOG
                 ———————


 Aliet oun bet, meur a veach, da gas da voulla sarmo-
niou brezonek an Aotrou Quere.
 Mez diegi e 'm oa o kregi el labour.
 Sarmoniou an Aotrou Quere oa skrivet, an darn vuia,
var feuillennou paper, distag ha fuillet ama hag ahont.
Ouspenn-ze, kalz anezho oa lakeat an eil en heben.
 Ha hent all c’hoaz, n’oant ket holl skrivet er memez
doare. En he amzer genta, an Aotrou Quere na skrive
ket evel ma rea var fin he vuez. He zarmoniou diveza ’ zo
skrivet ervez grammadek ar Gonidek. Ar re all a zo heb
reolen hebed.
 Dibab ha renka kement-se oll, n’oa ket eul labour eaz.
 Mez pelloc’h, koulzkoude, al labour ’ zo great. Gant
sarmoniou brezonek an Aotrou Quere e zo gellet ober daou
leor euz ar re goanta.
 Ra deufent da veza talvouduz !
                        *
                       * *
 Kredi a raan e raïnt vad, dreist holl, d’ar veleien
iaouank.
 Peurliesa, en eur guitaad ar C’hloerdi, ne anavezont
ket nemeur a vrezonek. Ne ouzont ket, dreist-holl, brezo-

NHO
VI               EUR GER ARAOG
NTO

nek ar c'hatekis nag hini ar relijion. Sarmoniou an
Aotrou Quere ho zikouro d'he deski.
                       *
                      * *
 Beza int ar c'henta sarmoniou moullet e brezonek iac’h.
Ar c’halz anezho ' zo troet kaer ha livet brao. Meur a
hini ive, evelkent, hen anzav a dleer, a zo disterroc’h. Holl,
koulzkoude, e meuz lakeat ho moulla. Ar venanen a ra
he mel gant poultren dastumet var bleuniou a bep seurt
liou. Ar prezeger ive a ell kaout er sarmoniou ar re zis-
terra, ar pez a vezo guella, marteze, da lakaat en he
brezegennou.
                        *
                       * *
 Dreist, e vefen eurus, ma rofe al leor-ma da unan all
benag, ar mennoz da zastum ha da gas c’hoaz du voulla,
sarmoniou brezonek.
 Mars eo, na ve ket bet beteg-hen moullet euz ar seurt
prezegennou-ze.
 N’eo ket, koulzkoude, na vije ket bet, en hor bro, preze-
gerien dispar. An Aotronez Cloarec, Fave, Jaouen, Mor-
gant, Pouliquen, Mingant, Nicolas ha kalz re all, a zo
c’hoaz brudet en hon touez. En ho amzer oant mistri evit
displega 'r religion.
 Ma ve bet dastummet ha moullet ho frezegennou, pe-
beuz tenzor e vije bet evit Cador—brezeg Breiz-izel !
 Euz an traou great mad, ne dlefer, morse, lezel netra da
vont da goll.
                                        C. JÉZÉGOU.

NHO


       Eur gerik divar benn an Aotrou Quere
                    —————————

                        I

 An Aotrou Quere a zo ganet, er bloaz 1824, er C’houlen,
e parrez Plouenan.
 E kelendi Castel e reaz he studi.
 P’ oa beleget, — 25 gouere 1850, — oa kaset da gure
da barrez Riec.
 Mez ne falvezaz ket ganthan, chomm er barrez-se, hag
abarz daou vloaz e teuaz da gure da Blouider.
 Eno, var ali eur mignon, ec’h en em lakeaz da genta da
zeski 'r brezonek.
 Mez a veac’h m’hen doa adarre tremenet daou vloaz er
barrez-se, ' oa hanvet da gure e sant Loïs-Brest.

                       *
                      * *
 Eiz vloaz e chommaz eno, ha goudeze, e teuaz da ber-
soun da Voelan.
 En eur ziguezout, ar persoun nevez hen devoa, dioc’h-tu,
leac’h da ziskuez he garantez d’he barrisioniz. Eur
c’hlenved heuzus deuz ar re spegusa, ar vosen, oa en
em ledet var ar barrez. Kalz tud oa taget gant-hi.
 Adalek ar mintin betek an noz, bemdez, an Aotrou
Quere a vije var varc’h du-ma, du-hont, o velet ar re
glanv.
 Pa davaz pelloc’h ar c’hlenved, Prefet ar Finistère, a

NHO
VIII           DIVAR BENN AN AOTROU QUERE
NTO

ginnigaz rei ar groaz a enor d’ar persoun kalounek. Mez
an Aotrou 'n Escob a viraz en eur lavaret: « Beleien va
Escobti, ne labouront ket evit enoriou ar bed-ma. Gortoz
a reont, en eur ober ar mad, eur rekoumpanz all kaeroc’h
e baradoz Doue. »
                          *
                         * *
 Er bloavez 1873, an Aotrou Quere, oa hanvet da bersoun
e Bannalec. Mez kement, a garantez a zante en dro
d’ezhan, e parrez Moelan, ma zeaz da gaout an Aotrou
'n Eskob evit her pedi d’he lezel eno. — « Ama, e skrive
goudeze da eur mignon, kement tra ' zo a lavar eur bern
traou da m’ c’haloun. Eur mean, eur vezen, korn an
hentchou, a gemer eur vouez evit kozeal ouzin, dudius.
Ar zonj hebken d’ho dilezel, a ro da m’ c’haloun melkoni.»
                          *
                         * *
 Ho dilezel a rankaz, koulzkoude. Er bloaz 1874, e oa
kaset, en despet d’ezhan, da bersoun da Gastellin.
 He barrisioniz nevez a glevaz lavaret na deue da 'vitho
nemet dre fors. An digemer a rajont d’ezhan na voa ket
deuz ar guella. Mez en eur he anaout, abarz pell, e teujont
d’her c’harout. Ha var fin he vuez ne voa ket, e Castellin,
unan ha n'hen dije ket doujanz, karantez ha respet evit
ar persoun koz.
                         *
                        * *
 Doue ' zigasaz d’an Aotrou Quere eur zamm pounner
da zougen. Epad he iaouankiz hen doa bet great eur
c’hlenved deuz ar re voasa. Divar neuze, morse ne oa bet mad
avoualc’h. Mez gant an oad ar beac’h a bounereaz.

NHO
             DIVAR BENN AN AOTROU QUERE            IX
NTO

 C’huec’h vloaz araog he varo, he izili ’ en em lakeaz da
grena. Ne elle mui chomm en he vele. Noz-deiz, e vije en
he zav, o vale dre he gambr pe harpet deuz eur gador.
 Mervel a reaz, d’an drivec’h a vis guengolo 1898, d’an
oad a drizek vloaz ha triugent.
 Hirio, e gueret Castellin, he barrisioniz ho deuz savet
d’ezhan eur bez deuz ar re goanta hag a lavaro d’an holl,
a dreuz ar c’hantvejou, pegement ho deuz bet karet ho
phersoun koz.
                    —————————

                       II

 Etouez beleien Breiz-Izel, ne gav ket d’in e ve bet
morse, hini, ken elavar hag an Aotrou Quere. Aliez e zo
bet lavaret divar he benn ar pez a lavare, gueach all, ar
Juzevien divar benn hor Zalver Jesus-Krist : Nunquam
locutus est homo sicut homo ille : biskoaz den na breze-
gaz evel an den-ze.
 Pa vije er gador, an oll a droe varzu ennhan, klevet e
vije bet eur gellienen o voudal dre an iliz. Eva ’ reat evel
pa lavarfen he gomzou.
 Er gador, an Aotrou Quere, ploum en he zav, a groge
da genta en he zarmoun en eur gozeal freaz, en eur zis-
taga mad he gomzou. Mez goudeze, a nebeut da nebeut,
ec’h en em domme hag e kase he vouez ervez an traou
hen dije da zisplega.
 Gueach e vije dous ha plean, « evel mel var bara guen, »
egiz ma lavare aliez ; gueach e vije laouen koulz hag eur
rimadeller o kounta rimadellou ; mez gueach ive e kroze
evel ar gurun hag e tifrete he ziouvreac’h.

NHO
X             DIVAR BENN AN AOTROU QUERE
NTO

 Pa ziskroge deuz he zarmoun, avechou e lavare eur
gomz grons ha dichek, hag a gueze var ar c’halonou evel
eun taol morzol. Aliesoc’h, evelkent, ec’h achue dre eur
beden. He benn savet varzu an Env, he zaouarn kroachet
var he stomok, e guie lakaat var he vuzellou komzou
lemm hag a doulle evel birou.
 Ha dre ma komze ' vije guelet, var dremm ar re ' zilaoue,
avechou an daelou o tiruil e teid ho divoc’h, avechou ar
musc’hoarz var ho muzellou, hag avechou all, var ho zal,
ar spount hag an anken.
                        *
                       * *
 Hogen tri dra a zikoure kalz an Aotrou Quere da brezeg
evel ma rea : he vrezonek, he vouez hag he labour.
 Koulzkoude, an Aotrou Quere n’hen deuz ket bet atao,
anavezet mad ar brezonek. Beza ' zo sarmoniou skrivet
ganthan e Riec, ha n’int na guelloc’h na falloc’h eget ar
re a rafe, brema, eur belec iaouank nevez deuet deuz ar
Seminer. (1)
 Mez a viskoaz, an Aotrou Quere a zo bet distagellet
mad. Eur vouez hen deuz bet, atao, hag a c’helle ober
ganthi ar pez a garie.
 P’ oa deut da Blouider, an Aotrou Marc, persoun
Goulc’hen a glevaz, eur vech, anezhan o sarmoun.
 — Assa ta mad, abostol, a lavaras d’ezhan, te ' vo eur
mestr prezeger pa giri.
 — Oh! ia, eme an Aotrou Quere, meuleurez : gaouierez !
NFO
(1) Setu ama tammou deuz eur brezegen skrivet ganthan, en he iaouankis.
.. But a ra eur rumm dud pere zervich Doue non pas e giz ma c’houlen,
mez beteg eur certen poent, eur certen rezoun... Hag, en effet Doue rekom-
mand d’heomp rei tout pe netra. Setu perak dizroit c'houi pere...

NHO
                 DIVAR BENN AN AOTROU QUERE        XI
NTO

 — Nann, nann. Mar kerez deski 'r brezonek e vezi eur
prezeger dispar.
 — Penaoz ! Deski 'r brezonek ! Me oar brezonek.
 — Nann. Ne ouzout ket, kred ac’hanon. Evit he zeski,
sell : ne lez morse, paour hebed da dremen heb chomm
da ober ganthan eur frapat kozeal. Ar re baour n’int ket
bet er skol hag ' oar mad iez ho bro.
 Ha neuze c’hoaz : n’e peuz ken nemet c’huec’h vloaz
var-n-ugent. Ma vijen en da leac’h, me ' iafe da c’hoari
galoch ha da c’hoari kornigel, bep sul var al leur-ger,
gant ar baotred iaouank. Gantho e klefez brezonek iac’h
ha n’eo ket c’hoaz tamm ebet saotret gant ar gallek.
                          *
                         * *
 An ali ' blijaz d’an Aotrou Quere.
 He blijadur oa, pa zea da bourmen, chomm da gozeal
gant ar re goz, gant ar beorien ha gant ar bastored
denved oa neuze c’hoaz stank e Bro-Leon. « Gantho, a
lavare meur a veach, goudeze, e meuz desket va guella
brezonek. »
 Bep sul ive, e zea da c’hoari kornigel var al leur-ger
dirag an iliz, araog ar Gousperou. Ar barrez holl a zirede
da velet ar c’hoarierien. (1)
                          *
                         * *
 Mez, abarz nebeut, e rankaz kuitaat an diou skol-ze.
Kaset e voa da Sant-Lois-Brest, evel hon deuz 1avaret,
diagent.
NFO
(1) Kornigel an Aotrou Quere a zo bet dalc’het pell, e ti unan deuz he vrasa
mignouned, e Pont-ar-C’hastel, e parrez Plouider.

NHO
XII           DIVAR BENN AN AOTROU QUERE
NTO

 Eno, ne zilezaz ket ar brezonek. En em lakaat a reaz
d’he skriva. Hag eun dra drôl avoualc’h a roaz tro dezhan
d’ober kement-ze
 Eun tad Jesuist, oa deut da brezek ar c’horaïz da Vrest.
Eur vouez hen doa deuz ar re gaera. Hag eun devez, e
kanaz da gureet Sant-Lois, eur zoun latin, soun an den
kondaonet d’ar groug oc’h en em gonsoli araog mont d’ar
maro. An holl a jomme souezet ken kaer e kavent ar
zoun. « — Na pebeuz iez eo al latin, evelkent, a lavarent.
Plega ’ ra da liva pep tra. N’eo ket gant ar brezonek eo
' ve great eur zoun e se. »
 An Aotrou Quere, avad, ne dinte ger. Mez a benn an noz
varlerc’h, e kinnigaz kana eur zoun vrezonek. Troet hen
doa soun an tad Jesuist. Hag an oll a gavaz — Ar Grou-
gaden — kaeroc'h, zoken, eget ar zoun latin.
 Divar neuze e reaz kalz rimadellou. An niver braz
anezho, a zo bet great gantho, leor Kanaouennou Kerne.
moullet brema zo c'huec'h vloaz. (1)
                        *
                       * *
 Divezatoc’h, eun dra all a boulzaz c’hoaz an Aotrou
Quere da studia guelloc’h ar brezonek.
 Unan deuz ar veleien oa ganthan e Sant-Lois-Brest,
an Aotrou Mathieu oa bet hanvet da bersoun e Plouescat.
Gina ' rea o vont d’he barrez, rak n’e guie ket ar brezonek.
 « — Mar c’heljen c’hoaz he zeski, a lavare. Mez ar bre-
zonek zo eur iez diot ! N’euz na merk na rouden evit dont
a benn anezhan. »
NFO
(1) Ar re ho deffe c’hoant da gaout leor Kanaouennou Kerne, a raffe mad,
en eur he brena, dioch-tu, brema. Ne jomm mui nemet eun nebeut da
verza.

NHO
             DIVAR BENN AN AOTROU QUERE           XIII
NTO

 — Eo, eo, a lavare an Aotrou Quere, he zeski a c’heller,
sur. Ha p’eo guir hen deuz, a dreuz ar c’hantvejou, en em
zalc’het digattar, e zeuz merk ha rouden evit anaout
anezhan.
 Neuze ec’h en em lakeaz d’ober eur grammadek.
 Ar grammadek-se, hag hen doa an Aotrou Quere roet
d’ezhi ar pep vella deuz he spered hag ar pep vrasa deuz
he amzer, a zo kollet, hirio. Bet oa bet prestet d’an Ao-
trou Normant, rejant er Seminer. Abaoue he varo, n’euz
gellet kaout kelou diouthi, e nep leac’h.
                        *
                       * *
 Evel a veler, an Aotrou Quere hen doa gourennet
avoualc’h deuz ar brezonek. Hen anaout a rea mad tre.
 Hogen, n’euz par da anaout mad he iez evit beza ela-
var.
                        *
                       * *
 Eun dra all c’hoaz koulzkoude, a ranker da ober evit
prezeg mad. Red eo beza sonjet kalz, er pez a ve da la-
varet.
 Hogen, da ober al labour-se, ken nebeut, an Aotrou
Quere ne vanke morse.
 Aliez eo bet klevet o lavaret: « Biskoaz ne d’oun bet
eat er gador-brezeg, eb beza skrivet va zarmoun, da ne-
beuta teir gueach. — Morse, a lavare c’hoaz, ne meuz bet
roet eun ali da m’ farisionis, nag e gallek nag e brezonek,
heb beza skrivet ha renket mad, ar c’homzou a 'm bije
da lavaret. »
 Var gement-se, kerkoulz e vije atao var aon. « Prezeg,
emezhan, zo hada komzou Doue : Semen est verbum Dei.

NHO
XIV          DIVAR BENN AN AOTROU QUERE

Da zioual ' zo da vankout a respet da gomzou Doue ha
d’an dud a deu d'ho zelaou : Maledictus qui facit opus Dei
negligenter ! »
 Hogen, evit ober eur zermoun, setu ama penaoz ec’h en
em gemere.
 Da genta, e lakea var baper, an oll zonjou a deue d’ezhan
divar benn ar zarmoun-ze.
 Goudeze, e tibabe etouez ar sonjou-ze, hag e lakea,
dioc’h renk, ar re ' gave d’ezhan beza ar guella.
 Pelloc’h e skrive he zarmoun var baper lizer. Neuze na
vije chenchet mui. Hounnez eo ' vije roet er gador-brezeg
                         *
                        * *
 Holl zarmoniou an Aotrou Quere, zoken he gonferansou
var gourc’hemennou Doue ha var Sakramant ar Binijen
a zo bet, evel-se, skrivet penn-da-benn. Mez ar c’halz
anezho ' zo bet devet. Ne zeuz mui chommet dioutho
nemet ar steuennou.
 Moullet int ama, e giz m’hon deuz ho c’havet.


                      ———X———

NPO



                    KENTA LODEN
                       ————

                     SARMONIOU
                    BET PREZEGET
                   EVIT PARDONIOU

                         **

NPO


      Ne'z eus netra war ar bajenn-mañ

NPO

                I

             PREZEGEN                              3

Great er Folgoat d'an eis a vis Guengolo 1886



       Ecce filius tuus: ecce mater tua :
       Hennez eo ho mab ;  hounnez a zo ho mamm.



BREIZIS-IZEL, VA C'HENVROIS KER,

 Setu hi, ahount, ar japel a zo bet savet eur pemp
kant vloas a zo benag, var bez an hini epad he vuez, a
c'halvet Salaün ar Foll.
 Goude beza var dro Lez-'n-Even, klasket en hano
Mari, he dammig bara pemdiziek, Salaün a zistroe ama
dindan he vezen.
 Da ober he bred e soube he damm bara er feunteun
ha goudeze en eur gana meuleudi he itroun ar Verc'hez
Sakr, e c'hourveze var an douar noaz evit kemeret he
gousk, eur mean ganthan dindan he benn.
 Ar foll ervez an dud a voe ar fur ervez Doue, rak
m'hen doa anavezet mad ne maomp var an douar nemet
evit gounit ar Baradoz.
 Evel testeni euz he zantelez, eur flourdelizen gaer,

NHO
4               AR VERC'HEZ  ' ZO HOR MAMM
NTO

hano Mari, e lizerennou aour, merket var he deliou,
a ziwanaz var ar bernik douar a c'holoe he gorf maro.
 Eun nebeut goude, ar japel gaer a zo dirazomp a
voue savet var he vez, hag ennhi hon tadou kos, deuet
a bep korn tro var dro, a veze guelet var ho daoulin o
c'hen em erbedi ouz Mamm Doue.
 Tud an Arvor, tud an Argoat, ho c'hreden, ho fizians,
ho c'harantez a zo a rumm da rumm, en em zalc'het en
ho touez. Ha setu ganeoc'h, hirio, d'ho tro, karget an
dachen vras man.
 Itroun Varia 'r Folgoat, evidoc'h int deuet.
 Anezho deoc'h hag ac'hanoc'h dezho e tlean eta kozeal.
 C'houi ho c'hemer evit ho pugale : hi, ho kemer evit
ho mamm.
 Grit, o Guerc'hes sakr, ma tiskuezin peger kouls
mamm, oc'h evitho ha pegement e tleont poania da veza
evidoc'h bugale vad.
                         *
                        * *
 Va  breudeur ker,—— Piou ac'hanomp n'hen deuz ket
guelet eur veach benak eur c'hrouadurik bihan gour-
vezet en he gavel : he zaoulagad glaz savet ganthan var
zu an Env, he vleo melen rodellet en dro d'he dal, he
ziou vreac'h daoubleget var boull he galoun e seblant
gant he vuzellou hanter-zigor, mousc'hoarzin ouz elez
ar Baradoz
 Ha c'houi, avi deoc'h ounthan marteze a lavare ouzoc'h
ho c'hunan : —— « Na te a zo euruz, chomet ma zeo en
he fez kurunen gaer da vadiziant ! »

NHO
       AR VERC'HEZ ' ZO  HOR MAMM                  5
NTO

 Marteze ive, truez ounthan en ho kaloun e lavarac'h
ouspenn : —— « Krouadurik paour, petra e teui-tu da veza
var an douar ? Eun neudennik netra ken, torret eaz
gant an disterra stokat, a stag ac'hanout ouz ar vuez !
Ha petra c'hellez nemet en em glemm ? Goestl da gozeal
n'out ket c'hoas ; goestl da labourat kennebeut ; goestl
d'en em zifenn kennebeut all. Koulskoude an hent a zo
rust ; penn-da-benn danjerou stank ha poaniou garo !
Da lezel gant da nerz da unan, eun devez pe zaou, a ve
barn ac'hanout da vervel.
 » Krouadur  paour, piou gant truez ouzid a daolo
ac'hanout evez ? »
 Piou ? Va breudeur ker, her goud a rit koulz ha me,
en he gichen e ma he vamm.
 Oh ! ma ve en ho touez unan hag a lavarfe d'in :
« Me ne meus ket, me, anavezet va mamm. » Dezhan
d'am zro me lavarfe :
 « Va breur, va c'hoar ger, truez a meuz ouzoc'h,
gwalc'h va c'haloun, rak n'ho c'heuz ket anavezet ar
pez a zo goude Doue brassa tenzor ar vuez-ma. »
 Ar vamm keit ha ma vezo bihan he c'hrouadur, her
mago gant leaz poull he c'haloun ; hi her mailluro, hi a
zesko dezhan kozeal, a zesko dezhan bale, hen dougo pa
vezo skuiz, a dommo he zaouarn etre he re, he benn e
pleg he gouzoug : hi, pa welo, a zec'ho he zaelou gant
kil he dourn ha gant eur pok.
 Dre ma kresko, d'ezhan e roio an tamm mezer tomma,
evithan e tispartio ar guella tamm bara, kentoc'h he
lezel da gaout naoun, e chommo he unan heb tamm.

NHO
6            AR VERC'HEZ ZO HOR MAMM
NTO

 En noz, en deiz, da bep mare, heb skuiza, heb damanti
guech hebed, e vez kavet atao prest : prest da rei he
nerz, prest da rei he foan, he amzer, he buez m'ar deo
red !
 Hag an eil bep eil tro, a lavar d'egile an daou c'her
ken karantezus : « Va c'hrouadur ! va mamm ! » gant
eur vouez ken tomm, ken tener, ken dudiuz, ma trido
ouz ho c'hleved kaloun an Aotrou Doue he hunan.
                      *
                     * *
 Va breudeur, setu aze petra eo eur vamm din eus an
hano a zoug.
 Hogen koulsgoude :
 Ar Verc'hez sakr a zo eur vamm evidomp : hor c'he-
meret he deuz evit he bugale.
 Brema zo trivac'h kant vloaz, eur groas a voue savet
var menez Kalvar, hag outhi tachet divar bouez he
bevar-ezel, Jesus-Krist a iea da vervel.
 Ehars ar groas, eur vaouez hag eur goas en em zilet
etouez he vourrevien, a zo deuet da rei dezhan eun
diveza merk a garantez. Unan eo ar vamm ankeniet,
egile Sant Iann, ar mignon tener.
 Jesus-Krist a zo dija en he angoni, hag her gout a rit
—— rak piou ac'hanomp na velas ket unan benag var
nez mervel —— komzou eun den var he dremenvan a zo
evel birou lemm eun dant dezho a bep tu ; buhan e
zeont doun hag eur vech eat e chomont.
 Hogen, en eur zellet bep eil tro, ous he vamm hag he
ziskib muia karet, hor Zalver a lavar : « Mulier ...

NHO
        AR VERC'HEZ ZO HOR MAMM              7
NTO

Maouez paour, mamm oc'h bet, mamm na viot mui, rak
ar mab, n'ho poa nemet-han, a ia da vervel ; hiviziken,
den n'ho kalvo he vamm !
 « Eo, koulskoude, mamm e viot c'hoas, rak me a ro
deoc'h bugale all ; hennez hag ar re ho karo eveld'han a
vezo deoc'h bugale. » Ecce filius tuus.
                      *
                     * *
 Mez, Guerc'hes sakr ! Eun dra a zeu da spounta va
c'haloun.
 Ar vamm, eur vamm vad, a zo bras he c'harantez.
He galloud, siouas ! a vez aliez bihan.
 Mammou kristen, ama ouz va zelaou, c'houi guelloc'h
evidon-me a c'helfe hen diskouez.
 1º Aliez, re aliez en em gavit dic'halloud eneb ar
maro.
 Pet gueach, ni ho peleien galvet ganeoc'h da vont
d'ho ti, n'hon deuz-ni ket klevet ac'hanoc'h o lavaret :
« Setu hen ama var va barlen, va c'hrouadurik paour ;
aon a meuz na zeuffe ar maro d'hen c'herc'had. Grit,
oh ! grit ma chommo gant ar vamm ar c'hrouadur he
deuz ganet, lavarit din ne varvo ket. »
 Ha ni a ranke respount : « Mamm gristen, ar maro
hag ar vuez zo e pleg dourn Doue ; aliez e diou veach
eurus an hini a varv abred ; aliez teir gueach dizeür an
hini a jomm da goza. Lavaromp kentoc'h : Fiat : ho
polontez bezet great. » ,
Ha dirazhomp an ealik bihan a harpe da vervel he

NHO
  8              AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM
NTO

benn var beultrin he vamm.  Oh ! ma vije bet gallet prena
buez gant karantez, bevet en divije.  Mez n'oa ket deuet
da jomm, hag epad ma welet en dro d'he gorf maro he
ene a nije varzu Doue da gana kantik ar Baradoz.
 2° Dic'halloud eneb ar baourentez.
 Nag e pet lochennik soul en eur zihuna var he c'hol-
c'hed kolo, eur c'hrouadur n'hen deus ket lavaret :
« Naoun a meuz. » Ha c'houi he vamm, naoun deoc'h
koulz ha dezhan a ra eur zell var ar planken : goullo eo ;
eur zell e korn an armel : guerzet an diveza pez dillad !
hag e respountit : « pa voaz bihan e roen d'id leaz va
c'haloun ; hirio ne meuz nemet daelou va daoulagad ;
gortoz ma vezin bet o klask. »
 Hag e zeac'h a zor da zor da lavaret : « Eun draïk
benag en han' Doue ! evit na varvo ket gant an naoun
ar c'hrouadur hag he vamm. »
 3° Dic'halloud eneb tristidiges ar vuez-ma.
 Piou en ho touez n'hen defe ket lavaret evel peleri-
nez Rumengoll :

   Va c'hrouadur 'zo d'in, nann na gredin biken
   E ve mare ar pred ma n'e ma em c'hichen
       Ous va zaol o tribi he damm.
   Her guelet netra ken a ra d'in plijadur :
   Eun tamm  bara segal a vez c'hoek ha natur
       P'hen dreb ar mab gant tad ha mamm.

 Koulskoude, hirio an deiz, pet en ho touez n'ho deuz
hi ket eun devez guelet ar post o lakaad eun tammik

NHO
              AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM             9
NTO

paper var gorn ho zaol; skanv eo evel eur bluen, ha
koulskoude e ro evel eun taol hors var ho kaloun —
lavaret o c'heuz : « va mab a ia da soudard. » Eiz devez
varlere'h e zoc'h eat d'hen ambroug betek korn an hent
kar . « Kea en han' Doue, va mab ; beach vad d'id ha
kenavezo'r c'henta distro ! » Hen a ieas : c'hui zistroaz
hag en eur vont e lavarac'h : marteze n'her guelin ken ;
hag an abardaez-se, den en ti na zrebas grinsen : ar
plas chommet goullo a stanke ar galoun.
  Marteze, deac'h diveza en eur renka he zillad e korn
ar bank e lavarac'h en eur wela : Daoust hag hen a
zistroio da uza ar re-ma ? Varc'hoas, evithan e zin da
bardouna d'ar Folgoat.  Hag er mintin-ma var ho taoulin
er japel e lavarac'h : « Mamm venniget, c'houi gueach all
eveldon-me hirio, a c'houlenne ho mab diank.  Eur zell
a druez ouzin : ho preac'h zo hirroc'h eget va hini : grit
ma na jommo ket eskern va mab da venna var an douar
estren ; grit dreist-holl ma ne gollo ket, etouez tud ha
ne gaozeont ket ar brezounek eveldomp-ni, he lod e
Baradoz Doue. »

  Ia, va Breudeur ker, breac'h ar Verc'hez a  zo hirroc'h,
nerzusoc'h eget breac'h mammou ar bed-ma. Beza eo
eme sant Bernard, holl c'halloudek dirak Doue, nann
dre nerz he wenn, mez dre nerz he fedenn : ommipo-
tentia supplex.
  Ha kement-ma n'eo ket estoun.
  Ar Verc'hez a zo, var eun dro

  1°  Merc'h muia karet Doue an tad.

NHO
10           An VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM
NTO

  2° Mamm garantezus Doue ar mab.

  3° Pried dinam Doue ar Spered glan.

  Kouls ha ni evit guir, e tiskenn a liguez Adam ; Mez
Doue a falvezaz d'ezhan, ober anezhi eur grouadurez
dibab.  Araog he ginevelez, ar profet, digor dirazhan
levr an amzer da zont he guelas o pignat euz an desert :
— dudius evel ar goulou-deis, splamm evel al loar,
lugernus evel an heol, nerzus evel eun arme linennet
evit ar stourmad.
 Kaeroc'h c'hoas en em ziskuezas d'an heur ma teuas
er bed. Consevet oa bet dibec'h ha genel a reas dinam.
 D'an oad a dri bloaz en em roaz holl da Zoue.
 Atao leun a spount rag ar pec'het, leun a deneridigez
evit an dud, dastummet gant-hi en he c'haloun ha gant
he brassa aket an holl vertuziou a c'heller da gaout, e
vevas digaillar e peb giz epad he buez hed ha hed.
 Pa zeuas evithi, heur ar c'himiad, e varvas, nann dre
gosni na dre glenved : mervel a reas dre nerz he c'ha-
rantez evit Doue.
 Hag, hirio, en deiz, digemeret er baradoz korf hag
ene, santelloc'h he unan eget an oll zent all var eun
dro, rouanez an Envou ha rouanez an douar, eo azezet
e kichen he mab var huella kador a zo goude kador
an Aotrou Doue.
 Setu perak, eo dirazhi, digor frank tenzor ar baradoz.
Dirazhi eo falvezet gant ar Brovidans skuilla varnhomp
holl c'hrassou Doue : — omnia per Mariam, — beza eo
evidomp, eme Vossuet, eun eil Salver ar bed.

NHO
       AR VERC'HEZ ' ZO HOR MAMM               11
NTO

 Hi a roas d'heomp Jesus-Christ ha dreizhi, abaoue,
evel dre eur c'hras misterius e tisken trugarez Doue.
 Harp a ro d'an oll.
 1°  Harp a ro d'ar guir gristenien.  Roit d'ar bugel eun
dra hag a ra d'ezhan plijadur, d'an dra-ze ar bugel a
zalc'ho stard, outhan e sello aliez ha goude e redo da
gaout he vamm. — « Va mamm, emezhan, lakit hen-
ma a gostez ; me her c'holfe, marteze ; marteze hen torfen ;
marteze c'hoas he ve laeret divar va c'houst ; c'houi hen
diouallo mad ha ganeoc'h me er c'havo pa garin. »
 Eneou kristen, pet gueach dirak ar Verc'hez n'ho
c'heuz-tu ket lavaret ar memes tra : « Mamm zantel, ar
bed zo fall, va c'haloun dinerz, aoun a meuz da goll va
ene ; diouallit ac'hanon, Itroun. » Ha dre skoazel Mari,
en despet da bep tra, e zoc'h chommet pur ha disklabez.
 Harp a ro d'ar bec'herien.
 Eun den kouezet en eur puns doun, a jomm esper
en he galoun keit ha ma talc'h krog er gorden.  La-
varet a ra : « Ar gorden am dalc'ho a zioc'h an dour ;
ar gorden a vezo evidon eur skeul da bignat er meaz. »
 Va breur, va c'hoar ger, kouezet oc'h er pec'het, ne
gollit ket esperans.  Guelloc'h eget eur gorden a zo
azioc'h ho penn : dourn ar Verc'hez Vari zo astennet
varzu ennoc'h.
 Ar pec'het, her goud a raan, a zo pounner da zibrada.
Mez he dourn a zo krenv hag astennet gant eur garan-
tez padus.  Ma talc'hit krog mad ne deot ket da goll.
Hag aliez evit ho savetei ar Verc'hes a lakaio en implij
ar pez a zeblant an nebeuta nerzus var an douar.

NHO
12      AR  VERC'HEZ  ' ZO  HOR MAMM
NTO

                     *
                    * *
 Er pardaez-se an tad difeis hag he verc'h iaouank
n'oa nemet-ho, ho daou er gear.
 Hag an tad lavaret : va merc'h, kit d'ho kuele, deut
eo ar mare.
 — Va zad, boazet oun bet gant va mamm, da lavaret
araok, va fedennou dioc'h an noz ; anez ne c'hellin ket
kousket.
 — Ped da unan neuze, me ne bedan mui.
 Hag hi var he daoulin dirag imaj ar Verc'hez, lavaret
he fedenn a vouez huel. En eun taol krenn e chom a
zav : « Va zad, ar pez a jom da beur-echui va feden
a zo bet gant va mamm difennet ouzin lavaret dirazoc'h. »
 — Ah ! me fell d'in her c'hleved.
 Hag hi neuze : « Eun tad e meuz, eur vamm ive, ho
c'haret a dlean, ho c'haret a raan ho daou.
 » Va mamm a bed ac'hanoc'h hag a bed Doue. Va zad
avad 'a bed na Doue na c'houi.
 » En dra-ze pa zounjan bemdez e welan, gant aoun na
vemp dispartiet er bed all.
 » Pa zoc'h mamm d'heomp hon tri, sellit outhan a
druez. Grit, Guerc'hes santel, grit ma vezin eun deis er
baradoz etrezo ho daou evel ama. »
 En abardaez-se, an tad, daoulinet e kichen he verc'h,
a zeske ganthi hag a lavare var he lerc'h ar pedennou
hen doa pell a ioa ankounac'heat.
A beden he verc'hik vihan, Mari he doa great evel eun
alc'hoez aour da zigeri d'ar feiz he galoun kaledet.

NHO
        AR VERC'HEZ ' ZO  HOR  MAMM       13
NTO

                       *
                      * *
 Setu perak, e peb korn eus hor bro, holl, kos ha
iaouank, desket ha dizesk, paour ha pinvidik e tiskoue-
zomp kement a fizians er Verc'hez.
 Dibaot ar parreziou ha na ve ket ennho kavet eur
japelik benak savet en he enor. Kaout a reomp dreist
oll Rumengoll var douar Kerne hag ar Folgoat var douar
Leon.
 Lod a lavar : Ar feiz e Breiz a ia kuit. Va breudeur,
setu ama ho respount. Ho kroaziou, ho panielou douget
er mintin-ma gant ho tiou vreac'h nerzus a vel kaer d'an
holl, a lavar en ho c'hano : Ar feiz e Breiz a zo beo ha
iac'h : evel hano Mari skrifet e lizerennou aour var
flourdelizen Salaün, eo skrivet en hor c'halonou e lize-
rennou beo : kristenien omp ha kristenien e chommomp
betek hor maro !
 Lod all a lavar : Beza a du gant an Ilis eo beza enep
he vro.
 Hag er mintin-ma, dre ar c'han a dregerne, tro var
dro d'ar japel, c'hui evithi a c'houlenne bennos Doue.
           Patronez dous ar Folgoat
           Hor mamm hag hon itroun
           An dour en hon daoulagad
           Ni ho ped a galoun,
           Ar Frans zo bras he enkrez
           Mont a rai da netra
           Sellit outhi a druez
           Truez, o Maria.

NHO
14         AR  VERC'HEZ ' ZO  HOR  MAMM
NTO

                        *
                       * *

 Guerc'hez venniget, me ne c'hellan nag anaout na
niveri ar re a zo deuet ama, hirio, da veuli ac'hanoc'h.
 C'houi, mamm ger, ho c'hounto, ho anavezo, a
zalc'ho anezho sounj.
 Epad ho buez c'houi he diouallo.
 Pa skoi evitho an heur da guitaat an douar e
tiskennot e kichen penn ho guele hag en tu all d'ar
maro, ha dioc'h-tu, e tiskuezot ar baradoz digor evit na
vezo ket rust na c'hoero an disparti.
 C'houi c'hoas, var dreujou an eternite a zeuio var ho
arbenn astennet ganeoc'h ho tourn en eur lavaret :
 « Deuit va mab, deuit va merc'h, ho c'hanaout a raan.
roud penn ho klin a zo chommet en iliz ar Folgoat hag ho
peden moullet em c'haloun. » — Ha neuze dourn ha
dourn ho c'hassot dirak ho mab Jesus hag e lavarot :
« Va mab, setu ama va bugale all, ar re ho poa roet d'in
var menez Kalvar. »
 Evitho, eur plas en ho ti, eur gurunen en hor baradoz,
evitho perz da virviken en hor gloar hag en hon
eürusded. — Evel-se bezet great.

                       *  *  *

NPO
                  II.

               PREZEGEN

Var ar Galon Zakr. — Great e Quimerc'h
           evit ar pardoun
            ——————————

    Dilexit nos et tradidit semetipsum pro nobis.
    Hor c'haret hen deuz hag evidomp hen deuz
      en em roet he-unan.


     VA BREUDEUR KER,

 Stag ouz ar groas, Jesus-Krist a ioa dija tremenet,
pa deuas eur zoudard, gant eun taol goaf, da zigeri he
gostez. Euz ar gouli e strinkaz eur berad lin-c'hoad ouz
daoulagad an den didruez ha Longin, dall he ene beteg
an heur-ze, a zeuas dezhan ar guelet.
 Neuze en eur zellet ouz ar galoun nevez toullet gan-
than hag en eur zounjal er burzud c'hoarvezet, Longin a
gredas e zoa Jesus-Krist mab Doue hag a zeuas da veza
eur zant.
 D'an deis hirio, gouel ar Galon Sakr, hag ouspenn
en ho parres c'houi, deis pardoun ho c'hilis nevez,
greomp evel Longin, eur zell pis ha guirion var galoun
hon Doue.

NHO
16                VAR  AR  GALON-ZAKR
NTO

 Mar he studiomp mad, goulaouen ar feiz ganheomp
en hon dourn e velimp eo hi ar galoun venniget-ma a
zo evidomp var eun dro :

          Guir alc'hoes ar Baradoz.
          Guir gelennadurez hon ene.
          Guir gonsolation hor buez.

                    *
                   * *

 Kaloun Jesus a zo alc'houez ar baradoz.
 E derou an amser, an den kenta da zeis he grouidi-
gez a gavas, great evithan gant he Zoue, ul lojeis
pinvidik.
 A zioc'h he benn, bolz an Envou dirodellet e giz
da eun doen c'hlaz staget outhi, evel tachou aour,an
heol da sklerijenna an deiz ; al loar, ar stered da gae-
raad an noz. Dindan he dreid an douar oe bet diazezet
stard var he ael, gant he vleuniou, he frouez, he loaned
a bep ment hag a bep stumm.
 En dro dezhan kelc'h ar mor, gant kement a vag en
he zounder hag en he ledander.
 Hag an traou-ze, dezhan oant oll. Rak oll oant bet
great evit he vad pe he blijadur.
 Ia, kaer oa al lojeis, kaer an ti. Ha mestr an ti,
kaeroc'h c'hoas, savet ploum var he ziou c'har, soun
he benn var he ziouskoas, tro he lagad varzu an Env,
laouen he dal, lemm he speret, karantezus he galoun,
digaillar he ene. Ia, d'an deiz-ze, an den a ioa kaer, an
den a ioa eurus ; hen oa roue an douar ; ennhan evel

NHO
          VAR AR GALON-ZAKR                     17
NTO

en eur mellezour difazi, e kaved poltred he grouer.
Ha Doue he-unan, goude her beza great ar pez ma zoa,
her c'havas divank, diabeg e pep gis : Vidit Deus quod
esset valde bonum.
 Kaeroc'h c'hoas hag eurusoc'h e tlie beza, kouls-
koude, he blaneden da zont.
 Goude beza tremenet var an douar, en eul laouene-
digez heb he far, muioc'h pa neubeutoc'h a vloaveziou,
e zoa galvet heb rankout tremen dre ar maro, da eur
vuez all c'hoas dudiussoc'h : he hano a ioa skrivet hag
he renk merket er baradoz.
 Mez goud a rit petra c'hoarvezas. Eur frouezen tentus,
mez difennet, a ziskaras hon tad hag hor mamm genta.
 Varlerc'h ho dizentidigez, tenvalijen ar spered, sem-
pladurez ar galoun, techou fall ar c'horf, an anken, ar
c'hlenved, ar maro, gwalinier dianavezet a ziagent, en
em zirollas var an douar. Gwasoc'h c'hoas ! ar pec'het
a zerras dor an Env hag a dorras an alc'huez.
 Mez eun devez, d'an heur merket gant ar Brovidans,
eur c'hrouadurik bihan a zeu var an douar. Den kouls
lavaret ne daolas evez hebed ouz he zonedigez. Ha
penaos sonjal ennhan ? Evit kavel n'hen doa nemet eun
dournad plous ; evit ti eur c'hraou hanter zisto ; evit
mamm eur grouadurez humbl, evit tad mager, eur
micherour paour. Ha koulskoude da heur he c'hine-
velez, Elez ar Baradoz a lavare : « Gloar da Zoue er
penn huella euz an Envou ha var an douar peoc'h d'an
dud a volontez vad, rag eur Zalver a zo ganet hirio an
deiz. »
                                                 2

NHO
18              VAR AR GALON-ZAKR
NTO

 Ia, meulet ra vezo Doue : ia, ra zistroio ar peoc'h e
kaloun an dud, rag evidomp mab Doue a zo deut er
bed. Eveldomp hen deus kemeret eur c'horf hag eun
ene : Se nascens dedit socium.
 Epad tregont vloaz e vevaz e kuz, en eur c'hounid
divar bouez he ziou vreac'h he damm bara pemdiziek :
epad tri bloas all e kelennas ar bobl en eur ober da
bep unan vad e peb giz, ha goudeze eur gurunen spern
var he benn, e sammas var he choug eur groas pounner
ha varnhi e c'hen em astennas da vervel.

 Araog tremen e lavaras eur gomz : « Va Zad, pardonit-
hi rak ne ouzont ket petra reont. » Ha goude, eur gomz
all : « Consummatum est, peurc'hreat va labour, peur-
achuet an alc'houez. » — Ia, va Breudeur, torret oa
d'an heur-ze ar zetans douget en hon enep. Troad ar
groas a stanke an ifern : beg ar groas a zigore an Env,
ha diveza berad goad kouezet a galoun Jesus-Krist a
beurnetea hon eneou. Setu ni a nevez, ken-vreudeur
ma zoomp da Jesus-Krist, guir vugale Doue hag heritou-
rien he varadoz.
 Mez, piou ha petra a lakeaz hor Zalver da zisken e
kraou Bethleem ? Piou ha petra 'reas dezhan pignat var
menez kalvar ?
 Piou ha petra, va Breudeur ker ? Sellit ouz he boltred
hag e tiskouez deoc'h he galoun, he galoun dener, true-
zus, douget dre ar garantez da baea hon dle da Zoue he
dad : Se moriens dedit in pretium.
 — Me ho salud eta kaloun sakr, deoc'h bennos, meu-
leudi, hirio, varc'hoaz, da viken. C'houi en ho madelez
ho c'heuz lakeat em dourn eil alc'houez ar Baradoz !

NHO
            VAR AR GALON-ZAKR              19
NTO

                   *
                  * *

 2. - Kaloun Jesus-Krist, kelennadurez an den.
 Koulskoude, va Breudeur, evit mont tre, n'eo ket
awoalac'h kaout eun alc'houez, red eo c'hoas he lakaad
er potail ha rei dezhi eun hanter tro.
 Setu perak, sant Paol a lavare gueach all : adimpleo
in corpore meo ea quœ desunt... peur-achui a raan va
unan, ar pez a vank evidhon da bassion Jesus-Krist.
 Setu perak ive, kaloun Jesus-Krist ouspenn ma zeo
evidhomp alc'houez an Env a zo eur gelennadurez evit
hon Ene.
 Sant Augustin a lavare : « Noverim te, noverim me.
Grit, o va Doue, ma ho c'hanavezin mad ha ma c'hen
em anavezin va unan. » Evit anaout Doue, eur zell en
dro d'heomp ha varnhomp a zo peadra awalc'h. Rak
Doue, evel eur micherour bras, en deus skrivet he hano,
merket mad eo var gement hen deus great. Skrivet eo
var ar firmamant e lizerennou aour, skrivet e meur a
liou dizhenvel, var ar bleunv a flastromp hep sonjal
enn'ho dindan seul hor botez prenn ; skrivet en hor
c'haloun pa garet sellet outhi, skrivet eo dreist holl e
kaloun Jesus-Krist.
 Setu hi aze kaloun va Zalver, sellit outhi mad, selaouit
piz ar pez a lavar hag e velfot.
 Da genta, pegement e kar ar vertus.
 D'an eil, peger bras kasouni he deus ouz ar pec'het.
Piou ac'hanoc'h, eme Jesus-Krist, eun devez, a damallo
d'in-me eur pec'het benag ? Hag an dud, ken douget

NHO
20           VAR AR GALON-ZAKR
NTO

koulskoude da gaout abeg a rankas tevel ha stoui ho
phenn. Hag e guirionez, va Breudeur ker, kaloun Jesus-
Krist adalek an heur genta betek an heur ziveza, a zo
evidomp evel eun tabernakl mysterius, dastumet ennhan,
var eun dro, da heul ar pez a zo a vella e kaloun an den,
holl c'halloud, holl binvidigez, holl vadelez kaloun
Doue : Quacumque sunt vera, sancta, pudica, amabilia,
si qua virtus, hoc cogitate.
 Deski 'ra d'heomp peger waz tra eo ar pec'hed. Ar
pec'her a lavaras da Zoue : « N'oud ket d'in mestr, ha
mar d'oud, ne raan forz a ze ; ne zentin ket ouzit ;
« non serviam ». Ha Doue, rak ma c'hentent beza
mestr, a blad prim ar pec'her, pe a c'houlen evit hen
espern eun iskus din deus he vajeste, ha neuze Jesus-.
Krist a respount en bon hano : « Setu va c'haloun,
tennit anezhi betek ar berad goad diveza, goad pur,
dinam, disklabez, peadra eo evit paea dle ar pec'her. »
 Ah ! aliez e c'hen em blijomp o c'hen em boueza
ervez hon danvez, hor spered, hon deskadurez, hor
gened, hon nerz, hon renk huel... moged, poultren,
netra ken.
 Lakit en unan a ziou skudel ar valanz, Kaloun Jesus-
Krist, ha da heul, kement he deus great evidomp ; er
skudel all, hon ene. Tanti vales : setu petra oud
koustet, setu petra ' dalez. - Anavez eta, ene christen,
pegen huel eo da renk, peger kaer kurunen a zo great
evit da dal. Goude da veza prenet, kaloun Jesus-Krist
a dle beza da rekoumpans : se regnaus dat in prœ-
mium.

NHO
            VAR AR GALON-ZAKR              21
NTO

                   *
                  * *

 Kaloun Jesus-Krist, zo guir gonsolasion ar vuez.
 Eur ger c'hoas araok echui. — N'eo ket ebken, ka-
loun Jesus-Krist a vez toullet hed ar vuez-ma. Teir groas
a velan var menez Kalvar : kroas Jesus-Krist e kreis,
eur groas all a bep tu . Var ar groas kleis eur pec'her a
ziagent hag o vont da vervel en he bec'het. Var ar groas
deou eur pec'her ive, er pean kenta, mez den just ha san-
tel en heur he varo.
 Hag an teir groas-ma a jomm' en ho zav keit ha ma pado
ar bed. Neus fors piou oc'h, paour, pinvidik... ho kroas
ho pezo da zougen. Eur glemmaden, setu kenta merk
ar vuez, ho c'heuz roet, en eur zont er bed. Eur glem-
maden ziveza a beurachuo ho puez. Hag etrezho ho
diou, an dristidigez a iel d'hon heul evel hon skeud pa
bar an heol. Piou ac'hanoc'h ne anavez ket an dristidi-
gez ! Eun deiz pe zeiz eur stok a zo bet roet d'ho kaloun,
ha dre ar stok, ho kaloun blounset, gouliet, a zigasas
an dour var ho taoulagad...
 Ar stok ?... d'an deis ma varvas ho pried, ho kroua-
dur..., ma zeas ho mab pell deus he vro, ma voe taolet
pri ouz ho tal..., d'an deis ma zoc'h bet kouezet er pe-
c'het..., piou o savo ? piou ho laouennaio, ho tizammo ?
 Kaloun Jesus-Krist digor d'an oll. — Kaloun Jesus-
Krist, esperans an oll... hodie mecum eris in parasido.
— Hodie... ar vuez zo berr... mecum eris... e vezoc'h
ganhen-me... Me eo hel lavar ha me ne fazian den...
in parasido, eurus da viken.

NHO
22               VAR AR GALON-ZAKR
NTO

 Parresionis Q*** eurus oc'h da veza savet an ilis ma
komzan deoc'h ebars, eurus rag ma zeo gwestlet da
galoun Jesus-Krist.
 Eun dra c'hoas da ober. Savit d'ho Toue eun ilis all :
templum Dei quod estis vos. Ha goude, kurunen en
Env !
                                 AMEN.



                      *  *  *

NPO

                   III

                 PREZEGEN
  Great d'ar bemp var-n-ugent a vls Ebrel 1883,
        evit pardoun Sant-Marc
                  ———————

        Docentes eos servare, Omnia quœcumque
          mandari vobis. - (Math. 28-30).
        Deskit dezho heulia kement a meuz gour-
          c'hmennet deoc'h. - (Aviel sant Vaze.
          — P. 28-29-30 ved)


        VA BREUDEUR HA VA C'HOAREZED KRISTEN,

 Ar sant, ma reomp hirio he c'houel, a zo bet keme-
ret evit patron ho farrez gant ho tud kos. Her pedi,
hen henori a reant. Nag a bet guech n'int-hi ket bet
deuet en ho raog da c'houlen diganthan nerz ha skoazel
a eneb ar bed, ar c'hig, an drouk-speret. Nag a bet
guech n'int-hi ket bet en em zaoulinet ama var leuren
ar memes ilis ha dirag ar memes sant ? C'houi, bugale
dezho, a zeu eveld'ho ha var ho lerc'h d'hen enori, d'her
pedi, d'hen trugarekaad, da c'houlen dreizhan grasou.
Ha mad a rit. Rak ho mignon eo hag ho c'halvokad
dirak Doue. E c'hallit, — pelloc'h e zaan, — e tleit

NHO
24                VAR AR RELIJION
NTO

lakaat ennhan ho fizians, rak atao e vezo prest da zelaou
ho pedennou.
 Koulskoude n'eo ket awalc'h. Seblantout a ra d'in,
klevet sant Mark euz an Env o lavaret, hirio, da bep
unan, ar pez a lavare guechall sant Paol d'ar griste-
nien euz he amzer : kemerit skuer divar-n-hon evel ma
kemeran skuer va unan divar Jesus-Krist.
 Red eo, e guirionez, kredi hag ober da vihana, darn
deuz ar pez a reas sant Mark evit esperout kaout
eveldhan perz e gloar an Envou. N'euz ket daou hent
evit mont d'ar barados, unan stris evit ar zent hag
unan ledan evidomp-ni.
 Hogen, va Breudeur, sant Mark hen deuz digemeret
a greis kaloun relijion Jesus-Krist ; sant Mark hen deuz
he heuliet penn-da-benn hag en despet da bep tra. Ni
koulz hag hen a dle digemer anezhi hag he heulia
koustet pe gousto : diou virionez hag e teuan da lavaret
anezho deoc'h, eun nebeut komzou.
                      *
                     * *
 Sant Mark a gredas hag a heulias, relijion Jesus-
Krist.
 Hor Zalver var nez pignat en Env, a lavaras d'he
Ebestel : « Kiit ha prezegit ar Feiz d'an holl. Deskit
da bep unan heulia kement a meuz gourc'hemennet
deoc'h. »
 Hag an Ebestel a ia varzu ar pevar avel, lod dre ar
broiou a dost, lod all dreist ar mor er rouanteleziou a
bell. Dre holl ha d'an holl e prezegont : d'ar paour, d'ar

NHO
              VAR AR RELIJION                  25
NTO

pinvidik, d'an dud desket, d'an dud dizesk. Lod a zelaou
hag a gred, lod a zarr ouz ho c'homzou dor ho spered
ha dor ho c'haloun.

 Eun devez, eun den hanvet Mark, a ziwezas dezhan en
em gavout var hent sant Per ; her selaou a ra, ha setu
ker buhan he speret sklerijennet ha gounezet he galoun.
 Digemeret a ra lezen an Aviel evel eur reolien zantel,
roet d'an den evit deski dezhan hent an Envou hag evit
he harpa hed he veach. Koumpren a ra eo an Aotrou
Doue mestr da rei gourc'hemennou d'he grouadurien
ha da c'houlenn ma zentint outho. Ha raktal, heb argila,
heb gourlerc'hi e lavar : « kredi a ran, kristen oun...
Credo. »
 Koumprenn a reas ouspenn, n'eo ket awalc'h evi-
dhomp rei hor spered da Zoue en eur gredi ar guirioneziou
diskleriet d'heomp en he hano hag euz he bers ; red eo
rei d'ezhan ive hor c'haloun, en eur zenti ouz ar guirio-
neziou-ze hag en eur ober ar pez a c'houlennont a
rafemp.
 Hor c'hreden a dle beza eur greden oberius ha nann
eur greden c'haouiad, eur greden varo. Kredi ha chomm
heb ober ervez a greder eo en em varn hon
unan. Setu perak sant Mark, kerkent ha ma c'hanavez
relijion Jesus-Krist a heulias anezhi hed-ha-hed.
 Her gueled a raan, o vont da heul sant Per, dre ar
broiou ma prezegas ennho ar feis. Ganthan e za da
Roum, d'ar mare-ze c'hoas kear benn ar bed paian ha
ruziet ken aliez a veach, gant goad ar verzerien. Evit
derc'hel guelloc'h sounj he unan ouz a c'hourc'he-

NHO
26                VAR AR RELIJION
NTO

mennou he Zoue hag ho deski easoc'h d'ar re all e lakeaz
anezho dre skrid, en eul levr hag a zo etre ho tawarn,
levr galvet euz he hano : Aviel sant Mark. Goudeze e
tistroas d'he vamm-bro evit prezek d'he genvroïs lezen
Jesus-Krist.
 Rak ma heulie he unan a greis kaloun kement a bre-
zege d'ar re all, skouer vad he vuez a roe muioc'h a
bouez d'he gomzou hag e c'hellaz ober d'ezho koum-
prenn e tleomp da genta ha dreist pep tra, klask madou
an Env. Dont a reas evel-se a benn da c'hounit kalz
eneou da Zoue ha da founti e bro en (an ?) Egypt eun ilis hag
a zo bet da c'houde brudet eleiz etouez ar gristenien :
Ilis Alexandri. Mez ar baianet o velet kement a dud o
senti ouz he gomzou a gemeras outhan warisi hag hen
lakeas d'ar maro. An heur vad en devoa evel-se da
skulia he c'hoad evit he 'vestr ha da ziella dre he ver-
zerenti ar feiz hen doa prezeget d'an dud.

 Va Breudeur, koustus ha koustus bras eo bet dezhan,
n'euz mar hebed, ober ar pez hen deuz great. Plega 'r
speret da virioneziou ar feiz, ren ha soubla he galoun
ervez gourc'hemennou Doue, ia kement-se a goust d'an holl
hag a dlie koustout da sant Mark kement ha
muioc'h eget da nikun all. Kemered a rea eur relijion
dishenvel diouz hini tud he vro ; he gerent hag he vi-
gnounet a dlie hen distrei dioc'h eun hevelep c'hoant
hag hen dizalia e pep fesoun.
 Ha koulskoude, en despet da bep tra, en em ro da
relijion Jesus-Krist, koumpren a ra ne c'heller ket heb
ar feiz plijout da Zoue hag e ranker, evit kaout digemer

NHO
           VAR AR RELIJION                    27
NTO

er Baradoz, pellaad var an douar dioc'h kement a zifen
ha senti ouz kement a c'hourc'hemenn : si vis ad vitam
ingredi serve mandata. Koumpren a ra ne dalv netra
d'an den gounit ar bed-ma holl ma koller an ene. Ha
setu pe evit tra, e tilezas pep tra all evit Doue.
                      *
                     * *
 Va Breudeur, hel lavaret e meuz deoc'h en eur gom-
mans, ni evel sant Mark a dle beza tud a relijion ; da
lavaret eo, kredi hag ober ar pez a lavar d'heomp da gredi
ha da ober.
                      *
                     * *
 Pa zeo guir e zeuz eun Doue hag hen deuz great ac'ha-
nomp ar pez ma zomp ha roet d'heomp ar pez hen deuz,
daoust hag au Doue-ze ne c'hell ket gourc'hemenn
d'heomp ober he volontez e pep tra ? Daoust, rak-se,
hag hor c'henta soursi na dle ket beza klask anaoud
pehini eo ar volontez-se en hor c'hever ?
 Hogen, e peleac'h e kavomp-ni skrivet ar volontez-ze
a Zoue ?
 Va Breudeur, merket eo her goud a raan, en eul levr
hag a zo etre daouarn an holl, merket eo en hor speret
kouls hag en hor c'haloun. Ha kenta rebech a glevomp
goude beza great an drouk vije rebech hor c'houstians
hon unan, nemet e oe dija mouget ar feiz en hon ene.
Hi eo a lavar en deiz, en noz... great he c'heuz fall :
ego sum qui peccavi, ego iniquitatem egi.
 Koulskoude, speret an den hag he galon a zo kirieg d'ar
fazi : beza e zint evidomp diou reolien amjest ha diasur

NHO
28              VAR AR RELIJION
NTO

rag ma vezont touellet ha trec'het aliez dre hor gwall-
dechou.
 Setu perak Doue hen deuz karget ar Relijion d'hon difa-
zia ha d'hon distrei divar hent ar pec'het, pa vez mouget
pe gousket, en hor c'hreis, mouez hor c'houstians hon
unan. Ar relijion eo a dle neuze, lakaat dirak hon daou-
lagad ar pez a dleomp da Zoue d'an hentez, d'heomp
hon unan. Ouspenn ma teu ar Relijion da sklerijenna
hor speret, hi c'hoaz a deu da rei nerz d'hor c'haloun,
hor zouten a ra var hent ar vuez a enep tentasionou ar
bed, finesaou an drouk-speret, fallagriez an dud
digoustians ha skouer fall ar re zifeiz.
 Beva hep religion a zo eta, pe nac'h hen defe Doue
an disterra guir da rei urziou d'an dud, pe zisprijout ar
gourdrouzou hag ar promesaou a ra d'he grouadurien :
Eo lavaret da Zoue : rei a rit d'in gourc'hemennou, ne
anavezan ket deoc'h ar garg hag ar c'halloud d'ho ober :
non serviam. Promesaou a rit, gourdrouzou a rit ive :
ho disprijout a raan ha me vevo da m' giz : non
serviam.
 Ni a vevo d'hor giz ! Ia, mez hor giz-ni, hirio, a zo,
siouas ! giz kristenien dizounj ha digourach. N'eo ket,
pell dioc'h eno, giz hon tudou koz. Hi e pep tra a
glaske plijout da Zoue. Mont a reant d'an oferen, res-
peti 'reant ar zul, ne vankent morse ho fask. Dioc'h
mintin ha dioc'h noz e trugarekaent an Aotrou Doue ;
beva 'reant e doujans Doue ha mervel a reant en he
garantez.
 Mez ni, va Breudeur, penaos e vevomp-ni, da vihana

NHO
               VAR AR RELIJION                   29
NTO

penaos e vev an darn-vuia ac'hanomp ? Ha stard e cho-
momp-ni atao en hor feiz ; ha derc'hel a reomp-ni heb
mank, da c'hourc'hemennou Doue ?
 Evidon-me, a lavar deoc'h, heb kalzik aon d'en em
fazia, pa raan eur zell en dro, pa boezan ar pez a
greder, pa zelaouan ar pez a lavarer ha pa daolan evez
ouz ar pez a rear, me a rank lavaret : ar feiz a viahana a
zeiz da zeiz ha doujans Doue a ia var zikar...
 Unan a lavaro : kaout religion ?  ha perak ? awalc'h
eo beza den honest.
 Awalc'h eo beza den honest ! Ia evit tec'het dioc'h ar
prizoun hag ar groug ; mez re nebeut eo aliez evit mont
d'an Env, rak kement hini ne vezint ket bet er galeou
ne daïnt ket d'ar baradoz. Evit mont d'i ouspen beza den
honest eo red beza kristen mad.
 Awalc'h beza den honest ! Mez petra eo eun den
honest ? Goulennit ha klaskit ha ne gavfot e pep tu
nemet tud honest var an douar. Al laer, ar mesvier, an
den libertin, ar jervicher didalvez, var ho c'hleved, int
honesta tud a vale.
 Awalc'h beza den honest ! Mad, ia mar kirit. Mez
ha den honest e c'hellit beza heb relijion ? Penaos
c'houi, heb pedi Doue, heb aon rag an ifern, heb espe-
ranz da vont d'an Env, c'houi a zo tud honest ? Ha ni
tud eveldoc'h, koulskoude, ni goude pedi, goude iun,
goude kastiza hor c'horf, ni a rank aliez skei var boull
c'hor c'halon ha lavared : Oh ! bezit ouzin truez, o va
Doue ! rak pec'herien oump. Ha koulskoude, ma ne
c'hallit ket beza den honest heb renta d'an dud ar pez

NHO
30               VAR AR RELIJION
NTO

a zo d'an dud, daoust ha c'houi a c'hell beza heb her
renta da Zoue ar pez a zo da Zoue.

 Eun all a lavar : kaout relijion ? Ha da betra ? Me
ne meuz ket a relijion ha n'oun ket klanvoc'h evit-se, a
zastum arc'hant, a ra brao-bras va zreuz var an douar.
 N'ho c'heuz ket a relijion ha n'oc'h ket klanfoc'h ?
paouroc'h oc'h evit-se ! Iac'h a gorf e c'hellit beza, mez
iec'hed ho c'hene ! Pinvidik a vadou an douar, mez ha
madou an Env ? Ober a rit ho treuz var an douar ? Mez
evit treuzi an douar an den ne vez ket pell : dek, ugent,
triugent, pevar ugent vloaz, setu holl. Mez penaos e reot-
hu ho treuz er bed all ?
 Kaout relijion, eme c'houi, da ober petra ? Selaouit
hag her c'hlefot. Mad eo da vired ouz an dud d'en em
zispenn an eil egile. Ma na meuz ket a relijion ha ma
oun sur, a hent all, da dec'hed araog kastiz an dud, perak
ne rafen-me ket deoc'h ervez va interest va unan, ar
muia droug a zo em galloud ?
 Mad eo da lakaat an dud d'ober vad an eil d'egile.
Mad eo d'an tad ha d'ar vamm evit ma talc'hint urz vad
en ho ziegez ha ma tiorrennint mad ho bugale .
 Mad eo d'ar priejou evit ma raïnt an eil eurusded
egile, mad d'ar vugale evit ma karint ho zad hag
ho mamm, mad d'ar mestr evit ma vezo karantezus e
kever he zervicher, mad d'ar zervicher evit ma karo
he vestr, mad d'ar pinvidik evit ma tiouero eun tamm
euz he dorz vara gant ar paour ha d'ar paour evit ma na
c'hrosmolo ket enep ar mondian, mad d'ar re zo huel
evit ma vezint trugarezuz ha leal e kever ar re zo izel,

NHO
                VAR AR RELIJION                 31
NTO

ha mad d'ar re a zo izel evit na daolint ket mallos d'ar
re zo savet a ziout-ho.
 Da betra mad ar relijion ? Goulennit-hen digant ar
c'hreg paour-ze, a velit o wela var dreuz he dor. Eur
pried he deuz, mez eur pried mesvier hag a deuz en eun
devez, holl gounidegez ar zizun ; bugale he deuz maget,
mez digar hint ha direspet. Petra reio hi, ar pried, ar
vamm baour ? Aliez a veach marteze eo bet eat var bord
ar puns gant ar zounj da veuzi gant he buez he oll
boaniou e kreiz an dour. Petra he deuz-hi dalc'het ? Ar
relijion ha netra ken. Hi a reio dezhi kaloun ; habaskder
a gemer ; mad e c'hen em ziskuez ; padi a ra, gouzanv a
ra, hag he buez santel, he daelou diglemm, he dousder
a deneraio kaloun pried ha bugale.
 Da betra mad ar Relijion ? Va Breudeur, relijion ho
c'heuz ! Goulennit eta kentoc'h an dra-ze diganeoc'h
ho c'hunan. Ha n'eo ket bet digouezet deoc'h avechou
koueza en eur pec'het benag, ober unan euz ar pec'he-
jou-ze hag a bouez var eur galoun, evel eur mean milin,
unan euz an dizurziou-ze hag a laka 'r c'housket da
bellaat divar hon tro. Hogen, piou a dennaz divar-n-oc'h
ar beac'h pounner-ze, a roas deoc'h an hardisegez da
sevel adarre gant esperans ho lagad varzu an Env ha da
lavaret : n'euz forz hag e varfenn, hirio, esperout a ran
beza digemeret aze e ti va zad.
 Ne lavaromp eta mui : ar relijion, ha da betra mad ?
Lavaromp kentoc'h : ar ralijion a zo mad da zizamma
an den. d'he skoazella, d'her c'hrenvaad var an douar,
d'hen hentcha varzu an Env, da sklerijenna he spered,

NHO
32               VAR AR RELIJION
NTO

da gennerzi he galoun, da rei d'heomp ar gouraj da ober
hon dever penn-da-benn, e kever Doue, e kever hon
nesa, en hor c'hever hon unan. Mad eo da lakaat ar
peoc'h etre an dud, an urz en tiegeziou, ar garantez etre
an holl ; da vouga an dizurz hap an droullans : mad eo
da bep tra : ad omnia utilis est.
 Ma zeuz hirio kement a ziezamant etouez an dud,
mar teu ar paour da zellet kement a dreuz ouz ar pin-
vidik ha da lavaret : perak da hen-ma an aour hag an
hean ha din-me ar bara groz hag al labour ; mar teu ar
pinvidik da suna c'houezen ha goad ar paour ha da ni-
veri pegement a dalv pep diveraden zour a guez diouz
he dal ; ma vank ar vugale da zenti ouz tad ha mamm,
d'ho dilezel, da gaout mez ouz ho anzao, perak kement-
se ? Abalamour ar relijion a ia fall : quia nullus est
qui recogitat corde.
 Va Breudeur, greomp eta evel sant Mark, patroun ho
parrez kredit d'ar relijion, heuillit ar relijion, ha
dreiz-hi ma na vezit ket atao eürus var an douar, e
c'hellot da vihana esperout beza eürus en Env. — Evel-
se bezet great.

                        *  *  *

NPO



                    IV

                 PREZEGEN

 Great e Santez-Anna ar Palud da vis Guere 1888
                —————————

          Inspice et fac secundum exemplar
            quod tibi monstratum est.
          Sellit ha kemerit skouer divar ar'
            pez ho pezo guelet.


     Va BREUDEUR HA VA C'HOAREZET CHRISTEN,

 Deut oc'h ama, darn a dost, darn all a bell, rak a
bell kouls hag a dost eo bruded ar japel-ma : chapel
Santez-Anna ar Palud.
 Ar bed, deveziou a vez, a ra hen ivez, eur c'halvaden
d'he vignoned, ha var he gomz e tiredont lod da velet,
lod da veza guelet, holl gant ar zounj pe da gaout pli-
jadur, pe da greski ho danvez.
 En eur zont ama, hirio, a bep tu ha ker stank, ken nive-
ruz all, n'ho c'heuz ket, c'houi, sentet ouz mouez ar bed.
Eur vouez all ho c'heuz klevet, ho c'heuz selaouet :
mouez an Env, mouez ho feiz.
 Anavoud a reac'h pe abalamour ma ho c'heuz he
guelet araog hirio, pe, rak ma ho c'heuz klevet prezek
                                                  3
NHO
34              MEULEUDI SANTEZ ANNA
NTO

divar he fenn, ar japel venniget-ma. He guelet a rit dia-
zezet e ribl an aod. En tu ze, ar mor doun gant he
avelou foll, he rec'hier kuzet, he darziou dijaden ; en tu
ma, an douar bras, henvel hen ive, ouz eur mor danjerus
hag a velomp varnhan, ken aliez a veach, ar c'horf
bruzunet gant ar c'hlenvejou hag an ene paour bloun-
set gant ar pec'het.
 Ha neuze, pe, rak ma zoc'h bet dija krok-ha-krog
gant an danjer, pe gant aoun d'en em gavout ganthan
tal-ha-tal en amzer da zont, e zoc'h diredet holl gant ar
memes c'hoant : Rei da Zantes Anna eur merk anat
euz ho fizians, euz ho c'hanaoudegez vad ; deuet oc'h
evit he zrugarekaad, evit en em erbedi outhi.
 Va Breudeur, ne c'hallan nemet ho meuli a gement-
se. Rak, mar d'eo ar Zænt holl hon difennourien dirak
Doue, Santez Anna, dreist ar re all a zo bet, a holl vis-
koas, kemeret evit patronez Breis-Izel.
 Koulskoude, n'eo ket awalc'h he fedi, he c'hared ;
red eo c'hoas, eveldhi beva e doujans, e karante Doue,
hag hirio, e seblantan he c'hlevet o lavaret d'heomp ar
gomz e meuz dreiz-hi digoret ar gelennadurez-ma :
Inspice et fac.. . Guelit petra oun bet ha grit eveldhon.
 Distroomp eta var hor c'his da ober eur zell var an
amzer dremenet ha skoomp var dor an ti ma veve enn-
han naontek-kant vloas zo ar Zantez-ma, e ma hirio, he
fardoun. '
 Ennhan, en ti-ze, ni gav var eun dro :
1) Eur jervicherez fidel da Zoue,
2) Eur pried karantezus,
3) Eur vamm vad.

NHO
            MEULEUDI SANTEZ ANNA                35
NTO

                      *
                     * *
 Va Breudeur ker, er bed-ma pep den hen deuz he
speret hag a joaz he hent ervez he zounj . Mez holl, en
despet d'ar plegou dishenvel a gemerer, ne glasker
nemet eun dra, atao ar memes hini : beza eürus. Hag
evit dont a benn da dizout an eürusted-ze, ne esperner
na poan, nag izign, nag amzer. Prez, tiz a veler var an
dud. En em jala 'rear aleiz, ar c'horf ne jomm ket dila-
bour nag ar speret dizoursi, diaket, dibreder. Ha kouls-
koude, red mad eo kredi e c'hen em fazi an darn vuia.
Rak pa zellan ouz ar pez a dremen, pa zelaouan ar pez
a lavarer, me a gleo klemmou aleiz hag a vel kalz a
zaelou. Ia, neubeut a dud a zo eürus rag nebeut a zounj
ervad e komz Jesus-Krist : unum est necessarium : eun
dra hebken a zo red ; red eo karout Doue, red karet an
nesa er guel a Zoue, red eo en em garet hon-unan
ervez Doue.
 Setu ar pez a ententas, ar pez a reas Santez Anna.
 Ervez sant Jerom, he fried Joachim hag hi a rea teir
lodenn euz ho danvez : al loden genta evit Doue, an eil
loden evit ar paour hag an dremenidi, an drede loden
evit ho ezomou ho unan. Doue da genta, an ezomek da
eil hag hi ho unan varlerc'h .
 Ar renk diveza a zalc'hent, eta, evitho, er pez a zell eus
traou an douar. Mez diskuez a reont dre eno, pegen
aketus oant da binvidikaat ho ene. E leac'h klask
madou ha ne c'hellont en em viret nag ouz ar merkl
nag ouz al laër, e klaskent da genta rouantelez an Env

NHO
36             MEULEUDI SANTEZ ANNA
NTO

hag ar zantelez a ranker da gaout evit beza enn'hi
digemeret.
 Rak-se : Plijout da Zoue hag he veuli, ober vad d'an
holl, dreist pep tra d'an ezomek ; —— lakaat buez hir an
eternite dreist buez verr ar bed-ma ha mad an Ene
araog mad ar c'horf, setu petra eo bet kenta sounj,
brasa aket Santez Anna hag hen anzao a rankomp,
choazet he deus ar guella loden.
 Ne c'houzoun ket kaer pe seurt plijadur a c'heller da
danva en eur lezel a gostez gourc'hemennou Doue, evel
pa na ve, goude ar maro, netra da c'hortoz na netra da
zouja ; o tistrei he galoun divar an Env evit he staga
ouz an douar, o staga park ouz park, o vernia pez
arc'hant var bez arc'hant ; pe seurt plijadur a c'heller
da danva o c'hober poan d'an nesa pe zoken, o
tremen, heb ober vad, abiou an nep zo en dienez.
 Mez a dra zur, eürus eo an den hag a zant eo benniget,
karet gant Doue, eürus an den hag a c'hell lavaret : ——
« ne vezo ket goullo va daouarn pa rankin mont da renta
kount eus va buez. » —— Eürus an den hag a zo he hano
meulet gant an dud, an den a glev e toull he zor ar
paour o lavaret. « Bennos Doue deoc'h er bed-ma,
hag ar barados er bed all. »

                        *
                       * *

 Servicherez fidel da Zoue : Santez Anna 'zo bet ous-
penn eur pried karantezus.
 Doue, pa grouaz ar bed, a reaz pep tra gant pouez,
gant muzur, gant urs ; da bep den rak-se, kouls ha d'an

NHO
             MEULEUDI SANTEZ ANNA               37
NTO

holl draou all, e verkas he rank hag he stad. Lod a vez
ganthan galvet da lakaad moger ar bed etre ar bed hag
ho ene ; lod all heb kuitaat ar bed a zalc'h bepred ho
c'halon distag, diliam evit gallout eassoc'h a ze miret
ennhi d'ar vertus ar c'henta pazen, ar plas a enor hag
ober gant muioc'h a nerz labour Doue var an douar.
 An darn vuia a ra gant ho c'haloun, dirak aoter ar
Briadelez, eur skoulm hag a zeu ervez ma 'vez great ha
douget, da veza eur skoulm a vennoz, a joa, a eurusded
pe eur skoulm a zaelou, a zizesper, a vallos.
 Eun dra bounner eo, e guirionez, eun dra garguz,
diez da zevenout, da zigas da vir dont da lavaret da
unan all : « Setu va dourn d'id astennet ha var balf an
dourn-ze, va c'haloun a bez. Ennhi, hiviziken, er ga-
loun-ze, ar c'henta plas a zo, ha betek ar maro, a vezo
d'id goude Doue. Ervez va galloud, me a raio da eürus-
ded hag a gemer an Env da dest, eo va c'homz leal ha
guirion. Da joaiou a vezo va joaiou , da distridigez va
hini, ha mar kavez var da skoaz eur groas benag, me
' zougo ar penn pounnera. » Nag a bed lavar evel-se,
n'hon deus-ni ket, ni ho peleien, digemeret en hon buez,
ha varlerc'h, pegen aliez a veach, eleac'h eürusdet hon
deuz kavet hirvoud ha ran-galoun.
 A beleac'h e teu kement-se ? Ar c'henta, ar brassa
pen-kaos eo rak ma kaver kals priejou ha ne bedont ket
Doue da zont d'ho eured, kals priejou, hag a zeu goude
ho eured da lakaad Doue var an eil bazen en ho c'ha-
loun pe d'hen taol er meaz deuz an ti.
 Va Breudeur ker, ar garantez a zo eur blanten figus,

NHO
38           MEULEUDI SANTEZ ANNA
NTO

kizidik ha naoneg . Figuz eo : n'en em blij ket e peb
douar ; ne c'hell ket bea greffet var bep seurt treid :
kizidik eo : re a c'hlao, re a avel, re a ienijen hen laka
da wenvi, da vervel.
 Naoneg eo ouspenn ; goulen a ra ma 've kenteliet mad,
stuet e doare var he zro : izom he deuz bep eil tro, a
c'hlizen ar mintin hag a domder ar c'hreis-deiz .
 Evit chom beo hag ober brud e rank eta beza greffet
var ar zantelez, plantet e liors an Aotrou Doue, ha tro
var dro, evel eur c'hael-spern, lakeat doujans Doue, d'he
diouall eneb drouk. Red eo e teuffe ouspenn grasou
an Aotrou Doue d'he zaouri ha d'he zomma ha bennoz
an Env da zistrei divar-n-hi pep gwall varrad amzer.
 Anez kement-se, abred e wenvo, e veleno, e varvo,
marteze. Sellit kentoc'h ha guelit.
 E peleac'h, etre pe rumm priejou , e ren ar brasa
ienien, e sao an aliessa trous, e red ar puilla daelou, e
kaver ar brasa keus, ar pounnerra disesper ? Ne lava-
ran ket, ne zafe ket avechou eur goummoullen benag
azioc'h ti ar guella priejou. Peleac'h kaout var an douar
an den n'hen deus ket mank hebed ? Mez daou bried a
zoujans Doue a oar mad eo berr pep speret, eo dinerz
pep kaloun, eo fallakr an ærouant ; rak-se e c'hen em
bardonnont, e c'hen em garont, e vevont e peoc'h. Diou
galoun staget gant dourn Doue an eil ouz heben hag a
c'hoar en em glevet mad, a ra evel eur barados euz ho zi.
 Setu ar pez a reas Joakim hag Anna.
 Mez Joakim a ioa eur zant, Anna a ioa eur zantez
hag eaz e kavent rak-se, servicha Doue ho daou hag

NHO
            MEULEUDI SANTEZ ANNA               39.
NTO

ober an eil eürusded egile o c'hen em garet ervez Doue.
 Euz ar garantez a rene etrezho ho daou, sant Jerôm
a ro d'heomp eun testeni.
 Joakim bep bloas, a iea ervez lezen ar vro, da ober
eur sakrifis e templ Jerusalem. Bep bloas ive, kement
hag ober e rea da Zoue eur sakrifis euz ar re gaera. Eur
bloavez, ar belek karget da lakaat urz er zakrifisou a
veze kinniget, a lavaras da Joakim : « Penaos eun den
dizher evel doud-te, eun den ha n'eo ket bet benniget
he Briadelez rak n'hen deus krouadur hebed digant Doue,
a gred ober sakrifisou ker bras, rei prof ken koustus ? »
 Da eur rebech ken c'houero sant Joakim ne respoun-
taz ket. Heb en em glemm e kuita templ Jerusalem,
en em denna ' reas a gostez pell deus an dud hag eno e
savas eul lochen da wela.
 Anna he bried, test deuz eun henveleb glac'har, a
gemer eur gouriz reun, iun a ra, pedi hag hirvoudi,
en eur c'houlen digant Doue ar c'hras ma vezo tennet
an dismegans divar hano he fried.
 Evit-hi, evitho ho daou, Doue 'ra eur burzud. Da
recompanzi ho c'harantez, e ro dezho en ho c'hosni, eur
verc'h benniget dreist an holl verc'het all : Santez Anna
a lakeas er bed ar Verc'hes glorius Vari. Hag evel ma
he devoa en em ziskuezet skouer ar priejou mad e
c'hen em ziskuez ive : skouer ar mammou karantezus.

                        *
                       * *
Eur garantez all da heul karantez Doue hag hini he
fried a c'houlennas eta, digemer e kaloun Santez Anna :
karantez ar vamm evit he merc'h.

NHO
40           MEULEUDI SANTEZ ANNA
NTO

 Va Breudeur ker, ne laeromp ket loden an Aotrou
Doue. Hen dreist pep tra, eo hen deuz great ar Verc'hez
Sakr ar pez ma zeo. Eva, ar genta maouez, a gollas ar
bed : Eur verc'h da Eva eo a dle hen savetei. Ha Doue
a bell, a bourchassas, a aozas pep tra evit kas da benn
ar pez hen doa rezolvet dre druez ouzomp.
 Mez ma reaz evit ober euz ar Verc'hez eur grouadurez
ker pur, burzud var burzud, Santez Anna a reas he lod.
 1° Sellit outhi : He merc'h c'hoas iaouankik flamm,
a zo en he c'hichen o teski lezen Doue.
 2° D'an eil Santez Anna n'he doa krouadur ebet
nemet-hi. Ha koulskoude, d'an oad a dri bloas, Mari a
zo kaset d'an templ ha roet da Zoue.
 Tadou ha mammou, setu aze ho skouer. Peurvuia
eur c'hrouadur a vez ar pez ma vez great : nebeut a
drec'h wen. En em glemm a rear euz ar vugale ; guel-
loc'h e ve en em glemm euz ar re nebeut a zoursi a vez
bet kemeret d'ho c'helen ervad.
 Eürus an nep er bed-ma, a ra evit Doue, evit he
nesa, evithan he unan, ar pez a c'houlenn mad an ene.
 Koulskoude, hag e tiguesfe ganheomp, kueza er
pec'het, ne gollomp ket a fizians.
 Eur sant hen deus bet lavaret divar benn ar Verc'hes :
omnipotentia supplex. Me 'lavaro da m'zro, Santez
Anna dre he feden a zeuio a benn euz kement e dezho
c'hoant. Ar Verc'hez a zo he merc'h, Jesus-Krist a zo
he mab bihan : Galloud he deuz eta dirag Doue. Ha
hent all, ne c'hello ket mankout a garantez evidomp
ni bugale ar beg douar ma a zo en em wlestet dezhi.

NHO
        MEULEUDI SANTEZ ANNA                 41
NTO

En em erbedomp eta outhi gant fizians. Mar d'homp
mad, hi hor jikouro da genderc'hel ; mar bevomp er
pec'het, hi a astenno d'heomp he dourn evit hor zevel
da genta ha rei d'heomp nerz da jomm en hor zao beteg
ar fin.
                                            AMEN.

NPO



                     V

                   STEUEN

    Evit eur zarmoun da ober e neus fors pe seurt
      pardoun divar benn eur zant pe eur zantez


            VA BREUDEUR KER,

 Hirio gouel S*** X***. Seblantout a ra din a c'haleze
divar he dron, her c'hlevet o lavaret d'heomp ar pez a
lavare gwechall Sant Paol d'ar gristenien eus he amzer :
Imitatores mei estote sicut et ego Christi.
 Ali a bris mor deuz unan. Rak, ha setu e daou c'her
ar pez a lavarin deoc'h hirio.
 1° Ne maomp var an douar nemet evit beza sant
en deiz da kont.
 2° Penaos anavout ha ni 'zo var ar venojen vad.

 § 1. Ne maomp er bed nemet evit gounit an Env.
 Doue hen deuz hor c'hrouet evit ar barados.
 Jesus-Krist en deuz hor prenet evit ar barados.
 Ar Speret Santel ne hean d'hon dougen ha d'hon ren
varzu ar barados.

NHO
                VAR AR ZILVIDIGEZ             43
NTO

                        *
                       * *

Eur rejant kos, var a gounter, en em gavas eun deis
gant unan euz an dud iaouank a ioa bet ganthan er skol.
 —— Sell, eme ar rejant kos, c'houi a zo aze ? Ha iac'h
mad var a velan, guell a ze ! Mez petra oc'h c'houi deut
da veza ?
 —— Troet e meuz va zounj ar var vicher a zoudard, ha
setu me dija kabiten.
 —— Kabiten ? Oh ! mad tre. Heur vad ho c'heuz. Ha
goude? petra 'veffot goude ?
 —— Goude mar gellan e vin koronel.
 —— Guelloc'h c'hoas ! Ha goude ?
 —— Goude general ma vez chans vad. Mez diez eo
pignat ken huel.
 —— Ia eur garg huel ha dies da baka, esperomp evel-
kent. Ha goude ?
 —— Goude ? gant va fae e c'hedin ma venn deut kos.
Pa bouezo re an oad var va diskoas, me a iel da veva
dibreder.
 —— Ha goude?
 —— Goude e varvin.
 —— Ha goude ?
 —— Goude ? Me ne ouzoun ket.
 —— Mad ! Me c'hoar. Goude pil pe fas. Daou lojeiz :
Baradoz pe ifern... Eur vech kollet, kollet evit mad. Taol
tro hebed. Ha neuze : quid prodest homini si mundum
universum lucretur animæ vero suæ detrimentum patiatur.
 Setu perak : Imitatores mei estote sicut et ego Christi...

NHO
44                VAR AR ZILVIDIGEZ
NTO

 Ne lavaromp ket : N'eo ket red ober kement hag ar
Zænt ! Nann, mez red eo ober ar pez a c'houlen Doue.
Ha Doue a c'houlenn ma kerzimp digaillar var hent ar
barados. —— Ne lavaromp ket eo diez... Quis me liberabit
de corpore mortis hujus : D'ar Zænt eo bet diez ive.
                         *
                        * *
 Penaos anaout, ha ni a ra, ia pe nann, ar pez a c'hou-
len Doue ? —— Mean diskuiller an orfebrer... Ar peziou faos,
henvel evit c'henta gwel, ouz ar peziou ac'hant mad...
 Mean diskuiller an aviel : —— 1° Si pez tuus scandalizat
te abscide eum et projice a te... Beza sant koustet pe
gousto, en despet da bep tra... Evit an traou ne zellont
ket ouz ar zilvidigez e c'heller ober meur a sakrifis...
A eneb he zilvidigez arabat sakrifia netra.
 2° Quarite primum regnum Dei et hæc omnia adjicien-
tur vobis... E c'hallomp er bed, klask meur a dra, mez
da genta dreist pep tra, regnum Dei... rak : quid prodest
homini... ?
 3° Sive manducatis, sive bibitis, omnia in Gloriam Dei
facite... Peb den hen deuz he stad, he labour ha pep
unan a dle poania d'ober mad he dreus en he stad...
Mez e n'euz fors pe seurt buez, e tle beza ar zounj euz
ar zilvidigez.
 4° Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus
erit... Aliez e ve lavaret : labourat awallc'h evit hirio...
Labouret awalc'h, d'an oad e meuz : diskuizomp
brema... Evit beza sant eo red labourat beteg ar maro...

NHO
             VAR AR ZILVIDIGEZ               45
NTO

An ebestel a lavare eun devez da Jesus : Ecce reli-
quimus omnia et secuti sumus te, quid ergo erit nobis ?
—— Ha Jesus a respountas : Vitam æternam possidebitis.
—— Labourit epad ho puez evel an Ebestel da vont da
heul Jesus, — et vitam æternam possidebitis.

                                         Amen.

NPO

                       VI

                    PREZEGEN

                Var ar Zantelez
                    —————————

        Imitatores mei estote, sicut et ego Christi
        Kemerit skouer divar-'n-on-me, evel ma
      kemeran skouer va-unan divar Jezuz-Krist.
      (1. cor. 4-16).


      Va Breudeur ha va C'hoarezed kristen,

 Pedi, kared, trugaregaad a reomp ar zent ; hor
fizianz a lakeomp en-ho ; deiz ho gouel, deiz ho far-
doun, a vez, evidomp-ni ivez, eun deiz a c'houel, a
bardoun, a laouenidigez. Kement-se a zo mad, a zo tal-
voudek, rak ar zent a zo hor mignouned, hor breudeur,
hor madoberourien ; din int a bep fizianz, din a bep
meuleudi ! Koulzgoude, kement-se n'eo ket aoualac'h ;
red eo c'hoaz ; pelloc'h e zaan ; red eo, dreist pep tra,
beva evel ma ho d-euz-hi bevet ho-unan, evit galloud,
eun deiz da zon'd, kaoud perz en ho levenez hag en ho
eüruzded. Ar pez a hell ober d'hezo ar brasa plijadur eo
ma heuillimp, koulz hag hi, gourc'hemennou an Aotrou

NHO
             E RANKOMP BEZA SENT                47
NTO

Doue, ha seblantoud a ra d'in ho c'hlevoud e lavared
d'heomp ar pez a lavare gueach all an Abostol Sant
Paol da gristenien he amzer : imitatores mei estote, sicut
et ego Christi : kemerit skouer divar-'n-on-me, koulz ha
ma kemeran skouer va-unan divar J.-K.
 Deiz gouel ha pardoun Sant-Leier, kemeret gant ho
tud koz evit patron ar japel-ma, e m-euz kavet mad
lavared d'heoc'h eun nebeud komzou divar benn ar zan-
telez gristen.
 1° Evit ma poanio pep unan da veva ervez Doue,e
lavarin d'heoc'h, da genta, e rankomp, ni ivez, beza sent
abarz kaoud digemer en Envou ;
 2° Hag evit rei fizianz d'an holl, e tiskuezin, abarz
achui, e ma e galloud pep den beva gant santelez.
                      *
                     * *
       VA BREUDEUR KER,

 Tud ar bed, a unan gant an drouk-spered evid hor
c'holl, a velod oc'h ober ho zreuz var an douar, heb
kemered, koulz lavaroud, an distera poan da veva ervez
lezen an Aotrou Doue. Dizounj ha dibreder, evel tud ha
n'ho defe, en tu all d'ar bez, netra da zouja na netra da
esperoud, e lakeont mad ho c'horv araok mad ho ene,
bolontez ho c'haloun araok bolontez an Aotrou Doue,
eüruzded ar vuhez hirio araok eüruzded ar vuhez da
zon'd ; ha goudeze, evit mouga rebechou ho c'houstianz
hag en eur zizamma dirak an dud, e lavaront : daoust
betra disprijoud plijadureziou ar bed, kastiza 'r

NHO
48               E RANKOMP BEZA SENT
NTO

c'horv, hag huala 'r galon ! Kement-se a zo mad d'an
nep a glask beza sant : mez heb en em renta sent,e
c'haller gounid an Envou.
 Kenvroïz, va Breudeur, a eneb ar pez a reont, ar pez a
lavaront, bezomp, oh bezomp ato var evez. Ho c'hustumou
a zo milliget gant J.-K., hag ho c'homzou a zo kountrol beo
da gomzou Doue. Lavaroud a reont : n'eo ket red beza
sent ! Ha Doue, an Doue ma rankimp, eun deiz, renta
d'hezan kount euz hor buhez hed-da-hed, Doue a lavar
e fell d'hezan e veac'h sent : hæc est voluntas Dei, sancti-
ficatio vestra ; bezit sent, eme-z-an, rak ma zounn sant
va-unan, me ho mestr hag hoc'h Aotrou : sancti estote
quia ego sanctus sum, dominus deus vester. Ne lavar ked :
mad eo beza sant ; me a ro kuzuil d'heoc'h da veva gant
santelez ; pelloc'h e za, Kristenien, eur gourc'hemen eo
a ro, ha nann eun ali heb-ken : bezit sent, red eo e
veac'h sent ; sancti estote ; nann c'hui ha c'hui heb-ken,
mez c'hui, va breur, mez c'hui va c'hoar, mez c'hui ha
c'hui c'hoaz, mez c'hui holl hag a c'houlen salveteï hoc'h
ene : bezit sent, sancti estote.
 Da biou, e guirionez hag ervez al leoriou sakr, e
velomp-ni prometet ar vuhez eternel ? Prometet eo d'an
hini a stourm oud-han he-unan evit disc'hrizienna 'n
techou fall euz he galoun : regnum cœlorum vim patitur ;
promettet eo d'an hini a en em ziwall, gant evez mad,
ouz an holl bec'hejou mezuz ; beati mundo corde ; pro-
metet eo d'an hini a zo distak he galoun diouz falz
madou an douar, d'an hini a gar Doue dreist pep tra
hag euz he holl nerz, d'an hini a gar he nesa eveld'han

NHO
            E RANKOMP BEZA SENT             49
NTO

he-unan, d'an hini a heuill, penn-da-benn, lezen an
aviel : si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Pe, mar
kavit guell, hag evit lavared holl e daou c'her : ar vuhez
eternel a zo prometet d'an hini ne reaz, a viskoaz, pe-
c'hed marvel hebed, pe, da vihana, goude beza, dre ar
pec'hed, ankenniet kaloun he Zoue, a c'hounezaz he
bardoun dre eur guir binijen.
 Hogen, va breudeur, petra eo an den ha ne reaz, hed
he vuhez, pec'hed marvel hebed ? Petra eo an den hag a
ra eur guir binijen, goude beza pec'hed ? Marteze c'hui a
c'halvo anhezan eun den a zoujanz Doue, eur c'hristen
leal ha vertuzuz ; mez me a gav d'hezan eun hano all,
hag an hano-ze eo an hano a zant.
 Guir eo ne rankomp ket evit mon'd d'an Env, ober
kement hag ho d'euz great darn euz ar zent na kaoud
ker braz santelez hag hi. Eun nebeudik hebken ho
d-euz ar gourach da zilezel pep tra evit Doue : da gui-
taad madou, kerent ha mignouned dre garantez evit-han ;
d'en em denna er c'hoajou pell diouz trouz ar bed, da
gousked var an douar ien, zougen ar gouriz reun,
da veva divar griziou. Kement-se a zo mad, eüruz an
nep her gra, mez kement-se n'eo ket red evid an holl.
Ervez J.-K., e zeuz meur a bazen e rouantelez an Env.
Ar bazen huella, ar c'henta renk a c'hortoz ar re ho
devezo, hed ho buhez, muia-karet ar vertuz ; mez, Ken-
vreudeur, ha taolit evez mad ouz ar gomz-ma, mez an di-
veza renk he-unan, ne vezo roet ervez Sant Iann, nemed
da eun ene disklabez a bep drouk : nihil coinquinatum in-
trabit in eo ; ne vezo roet nemed da eur zant, sant nann
                                                    4
NHO
50            E RANKOMP BEZA SENT
NTO

ato dirak daoulagad an dud (an dud aliez a zianavez ar
guir vertuz hag a laka 'n drouk e leac'h ar mad) mez
sant dirak daoulagad difazi eun Doue leal hag a ro ar
gaerra kurunen d'ar zantelez muia kuzet ouz an dud pe
vuia zisprijet gant-ho.
 N'eo ket heb abek e lavaren eta d'heoc'h, en eur gou-
manz, kemeroud skouer divar ar zent evel ma ho d-euz
kemered skouer ho-unan divar J.-K. : imitatores mei
estote sicut et ego Christi.
                        *
                       * *
 Koulzgoude, va Breudeur, mar d'eo gouel ar zent eun
devez a laouenidigez evidomp rak ma tiskuezont d'heomp
an hent a dleomp da heuillia hon-unan, e zeo, er memez
amzer, eun devez a dristidigez rak ma kavomp hor
buhez ken dishevel dioc'h ho hini.
 Hi, er penn kenta, ho deuz klasket rouantelez an
Env ; ha ni, re aliez siouaz, ne glaskomp nemed madou,
enoriou, plijudureziou an douar ; hi, e pep tra, a c'hou-
lennaz anaoud hag heuillia bolontez Doue, ha ni, re
aliez siouaz, a zelaou mouez hon techou direol. E c'hal-
lomp, guir eo, tremen evit tud honest dirak ar bed ;
mez beza direbech dirak an dud, mar deo aoualac'h evit
tec'hed dioc'h ar prizoun hag ar grouk, n'eo ket aoualac'h
evit mon'd d'an Env. E c'hallomp, ar brava, ober hon
treuz var an douar ; mez evit treuzi an douar an den ne
vez ket pell : 10, 20, 30, 60 vloaz, hag achu holl ; hag
hon treuz, er bed-all, penaoz her graimp-ni, pa skoio
evid-omp an heur da renta da Zoue eur gount piz ha
didruez euz hor buhez penn-da-benv ?

NHO
            E RANKOMP BEZA SENT                 51
NTO

 Ha petra ' lavaromp-ni evit klask en em zizamma
dirak hon daoulagad hon-unan. Lavared a reomp :
 l° Re boaniuz eo beva santelamand.
 2° Doue a ro d'in re nebeud a c'hrasou.
 3° Re a zanjerou a gavan var hent ar vuhez.
 Guelomp hag hen a zo, en abegou-ze, ken tra nemed
digareziou, pe gant re, an drouk-spered a zeu da lus-
kellad hor c'houstiansou digourach evit ober d'heomp
kousked dispount er stad a zizurz hag hor c'holl sur-
roc'h a ze.
 l° Re boanniuz eo, eme c'hui, kerzed ato dibec'h gant
an hent mad !
 Ah ! va breur ha va c'hoar, a koumpren a rit-hu mad
ar pez a lavarit. Penaoz eta ? Re boaniuz beva gant
santelez, da lavared eo : re boaniuz kared eun Doue
hag a zo evidoc'h an tad an tenerra, ar c'harantezusa
madoberour ; kared eun Doue hag a rento, hed an eter-
nite, eüruz an nep her c'har, ha maleüruz an nep n'her
c'haro ket.
 Goud a raan evelkent e z-eo koustuz avechou, ha
koustuz braz, derc'hel mad da lezen an Aotrou Doue.
Guelit Sant Leier, patron ar japel-ma savet ganheoc'h
'n he hano. Leier, ganet a lignez huel, a studiaz, a viha-
nik, lezen Doue, en eskobti Poitiers. Ar brud euz he
furnez hag euz he vertuz, a reaz da Roue Bro-C'hall her
gervel d'he balez, mez penaoz benak ma zoa euz an
huella noblanz, Leier a gavaz guell dilezel falz espe-
ransou ar bed-ma evit en em rei holl da Zoue. Great
eskob a gear Autin, ne glaskaz morse nemed ober vad

NHO
52              E RANKOMP BEZA SENT
NTO

d’an holl, ha lakaad doujanz Doue da rên e kaloun
pep unan ; mez evelkent e c’hoarvezaz ganthan ar pez a
c’hoarvez aliez gant an dud leal ; gouzanv a rankaz
poaniou braz. Goude beza bet kaset er meaz euz he
eskopti, e oue tenned d’hezan he zaoulagad, trouc’het
he deod, taolet e’r prizoun ha dibennet.
 Koulzgoude, derc’hel a reaz bepred stard da lezen
Doue; evel J.-K., e pardounaz d’he vourrevien ha da
heur he varo, e rentaz meuleudi da Zone, rak ma zoa
bet kavet din da c’houzanv ar verzerenti.
 Poan a goust avechou eta, derc’hel mad da lezen
Doue ; mez, va Breudeur, goulennit digant ar pec’her ha
n’hen deuz ket, hen ivez a boan dindan gouask he zizur-
ziou ; mar kavit guell, diskennit en ho kaloun hoc’h-
unan. Great ho c’heuz ar mad, ha, marteze, an drouk
ivez, siouaz ! hogen m’her goulen ouzoc’h : pe c’houde eun
devez tremenet er guel a Zoue pe c’houde eun devez roet
holl d’an dizurz hoc’h c’heuz-hu santet skanva ho kaloun ?
 Va Breudeur, e leac’h ho respount, hoc’h-unan, se-
laouit respount Sant Aogustin. Araok beza da Zoue, e
tanveaz holl blijadureziou an douar, hag Aogustin, dis-
troet ouz Doue, a lavare : Gened bepred oajet ha bepred
nevez, re zivezad e m-euz ho karet. Ia, Kenvreudeur,
oll joaiou ar bed a zo nebeudik a dra, mar dint eun dra
benak, e tal kichen ar peoc’h dudiuz a danva eur galoun
gristen.

 2° Re nebeud a c’hrasou a ro d’heomp an Aotrou
Doue !

NHO
            E RANKOMP BEZA SENT                53
NTO

 Da eun henveleb abek, Kenvreudeur, ne rin respount
hebed. Grit, evit en em zifazia, eur zell heb-ken a bep-
tu d’heoc’h ; rak ne velot a beb kostez nemed grasou ha
madoberou. Azioc’h ho penn, setu Doue, ha Doue a zo
galvet, dre he hano mad, an Doue a holl garantez ; en
ho tourn setu leor an Aviel, hag an Aviel a zesk d’heomp
ne vezimp morse tentet en tu-all d’hon nerz ; var hoc’h
henchou, setu ar groaz en he zao, hag ar groaz eo ar
guele kalet, ruziet gant goad J.-K., o vervel evit hon
zilvidigez. En ho parrez, setu an Iliz, hag en Iliz-se,
beleien vad, karantezuz, evit ho kelen, sakramanchou
evit ho pardouni hag hoc’h harpa ; en Iliz Jezuz-Krist
he-unan evit beza magadurez hoc’h ene, sklerijen ho
spered ha laouenidigez ho kaloun (1). Nann, va Breu-
deur, n’eo ket grasou Doue eo a rank d’an den, an den
eo a vank da c’hrasou Doue.

 3° Re a zanjerou a zo en dro d’heomp !
 Va Breudeur, ho anaoud a raan, an danjerou-ze, ha
pell a zo ma klaskan lakaad an dud, nann da zarri ho
daoulagad, mez da c’houren out-ho a vir galoun. Ia, hent
ar vuhez-ma ' zo danjerou var-n-han : danjerou a berz
an drouk-spered, danjerou a berz ar bed, danjerou a
berz hor zempladurez hon-unan : mez, va Breudeur,
dourn Doue n’ho tilezo ket, jomm a raio en ho kerc’hen
evit hoc’h harpa, ho sevel, ho ren, ha dre he nerz, c’hui

NFO
(1) Grit eur zell dindan ho treid :
bale a rit var douar eur vro brudet a
bell dre he relijion hag he feiz ;
Bro Vreiz-Izel hag ar feiz gristen a zo diou
c’hoar abaoue daouzek kant vloaz zo.

NHO
54              E RANKOMP BEZA SENT
NTO

a zeuio, mar kirit mad, abenn euz a bep tra : omnia
possum in eo qui me confortat.
 Ar zent, en ho raok, ho d-euz anavezet ar stourm hag ar
brezel. Klevit an den zantel Job o roï malloz d’an deiz
ma teuaz var an douar ; sellit Sant Jerom o skoï gant
eur vilien var boull he galoun evit trec’hi he wall zon-
jou ; guelit Sant Pôl oc’h en em strinka d’an daoulin
betek teir gueach evit goulen ar c’hras du vouga ioulou
mezuz ar c’hig. Hi eta ivez, a ranke stourm, a ranke gou-
ren, ha koulzgoude setu int—hi eüruz en Env. Va Breu-
deur, perak ne c’halfemp-ni ket ar pez ho d-euz gallet
kement a re all, a raoz-omp : cur non potuero quod isti,
quod istœ ?
                      *
                     * *
 Parisioniz Riek, kenta guech ma prezegiz e kador ar
virionez, eo dirazoc’h, c’hui, e komzen.
 Dond a rean, a bell braz, da gure d’ho parrez, heb
anaoud nikun en ho touez, ha koulzgoude euz a berz
an holl e reseviz ar guella digemer. Galvet hirio gant
eur persoun ha ne c’hell mui beza ankounac’heat eur
vech ma vez bet anavezet mad, e zounn gant plijadur
diwezet eur vech c’hoaz en ho touez hag e lezan ga-
neoc’h evit kimiad komz an Abostol Sant Paol : kemerit
skouer divar ar zent, dalc’hit evel d’ho, mad da Zoue,
stard d’ar feiz, kerzit kalounek var hent an Env, hag
eun deiz da zon’d, c’hui deuz ho pro, ha me deuz ar
c’horn douar a vezo d’in roet gant ar Brovidanz, ni en
em gavo, en em velo a nevez, heb rankoud en em zis-
partia mui, e Baradoz an Aotrou Doue.      AMEN.

NPO



                     VII.

           Gouel Sant Per en ereou

                    ————————

                         Petrus servabatur in carcere.
                         Per a ioa dalc’het er prizoun.



           VA BREUDEUR KER,

 Henori, kared, pedi a reomp ar zent, hor fizianz a la-
keomp e’nho deiz ho fardoun, deiz a bardoun evidomp.
Mad a reomp, rak beza int mignouned Doue hag hor
mignouned-ni, etc... Koulzgoude se n’eo ket awalc’h, red
eo ouzpenn kemered skouer divarn’ho, studia ho buhez
evit anavoud hon-unan dre be hent e tleomp kerzed
d’hon tro.
 Mad hirio euz buhez Sant Per e tennan eur gomz hag a
lennomp en oferen hirio : Petrus servabatur in carcere,
 Sant Per a ioa Abostol J.-K., mean fount, mean diazez
an Iliz, karget da ren ar gristenien fidel ha Per a ioa, dre
bermision Doue, dalc’het er prizoun... An Iliz var he
lerc’h a zo bet hag a zo persekutet c’hoaz hirio en deiz.
 Koulzgoude an Iliz eo pried J.-K., d’hezi hen deuz pro-
metet harp ha sklerijen, en he dourn hen deuz lakeat
tenzor he c’hrasou, he veritou, he vadelezou. Ar guir

NHO
56     BUEZ AR C’HRISTEN A ZO EUR VUEZ A VREZEL
NTO

gristenien eo guir vugale Doue. Evit-ho hen deuz great
ar bed, evit-ho an Env. A hent all, Doue zo holl c’hal-
loudek : Ne ziwer nemed ar pez a gar, holl zantel, holl
madelezuz eo ive : ne gar eta nemed ar pez zo mad ha ne
glask nemed ar pez zo talvouduz d’he vugale.
 Penaoz eta ha perak kement-se ?
 Ar respount d’ar goulen-ma a dlean e pevar c’her da
lakaad hirio dirak ho taoulagad...

 1° Perak poan ha brezel evit ar guir gristen var an
douar ?
 Abalamour ar boan, ar brezel eo mean diazez ar reli-
gion gristen.
 Eun ti zo douget var ar mean fount. Ti ar zilvidigez
douget var ar groaz, var ar binijen, var ar brezel.
 Regnum cœelorum vim patitur, et violenti rapiunt
illud.
 Tollat crucem suam quotidie et sequatur me. Nisi pœni-
tentiam egeritis omnes similiter peribitis.
 Setu evit ar bed all.
 Evit ar bed ma : in sudore vultus tui, vesceris pane.
 Setu komzou J.-K., ha setu ar skouer hen deuz roet :
gounid a ra he vara gant ar c’houezen dioc’h he dal.
 N’hen deuz ket eur mean hebken da astenn he benn
d’en em ziskuiza, ha pa varv, e toug eur gurunen spern,
eo stag ouz eur groaz...

 2° Buhez ar c’hristen a zo enhi poan ha brezel, ha
perak ?
Abalamour ar brezel a ziwall ac’hanomp a zroug.

NHO
   BUEZ AR C’HRISTEN A ZO EUR VUEZ A VREZEL    57
NTO

 Piou a ziwallo an arme ? — Ar gedour ! ha piou a
ziwallo ar gedour ? An enebour he-unan !
 Abalamour ar boan eo hon distro guella ouz Doue.
 Eur zell en dro d’heomp ; eur zell var—n-homp. E kreiz
ar iec’hed, an danvez, ar blijadur ; nag a bed en em an-
kounac’ha, en em goll ! pa zeu ar boan e koumprenomp
pegen dister eo traou ar bed, hag e tistroomp ouz Doue
evit gounid madou padusoc’h : bonum mihi quia humi-
liasti me.

 3° Poan ha brezel a zo buhez ar c’hristen, ha perak ?
 Abalamour ar boan, ar brezel a laka an disparti etre
ar re a zo evit Doue hag ar re a zo a eneb Doue.
 Eur marc’hadour arc’hantiri hen deuz en he stal eur
mean diskuiller evid anavoud an arc’hant mad dioc’h
an arc’hant faoz.
 C’hui, labourerien douar, evit dispartia 'n hed goanet,
an draok, ar skaot-du dioc’h ar greun mad ho c’heuz ho
kuenterez, pe ho krouer d'ho banna en avel...
 Doue hen deuz he vean diskuiller evit rei da anavoud
he vir zervicherien. Daou zoudard a zoug ar memez
guiskamant, sabren, fuzuil. Unan kalounek koulzgoude
hag egile digaloun pa groz ar c’hanoliou, pa sut ar
bouliji abiou d’ar penn, unan a zalc’h mad d’an drapo,
egile a dec’h pe en em rent prizounier...
 Kalz ac’hanomp en em fazi ho-unan ; a zounj, a gred int
e guirionez evit Doue. Pa zeu ar brezel e veler sklear...
An diou gevren en em ziskouez evid ar pez ma zint :
bugale ar bed, bugale Doue.
 4° Perak, e buez ar c’hristen, poan ha brezel ?

NHO
58     BUEZ AR C’HRISTEN A ZO EUR VUEZ A VREZEL
NTO

 Abalamour ar boan, ar stourm, ar c’hourenadek a rent
purroc’h ar vertuz.
 Eun tamm houarn, dir, koeor, ploum, etc., goloet a
skant pe a vergl a vez taolet en deuzerez, hag a zeu da
veza ker pur, ken digemesk ha biskoaz.
 Eur c’hrez fank a vez kaset d’ar ster, kannet gant
saoun ha taoliou golvez, bervet el lichou pe er vugaden,
tremenet goude dre an dour sklear : setu hen ker flamm
ha flammoc’h eget pa voue dispennet euz ar viad.
 Va Breudeur kristen, — eur zell var hon ene : — ha
disklabez eo ar c’hrez a zoug. Disklabez oa, deiz hor
badiziant. Mez hent ar vuhez a zo kaillaruz...
 Ar bed zo faoz evel an dour-red.
 Kaloun an den zo goak ha dinerz...
 Ne c’houzon ket petra eo kaloun eur c’hokin rak evit
kokin n’oun ket bet biskoaz, mez ar pez a c’houzon mad eo
eun dra spountuz selled piz ouz kaloun eun den ho-
nest. Setu ar pez a lavare eur skrifanier braz... va
Breudeur, ha ni, ha n’euz tamm strink ouz hor c’ha-
loun ; ha ne ra ket mad an Aotrou Doue dond, eur vech
en amzer, da ober kouez vad hon ene ?

 Durus est hic sermo. Ar c’homzou-ze ' zo tenn da gle-
vet. Mez evelkent pa zounijer en eternite e koumprener
mad e c’hounezer dre eur boan verr eur joauzded heb fin.
 Goude holl, ententit mad, kaer hor bezo, teir groaz zo
en ho zao var an douar.
 1° E kreiz kroaz J.-K., oan hegarad, maro evit silvi-
digez an dud. Ouz houn-ma e c’hallomp sellet : mez ne

NHO
   BUEZ AR C’HRISTEN A ZO EUR VUEZ A VREZEL      59
NTO

c’hallomp ket pignad varnhi ; varnhi ne c’halle pignad
nemed mab Doue... etc.
 Mez en he c’hichen, diou groaz all : 1° kroaz al laër
kleiz ; 2° kroaz al laër deou. Euz an diou-ma he ran-
komp kemered unan pe unan.
 Kroaz al laër kleiz, kroaz an den a zo e kichen he
Zoue, a dorr lezen he Zoue, a zeu da vlasfemi he Zoue
a zo goloet a c’hoad he Zoue mez a zalc’h d’he bec’he-
jou...
 Kroaz al laër deou, kroaz ar c’hristen mad, ar c’hris-
ten a c’houlen pardoun, ha J.-K. a respount :
 Hodie : ar vuhez zo berr. Hodie : dija var an douar e
skanvaan da boaniou hag em berr e vezi ganhen er
baradoz.
Hodie mecum eris in paradiso.           AMEN.

NPO


Notenn :  Pajenn 60 a vez unan gant tra ebet
warnezhi.
N'eus ket a bajenn 61 nag a bajenn 62 el
levr moulet er bloavezh 1906 evit al
levrdi Corcuff e Kastellin.

NPO



                     I.

                  SARMOUN

   Great evit troni eur persoun nevez e parrez
                  Gouezec
                  ——————

           Sic nos existimet homo ut ministros Christi
             et dispensatores mysteriorum Dei.
           Pep unan a dle hor c’hemeret evit ministred
             Jesus-Krist karget gant Doue da skuil he
             c’hrassou var an douar.


        VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Kozeal a rear, en amzer-ma muioc’h c'hoas, marteze,
eget na zeuz bet great biskoas, divar benn ar veleien.
 Lod, her goud a raan, a-gaoze evit ho meuli, evit difenn
ho c’harg, evit en em lakaat a du gant al lezen a breze-
gont. Mez lod all, — hag ar re ma a stanka bemdez, —
a gaoze en ho eneb, a enep ar garg ho deuz, a eneb ar
gelennadurez a roont, a eneb an dever a rankont da
ober.
 Mar kavont en unan pe unan anezho eur mank, eur
fazi benag, — ha diez eo na ve ket kavet pa zeo guir e
zômp kouls hag ar re all bugale Adam hag Eva, — ker-

NHO
64          EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ
NTO

kent e ma int a lamm var ar fazi-ze ; anezhan e reont
evel eur spountail hag a bourmenont, gant plijadur,
dirak daoulagad an holl, gant esper ma c’hallint guel-
loc’h a ze, distaga diouzomp kalonou ar gristenien ha
mired na gasfomp ervad da benn al labour omp
galvet da ober evit silvidigez an eneou.
 Mad, va Breudeur ker, divar benn ar veleien e teuan
d’am zro, da lavaret deoc’h eun nebeut komzou.
 Ha penaos galloud chom heb hen ober ?
 Ho c’hunan her gortozit euz va fers. Rak, hirio, ho
speret a zo e tont hag e vont euz ar persoun ho c’heuz
kollet d’ar persoun a zo digaset en he leac’h.
 Marteze e c’hortozit ouspen e rafenn ho meuleudi
dirazoc’h. Mez da betra meuli ar persoun hoc’h euz kol-
let ? Amzer ho c’heuz bet d’hen anaout ; goud a rit dre
ho skiant ho c’hunan, ne c’houlenne nemet ho karet
hag ho lakaat da garet d’he heul hag eveld’han reli-
jion Jesus-Krist. Ha pa hen deuz guelet e vanke
dezhan iec’hed awalc’h evit ober mad he garg, hen deuz
roet he zilez hag en em dennet a gostez evit sonjal, heb
mui ken, en he zilvidigez he unan.
 Ne veulin ket ho persoun nevez. Aze e ma ouz va
zelaou ha gouzout a raan, ne c’houlenn en eur ober
mad he garg, nemet beza meulet gant Doue.
 Eaz e ve din koulskoude, ober he veuleudi dirazoc’h
rak hen anaout mad a raan ; anaout a raan ouspenn ar
vad hen deuz great e parres Plouneour evel kure, hag e
parrez ar Roc’h evel persoun. Gouzout a raan c’hoas e
tigas en ho touez ar memez kaloun vad, ar memez

NHO
       EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ            65
NTO

c’hoant hag ar memez galloud da ober en ho parrez,
ar vad hen deuz great beteg-hen, e kement leac’h ma
zeo bet tremenet dreizhan.
 Mez guelloc’h ganhen lavaret deoc’h :
 I.— Petra e tle beza eur persoun e kever he barrisioniz ;
 II. — Petra a dle beza ar barrisioniz e kever ho
fersoun.
                     *
                    * *
 I. — Petra e tle beza eur persoun e kever he barri-
sionis ?
 Va Breudeur ha va c’hoarezet kristen, e peb bro
reizet mad e veler : 1° Skrivagnourien da gaiera ar
vugale kerkent ha ma teuont er-bed ; hi a verk piou an
tad, piou ar vamm, pehini eo an ti; hag ho skrid a vezo
kred, goudeze, evit ar vugale kaieret gantho hag a roio
d’ezho guir en heritaj ho zud ; 2° Gueled a rear soudar-
ded, archerien, barnerien, evit difenn ar vro ouz an
enebourien a zianveaz ha derc’hel ennhi an urz vad en
despet d’an dud fall a ziabars, etc. ; 3° Guelet a rear
medisined, karget da barea klenvejou ar c’horf... ; 4° Al-
vokaded karget da rei harp d’an dud a zo tamallet...
5° Mistri skol, karget da skigna an deskadurez etouez
an dud.
 Kement-ze holl great gant furnez, gant muzur, gant
mennos vad a zo talvoudus, etc.
 Mez evelkent, an traou-ze holl n’int mad nemet evid
hon treuz var an douar. Hogen evit treuzi an douar ne
vezomp ket pell, etc... hag euz traou ar bed-ma eur
vech achu ar vuez, ne da netra d’hon heul.
                                                    5
NHO
66           EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ
NTO

 Mez beza hon deuz ive da ober hon treuz en eternite.
 Dreist buez ar bed-ma me a vel, var dreujou an
eternite, Doue — hor mestr hirio, — hor barner var-
c’hoas, — ha goude, hor c’hurunen pe hor punision.
 Piou dirag an Doue-ze, a gemero karg hon eneou ?
 Va Breudeur, unan a zo galvet d’hen ober : Ar belek.
 Petra eo eta ar belek ?
 Pa zellomp ouz penn kenta he vuez, ne gavomp, aliez,
nemet mab eur micherour, mab eun devezour, mab eul
labourer-douar...
 Eun devez avad, Doue a lavaraz... segregate mihi
Paulum et Barnabam... var dal ar c’hrouadur iaouank
e reaz eur merk gant he viz... ha neubeut bloaveziou
goude, ar c’hloarek iaouank en em strinkas var leur an
ilis... varnhan evel pa vije maro e oa pedet... beo oa
koulskoude... maro d’ar bed... beo evit Doue. D’an
deis-ze e voue great belek.
 Divar neuze, sada hen, var eun dro
 1° Skrivagner an Aotrou Doue,
 2° Soudard Jesus-Krist,
 3° Medisin an Eneou,
 4° Alvokad ar Gristenien,
 5° Kelenner an dud fidel.
                         *
                        * *
 Skrivagnier Doue... Ar belek a zo en he zourn,
alc’huez ar mean-font. Kemeret a ra ar bugel kerkent
ha ma teu er bed ; var he dal e laka merk ar vadiziant.

NHO
         EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ        67
NTO

Iviziken ar c’hrouadur a zo skrivet he hano var gaierou
ar barados : Doue zo he dad... an Env zo he vro.
 Sourdard Jesus-Krist : — Karget da zifen en hano
Jesus-Krist ar re dre ar vadiziant a zo bet lakeat e renk
heritourien ar baradoz : he zever eo ho gervel, ho dastum
en dro dezhan e troad Aoter Jesus-Krist, evel ma teu
ar c’habiten da zastum en dro d’an drapo, ar zoudardet
all a zo dindan-han. Setu perak eo lakeat en he zorn
korden kloc’h an ilis parrez.

 Medisin an eneou : Meur a zoudard a gouez gouliet
holl var dachen ar stourmad. Meur a gristen a vez
gouliet ho ene var hent ar vuez ma, rak : Inter vos
multi imbecilles — kals tud diners. A hent all : —
dies mali sunt. Piou a bellaio an danjer ? Piou a zavo
an den kuezet ? Piou a bareo an ene gouliet ?... Ar
gador goves : sacerdos alter Christus... quodcunque,
ligaveris... erit ligatum... quodcunque, solveris... erit
solutum et in cœlis.

 Alvokad ar gristenien : Desolatione desolata est
terra... Fallagriez aleis... Var beg eun tour eur varren
houarn evit distrei ar gurun... Var an douar etre Doue
hag an dud, korf Jesus-Krist, diskennet var an Aoter
dre gomz nerzus ar belek ha savet ganthan evit distrei
breac’h an Aoutrou Doue... Gueach all eur c’habiten a
lestr, Albukerque, a gemeras pa zea he lestr da weledi,
eur c’hrouadur bihan etre he ziou vreac’h en eur lava-
ret : Va Doue ni zo pec’herien, mez ar c’hrouadur-ma
zo dibec’h, abalamour d’ezhan pardounit...

NHO
68          EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ
NTO

 Kelenner an dud : — Lod a lavar, da betra senti ouz
ar veleien ?... Abalamour d’ezho, Jesus-Krist hen deuz
lavaret : « ite docete omnes gentes : deskit d’an holl
heulia ar pez a meuz gourc’hemennet.
 Ar persoun a zo d’ezhan kador ar virionez. D’ezhan da
lavaret : ama e ma an hent. D'ezhan da rei kuzul vad :
d’ezhan da gomz a varadoz, a ifern : d’ezhan da grial arz
ar bleiz, arz ar c’hi klanv : d’ezhan da c’hourdrouz.
 Lod a lavar : Loquere nobis placentia... Hen a res-
pounto Est, est, non, non, Amicus Plato, magis amica
veritas. Ar virionez, guirionez Doue, setu he lod... Pa
vanko ar virionez e zai an traou var ho zu gin : Dimi-
nutæ sunt veritates... etc. Setu perak e rank deski lezen
Doue d’ar pec’her evit, en eur he spounta, hen distrei...
deski al lezen-ze d’ar re vad, evit en eur ziskuez an Env,
rei dezho nerz kaloun. Evel-se, adalek ar c’havel betek
ar bez, ar persoun a zo o c’heul an ene kristen... kris-
tena a ra ar c’hrouadur, ho zifen hag he rên var hent ar
vuez, he barea pa vez gouliet, pedi evithan ouz an
Aoter, hen digoall deuz fals kredennou ar bed en eur
he gelen ervez Doue. Ha pa vezo krog ha krog gant ar
maro e kennerzo anezhan : — Proficere anima chris-
tiana, — e tiskuezo dezhan ar baradoz digor ha var ar
bez e skuillo an diveza berad dour benniget. Setu aze he
loden. Ober kement-se ' zo he zever. Ho persoun nevez a
anavez mad al loden-ze... her great heu deuz er barrez a
guita... evit kenderc’hel d’hen ober eo digaset d’ar
barrez—ma... Ne vanko ket d’he labour... Kement hen
anavez mad her goar kouls ha me.

NHO
         EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ         69
NTO

                     *
                    * *

 Euz ho kostez, va Breudeur ker, ho c’heuz deveriou
e kever ho persoun, hag evit ma kavo skanvoc’h he
labour, eo red deoc’h ho gober :
     Kemeret heb lakaat
     Nebeut e pad.
 Ho persoun a lakaï he lod : c’houi, lakit ho c’hini.

 1° Kared ho persoun : hen ho karo, hen ho kar dija...
paneve-ze, ne vije ket deuet en ho touez... Ho karet a
reio muioc’h mui. Karit-hen d’ho tro. Ar guir garantez,
ar garantez ginidik a boull kaloun Jesus-Krist a zo ben-
niget gant Doue, a zoug eur frouezen dudius a ra eu-
rusded ar c’halonou.
 2° Respeti ho persoun : qui vos spernit me spernit.
Pilat hag Herodes... Ar re a daol pri ouz fas ar belek a
c’hoar mad petra reont. En eur vouga e kalonou an dud
ar respet evit ministred Jesus-Krist e tistroer an eneou
divar hent an Env.
 3° Senti ouz ho persoun : Qui vos audit me audit.
Studia ' ra lezenn Doue muioc’h evidoc’h eget evithan
ha goude beza he studiet e tesk anezhi d’ar re all.
Evelse he gomzou n’int ket he gomzou, he greden ne
zeu ket a berz an dud : diskennet eo divar muzellou an
Hini na c’hell na fazia den nag en em fazia he unan.
Evelse e c’hoarvez eun dra : Eun dourn d’ar persoun a zo
en ho tourn hag he zourn all a zo e dourn an Eskop’,
dourn all an Eskop ' zo e dourn ar Pap hag ar Pap gant
he eil dourn a zo krog e dourn Jesus-Krist.

NHO
70          EVIT TRONI EUR PERSOUN NEVEZ
NTO

 Setu great ar jaden etre an Env hag an douar. Ennhi
ne vank mell hebed. Hag ar jaden-ze eo chaden ar zil-
vidigez. Rak beza gant Jesus-Krist eo beza gant Doue
en he varadoz.
 En eur gozeal deoc’h deuz ho teveriou e meuz lavaret
deoc’h ar pez a ouzoc’h. Guelloc’h c’hoas lavaret d’heoc’h
— var a meuz klevet, ha na meuz klevet nemet ar pez
zo guir — lavaret deoc’h chom ar pez ma zoc'h. C’houi
a gar ho peleien. Hen diskuezet ho c’heuz pa zeo eat
kuit ar persoun ho peuz kollet. Hen diskuezet ho peuz
c’hoas pa zeo digouezet ho persoun nevez. Var beven
ho parrez edoc'h ouz he c’hedal evit diskouez, en dervez
kenta ma c’herrue, oa ho kalounou a du gant he hini.
 Kenderc’hel a reot, va Breudeur ker, hag evelse e teui
da vir ar pez a velet er penn kenta euz an iliz ; cor
unum et anima mea : eur persoun e penn he barrissioniz,
e vont harp oc’h harp varzu eur barrez all kaeroc'h eget
an holl barreziou ar bed-ma : varzu parrez baradoz
Doue.
                             Evelse bezet great.

                      *  *  *
NPO




                    II.

                  SERMOUN
 great gant eur persoun nevez d’he barrisionis en
           devez ma voa tronet
                  ———————


     PARRISIONIS  MOELAN,

 E giz ma hen deus Aotrou persoun Riek diskleriet
dirazoc’h, hanvet oun gant an Aotrou 'n eskop a Gemper
da veza persoun ho parrez, ha var ger an hini hen deuz
guir da gommandi, setu me heb digarezi netra, digwezet
en ho touez.
 Anavout mad a raan peger pouner eo ar zamm a zo
lakeat var va diou skoaz.
 Ho parrez a zo bras ha va nerz a zo bihan.
 Ouspenn, dont a raan varlerc’h eur persoun hag a
gemerac’h gant rezon, evit eun tad leun a vadelez e kever
an holl.
 Ar zonj anezhan a zo c’hoas, hag a jommo pell amzer,
fresk-beo en ho sperejou.
 Var dro daou ugent vloaz hen deuz labouret en ho
parres ha poaniet evit deski deoc’h lezen Doue hag ho
lakaat var hent an Env. Mez kaer hen deuz ar zantella
beleg, lakaat he boan evit derc’hel an urs vad en he

NHO
72       EUR PERSOUN NEVEZ D’HE BARRISIONIS
NTO

barres, na c’hell ket atao dont a benn euz kement hen
deveuz c'hoant.
 Va Breudeur, ar mad hen deuz great dont a raon da
glask hen ober c’hoas en ho touez. Ha mar hen deuz,
divar he vele a boan, taolet eur zell a druez var lod
ac’hanoc’h en eur lavaret : « Klasket em beuz ho gounid
da Zoue, hag hi ho deuz great ar skouarn vouzar, "
Klask a rin ober eveldhan hag o distrei var hent an Env.
 Va Breudeur, daoust hag ar blijadur em bezo-me da
ober en ho touez, an holl vad em euz c’hoant ? n’her
gouzon ket, mez hen esperout a raan.
 Hen esperout a raan, rak ma c’hortozan euz ho perz
bolontez vad ha sentidigez. Ne anavezan ket aleiz parres
Moelan ; sur oun evelato da gavout ama, tud vad hag
anavezet em beuz dija lod, tud dreist hag am zikouro
guella ma c’hellint, da ober pep tra evit gloar Doue ha
silvidigez an eneou.
 Hen esperout a raan, dreist holl, rak ma teuan en
hano Doue, a berz Doue, ha Doue a vezo en tu ganhen.
 Gueach all, santez Thereza a fellaz dezhi sevel eur
gouent nevez. Mez evit eun dispign ken bras, ne doa
nemet pemp blank, netra ken. Pep unan a glaske hen
distrei, mez hi a respountaz : Thereza ha pemp blank
n’int netra. Mez Thereza, pemp blank ha Doue a zeuio
a benn deuz pep tra.
 Va Breudeur, gant va nerz va-unan ha va bolontez
vad, me ive ne d’oun netra. Mez an Doue a m’ digas
a roio d’in, hen esperout a raan, an nerz, ar sklerijenn, ar
fermder am bezo izom da gaout ha gant graz va Doue

NHO
     EUR PERSOUN NEVEZ D’HE BARRISIONIS        73
NTO

e c’hallin, marteze, ober eur vad bennag en ho touez.
 Her pedet e meuz, Her pedi a(r) raan, Her pedi a rin
bemdez, da skuilla he vennoz var beleien ho parrez, da
skuilla he vennoz var ho tiez, var ho touarou, varnoc’h
ho c’hunan, ha bennos an Aotrou Doue a zougo chans
hag eurusded evidoc’h hag er bed-ma hag er bed all. —
Evel-se bezet great.




                      *  *  *

NPO


                   III.

                 SERMOUN

prezeget evit bennigen mean kenta iliz Karaes.
                Kerzu 1880.
              ——————————————

     Lapis iste quem erexi in titulum vocabitur
       domus Dei.
     Ar mean-ma, savet ganhen ploum en he zav,
       evel eun test, a vezo galvet ti Doue.


  VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Marteze lod ac’hanoc’h ne anavezont, ne ententont
nemed iez hon tud kos (1). Oh ! kredit hen stard, n’ho
zamallan ket. Pell dioc’h eno, rak :
             Ar brezonek hag ar Feiz,
             A zo breur ha c’hoar e Breiz.
 Re aliez, siouas ! ar gallek a zaosmeger en hon touez,
a zigas d’homp dindan he gazel, da heul eun neubeudik
mad a ourgouil, kos leoriou, kos paperiou ha n’int mad
nemet da sklabeza ar vro, da jench tu d’hor c’haloun
baour, da vouga ar Feiz, da zisc’hrizienna doujans Doue.
NFO
(1) An aotrou Quere hen doa great araog, eur zarmoun gallek.

NHO
   EVIT BENNIGEN MEAN KENTA ILIZ KARAES      75
NTO

Ha mar kollomp hor feiz goz, petra e teuimp-ni da
veza ? ni micherourien baour, labourerien douar ha
n’hon deuz, evit en em harpa epad hor beach, nemet
an esperans da velet Doue laouen ouzomp goude hor
maro.
 Mez eur gomz a anavezan, eur gomz vad lavaret gant
unan euz hor bro :
             Ni zo bepred
             Bretonet,
             Bretonet
             Tud kalet.
 Tud kalet ouz al labour, kalet, dizamant ouz ar boan,
kalet, stard en hor c’hreden. A gement-ma e roit, hirio,
eur merk anat.
 Ho c’hiliz koz a ioa var nez koueza en he foull ; mez
setu ni o paouez bennigen mean diazez ho c’hiliz
nevez. Lavaret ho c’heuz : En em glevomp, ken etre-
zomp ; an eil nebeut a gresk egile ; eur skouet ha nao
a ra dek. Lakeomp diner ar paour var louiz aour
ar pinvidik ! Hag oll d’en em heul ho c’heuz roet eun taol
skoas da rod ar c’har, digoret ar c’han, ha n’eo ket
c’houi, va breudeur ker, a lezo an alar e kreis an ero.
Troet e vezo a bom betek penn ar park.
 Eun iliz, bolzet he mogeriou ho c’heuz kavet varlerc’h
ho tud kos. Eun iliz ploum var he filierou, nerzuz var
he goareier mein-bèn, a lezfot gant ho pugale vihan. Eun
dra vad a rit : fouge ho pezo, ha nann heb abek, pa
glevot an diveza taol morzol o tacha an diveza mean
var doen ho c’hiliz nevez.

NHO
76      EVIT BENNIGEN MEAN KENTA ILIZ KARAES
NTO

 Eun dra talvouduz a rit ive. Kaout a rear c’hoas
beziou kos ha n’e deuz var-n-bo skrivet hano hebed.
Hebken, avechou e kaver var-n-ho, merk beg eun troad,
avechou all roud penn eur c’hlin. Merk beg eun troad,
evit diskouez e kousk aze, eun den ha ne bouezaz ket
var an douar, eun den hag en em zistagaz dioc’h traou
ar bed, en em zavaz varzu Doue muia ma c’hellaz, ne
boueze nemed var begou he dreid...
 Roud penn eur c’hlin : ama e kousk eun den a beden,
a binijen, atao stouet he benn ha puchet var he zaoulin
da c’houlen trugarez ha pardoun.
 Var ho pez, marteze, va Breudeur ker, ne vezo savet
nemet eun duchennik zouar, pladet abred dindan treid
an dremenidi. Koulskoude, en despet da ze e lezot eun
test var ho lerc’h ; lezel a reot eur mean prenet gant ho
c’haluzen evit sikour sevel eun ti deread d’an Doue a
garit. Hogen rei da Zoue a zo prena leve.
 Nan atao, evit guir, ebarz er bed-ma, mez en eur vro
velloc’h. — En Envou Doue ho paeo.
        Evelse bezet great.



                     *  *  *

NPO




                    IV.

                  SERMOUN
   great evit konsekrasion Ilis Hanvec.


     N’on est hic aliud nisi domus Dei et porta cœli.
     Ama, e guirionez, e ma ti an Aotrou Doue ha
     pors an Envou. — (GEN. 30. XVII.)


           VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZED KRISTEN,

 Jakob, guechall, kuitead ganthan ti he dad ha douar
he vro, en em gavaz, goude kuz-heol, en eun takad
distro. Hag o c’hoantaad en em ziskuiza eun nebeut,
e tastummaz da lakaat dindan he benn, unan euz ar
vein a velaz eno, hag e kouskas.
 Hag epad he gousk, hèn guelet eur skeul en he zav
var an douar hag ar beg anezhi stak ouz an Env : ha
penn da benn ganthi, elez ar baradoz a bigne hag a zis-
kenne. Ha Doue harpet var he beg a lavaraz dezhan :
« Me eo Doue Abraham ha Doue da dad, ha da zigwall-
te a rin ive, e kement leac’h ma zi. »
 Ha pa zifunaz, Jacob lavaret : « oh ! ama e guirionez
e ma ti an Aotrou Doue ha pors an Envou : vere domus
Dei est hic et porta cœli. Ha goude beza santifiet ar

NHO
78          EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC
NTO

mean a ioa bet dindan he benn, hen lakeas en he zav
hag her galvaz ti an Aotrou Doue.
 Mad, va Breudeur ker, seblantout a ra din, guelet o
tremen hirio, en ho parrez hag evidoc’h, ar pez a dreme-
naz neuze evit Jacob e bro ar Zav-heol. Eveld’han e
zoc’h tremenedi var an douar o vont gant ho c’hent
dindan lagad ha dourn an Aotrou Doue. C’houi ive
kouls hag hen ha guelloc’h, a c’hell ive lavared : ama e
guirionez e ma porz an Envou ha ti an Aotrou Doue.
Va zonj er gelennadurez verr-ma, eo hen rei deoc’h da
gompren.
                      *
                     * *
 « Drebomp hag evomp a lavar lod 'zo, en em guru-
nomp a vleun, araog m’en em wenvint, kemeromp
hor plijadur e pep giz, e pep tu, keit ha ma ellimp, rak
mervel a raimp em berr. »
 Ah! setu hi e guirionez, troet ho spered varzu traou ar
bed-ma, ebken.
 Lod a boagn da greski ho danvez, lod da glask eno-
riou, lod a red varlerc’h plijaduriou ar vuez, lod all en
em ruil deuz an eil dizurs en egile. Beva ' reont evel pa
na ve goude ar vuez-ma netra da esperout ha netra da
zouja ; sonjal a reont er pez a zell euz mad ar c’horf :
ne sonjont ket er pez a zell euz mad an ene.
 Hag eurus int-hi ? N’int ket eurus : ne c’hellont ket
beza eurus.
 Da genta, ar pec’hed ' zo pounner da zougen, da stleja
d’hon heul var an hent.

NHO
          EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC         79
NTO

 Var a gounter e sao var douar Jerusalem, eur froue-
zen, hag evit ar c’henta guel, a zeblant beza kaer ha
mad. Mez pa deu ar beachour dare gant ar zec’hed din-
dan an heol bero, da ranna dindan he zent ar froue-
zen douellus, ne gav ennhi, nemet evel eul lastez poul-
tren du ha c’houero. Setu poltred ar pec’het.
 A ziabell, e ve lavaret e tigas plijadur d'he heul.
Hag eur vech tanveat e lez e kaloun an den, evel eun
drean spern hag a zeu d’he vrouda noz-deiz.
 Plijaduriou ar bed zo fazius. En em denna ' reont a
zourn an den evel eur zilien a zourn eur pesketour ;
guenvi a reont ker buhan hag ar vleunvennik distaget
deuz skalf ar vezen.
 Ar madou diez da zestum ne deuont ket atao, varlerc’h
ar boan a gemerer. A hent all, ar guir eürusded n’eo ket
bed staget outho. Rak n’e ma ket en ho galloud karga
kaloun an den. Ar galoun zo great evit Doue. Pa he dis-
troer deuz Doue, pa he zenner diganthan e c’herru
ganthi evel gant eur variken didal. Kaer a zo lakaad
ennhi kement a c’hell ar bed da ginnig, mar d’eo didal,
atao e chommo goullo. Hag an tal eo Doue.
 A hent all, ebars en Env e zeuz eun eal : eal ar
venjans. En he zourn eur c’halur. Pa ra Doue eur zell,
ar c’halur a deu da gosteza, hag a lez da gueza var an
douar a bep seurt enkrez ha tristidigez.
 Atao, e teu da vir, ar pez a lavare guechall Salomon
ar fur. Azezet var he dron olifant, brudet a bell bro,
gant pep tra en dro dezhan ervez he c’hoant, e c’han-
zave eun deis: — « Dindan an heol, emezhan, ne gaver
nemet tristidigez ha mogidel. »

NHO
80          EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC
NTO

 Hag e kav-fet, — ar pez ne gaver ket, — an eürusded
e traou an douar, eun henveleb eürusded a ve fazius,
rag ne bad nemet eun devez.
 Petra eo buez an den var an douar ? Henvel eo ouz
ar vag a faout an dour ha ne lez var he lerc’h nemet
eur rizen hag en em zispenn en eun taol kount ; ouz al
labous a rann an ear ha na lez var he lerc’h na merk na
rouden... etc.
 Ha pa rank an den hen deuz bevet heb sonjal e Doue,
en he ene, en he eternite, kuitaad ar bed-ma, pa zeu
ar maro da lakaat er memes renk paour ha pinvidik,
petra ' gaso-hen ganthan, an den dizoue ? Eur goz linzer,
pemp pe c’huec’h planken, eun toull en douar... ha
goudeze he esperans eo galloud, en eur vervel, mervel
holl : salo ! en tu all d’ar bez, ne ve mui netra evidon :
salo ! e ve va flaneden henvel ouz planeden ar c’hi a
daoler d’ezhan, e stern an daol, an tamm kreun a gaver
re galet.
 Eürus an den ne gemer ar bed-ma nemet evel eul
lochen savet da dremen eun nosvez gant eur beachour
var douar an estren, keit ha ma vale varzu he vamm-bro.
 Keit ha ma pad he vuez e sav, aliesa ma c’hell, he
zaoulagad varzu an Env. Goud a ra eo kemeret gant
Doue evit he grouadur : ut filii Dei nominemur et sumus.
Goud a ra eo evel eun ezel, eur mempr beo da Jesus-
Krist : membrum de membro ; galvet da gaout perz er
memez levenez, er memez eürusded; cahœredes Christi :
goud a ra eo he ene templ d’ar spered glan : templum
Dei quod estis vos.

NHO
          EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC            81
NTO

Ha pa zeu evithan, an heur da gimiada e kuita ar
bed heb doan : n'her c'hare ket, n'oa ket he vro ;... e
kuita heb doan madou ar bed : madou all hen deuz
dastumet ;... e kuita heb doan he gerent : en em velet a
reint adarre divezatoc’h er baradoz ; — kuitaat a ra heb
doan he gerent ha zoken he gorf paour. Evithan ar
maro a zo evel eur c’housk. He gorf a zavo hag hen
devezo perz e gloar an Envou.
                        *
                       * *
 Mez va breuder ker,
 Diez, skuizuz an hent ha kaloun an den zo dinerz. E
peleac’h kaout nerz ?
 An hent a zo fazius... kals en em fazi. Piou ' zifazio
an den ?
 An eunig o nijal a goll plunv, an oan o redek a goll
gloan, an den bleuniou he gurunen. Piou a zavo an den,
a bareo gouliou he ene?
 Lod a lavar :
 An enebour, enebour bras an den, eo an Iliz.
 Ia, enebour eo d’ar gaou, d’an drouk oberiou... etc.
Mez e guirionez hi eo ti Doue, porz an Envou. Seblan-
tout a ra d’in he guelet, savet var tri bost a(r) garantez.
Da genta, an Aoter : Tron ar beden nerzus, eienen ar
guir nerz. Eno dreist holl, e c’heller lavaret : omnia
possum in eo que me confortat.
D’an eil, ar Gador brezek. Er bed e lavarer hag e tis-
lavarer. Er gador brezek, atao ar memez lezen, nann
great gant an dud, mez gant Doue ha desket goudeze
                                             6
NHO
82           EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC
NTO

euz an eil rumm d’egile. Ama guir difazi an den, skle-
rijen an eternite : noverim te, noverim me : Anaout
Doue petra eo, petra c’hortoz, petra reio, petra e tleomp
beza hon unan. — Setu ar guir skiant.
 D’an trede : en iliz, eur gador goves. Pa zellan
diouthi, varnhi e seblantan lenn : venite ad me omnes
qui laboratis et onerati estis et ego reficiam vos...
kurunen an den bet great mad er veach kenta... dis-
pennet goudeze aliez —— er gador govez kempennet a
nevez.
                       *
                      * *
 Eun dra gaer eta eo sevel eun ti da Zoue, rak d’he
heul e saver skeul, bali Env.
 Ouz an iliz eo stag pep tra vras e buez an den : ar
vadiziant, ar pask kenta, an eured, ar maro, ha goude
ar maro, eun toull en douar e tal an iliz.
 Parrisionis, eun deiz a zeuio e zeot dirag Doue. Ho
c’hoberou ’ iel d’ho c’heul. Lod, oberou mad, pec’hejou
marteze, mez ive ar prof roet evit sevel an iliz-ma. Ar
mean douget ganeoc’h a vezo eno ive. Pounner a vezo,
dibrada ' reio meur a bec’het.
                      *
                     * *
 Eur gomz c’hoaz abars disken.
 Eun den a zo ama, hag evit digeri, heulia, ren, peur-
gloza al labour a velomp hirio en he zav, hen deuz en
em lakeat er penn kenta. Ar boan, ar soursi, ar c’hon-
troliezou hen deuz bet kavet !... Doue her goar! Hen her

NHO
            EVIT KONSEKRASION ILIZ HANVEC       83
NTO

goar ive ! Ni, ne c’hellornp ket her gouzout. Red eo, evit
sur gouzout mad, beza great ar pez hen deuz great, tremen
dre al leac’h ma zeo tremenet... N’eo ket d’in-me d’her
meuli. N’her goulenn ket kennebeut. Deoc’hui eo, par—
risionis. Pe evit lavaret guell, he veuleudi zo ama
merket var goarinier ar pilierou, var ar mein bèn, var
pep tra. Rekompanset eo dija. Pa zell ouz an iliz-ma e
komzan ennhi, hirio, e lavar: va labour eo.
 Eur rekompans all a c’hortoz koulskoude. C’houi ive
zo iliz Doue : templum Dei quod estis vos. Grit ma
c'hello kaeraat, bemdez muioc'h mui, iliz ho c'hene.
Neuze, eun deiz da zont, hen er penn kenta, c’houi d’he
heul, a gao digemer en eun iliz all padusoc’h, ske-
dusoc’h, kaeroc’h : eun iliz ha na vezo ennhi souilladu—
rez hebed, netra nemet Doue kantmeulet gant he vugale,
kurunet ganthan he-unan, e palez aour an Eternite.
                                           AMEN.


                    *  *  *

NPO


                   V.

                 SERMON
 Great evit bennigen ar mor er Gilvinec
                ————————

        In verbo tuo laxabo rete.
        Var ho ker e taolin va roued. S. Luc, I. v. 2.


            VA BREUDEUR KER,

 Deuet omp ama, da bedi Doue holl en eur vouez,
evit ma plijo ganthan, skuilla he vennoz da heul hon
hini, var ar mor a zo aze dirazhomp.
 Eun dra eo, hag a vez brema great bep bloaz, er
Gilvinec.
 Bep bloas ive, da genver an deiz hirio, e c’hortozit,
— ha guir ho peuz d’her goulen, — ma ve komzet
deoc’h divar ar pez, en devez-ma a dremen en ho parrez.
 Ar pez a c’houlennit, Breudeur ker, a zan da glask
hen ober en eur ziskuez deoc’h, e kavan er mor a zeomp
da vinnigen, diou gentel meurbed talvouduz : eur gentel
evit ar vuez-ma, eur gentel evit ar vuez da zont.
                      *
                     * *
 Ha da genta, er mor a vennigomp hirio, e kavomp
eur gentel evit buez ar bed-ma.

NHO
             EVIT BENNIGEN AR MOR             85
NTO

 An dud var an douar n’ho deuz ket holl, ha zoken na
c’hellont ket kaout, ar memes renk, ar memes stad, ar
memes micher.
 Soudardet a zo red da gaout evit difenn ar vro. Mi-
cherourien a bep stad evit labourat an houarn, an dir,
ar c’hoat, ar vein, ar gloan, al lin, hag ober gant an
traou-se holl, kement hon deuz izom da gaout.
 Labourerien douar a zo ret da gaout, evit gounit en
ho farkeier ar greun a dle ober hor bara pemdeziek ;
red kaout martolodet, evit tenna euz a greiz ar mor ar
pesket a dle ober eul loden euz hor magadurez.
 Mez an den, n’euz fors piou eo, na pe seurt labour a
ra ne c’hell ket gant he nerz he-unan, hebken, digas
atao he c’hoant da vir.
 Petra hen deus-hèn, evit beza treac’h ha kaout ar gou-
nid ? Beza hen deuz he ziou vreac’h, he boan, he izign,
he venveg ; n’hen deuz ken, ha kement-se zo re neubeud ;
red eo c'hoas bennos Doue d’he heul.
 Ar zoudard, pegen kalounek benag eo, en em fazi
aliez pa lavar: « ar victor a zo e beg va zabren, va fuzuil,
va fez canol. » Ar micherour en em fazi pa lavar « sada
eur voger ha ne volzo ket, eun tamm koat ha ne
zavo prenv ebet ebars, eun tamm houarn ha ne verglo,
biken ! » An dud a lavar ervez ho c’hoant. Doue goudeze
a ra d’he c’hiz he-unan.
 Guelit al labourer douar. Kentelliet mad hen deuz he
bark ; c’hoalet varnhan teil druz, disc’hriziennet peb
louzou fall, hadet greun mad dindan ar bomm ; ha
neuze peurachuet al labour, e ra gant kil he rastel eur

NHO
86             EVIT BENNIGEN AR MOR
NTO

groaz e penn an ero diveza hag e lavar : « Mar plij
gant Doue e vezo eost mad ! »
 Ia, mar plij gant Doue, va Breudeur ker, rag e dourn
Doue eo 'ma, pa gar, ar gliz, ar glao, an eol tomm, an
amzer vrao, a laka an traou da ziwann, da greski, da
anvi mad, ha pa gar ar reo, ar c'hazarc'h, an avel-zuill.
 C’houi, va Breudeur, a zo ar mor ho park labour.
Ennhan e ma ho para, ho tillad, buez ho kreg hag ho
pugale : hag evit tenna anezhan ho pevans ho c’heuz ho
pag, ho roued, ho poan, ho koueziegez. Mez azioc’h ho
penn, e velan eun dourn galloudusoc’h eget ho c’hini.
An dourn-ze, pa gar, a zalc’h ar mor plean, an avel
sioul, a zigas pesked a strolladou ; ha pa gar e tijaden
ar mor, e tiroll gwal avelou e c’harlu ar pesket.
 Pet gueach n’ho c’heuz-c’hui ket savet an heor, ha
goude beza klasket a bep tu, distro d’ho ti, — d’ho
kreg, d’ho pugale a c’hortoze ho fred, ne lavarac’h
nemet eur goms kriz : Netra ! N’hon deuz paket tra !
 Pet guech c’hoas, eur vag diblaset, diloc’het dre an
amzer gaer a zo en eun taol kount, dirollet varnhan eur
barr-amzer :

          Ar pesketour hag he vagik
          A zistroï abars tri devez
          Mez aliez ar reuzeudik
          Er mor doun a gav he vez !

 Gortoz a rear e korn an oaled, dont a rear var eur
garrek huel ; netra ne zistro ; sellet a rear hed-ha-hed
ar c’hroa, setu eur rouenv, eur bonet aot, eur votez

NHO
             EVIT BENNIGEN AR MOR             87
NTO

koat, eun tamm planken, marteze eur c’horf maro o
ruilla var ribl ar mor ; ar vagik paour, mortoloded hag
all, a zo gweledet er mor hag iviziken, eun intanvez
gant he bugaligou vihan a lavaro da noz : « — bugale,
eur beden abars mont da gousket evit ho tad beuzet o
c’hounit deoc’h bara ! » Eurus c’hoas ma vez bet kavet
he gorf da lakaat en douar benniget !
 Ia, va Breudeur ker, kaer zo ha kaer a vezo, Doue eo
ar mestr, ar mestr bras, mestr an oll ha mestr e chommo.
Hon interest a c’houlen eta ma hen lakaimp a du
ganheomp.
 Selaouit kentoc’h. (S. L. v. 2.)
 Daou besketour a ioa o plega ho roued. Jesus-Krist
pignet en ho bag a lavar : poulzit varzu an doun-vor :
duc in altum et laxate retia vestra in capturam. — Et
respondens Simon dixit illi : Per totam noctem labo-
rantes nihil cœpimus ; in verbo autem tuo laxabo rete. —
Et cum hæc fecissent concluserunt piscium multitudinem
copiosam...
 Setu petra dalv bennos Doue. -
                      *
                     * *
 Mez, va Breudeur, ne ket awalc’h goulenn bennos
Doue, red eo ouspenn poania d’her meritout.
 Tri seurt labour dishenvel :
 Labour eneb Doue,
 Labour heb Doue,
 Labour gant Doue hag evit Doue.

NHO
88                EVIT BENNIGEN AR MOR
NTO

 1° Labour a enep Doue ' zo labour noazus. — Ave-
chou, koulskoude, e seblant kaout chans d’he heul.
Neuze ar re fall a lavar : Peccavi et quid mihi accidit triste ?
Ar re vad marteze, zoken, a lavar ive d’ho zro : D’ober
petra beva ervez Doue ? Ar re falla o deuz ar guella chans ?
 Me a respount : Vidi impium elevatum... transivi et
non erat. Ha goude : had taolet e liorz an ifern : appen-
sus es in statera et inventus es minus habens ;
 2° Labour heb Doue. — Labour didalvoud, mad
evit guir da ober an treuz er bed-ma. Mez etre kavel ha
bez ar pennad hent zo berr, hag ar c’hounidegez ne zell
nemet ouz ar bed, a zo egoll : receperuntum ercedem suam,
vani vanam ;
 3° Labour hervez hag evit Doue. — Labour vad :
porro unum est necessarium.
 Avechou, koulskoude : portavimus pondus diei et œstus.
Mes Jesus-Krist a zo d'ho c'heul : Jesus autem dormiebat.
MATH. 8. v. 24.
 Avel rust, mor dijaden : Domine salva nos, perimus.
Tum surgens imperavit ventis et mari et facta est tran—
quillitas magna.
 Goude pedi en em zalver ; goude pedi e teu ar
galoun laouen ; goude pedi hag e chomfe poan : supe-
rabando gaudio... facta est tranquillitas magna.
 Setu aze kentel ar bed-ma, sad’ ama kentel ar bed all.
                        *
                       * *
 Va Breudeur, ar bed-ma, n’eo nemet eur c’houdoren
savet da loja eun tremeniad. Ar vuez a ia e teuz evel an

NHO
             EVIT BENNIGEN AR MOR              89
NTO

hent great er mor gant liven ar vag o tremen. Levate
oculos : Savomp hor speret dreist an douar. Ar vuez
n’eo mui neuze nemet evel eur mor a dreuzomp evit
mont ac’halenn d’an Eternite.
 Mez e peleac’h e tleomp-ni douara ? Petra zo red da
gaout evit tizout penn hor beach ? Ouz petra taol muia
evez ?
 Doaniuz stad eun den lezet en doun-vor en eur vag
ha n’euz ennhi, na guern, na stur, na gouel, na roenv,
na nadozen-vor, na bevans...
 Doanusioc’h sonjal e vemp lakeat er bed, heb hen
deffe Doue diskouezet d’heomp varzu peleac’h kerzet ha
lakeat en hor bak, ar pez a c’hell hor poulza.
 Ene christen, da borz mor eo ar baradoz :
        Ar feiz eo da stur,
        An esperans, ar vern,
        Ar garantez, ar gouel,
        Gras Doue, an avel,
        Ar beden, ar rouenv,
        An iliz, an tour tan a zesk d’id an hent.
 2° Mar d’eo doanius stad eun den ha n’hen deuz en
he vagik, na stur, na guern, na gouel, na roenv, na
nadozen-vor, eo doaniusoc’h c’hoas sonjal en eun den
hag hen deuz an traou-ze holl, mez ne ra anezho imp]ij
mad hebed. En em lezel a ra da vont du-ma du-hont
ervez kas an dour, nerz an avel pe frouden he galoun.
 Goulskoude, nag a bet a ia evel-se, varzu eur pors-
mor dianavezet a dreuz rec’hier kuzet, kerreg dizolo gant
kant ha kant stokad.

NHO
90             EVIT BENNIGEN AR MOR
NTO

 Avechou, marteze, eur zell, eun taol roenv var zu an
hent mad... Mez souden adarre taolet ar roenv, lezet ar
vag en he roll da vont e leac’h m’he foulz ar guall avelou,
pell dioc’h ar porz-mor merket gant Doue.
 3° Evelkent, va Breudeur, keit ha ma kred eun den
eo mad miret stur, guern, gouel, rouenv, nadozen-vor,
n’eo ket kollet pep esperans. A bell e c’heller distrei
varzu an hent mad. Mez pa lavar : taolomp holl dreist
ar bord er mor, kuit e vezimp da rouenvat, da stigna
ar gouel, da zerc’hel ar stur ; kuit da rankout anzao en
em gollomp a benn hor c’hreizon !
 Marteze, e ve neuze, ne daffe ket ar vag da goll, tud
hag all.
 Koulskoude, tud a zo, hag evit ho ene, a lavar
evel-se ; tud hag a fell d’ezho her c’hredi hag hen rei
da gredi d’ar re all.
 C’houi, mortolodet christen, c’houi lavarit :

       Va Doue ! Skoazel d’in evit tremen ar raz
       Va bag a zo bihan hag ar mor a zo bras
       Va bag a zo bihan, ni bresk ouspenn
       Ar mor a zo ledan, nerzus, dijaden
       Nag a reier kuzet, nag a varrou arne,
       Nag a wall avelou pen kaos a wall bense !

 Lakeomp, dalc’homp atao Jesus-Krist en hor bag, en
hon ene. Pa ziroll ar barr amzer, lavaromp an eil
d’egile : Va mignoned, ar mor a goenv, ar goumoullen
zu a bign, ar wellenned ' zo o c’hournijal, krozal a ra ar
gurun : beac’h d’ar rouenvou, dalc’homp eün barren ar

NHO
               EVIT BENNIGEN AR MOR             91
NTO

stur, troc’homp an tarziou mor a benn, ha c’houi, va
Doue, lakit ho tourn da heul hon dourn : salva nos.
 Hag ar vag, kaer da velet a iel, a dreuz an tarziou a
bigno, a ziskenno, tro atao varzu an hent mad beteg ma
tispenno he beach.
                       *
                      * *

 Mortolodet, va Breudeur, grit mad ho labour evit ar
bed-ma, ha ra gaffot evit ho poan ho tigoll en eur
beskerez mad ha puill ; mez r’ho pezet sounj ouspenn, e
zoc'h ive mortolodet an Eternite hag e tleit dreist pep
tra hag en despet da bep tra, gounit ar baradoz.
         AMEN.




                    *  *  *

NPO



                       VI.

            Evit bennigen hent ar Groas
                    —————————


             Rursum crucifigentes sibimetipsis filium
           Dei et ostentui habentes.
             Ennho ho unan, e stagont a nevez mab
           Doue ouz ar groas, en eur ober d’ezhan ar
           memes dismegans.


   VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET CHRISTEN,

 Setu aze, dirazoc’h, hent ar groas a vezo benniget en
abardaes-ma. Meur a zen ho deuz lakeat ho dourn da
zikour ober an hent-se. Judas dre c’hoant kaout arc’hant ;
Pilat dre aon koll he garg ; Kaïf evit esperout ken-
derc’hel da veza er penn-huela en istim an dud ; Herodez,
an den libertin ; pobl Israel a bez, touellet gant geier an
dud digoustians.
 Mad, va breudeur, ho lignez n’eo ket eat da goll.
Bemdez e meur a c’hiz, Jesus-Krist a vez staget ouz
he groas : Nann mui var menez Kalvar, mez e kaloun
ar pec’her.
 Hogen da gement hini a bec’h, setu an daou c’her e
meuz da lavaret : Beza e zint tud treitour e kever Doue ;
beza e zint tud diskiant en ho c’henver ho-unan.

NHO
          EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ           93
NTO

                       *
                      * *
 Tud treitour int.
 Eun den hag a zalc’h mad d’he c’her en despet da
bep tra a goll he zanvez, he vuez, kentoc’h eget en em
zislavaret, a zo estimet.
 Mez ive, an den a vank d’e c’her, a guez varnhan dis-
megans an oll dud vad ; ha seul iskisoc’h e ve an drei-
touriach, seul vrasoc’h, dimegans a zigas d’he heul.
 Hogen beza zeuz evit an treitour diou bazen ha n’euz
pazen all hebet izelloch evit-ho. Hag an den a zisken
beteg ennho ' zo disprijet gant an holl.
 Daou exempl a lakaio da entent guelloc’h ar pez a
fell din lavaret.
 Daou zen a vev dor ha dor. Unan pinvidik, unan
paour... Hag an hini pinvidik a lavar d’he amezek :
« te zo en dienez ; mad, rannomp entrezhomp kement a
meuz. » Ha setu hi ho daou evel daou vreur, ho daou
eurus ha mignonet.
 Mez an den pinvidik a guez paour d’he dro... ha setu
ar paour deac’h, o trei kein neuze d’egile... dilezel a ra
he vadoberour... ankounac’haat a ra he vadelez evithan
en amser dremenet, he garantez, he vignouniach.
 Petra zounjit deuz an den-se ? Evidon-me ne maoun
ket en amzivin. Me hel laka el leac’h dishenorus a zo
lojeis an dud digaloun ha dianaoudek.
 Setu aze eun exempl, setu ama eun all.
 Diou arme a zo tal-ha-tal, renket evit ar stourmad...
Azioc’h ha tro var dro, pep tra zo sioul evel pa ve an
anken o para a zioud penn an dud.

NHO
94          EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ
NTO

 En eun taol kount, ar general a zav he gleze. Kerkent
an tan a zigor deuz an daou du, ar fuzuillou a denn, ar
c’hanoliou a zihun var ho c’hillourou dir hag a groz
evel kurunou spontus. An dud var varc’h, d’ar c’haloup
rus, a ia euz an diou gostezen, ho zabren noaz en ho
dourn.
 Epad ar stourmad, baniel, drapo ar vro, douget ploum
a zo e kreiz an arme... mont araog, dont a drenv...
mez atao en dro d’ezhan tud kalounek : pa varv unan,
unan all a gemer he blas.
 Epad ar stourmad, sellit ahont en eur c’horn distro,
eur zoudard hanter guzet... Touet hen deuz, hen ive, e
varvfe kentoc’h eget dilezel he vro ha koulsgoude e
chomm adrenv.
 Petra zounjot anezhan ? Me a lavar, me, mar d’eo
soudard, mar d’eo kabiten, he fuzul, he zabren zo diz-
henoret... Torrit ar c’hleze, gwalc’hit ar fuzul, dourn
eun den lach, digaloun a zo bet stok outho.
                        *
                       * *
 Greomp brema eur zell var an den a zilez he Zoue.
Petra oa er penn kenta ? Tri gouli a zouge: eur c’horf
kiriek da holl boaniou ar vuez; eur speret leun a den-
valijen, faziet divar hent ar virionez ; eur galoun leun a
zempladurez hag atao varnez kueza en droug.
 Ha Jesus-Krist dont. Deut eo evit skanvaat hor poa-
niou pe da viana evit ho lakaat da veza talvoudus ;
deut eo evit sklerijenna hor speret, evit deski d’heomp

NHO
         EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ          95
NTO

e zomp c’hoas bugale da Zoue ; deut eo evit rei nerz
d’hor c’haloun hag hen renta treac’h da holl danjerou
ar bed.
 Paea ker en deuz renket ar pez a ro. Guelit hent ar
groaz. —— Ar skourjes, ar gurunen spern, Barrabas, ar
benduen... etc.
 En distro e c’houlen tri zra ; ma her c’harimp a greiz
kaloun a vel d’an holl, ma plegimp hor speret d’he
gomzou ; ma tougimp hor c’hroaz heb en em glemm.
 Ha deiz hor badiziant ni lavaras : « Ia, evel-se bezet
great. Ho lezen a vezo va lezen, em c’haloun atao
tougin ho karante ; eveldoc’h hag abalamour deoc’h e
vezin nerzus. »
 Setu an emgleo. Mez petra c’hoarvez, avechou ?
 Sad’ araog respount, eun dra merket el leoriou sakr.
 D’an abardaez-se, edod o varn Jesus-Krist. Eun den
karget ganthan a bep madelez a ieaz d’he heul. Touet
hen doa mervel, kentoc’h eget he nac’h... Ha teir
gueach Per a nac’has he vestr... dirak eur vatezik
zoken...
 Va Breudeur, evel sant Per, oc’h bet karget a vade-
lezou Jesus-Krist. Eveld’han ho c’heuz lavaret : « Me a
zalc’ho mad beteg ar maro ! » Mez ar bed a deu gant he
fallagriez, he blijadureziou. Piou a vezo choazet ? Pobl
Israel a lavaras, eun deiz : hozanna filio David. Tri
devez goude, hen a lavare : tolle ! Crucifige ! non hunc,
sed Barrabam !...
 Setu petra ’ ra ar pec’her : nac’h he Zoue, dilezel he
Zoue, lakaat he Zoue ouz ar groaz... tolle ! crucifige !...

NHO
96         EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ
NTO

treitour eo ! Ar bed a lavar : mad awalc’h a ra. Me lavar :
tec’h a guz, treitour ma zoud !
                       *
                      * *
 Ar pec’her ouspenn ma zeo treitour ' zo diskiant. Kaer
hor bezo, ne c’hallomp sellet nemet ouz an douar pe
ouz an Env.
 Sellit ouz an Env, hag e kreiz zoken poaniou ar vuez
e tanveit ar guir eürusded.
 Sellit ouz an douar ha kaer ho pezo, ne viot ket e
guirionez eüruz. Traou au douar a lez atao hor c’haloun
goullo.
 Selaouit kentoc’h histor Salomon... Vanitas vanita-
tum et omnia vanitas.
 Ha perak kement-se ? Eun eal a zo, eal ar venjans
karget da lakaat c’huero holl draou an douar.
 A hent all, kaloun an den a zo henvel ouz eur zail
heb deon : taolit ebars, atao e choum goullo.
 A hent all c’hoas : buez an den a bad neubeut :
sonj ar maro ' zo o para var hor penn hag a lavar : pemp
planken, eun toull en douar.
 Hag en tu all d’ar bez, Doue he valanz en he zorn, o
c’hortoz goulen kount pis ha didruez.
 Ha goude, barados pe ifern.
 Setu perak: vœ nobis quia peccavimus.
 Treitourien e kever Doue : treitourien en ho c’hever
ho-unan.
 En eur vont d’ar maro Jesus a gavaz eun nebeut
gragez santel deuet var bord an hent da gemeret outhan

NHO
         EVIT BENNIGEN HENT AR GROAZ           97
NTO

truez. Hag hen respount: « Gwelit varnoc’h ha var ho
pugale ha nann varnhon-me. »
                      *
                     * *
 Va Breudeur, dalc’hit mad d’ho feiz, d’ho kredenn,
d’ho Toue. Marteze e rankot evelkent, ober hent a groaz
var an douar... neuz fors. Ho lod ' vo ar guella loden :
ar vuez zo berr, ar boan a dremen, ar baradoz a joum.
 Eun devez, e kouent an Trap, e lavarjon goude beza
guelet buez ar venac’h, ho fedennou hir, ho finijennou
kalet, ho lojeis dister : « mad, evelkent, rust eo ho
puez! » Ia, oa respountet din, rust pa zeller ouz an
douar, dudiuz pa zeller ouz ar baradoz.
 Stourmit, dougit ho kroaz, mez sellit ouz ar baradoz.
          AMEN.



                   *  *  *


NPO



                      VII.

                    SERMOUN
         great araog bennigen ar c’hleier
                   —————————

          Ego vox clamantis in deserto. dirigite viam
        Domini.
          Me eo ar vouez a lavar en ear : renkit hent
        an Aotrou Doue.



          VA BREUDEUR KER,

 E pep parres, eun ti dishenvel, dioc’h an tiez all.
Eveld’ho, evit guir, eo diazezet var an douar, savet gant
mein ha koat. Mez n’eo da zen he-unan. Da Zoue eo da
genta ha Doue a ro digemer d’an holl : paour, pinvidik,
den just ha pec’her... A hent all, eo gobariet, stumet
dishenvel. Varnhan e veler eun tour huel, savet he gern
varzu an Env, henvel ouz eul liamm misterius, stignet
etre Doue hag an den.
 En tour-ze e zeuz eur vouez nerzus, klevet euz a bell :
mouez an iliz catholik, mouez ar c’hloc’h.
 Pa zeo guir e venniger, hirio, eur c’hloc’h en ho
parrez, divar benn ar c’hloc’h e lavarin deoc’h diou
gomzik verr: 1° Ar c’hloc’h a zigas d’heomp da zonj

NHO
           EVIT BENNIGEN AR C’HLEIER         99
NTO

euz ar pez a zo a vrasa en hor buez epad ma reomp
hon treuz er bed-ma ; 2° Ar c’hloc’h a zigas d’heomp
zounj euz ar pez a dleomp da ober evit esperout bleina
mad hon treuz varzu en Eternite.
                     *
                    * *
 Digas a ra da zonj deuz ar pez a zo deuz an huella
pris er bed-ma.
 Bugelik bihan, nevez deuet er bed, salud d’id en da
gavel ! Setu te, deuet en hon touez da gemeret da blas
dindan bolz an Envou. Mez petra e teui te da veza var an
douar ? Ha beza e pezo te buez hir pe ver ? Ha te a
vezo pinvidik, ha te a vezo paour ? Marteze, ervez an
dud, e vezi eurus gant da henoriou ? Marteze, evit gounid
da dammik bara, ne pezo ken tra nemet eur morzol
houarn da derri mein var an hentjou bras ? Den a vrezel,
den a beoc’h, desket pe zizesk ? Diez eo gouzout ; diez
hen lavaret, rag den n'her goar. Ar pez a c'houzoun eo
e kavi, douetuz bras, tristidigez en da galoun, daelou
en da zaoulagad. Ar pez a c'houzoun ouspen eo n'out
ket evit c’hoas heritour ar baradoz, da vamm ouz da
c’henel he deuz lakeat er bed, var eun dro, eun den hag
eur pec’her.
 Mez setu dour ar vadiziant skuillet var da dal. Ar
c’hloc’h eo a zigas d’ar vamm ar c’helou eürus hag her
skign e pep korn euz ar barrez... Mamm gristen, stardit
brema, ho krouadur var boull ho kaloun : he bano zo
merket en Env : eun eal eo da Zoue.

NHO
100         EVIT BENNIGEN AR C’HLEIER
NTO

                     *
                    * *
 Non in solo pane vivit homo. Tamm bara an dorz a
vag ar c’horf, tamm bara an tabernakl eo a vag hon
ene : Nisi manducaveritis panem hunc... Devez kaer,
devez dudius, devez ar c'henta pask. Kloc'h an tour,
adarre, a lavar d’an holl, hen deuz ar c’hrouadur
badezet, great eur gammad a vuioc’h varzu Doue var
hent an Env.
 Koulskoude dre ma teu 'n oad, peb den a gemer he
hent. Rak n’hen deuz ket Doue galvet ac’hanomp holl d’ar
memes stad. Ar bed zo henvel ouz eun holorach. Evit
mont en dro e rank kaout meur a rod... An darn vuia
deuz an dud a zo galvet da vont e stad ar briedelez,
stad huel, kaer, eürus, ive, pa en em garer mad hag
ervez Doue.
... Ar c’hleier a zisklerio ho poa great ar bromesa
da ober an eil eurusded egile.
 Evel-se, badiziant — pask kenta — eured : ar c’hloc’h
a zigas da zonj d’heomp deuz an tri zra-ze.
                        *
                       * *
 Ar c’hloc’h hon laka da sonjal c’hoas : er beden —
er zul — er maro.
 Da vintin — da greiz-deiz — da noz — e chach ac’ha-
nomp da gaout sounj a Zoue.
 Pe c’houi a zrebo, pe c’houi a evo, pe c’houi a reio eun
dra benag all, grit pep tra evit Doue. Ar beden eo nerz
an den.

NHO
           EVIT BENNIGEN AR C’HLEIER           101
NTO

 C’huec’h devez, bep sizun, evit an douar, ar c’horf,
unan evit an ene... Diskuiza ar c’horf... Maga hon
ene, tostaad ouz Doue.
 An den zo beachour var an douar. Bep heur a dremen
ar c’hloch a lavar : eur gammed a vuioc’h varzu ar bez.
Setu perak : quæ sursum sunt sapite, non quæ super
terram.
 Ha pa zeu tost ar maro ar c’hloc’h a zigas d’ar re
iac’h sounj e tleont pedi. Lavared a ra : an Aotrou Doue
o vont da unan klanv... An angoni o soun... glaz o
c'hober... ar c'horf o tisken er bez.
                        *
                       * *
 Ego vox clamantis in deserto. Karit kleier ho parrez
abalamour e tigasont da zounj deoc’h deuz ho teveziou
guella, ha sentit atao deuz ho mouez pa deuffe beteg
ennoc’h dre an ear.
                                        AMEN.



                     *  *  *
NPO




                   VIII.

                  SERMOUN
  great evit bennigen eur groaz nevez


           Quando interrogaverint filii vestri, cras,
         patres suos et dixerunt : quid sibi volunt isti
         lapides ?
           Docebis eos. — Josue, pennad 4. v. 21-22.


       VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET CHRISTEN,

 Ster Jourden treuzet gant pobl Israel... Var ger Josue
daouzek mean kemeret a ganol ar ster oa lakeat en eur
bern... Pa c’houlenno, eme Josue, ar vugale digant ho
zud : evit pera eo berniet ar mein-ma ? C’houi lavaro
dezho... Berniet int evit digas sounj hon deuz treuzet
ster Jourden, dizec’het dirazhomp, hag evit ouspenn, ma
vevot e doujans Doue epad ho c’holl vuez : ut et vos
timeatis Dominum omni tempore.

                       *
                      * *

 Setu peurvuia, ar pez a rear ken aliez ha ma vez
c’hoant da zerc’hel sounj mad deuz eun dra c’hoarvezet.

NHO
        EVIT BENNIGEN EUR GROAZ NEVEZ         103
NTO

Setu ar pez ho deuz great ho tud en ho raog hag a rit,
hirio, d’ho tro.
 Deut oc’h ama e prosesion, da zaoulina dirag ar
groas savet ganeoc’h e pleg an hent. Divezatoc’h ho
pugale, ho pugale vihan a c’houlenno : quid sibi volunt
isti lapides ?... Hag ar re goz neuze a c’hello respount :
brema zo deg, ugent vloaz tremenet, eur mission-bras
roet gant pemzeg belek, a zo bet er barrez-ma.
 Houma eo kroaz ar Mission... Pet euz ar re a ra brema
ho mission a vo beo c’hoas neuze : pet euz ar veleien,
pet euz an dud fidel ?... Kalz ac’hanomp a dra zur vo
eat da anaon.
 En ugent vloaz nag a jenchamanchou ? Tud pinvidik
deut paour, tud paour deut pinvidik... tud iac’h kuezet
klanv, tud klanv pareet... tristidigez, laouenedigez a
vez atao bep eil tro, pe vesk ha mesk, er bed-ma !
Netra ne bad.....
 Eo ; eun dra ’ bad, a jomm... Christus heri, hodie,
ipse et in sæcula.
 Ar re ra brema ho mission a gendalc’ho da vont da
bedi e’harz ar groaz... da bedi evit trugarekaat Doue,
da bedi evit goulen grasou... da bedi evit goulen par-
doun deuz ho fec’hejou ma ho deveuz great eur pec’het
benag... Hag ar re vezo eat da anaon, ho devezo araog
mervel, divar ho guele a boan, kaset an diveza peden
varzu ar groas venniget, evit goulen eur maro mad.
 Ho pugale... ho pugale vihan a gendalc’ho da ober
ar memes tra var ho lerc’h. Ho feiz deoc’h a vezo ho
feiz. Ho Doue hirio, a vezo ho Doue varc’hoas : Christus
heri, hodie, et in sæcula.

NHO
104        EVIT BENNIGEN EUR GROAZ NEVEZ
NTO

                       *
                      * *

 Ha goude beza heuillet holl ar memes hent er bed
ma, e veffot er memes leac’h er baradoz, tad, mamm ha
bugale.
                            Evel-se bezet great.



                     *  *  *

NPO



                     IX.

                 Var ar Pab
                   —————

                    Qui vos audit me audit.
                    An hini ho selaou am zelaou me.


         VA BREUDEUR,

 Eun Doue zo — he hano skrifet var hep tra... ar
mestr eo, ar mestr bras... mestr an holl, ha chomm a
reio mestr.
 Koulskoude rei a ra da lod tud, eul loden euz he
c’halloud : rag e penn pep tra e rank beza eur mestr
var an douar. Evel-se an tad, an impalaer, etc... Evel-
se ive, en iliz, eur mestr : ar pab.

                       *
                      * *

 Petra eo ar pab evidomp ha petra e tleomp beza evit
ar pab ?
 — Ar Pab eo vikel Jesus-Krist var an douar ha mean
fount an iliz. Rak-se e tleomp he respeti ha chomm
atao a unan ganthan.
 — Ar Pab eo pastor hon eneou ha porzier an Envou
karget da sklerijenna, da gelenn, da c’houarn, da hentcha,

NHO
106               VAR AR PAB
NTO

da ren, da zikour an dud fidel. Rag-se e tleomp he
gredi, senti ouz he c’hourc’hemennou ha dindan he garg,
kerzet varzu an Env.
 — Brezel a rear d’ar pab. Tra doanius dreist holl,
guelet hon tad red dezhan astenn he zourn da c’houlenn
an alusen.
                     *
                    * *
 Ar Pab eo vikel Jesus-Krist, mean fount an iliz. —
An den zo krouet evit Doue, evit ar virionez hag ar
mad. Mez an den kenta en em fazias. Etouez he vugale,
eur bobl ebken, a jomas fidel da Zoue : pobl Israel. —
Jesus-Krist a ziskennas euz an Env. Founti a ra he iliz
hag en he fenn e laka ar pab kenta...
 Eun den pinvidik hen deuz eur gouarnour var he
zanvez ; eur Roue, kannadet er broiou all evit derc’hel
he blas... ar pab eo kannad, vikel, letanant Jesus-
Krist etouez an dud. Hen disprijout eo disprijout
Jesus-Krist. Evel den e c’hell kaout mankou, mez atao
e rank beza respetet.
 Ouspenn ma zeo vikel Jesus-Krist eo ar mean fount
deuz an iliz. Gueach all, Salomon a zavas eun ti da
Zoue. Ar plan oa tennet araog, an danvez kizellet,
choazet, labouret... Jesus-Krist hen deuz savet hag a
zav atao bemdez eun ti da Zoue. Ar plan zo tennet, an
danvez choazet. Da bep tamm eo merket he blas. Ar
vicherourien zo choazet ive hag ar mean fount eo ar
pab : tu es petrus et super hanc petram ædificabo eccle-
siam meam... Ubi est Petrus ibi ecclesia... Ne c’hellit
ket sevel eun ti nemet var ar mean fount, kement a
lakit a gleis pe a ziou a zo er meaz eus ar plan.

NHO
                   VAR AR PAB                  107
NTO

                       *
                      * *
 Ar pab, zo pastor hon eneou hag alc’houez ar baradoz.
— Pep hini ac’hanomp a dle beza eur mean en iliz savet
gant Jesus-Krist da Zoue. Mez piou hon sklerijenno, hon
gouarno ? Piou hon reno, hon c’honforto en hon labour,
hor rekompanso euz hor poan ?... Ar pab adarre, hor
pastor eo.
 Eur pastor a ren he zenved, ho c’has d’ar peuri mad,
ho fella deuz ar peuri fall hag ho diouall deuz ar bleis.
 Ar pab a zo karget d’hon ren, d’hon hentcha : pasce
oves meas, pasce agnos meos... Roma locuta est, finita est
causa. Ar stur a zo en he zourn, he lagad zo var an
nadozen-Nord. Jesus-Krist a ro dezhan sklerijen. Ne
c’hell ket en em fazia var hent ar feiz : Ero vobiscum
usque ad consummationem sœculi. Hen a dle hor gouarn
hag hor bleina, hen a dle lavaret d’heomp : ama zo
danjer, aze n’euz ket ; ama e ma an hent mad, aze e ma
an hent fall ; setu peuri iac’hus, setu peuri contamet ;
hennez zo eur bleis, kaer en deuz klask en em guzat,
eur bleis eo...
 Dindan ar pab an eskibien, dindan an eskibien ar
veleien : an dra-ze holl zo ar memez famill hag a rear
anezhi an iliz... Heretiket, schismatiket, tud excommu-
nuget : brankou kam ebars er (ar ?) vezen, izili tennet kuit deuz
ar c’horf...              *
                        * *
Hirio e rear brezel d’ar pab. N’eo ket estonus : si me
persecuti sunt et vos persequuntur. Lazit ar general hag

NHO
108               VAR AR PAB

ar zoudardet en em zivandenno. An diaoul o klask
beza treac’h da Jesus-Krist a sko hag a laka skei muia
ma c'hell var benn he iliz. Mez mallos d'an dud a en
em laka a unan ganthan. Abred pe zivezat e teuer da
grenvi pa gounteller an Iliz.

    An den a ell stourm ouz bugale an den
    Rag oll omp great gant ar memes poultren.
    Mez ma stourm ouz Doue e strako he eskern
    Hag e zei dre he lamm da gueza en ifern.
                     *
                    * *
 Ar pab hirio a rank astenn he zorn da c’houlenn aluzen.
Laeret eo bet he vadou. N’en deuz mui nemet he gastel :
castel ar Vatican. — Ro d’in ive da gastel ha da hano a
Roue, a lavare dezhan an hini en doa laeret he zanvez,
ha me roio d’id daou-ugent million ar bloas. — Morse
a lavaras Pie IX.
 — Piou da vago ? — Va bugale.
 Roomp eta evit her sikour. Ar pez a roffemp d’ezhan
a vo paeet d’heomp gant Doue er bed-ma hag er beb all.
                                           AMEN.

                    *  *  *

NPO



              TREDE LODEN
                ——————



              SARMONIOU
            EVIT EUR MISION
                  *

NPO


 Ne 'z eus netra war bajenn 110

NPO



                      I

           Evit digor eur mission
                   ———————

       Non defrauderis a die bono et particula
     boni doni non te protereat. (Eccl. 14. 14).
       Na lezit ket an devez eurus da dremen
     dibrofit ha ne gollid loden hebed euz an
     donezoun vad.


         BREUDEUR HA C’HOAREZET KRISTEN,

 Eiz devez zo dija tremenet euz ar mission digoret en
ho parres. Leac’h a meuz da ziskredi e zeuz deuet kalz
ac’hanoc’h. Goulennit eta digantho ha n’int ket eurus
da veza deuet, da veza lakeat ho foan : goulennit ha
n’eo ket skanv ho c’houstians, drant ho c’haloun ha ne
zellont ket, brema, gant fizianz varzu an Env.
 Evit eiz devez all ar mission en em zigor en abadaes-ma.
Ar re ac’hanoc’h n’int ket c’hoas deuet a zo galvet d’ho
zro, da zont.
 Va breudeur, heb ho c’hanaout me a gred e selaouot
holl mouez an Aotrou Persoun. Ne c’hellan ket sonjal
e ve nikun hag a lavarfe : « Me a velo petra da
ober » ; nikun hag a lavarfe : « D’ar mission eat a nep a
garo evidon-me ne d’in ket ! »

NHO
112         EVIT DIGOR EUR MISSION
NTO

 Ha koulskoude, d’an devez ma hen deuz persoun
ho parrez, digoret eur mission evidoc’h, unan all a
zigoraz eur mission en ho c’heneb. Epad an deveziou-ma
a c’hrasou, a bardon, a zilvidigez an drouk-speret, euz
he du, a glasko pe viret ouz unanou benag da zont, pe
viret euz a re a zeu da denna euz ho mission an holl
vadou zo staget outhan.
 Setu ive perak, me lavar deoc’h gant al leoriou sakr :
non defrauderis... na lezit ket an devez eurus da dremen
dibrofit hag euz an donezoun vad na gollit loden hebet.
Deuit da ober ho mission ha grit hen, guella ma
c’hellot, rak, — ha setu e daou c’her ar gelennadurez-
ma — rak:
 Er bed-ma, e maomp holl evit servicha Doue, plijout
da Zoue ;
 Hag evit hen ober ervad, ar berra, ar surra hent eo
ober eur mission eüruz.
                     *
                    * *
 Er bed-ma, ne maomp nemet evit servicha Doue.
 Va breudeur, ne c’hellomp ket er bed-ma, kaout holl
ar memes renk, ar memes stad. En eun holoraj, me a
vel rojou bras ha rojou bihan gobariet dishenvel ervez
ho labour, ha koulskoude, tennit unan, ar vihana ma
karit hag an holorach a jomo a zav.
 En hon touez ni ive, n’hon deuz ket holl ar memez
ment a gorf nag ar memes ment a speret ha ne c’hel-
lomp ket muioc’h kaout ar memes renk nag ar memes
micher. Lakit, kement ha ma karot e skritur moull,

NHO
          EVIT DIGOR EUR MISSION             113
NTO

var ho peziou arc’hant hag ho paperiou publik ar gomz
touelluz-ma: « Egalite ; holl kevatal, holl henvel hag
henvel ! » Eur gaou va breudeur, eur gaou braz ma ne
zounjomp nemet en dud ken etrezo ; mez ar pez a zo
gaou evit hor stad, hor renk ken etrezomp, a zo guir evit
hor stad dirak Doue.
 Rak Doue e guirionez, eo ar mestr braz, mestr an
holl ; mestr eo d’ar pennou kurunet koulz ha d’an de-
vezour n’hen deuz, evit gounit he vara, nemet eur
morzol houarn da derri mein var hon hentchou braz ;
mestr d’an den a vor, d’an den a bluen koulz ha d’al
labourer douar daoubleget var he bâl ha d’ar micherour
atao krog en he daladur pe en he gizel. Mestr eo d’ar
pinvidik dibreder, a velomp douget e kar a beder rod,
koulz ha d’ar paour-keaz a rank mont a zor da zor da
c’houlen he damm bara pemdeziek.
 Hen eo hen deuz great ac’hanomp ar pez ma zomp ha
roet d’heomp kement hon deuz.
 Selaouit kentoc’h ha guelit.
 Dija d’ar mare-ze, oa en em skignet bolz stereden-
nuz an Envou, dija an douar a ioa diazezet var he ael,
ar mor chadennet e kreis an aotchou ; an heol a rea he
dro, al loened a valee dre ar c’hoajou, al laboused a
c’hournije a vrank da vrank ha Doue ober eur zell ha
lavaret: « Great eo mad kement ma holl. » Ia, great eo
mad e guirionez, va Breudeur ker, al labour zo kaer, an
ti dudiuz, ar guel hebken anezhan a rent testeni da
c’halloud Doue : Cœli enarrant gloriam Dei ! Mez Roue
                                                    8
NHO
114          EVIT DIGOR EUR MISSION
NTO

ar Grouidigez, mestr an ti, e peleac’h e ma ? Ha Doue
lavaret : « Greomp an den : faciamus hominem. » Mez
greomp hen kaeroc’h eget an holl draou all, savomp
hen dreist-ho, skrivomp sklearoc’h hon hano var he
dâl : Ad imaginem et similitudinem nostram.
 Setu eta, krouet Roue ar bed-ma, an den. Euz a eun
tu, eo mestr da bep tra ; euz eun tu all, e ma dindan
dourn, e dalc’h an Aotrou Doue, he grouer hag he
vestr. Da Zoue eo, eme sant Paol, evel ma zeo ar pod
pri d’ar poder hen deuz hen gobariet hag her poazet.
Ha Doue a fell d’ezhan, a entent derc’hel mad d’he vir.
N’hen deuz roet d’an den eur spered nemet evit he
anavoud ; eur galoun nemet evit he garet, eur c’horf
nemet evit he zervicha. Mestr d’an holl draou krouet,
an den zo eta, er memez amzer, servicher, mevel en (an ?)
Aotrou Doue, krouet evit ober he volontez var an douar
hag en em renta din da gaout varlerc’h, digemer an
Envou. An den ha ne bleg ket da Zoue, a zo henvel
deuz eur mevel, lojet, maget, gwisket gant he vestr,
kemeret evel pa ve mab an ti, hag a zeu da veza eun
den fall, digar, didalvez, mad hebken da veza taolet er
meaz.
 Setu goulskoude, ar pez a zo digouezet gant hor
lignez.. Eul laer a zo deuet da gemeret evid-han tra an
Aotrou Doue. Troc’het hen deuz al liam a garantez a ioa
etre Doue hag an den ; dispennet, gozik distrujet hen
deuz hano Doue var hon tâl. An den a jomm heb
kaout mui en he zourn al liam, ar gorden taolet d’ezhan
gant Doue evit pignat d’an Envou.

NHO
           EVIT DIGOR EUR MISSION           115
NTO

 Koulskoude, truezuz en hor c’henver evel eun tad
mad evit eur c’hrouadur dinatur, Doue a laka eur skeul
nevez etre an douar hag ar baradoz, renevezi a ra he
hano var hon tâl e lizerennou c’hoaz sklerroc’h. Ar
skeul hen deuz great, c’houi, he anavez ; al liou hen
deuz kemeret, c’houi he anavez ive.
 Brema zo naontec kant vloaz, eun den a bigne var
menez Kalvar en eur zougen var he ziou skoaz gouliet,
ar groaz ma tlie varnhi mervel. Epad tri bloaz ha
tregont hen doa tremenet dre douez an dud, en eur ober
vad d’an holl : Pertransiit benefaciendo. Hen anavoud a
rit, anavoud he hano. Diskleriet, desket eo bet deoc’h
gant Doue he—unan : Hic est filius meus dilectus. Ha
koulskoude, setu hen maro var ar groaz ; he gostez
digor, he dreid, he zaouarn toullet, he benn kurunet a
spern. Ha perak ? Evit hor prena, paea ar boan dleet
d’hor pec’hejou. He groaz hen deuz lakeat da skeul
evidomp etre an douar hag an Env ; var hon tâl hen
deuz gant he c’hoad skrifet eun hano kaer : C’houi zo
bugale da Zoue! Da Zoue omp en dro, evel ma zeo
deoc’h ar pez a brenit hag a baeit.
 Setu ive, perak, chomm heb servicha Doue eo
trouc’ha evit an eil gueach an eil liam a garantez lakeat
d’heomp en hon dourn evit hon ren d’an eurusted :
liam hor prenadurez ; a ve distruja hano Doue rene-
vezet var hon tâl, a ve disprijout buez, maro, goad
Jesus-Krist, ober evel fae var garantez Doue.

 Koulskoude, va Breudeur ker, madelez Doue evit hon
chacha d’he zervichout a ia c’hoas pelloc’h.

NHO
116           EVIT DIGOR EUR MISSION
NTO

 Niverit, mar gallit, e pet giz, gant pegement a izign
ha habaskder, e klask bemdez, hon distrei dioc’h an
drouk hag hon derc’hel var an hent mad.
 Euz a eun tu, gueach a teu d’he spounta dre varo
proumpt ar pec’her skoet e kreiz he zizurj, gueach all e
tiskouez deoc’h eun den deuet da veza dre he wall vuez
dizenor he barrez, rann-galoun he dud ha ne jomm
mui ganthan evit astenn he vuez disprijet, nemet tru—
garez an dud vad. Pa glaskit hoc’h unan dilezel ho
tever, e laka eur prenv en ho kaloun d’ho pikad, d’ho
prouda, noz-deiz, da lavaret heb ean : «  Ne dout mui
ar pez ma zoaz, ar pez ma tleffez beza atao. »
 Euz a eun tu all, gant pegement a drugarez e c’has-
tenn deoc’h he ziou vreac’h evit ho sikour d’en em
zevel. Nag a inspirationou santel, a aliou mad, a c’hra-
sou a bep seurt ?
 Ha keit ha ma vevit ervez ho koustians, nag a joa en ho
c’hene, nag a laouenedigez en ho kaloun ? Zoken, e
kreiz ho prasa poaniou e c’hallit lavaret evel sant
Paol : Superabundo gaudio.

 Koulskoude, va Breudeur ker, tra zoaniuz da anzao ha
tra vir evelkent, an den a c’hell derc’hel penn da Zoue,
beza treac’h da Zoue en eur feson a zo. E c’hell dispri-
jout he c’hrasou, dizanavoud he vadelez ha respount :
Non serviam : n’ho servichin ket !
 Mez her c’houmprenomp mad, pa hon devezo trou-
c’het dre hor faot, an teir liam a garantez a stag ac’ha-
nomp ouz Doue, eul liam all a gemero ho flas, liam
ar justis.

NHO
            EVIT DIGOR EUR MISSION            117
NTO

 Kaer hon devezo trei kein da Zoue, ni her c’havo atao
e penn hent ar vuez.
 Eur guennek taolet en ear a vez hir pe verr o c’hober
he dro, ervez nerz an dourn he sklap. Mez abred pe
zivezad e kouezo koulskoude. An douar a denn anez-
han hag he bouez he—unan hen izella bepred, ha pa
gouez e vez pil pe fas. Mad, va Breudeur, ni zo ive
taolet var an douar gant dourn Doue. Mez rod a dro,
a ra bro. Ha rod hor buez a dro heb heana, na deiz na
noz. Ne jommo a zav nemet var bord ar bez. Ha neuze
hon ene paour, echu ganthan he dro, a guezo pil pe
fas e c’harz treid hor C’hrouer.
 Al loan mud pa varv a varv a bez hag evit mad. Maro
an den n’eo nemet eun hanter gousk : Non est mortuus
sed dormit.
 Epad ma kousk ar c’horf er bez, o c’hortoz deiz ar
varn, an ene a bign dirag Doue evit kaout, a ziou
eternite, unan : eternite eüruz pe eternite waleüruz :
In hanc vel in illam eternitatem, eme sant Ambroaz.
Baradoz pe ifern ! leac’h kreiz hebed, rak ar purgator ne
bado nemet betek fin ar bed hag ar servicher fall, ar ser-
vicher didalvez n’hen deuz perz hebed da c’hedal e Bara-
doz Doue : inutilem servum ejicite in tenebras exteriores.
 Er bed-ma zoken, ma na jervichomp an Aotrou Doue,
petra reomp-ni, petra gavomp-ni ?
 Klask plijadureziou an douar, marteze, ha dastum
madou ! Va Breudeur ker, nag a bet goude poania, en
em skuiza noz-deiz, a rank atao beva e kreiz ar baou-
rentez en dienez a veur a dra.

NHO
118           EVIT DIGOR EUR MISSION
NTO

 Goude holl, hag e ve guir e c’halfac’h dont a benn a
gement ho c’heuz c’hoant : kaout danvez, enor, pli-
jadur, daoust hag an eürusded a zeuio d’ho c’heul ?
 Mab eur prins kuezet klanv a voue d’ezhan lavaret
gant ar medisin : — « Mar kavit da viska rochet eun
den eürus, c’hui a vezo pare. » Hag hen mont da glask
e pep tu. Hag e nep tu na gave. Eun devez e klevaz la-
varet : — « Du-ze, en eur lochik dirapar, e vev eur
paour keaz atao laouen ; eno, marteze, c’hui a gavo ho
kevridi. »
 Hag ar prins mont ha goulenn: « Eüruz oc’h-c’houi ? »
— Ia, eme ar paour, e kement ma c’haller beza eüruz,
var an douar.
— Roit d’in eta ho roched. — Siouas ! ne meuz ro-
ched ebet, a lavaraz ar paour keaz...
 Ar prins ne gavaz ket roched eun den eürus !

 Hag e guirionez, va Breudeur, kaloun an den a zo
henvel ouz eur varriken didal deuz an daou benn. Ne-
met karantez Doue a ve en deon o c’hober tâl, kaer e
vo taol ebarz, e chommo atao goullo.
 Selaouit kentoc’h.
 Beva ' rea d’ar mare-ze, eur Roue hag hen devoa bet
digant Doue an donezounou ar re gaera, studia ' reaz
adalek an heol, goulaouen ar bed, beteg ar vreunen
blouz ; adalek ar mor braz beteg ar berad gliz. Euz a
gement a c’hoanteaz, ne nac’has netra ouz he galoun
na trôn olifant, na kaluriou aour, na soudardet, na
servichourien, na gened, na furnez, na galloud, na brud

NHO
         EVIT DIGOR EUR MISSION          119
NTO

vad skignet a bep tu, netra ne vanke dezhan. Ha
koulskoude, eun devez, skuiz-stank a bep tra, e lavare :
« Dindan an heol pep tra zo moget, avel, tristidigez :
Ecce omnia vanitas. »
 Hag e veac’h, mar karit, euruz tre epad ho puez, dont
a raio, pa zonjot nebeuta, ar maro da rei eun taol var
ho skoaz. Ha neuze da betra e talvezo kement ho pezo
dastumet, hed ho c’hamzer ?
 Eun devez, eun den a vrezel a voa var nez mervel.
Ar Roue zeu d’he gaout hag a lavar : — « Goulennit ar
pez a gerot ha me hen roio deoc’h. » — « Mad, Aotrou,
eur c’hart heur muioc’h a vuez, roit d’in eur c’hart
heur muioc’h a vuez. » Hag ar roue trei kein. Ne c’helle
ket rei ar pez a c’houlennet diganthan... Ha Villars,
lavaret neuze : — « Ma karjen-me beza kerkouls ser-
vichet Roue an Envou, n’eo ket eur c’hart heur a vuez
am bije bet, mez eun eternite penn da benn. »
 Va Breudeur, eun deiz eveldhan, c’hui en em gavo
var ho tremenvan. Eüruz ma na rankit lavaret : « ma
karjen-me, e leac’h beza servichet ar bed, beza servichet
va Doue !... »
 Petra zo eta da ober ?
 Ar berra, ar surra hent evit beza dinec’h varlerc’h, eo
ober hag ober mad ho mission.
                        *
                       * *
 Va Breudeur ker, Doue, guir eo, a zikour atao an
den. Koulskoude en eur mission, he vadelez a zo bra-
soc’h. En eur mission e maor pell dioc’h safar ar bed hag

NHO
120          EVIT DIGOR EUR MISSION
NTO

eno, el leac’h distro-ze, a lavar d’heomp sant Bernard,
an ear zo sklerroc’h, an Env digoroc’h, ar sklerijenn
brasoc’h, gras Doue tostoc’h, puilloc’h ; taol an Aotrou
Doue krenfoc'h ha frankoc'h kaloun an den.
 An Aotrou Doue, eme al leoriou sakr, ne en em blij
ket e kreiz an trouz : Non in commotione Dominus.
 En eur mission, trouz ar bed a jomm a drenv dor an
iliz : labourou, afferiou kustum ar vuez a zo dilezet evit
eun nebeut amzer ; guelet a rear guelloc’h pe evit
petra e maomp var an douar : an ene en em zigor fran-
koc’h da zigemeret komzou Doue, ha Doue he-unan, a
ziskarg varn’homp muioc’h a c’hrasou : Ecce nunc
tempus acceptabile, dies salutis.
 Eur mission eo mare an Aotrou Doue, ha rak-se,
enhan eo e kavomp holl ar guir voien da servicha Doue
evel ma zeo dleet.
 Va Breudeur ker, ne anavezan ket parrez X***. Kouls-
koude heb aoun d’en em fazia kalz, e c’hellan diskredi
e zeuz ama, kouls hag e peb leac’h, tri seurt tud : — tud
vad — tud tro-distro  — ha tud hag ho deuz marteze, en
em lezet a grenn, da vont divar an hent mad.
 Tud vad a zo en ho touez : tud vad a zo e peb leac’h.
Pa vank an ael e torr ar c’harr : ael ar bed-ma eo an
dud vad. Hi eo hen dalc’h en he bloum ; pa vankint e
teuio fin ar bed. Rak ar bed n’eo dalc’het en he zav
gant Doue, nemet evit an dud vad ha dre an dud vad.
 Ia, kaer hen deuz ar bed beza fall, bugale a zo hag a
vev ker sklear ho c’haloun ha dour beo en eur veren ;

NHO
           EVIT DIGOR EUR MISSION          121
NTO

tud iaouank a zo hag ho deuz miret ker guen ho ene hag
eur berad gliz, kuezet euz an Env e kaloun eur flourdelizen ;
tud a zo, daoubleget a zindan an oad, hag a zo en ho
c’hosni, ken disklabez ho c’houstians hag an erc’h nevez
kuezet var an douar.
 Mez evit chomm fidel da Zoue, nag a enebourien da
drec’hi ! Ar bed gant he skuer fall, he gomzou flour, he
lavariou goapus, he blijadur milliget ; an drouk-speret
gant he finesaou, he guzuillou fallakr, atao var c’hed
evit lonka an eneou ; ha tostoc’h d’heomp, aze en hor
c’hreiz, hor c’haloun baour, hor brasa mignon ha var
eun dro, hor gwasa enebour. Goud a raan e zeuz
enhan eun tu mad, mez goud a raan ive, e zeuz eun tu
fall techet d’an drouk. — « Ne anavezan ket, eme eur
skrivagnier braz, petra eo kaloun eur c’hokin ; biskoaz
kokin n’oun bet ; mez anavout a raan kaloun eun den
honest hag ar galoun-ze a zo mantruz he studia pis. »
Pet gueach n’hon deuz ket holl lavaret eo diez, diez
braz trec’hi ar bed ha derc’hel penn da gement a ioulou
direiz, a zo atao e virvi en hor c’hreiz, evel goagou
eur mor dijaden.
 Mad, eneou kristen, deoc’h me lavaro eur gomz, unan
hebken : Venite in desertum locum et requiescite pusil-
lum : deuit d’ar mission d’en em diskuiza eun nebeut
evel eur beachour uzet he nerz. Er mission, c’hui ' gavo
eun tamm disheol, freskadurez mar d’eo blounset ho
treid dioc’h mein an hent diez : ar blounsadur en em
bareo, sec’hit c’huezen ho tâl ; goudeze, gant muioc’h a
gourach, c’hui gemero penn-baz perc’hirin an Eternite
eurus.

NHO
122            EVIT DIGOR EUR MISSION
NTO

 Tud tro-distro a zo ive : douetuz bras, kalonou daou
hanteret a veler e pep parrez.
 An dud-ma, ' zo hirio da Zoue ha varc’hoas d’an
drouk-speret. Da vintin, da noz, e reont eur bedenn
benag ; mez e kreiz daou benn an deiz e verniont
pec’het var bec’het. Da zul, e teuont d’an oferen ; mez
en eur vont euz an iliz e zaïnt da glask plijadureziou
difennet. Marteze, e reont eun aluzen benag d’ar paour :
mez an dourn kleiz a gemero dre laeronsi, kalz muioc’h
eget na ro an dourn diou d'an dud izomek. Ho c'ha-
loun a zo evel eun dachen vrezel : piou a vezo mestr ?
Lezen Doue pe lezen ar bed. C’hoant ho deuz da dremen
deuz an diou gostezen. Eun troad a zalc’hont var skeul
an Env, eun all var skeul an ifern ; eun dorn a ginni-
gont da Zoue, egile zo krog er pec’het. Klask a reont
var eun dro, servicha daou vestr dishenvel. Ho brasa
malheur eo rag ma c'hankounec'haont, e c'houlenn
Doue holl pe netra. Ne fell ket d’ezhan euz eur ga-
loun daouanteret. Hag hi, er c’hontrol, en eur glask
servicha ho c’hrouer, a c’houlenn stleja d’ho heul kant
ha kant tra kontrol beo d’he volontez.
 Eneou paour, deoc’h-c’houi, ive, eur gomz a gavan da
lavaret : Ducam eum in solitudinem et loquar ad cor
ejus. Doue ho kalv d’ar mission, hag ama, e komzo
ouz ho kaloun. Var digare ma c’heuillit, peurzvad, an
darn-vuia euz lezen Doue, e tremenit dirag ar re all, ha
marteze, dirak ho taoulagad oc’h unan, evel guir gris-
tenien : ne anavezit ket mad gouli ho kaloun. Selaouit
eun dra :

NHO
           EVIT DIGOR EUR MISSION           123
NTO

 Eun orfebrer evit anavoud petra dalv eur pez arc’hant,
evit gouzout a dra zur pe hen zo mad, pe hen a zo
faoz, a gemer eur mean zo hanvet ar mean diskuiller,
rak ma tiskuil faosoni ar metal. Eur pez faoz hen deuz
peurliesa, ar memez ment, ar memez gobari gant eur
pez arc’hant mad. Dougen a ra ar memez poltred, ar me-
mez lizerennou. Ar gaou hen deuz, gant kement a
izign, kuzet dindan guiskamant ar virionez, mar teu,
evit ar c’henta guel, an holl d’en em fazia ; mez pa
vez stoket outhan ar mean diskuiller, ar faosoniach a
vez dizoloet.
 Deuit eta, c’hui ive, va Breudeur ker, komzou Doue,
lezen Doue, displeget dirak ho taoulagad da heul skle-
rijen ar feiz, a raio deoc’h guelet mad stad ho koustian-
sou. Louzaoui ar gouli a vezo eaz goudeze hag oc’h ene
a gavo ar iec’hed er mission-ma, evel an dud klanv,
gueach all, e pinsin Bethsaida.
 Va Breudeur, ha mont a raffen-me re bell en eur
lavaret e c’hell beza en ho touez, unanou benag hag ho
deuz gant ho goeziegez ho-unan, dilezet servich Doue ?
Dirak an dud all e c’hellont, marteze, c’hoaz tremen
evit tud vad. Mez toullit ar voger : Fode parietem, dis-
kennit izelloc’h evit an dianveaz, kiit betek ar galoun :
Fode parietem : petra velimp-ni, a gavimp-ni ?
 Ar pez a c’houzoun eo hen deuz lavaret Jesus-
Krist : Regnum cœlorum vim patitur : rouantelez an
Env a c’houlen beza kemeret dre nerz. Da gristenien
he amzer sant Paol a lavare : Inter vos dormiunt multi :
en ho touez kalz tud a gousk : taolit evez ! amjest eo

NHO
124           EVIT DIGOR EUR MISSION
NTO

ar venojen ma kerzit dreizhi : Quoniam dies mali sunt.
 Mad, kristenien, va Breudeur, amzer hebed hag a ve,
nemet en em fazia ' raffen, danjerusoc’h evit an eneou
eget an amzer e vevomp ennhi.
 Berniit, atao, gaou var gaou, a lavare gueach all eun
den difeiz, chomm a raio bepred eun dra benag var-
lerc’h. Mad, va Breudeur ker, bugale Voltaire a zo
c’hoaz beo. Dalc’het ho deuz sounj a gomzou ho zad ha
roet ho deuz ho ger an eil d’egile, evit ober brezel da
Zoue ha d’he jervicherien vad.
 Meuli an drouk ha dougen d’ezhan ; sklabeza 'r mad
ha distrei diouthan dre ho geier, ho gwall skouer, ho
drouk-prezegerez, setu ho micher, ha re aliez e teuont
a benn deuz ar pez a glaskont.
 D’ar re ac’hanoc’h a rank anzao ne ma int ket en eur
stad vad dirag Doue, me gav ive eur gomz da lavaret,
unan deuz ar guella, deuz ar c’harantezusa komzou
deuz al leoriou sakr : Venite ad me omnes qui onerati estis
et ego reficiam vos ; c’houi holl hag a zo sammet  —
ha sammet oc’h, va Breudeur, ar pec’het ' zo pounner
d’an diouskoaz, zo c’houero d’ar galoun — deuit,
deuit kuitibunan, ha me, a lavar Jesus-Krist ho kraio
a nevez.
 Va breur ker, va c’hoar baour ! great oc’h bet gant
Doue er vech kenta ha great mad.
 Setu ama eur galoun, sellit outhi (1). Enhi pebeuz feiz,
pebeuz karantez, pebeuz santelez ! O kaloun gristen, na
NFO
(1) An Aotrou Quere a lavare kement-ma en eur ziskouez taolennou
ar mission.

NHO
           EVIT DIGOR EUR MISSION           123
NTO

te zo pur ! na te zo kaer ! na te zo distag dioc’h fals pli-
jadureziou an douar ! He dourn da eal mad, ha great
evidot, pegen dudius kurunen ! Nag a bedennou a obe-
rou mad a bign ac’hanout bemdez, varzu an Env !
Hag euz an Env nag a c’hrasou a zisken varnhoud da
heul bennoz Doue !
 Setu ama eur galoun all : sellit ivez outhi. Kollet eo
he gened, pistiget he feiz, gouliet holl he c’harantez.
N’eo mui templ an Aotrou Doue. E dourn he eal mad,
e leac’h eur gurunen, me a vel eur c’halur karget a
zaëlou. Henvelebit an eil ouz heben. Hag ho anavoud
a rit-hu ? Va Breudeur ker, da biou ar genta, da biou
an eil ? Deoc'h c'houi, deoc'h ho c'hunan, va breur ker,
va c’hoar baour. Setu ho kaloun pa gouskac’h var bar-
lenn ho mamm, ho kaloun da zeiz ho pask kenta, ho
kaloun marteze, beteg an oad a ugent, a dregont vloaz.
Penaoz eta, pe zeiz hag e pe c’hiz an aour melen a
gollaz he liou hag ar steredenn a goezaz euz an Envou :
Quomodo ceciderunt stellæ ?
 Baleet ho c’heuz, siouaz ! re zizoursi, digoret ho
skouarn da gomzou ar bed, lakeat ho troad e kichen
troad eur mignon fall, lezet re a gabest gant ho kaloun
baour hag ar pec’het a zo deuet da sklabeza, da zis-
penn, da zistaga labour an Aotrou Doue. Deuit ha
lavarit : « Va goalc’hit, va azgoalc’hit ! Grit eur c’houez
d’ho toare ha peurnetaït va ene, ma vezo adarre ker
pur, ker guen dirazoc’h, evel pa zortiaz divar fount ar
vadiziant, gant eur zantelez vras. » Ha dourn an holl

NHO
126           EVIT DIGOR EUR MISSION
NTO

c’halloudek a zavo eun ti nevez gant eun ti kouezet
enn he boull : Et ego reficiam vos.

                 *
                * *

 N’eo ket ken diez ha ma c’halfac’h sounjal, ober mad
ho mission. Gusta et vide : Deuit holl a c’hui velo var-
lerc’h. Aleiz eo brasoc’h trugarez Doue eget na deo
fallagriez an den. Doue a bardonaz d’al laer deou, da
Vari-Madalen : n’eo ket bihaneat he c’halloud na stri-
seat he galoun : pardoun hen deuz evit an holl, pardoun
a ginnik d’an holl.
 Koulskoude, Doue na raio ket tout he-unan. Poanit
deuz ho kostez. Deuit, strivant, da zelaou he gomzou.
Evit dont, lezit peb labour all. En eur zont, deuit gant
c’hoant da ober mad. Lavarit hirio, gant an iliz, deiz ar
Gouel kaer-ma :

       Da posse quod Jubes, Pater
       Da scire, Filii, quod doces
       Fac corde toto Spiritus
       Nos velle quod probas bonum. Amen.

                     *  *  *

NPO



                      II

               Var ar Zilvidigez

      Quid prodest homini si mundum universum
    lucretur, animæ vero suæ, detrimentum pa-
    tiatur. Math. 16-V.
      Petra dalv d’an den gounit ar bed holl, mar teu
    da goll he ene.


     VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Pignat a raan, hirio, er gador-ma, evit ar c’henta
gueach (1). Ne m’anavezit ket ha me, ne anavezan ket
ac'hanoc'h. Hebken, c'houi c'hoar e zoun belek Jesus-
Krist karget da ziskleria he lezen d’an dud ha galvet,
hirio dreist pep tra, da zigas deoc’h da zounj euz a
vrasa guirioneziou an aviel.
 A hent all, me a c’hoar e zoc’h kristenien, va breu-
deur ha va c’hoarezet, dre eur memez badiziant ha gal-
vet d’ar memez baradoz. Setu ar pez a ouzon, ar pez a
c’houzoc’h, ha se zo awalc’h.
 Rak ma teuan en hano Jesus-Krist, c’houi a zelaouo
va c’homzou gant eur guir c’hoant d’ho lakaad da dal-
NFO
 (1) Ar zarmoun-ma ' zo bet great evit mission Recouvrans. Eno, an
Aotrou Quere hen doa da brezek var ar zilvidigez, ar maro, ar
varn hag an ifern.

NHO
128            VAR AR ZILVIDIGEZ
NTO

voud evit hoc’h ene. Ha me, rag ma komzan dirag tud
hag a zo galvet da vont d’an Env, a zo merket sklear
va rouden dirazhon.
 Komz a dlean deoc’h, nann euz a vadou na plijadu-
reziou bresk ar bed-ma, — lod all her gra beteg re mar-
teze, siouas ! — mez euz ho Toue, euz hoc’h ene, euz an
hent a gas d’an eurusded eternel.
 Va breudeur ker, hen ober a rin, nan koulz ha ma
ho divije kalz all her great em leac’h, mez ervez va
nerz ha va galloud.
 Goude holl, ar pez a vanko deuz va c’hostez, ho
polontez vad, hen esperout a raan, ho polontez vad hen
askouezo. Hag euz komzou dinerz dreizho ho-unan,
c’houi a denno, gant sikour Doue, eur mad benag evit
hoc’h ene.
 Her gouzout a raan, ar guirioneziou, ma tlean ko-
zeal anezho deoc’h, c’houi ho anavez pell ' zo. Eur
veach a vuioc’h, koulskoude, e vezint displeget dirazoc’h,
rag ma zint, evel pa lavarfen, ar mean fount ma hen deuz
varnhan Jesus-Krist diazezet ha savet he relijion zantel.
 En deiz hirio, va Breudeur ker, e zeuz eur virionez
hag a zeu anezhi he-unan d’en em ginnig d’ho spered
ha da m’hini.
 E pe sounj, pe evit petra e zoc’h c’houi deuet ama ?
— Deuet oc’h rag ma ho c’heuz lavaret, santet, kompre-
net, e zeuz aze en ho kreiz, eun ene, eun ene ha ne
varvo ket, eun ene hag a dleit da savetei ; a zioc’h ho
penn eur baradoz da c’hounit ; a zindan ho treid eun
ifern hag a ranker klask distrei divarnhan.

NHO
           VAR AR ZILVIDIGEZ                129
NTO

 Ne deuit d’ar mission-ma, nemet er zounj-se. Pep
sounj all a gemerfac’h evit eur mank, eur fazi ha koulz
lavaret eur pec’het.
 Setu ive perak e teuan, hirio, en eur staga d’al labour,
da gozeal deoc'h euz a zilvidigez hoc'h ene, da lavaret
da bep unan ac’hanoc’h, ar pez a lavaraz gueach all hor
Zalver Jesus-Krist d’he ziskibien : Quid prodest homini
si universum mundum lucretur, animæ vero suæ detri-
mentum patiatur ? Petra dalv d’an den gounit ar bed holl
mar teu da goll he ene ? Petra hen digollo deuz a eur
c’holl ker bras ?
 Ar zilvidigez eta zo eun dra red ; — evid he ober eo
red poania ; — piou evithi a gemer eur guir boan ? Setu
e tri c’her ar gelennadurez-ma.

                    *
                   * *

 Ar zilvidigez a zo eun dra red.
 N’euz den ebet ha n’en deffe ket bet great outhan he-
unan, eur vech pe eun all, ar goulennou-ma : Petra
oun-me ? Euz a beleac’h e teuan ? Da beleac’h e zaan ?
 Piou oun-me ? Merket eo var dâl an den, eo roue an
holl draou krouet. Beza hen deuz eur c’horf hag eun
ene. Dre he gorf e tisken beteg an anevaled, mez dre he
ene e sav beteg Doue. An den zo ar mell a stag ouz
Doue an holl draou krouet.
 Deuz a beleac'h e teuan ? An den n’eo ket bet atao.
An dud desket a lenn var ar bed, pegeit zo abaoue ma
zo anezhan. An douar zo bet ha n’oa den varnhan. Deuz
                                                  9
NHO
130             VAR AR ZILVIDIGEZ
NTO

a beleac’h eo deut an den kenta ? Klaskit en em drei
evel ma karfoc’h, e rankfot, kaer a vezo, lavaret n’eo
ket deut an den anezhan he-unan, lavaret eo bet krouet
gant unan benag, gant Doue.
 Da beleac’h e za ? E feiz, varzu ar bed all ha buhan.
Ar vuez hirra, var an douar, a dremen evel eur bouil
moged. Hag er bed all e vo kount da renta deuz ar
vuez-ma. Ervez ma ra, an den a ra d’an aneval. An
aneval zo krouet evit an den hag abalamour da ze, he
vuez ne da ket hirroc’h eget ar bed ma. Mez an den a
ranko ive, renta kount. Ervez ma raio, Doue raio
d’ezhan. Hag abalamour da ze : Creavit Deus hominem
inexterminabilen.
 Er bed all n’hon dezho ket holl digant Doue, ar memez
lojeiz. Ar re vad hebken, a vo digemeret ganthan en he
varadoz. Ar re fall a vezo stlapet en ifern. D’heomp-
ni da choaz. Mez eun devez a zeuio, ha na vo mui pell,
hon eneou a vo gant an diaoulou en tan pe gant an Elez
er gloar ; mez heb dale e vezomp sent gant Doue en he
varadoz, pe tud daonet en ifern. N’euz leac’h all ebed e
peleac'h e c'halfemp mont goude ar vuez-ma. Red eo
eta, mar fell deomp beza eürus er bed all, ober brema
hor silvidigez.
                        *
                       * *
 Evit ober ho silvidigez eo red poania.
 Savetei hon ene ' zo evidomp hon affer vraz, hon affer
genta, hon affer heb mui ken.
 Lavaromp, dastu, ne c’hellimp ket, heb kemeret poan,
dont a benn d’hen ober. Doue goude beza hor c’hrouet

NHO
             VAR AR ZILVIDIGEZ              131
NTO

heb d’omp, n’hor saveteio ket heb d’omp. Rouantelez
an Env a zo, nann eun donezoun mez eur rekoumpanz.
N’eo ket kement hini a lavaro : Aotrou Doue ! Aotrou
Doue ! a gavo ennhi digemer. Regnum cœlorum vim
patitur : ar baradoz a c’houlen beza kemeret dre nerz.
 Hag e guirionez, ober he zilvidigez a zo, var eun dro,
eun dra ziez hag eun dra amjest.

 Setu aze dirazoc’h eur pez labour stard ha ne c’heller
da gas da benn nemet dre galz aket. Kalz en ho raog o
c’hen em fichout var ho nerz pe izign, a zo chommet da
goll ho amzer ha da heul, ho deuz kollet ho foan. A
hent all an amzer evit he ober a zo berr, an noz a c’hell
dont varnoc’h, ar barrou kazarc’h, bouilladou glao a
zigas aliez kalz a zale. Neuze, petra ' rit ? Labourat a
zrevi-beo, heb hean ebet. C'houi ' lavar : pa vezo ganhen
echu, me a ziskuizo. Ac’han di, red eo c’houezi dourek
ha beza dizamant, digernez ouz he boan, hag ar virio-
nez a zo en tu diouzoc’h.
 Hogen, kristenien, setu petra eo ar zilvidigez. Diez
eo he ober ervad.
 Nag a vertuziou da c’hounit ! Feiz, esperanz, karan-
tez dousder, habaskder, glanded : holl e ranker ho
c’havoud. Nag a guall gustumou da zisc’hrizienna !
Kustumou kemeret a bell zo, marteze, eat doun er
galoun ha mignon dezhi ; plegou fall a bep giz, deut da
veza krenv dre zigareziou ker fall hag hi, hag holl
kountrol da lezenn Doue.
 Nag a bec’hejou da ober anezho pinijen ! Adalek ho
kavel beteg hen, grit eur zell piz var ho puez hag e

NHO
132               VAR AR ZILVIDIGEZ
NTO

rankot plega ho penn ha lavaret : O pet truez ouzin, o
va Doue, pec’her paour ma zoun !
 Nag a enebourien da drec’hi ? Ar bed gant he skuer
fall, an diaoul gant he finesaou, ho kaloun hoc’h unan
gant he zempladurez.
 Pet gueach, en dalc’h ouz an traou-ze holl, n’ho c’heuz
ket lavaret : ia diez eo, diez bras beva e guir gristen, diez
derc’hel penn d’ar bed, diez trec’hi an drouk-spered,
diez renka er galoun kement a ioulou direiz, atao o
virvi evel goagou dijaden ar mor e kounnar.
 Ha koulskoude, an amzer a zo berr. Petra eo ar vuez ?
Eun nebeudik deveziou staget penn-da-benn etre ar
c’havel hag ar bez. Buhan ha buhan e teu an noz : noz
ar c’hlenved, noz ar maro, noz ar bez, noz an eternite.
Tostaat a ra bemdez. Marteze e ma e toull an nor ha
ne zonjit ket.
 Setu perak, koz ha iaouank, paour ha pinvidik, poa-
niomp stard heb gourlerc’hi, heb argila, gant aon ne
c’helfomp ket kas al labour da benn.
 Red eo c’hoas taol evez mad ha lakaat pep tra en
implij, rak affer ar zilvidigez a zo eun affer amjest.
 Va Breudeur, dougen a rit eun tenzor a briz bras ;
mar hen diwallit mad, setu c’hui euruz da viken ; mar
her c’hollit e kollit tout. Mez nebeudik ho c’heuz a nerz,
armet fall oc’h d’en em zifenn hag an hent ma tremenit
dreizhan, a zo gwall vrudet.
 Varnezhan kalz a zo en em faziet, kalz a zo bet laeret,
kalz kavet maro. Petra reot-thu neuze, va Breudeur ?
Taol evez evit dispartia mad ho c’hent ; taol evez da

NHO
                VAR AR ZILVIDIGEZ            133
NTO

zelaou an disterra trouz ; kerzet gant tiz en aon raog an
denvalijen ; klask da vont d’ho c’heul mignouned ho
c’heuz ennho fizians ; mar kavit eun tachad danjeruz e
rit an dro ; mar guelit eun den treset fall e c’hen em
guzit pe en em lakit var ho tifenn.
 Mad, kristenien, dougen a rit eun tenzor a huelloc’h
priz eget holl draou an douar : Dougen a rit hoc’h ene
hag en ene-ze, ar pez a rankot da ginnig da Zoue evit
prena ho plas er Barados. Mez, eme sant Paol, c’houi
hag a zo en ho sav, taolit evez da gueza : Cave ne cadas.
Guelit mad, klaskit ar venojen dizanjer, rag amjest
bras eo an amzer a dremenomp : Quoniam dies mali
sunt. Greomp eur zell en hon raog hag en dro d’heomp.
 Nag a bet goude beza great kalzik hent a zo en em
faziet ! Nag a bet goude beza roet kalz da esperout a zo
deuet da falgalouni, da jomm a zav pe da zistrei var ho
c’hiz ? Nag a bet hag a ioa dija ho dourn krog er guru-
nen hag ho deuz he lezet da goueza d’an douar ? Penaoz-
ta, eo kuezet er pri ar stereden gaera deuz an oabl ?
Quomodo ceciderunt stellæ ? Ah ! n’ho doa ket taolet
evez, n’ho doa ket studiet ho hent na koumprenet
awalc’h pegen amjest oa ober ar zilvidigez.
                        *
                       * *
 Piou eo ar re a gemer eur guir boan evit savetei ho ene ?
 Setu ama, ervez an Aviel, penaos e rankomp en em
gemer evit kas hon ene d’ar baradoz.
 Si pes tuus scandalizat te abscide eum et projice abs
te... Mar d’eo ho troad penn-kaos a bec’het evidoc’h,

NHO
134              VAR AR ZILVIDIGEZ
NTO

trouc’hit hen ha taolit hen pell diouzoc’h. Guell eo
mont d’an Env gant eun troad hebken, eget na d’eo
mont gant he zaou droad d’an ifern.
 Quœrite primum regnum Dei et hœc omnia adjicien-
tur vobis : Klaskit da genta rouantelez an Env hag a
hent all, pep tra a zeuio deoc’h var ar marc’had.
 Sive manducatis, sive bibitis, omnia hœc in gloriam
Dei facite : Pe c’houi a zrebo, pe c’houi a evo, pe c’houi
a raio eun dra benag all, grit pep tra evit gloar Doue.
 Qui autem perseveraverit usque in finem, hic salvus
erit : An nep a gendalc’ho beteg he varo, hennez hebken
a vezo salvet...
 Setu komzou an Aviel. Mar kavit guell, lavaromp
anezho berroc’h :
    Ar zilvidigez en despet da bep tra,
    Ar zilvidigez araog pep tra,
    Pep tra great er guel a Zoue,
    Evit hor zilvidigez, poania bemdez ha bep mare.
 Er meaz deuz ar pez a zell ouz hor zilvidigez, e c’hel-
lomp ober meur a zakrifis. — Eun tad evit he groua-
dur a c’hell, pa gar, a dle avechou, rei he amzer, he
boan, he vadou, he vuez zoken. Mez a eneb he zilvidigez,
den na dle, na c’hell ober netra ; d’ezhi e rank, pa vez
red, sakrifia holl kentoc’h eget he mankout « Si pes
tuus scandalizat te, abscide eum. »
 E c’hellomp er bed-ma, klask ha dezirout meur a dra,
mez er penn kenta, klask hor zilvidigez. Klask kreski
hon danvez, goulen ar iec’het, dezirout eur renk enoruz

NHO
             VAR AR ZILVIDIGEZ               135
NTO

etouez hon nesa, netra guelloc’h. Mez dreist an traou
holl, klaskomp rouantelez an Env hag an nemorant a
zeuio var ar marc’had.
 Er bed-ma, pep den hen deuz he stad, he renk, he
labour, ha peb den, ervez he stad, a rank poania en he
renk, da ober mad he zever. Mez mar d’omp fur, ar
zonj euz silvidigez hon ene a dle beza lakeat e penn
pep tra : Omnia hœc in gloriam Dei facite.
 Meur a dra var an douar, goude beza bet great epad
niver bloaveziou, a c’hell beza lezet a gostez. Eur mi-
cherour, eun devezour, eun den a vor, eun den a bluen
a lavar, da eur mare a zeu : « Eskennet awalc’h e meuz
va c’horf ha skuizet va speret; an oad a zeu, bevomp
brema dibreder gant ar pez hon deuz dastumet. Pep
hini d’he dro. » N’ho zamallan ket, mez evit ar zilvidi-
gez n’euz nag oad na termen. Betek fin ar vuez e tleomp,
e rankomp poania d’he digaz da vad, d’he c’has da benn.
 Va Breudeur, setu aze e pe c’his en em gemeret.
 Kostez ha kostez lakit ho puez ha guelit ha c’houi e
guirionez, a ra kement ha ma zeo dleet evit savetei
hoc’h ene.

 Pe ni her gra, pe n’her greomp ket, ne ouzoun dare,
va Breudeur ker. Ne glaskan ket zoken, her gouzout evit
hirio. Mez ar pez a c’houzon mad, eo evel-se ho deuz
great ar Zent.
 « Na pe da vare, o va Doue, a lavare ar prophet
David, gueach all, na pe da vare e teuio an heur ma zin-
me davidoc’h ? Pe da vare e tanvaïn-me etre ho tiou-

NHO
136           VAR AR ZILVIDIGEZ
NTO

vreac’h, levenez pur an eurusded eternel ? Re bell,
siouas ! e rankan chomm pell diouz va mamm-bro :
Heu mihi quia incolatus meus prolongatus est ! Varzu
ennhi e c'huanadan evel ar c'haro varlerc'h an dour ien. »
D’ezhan, netra na vanke var an douar. Ha koulskoude,
pa zeo d’ezhan roet ar c’helou e tle pignat d’an Env,
he galoun a drid gant joa : Lætatus sum in his quœ
dicta sunt mihi, in domum domini ibimus.
 Klevit sant Paol d’he dro: « Den reuzeudik ma zoun,
emezhan : Infelix ego homo ! » Ha perak ta, abostol
braz ?
 Evit prezek ar feiz ho c’heuz treuzet kement a vroiou,
gounezet ho c’heuz kement a eneou da Zoue ! « Quis
me separabit de corpore mortis hujus ? Piou am distago
deuz ar c’horf marvus-ma ? Piou a dorro va jaden-
nou ? Ar maro a vo eur gounid evidon : Mori lucrum. »
 Guelomp ar Zent holl, o pedi, o iun, aliez divar
bara ha dour. Kalz anezho o kousket var an douar ien,
o tilezel pep tra, kerent, mignouned, madou, evit beza
surroc'h da c'hounit an Env.
 Ha ni, va Breudeur ker, greomp, hirio da vihana,
eur zounj mad var kement-ma.
 Eur speret hon deuz : n’hel lakeomp ket mui, evel
beteg-hen marteze, da zounjal hebken er bed, er madou,
er plijadureziou, er pec’het : sounjomp e Doue, en Env,
en hon ene: Quœ sursum sunt sapite.
 Eur galoun hon deuz. Distagomp-hi muioc’h, dioc’h
traou an douar evit he zevel tostoc’h da vadou ar bara-
doz : Sursum corda.

NHO
               VAR AR ZILVIDIGEZ               137
NTO

 Eur c’horf hon deuz. En em skuizet awalc’h eo beteg-
hen, e kreiz labourou ar vuez-ma, e kreiz an dizurziou
marteze, poent ha tremen poent eo e labour-fe a zrevi
evit ar bed da zout.
                       *
                      * *
 Ha brema, abarz achui, eur gomz c’hoaz. Ma zeuz
chommet unan benag en ho touez, euz ho tud, heb
dont, heb kaout sounj da zont d’ar mission, lavarit eta
d'ezhan hen deuz ivez he lod da c'hounit e Baradoz
Doue, eur gomz vad a c’hell hen distrei, eur bedenn
kalounek a c’hell tenna gras Doue. Hag evidomp-ni, ni
deuet hirio, da zigeri ar mission, lavaromp en eur
vouez : Dixi nunc cœpi : red eo savetei va ene ? Mad !
ia ! divar hirio e kommansan.

 « O va Doue, grit ma koumprenint mad an neubeud
komzou a meuz d’ezho lavaret. Grït ma skrivint doun
en ho c’haloun, en abardaes-ma, abarz mont da gous-
ket, ar gomz ma ' meuz dreizhi koummanset ha ma
c’hechuan ive dreizhi : Quid prodest ? Petra dalo d’an
den gounit ar bed-ma holl, ma teu da goll he ene ? »
       Evelse bezet great.


                     *  *  *
NPO



                        II

      Var ar morgousk er stad a bec’hed
                    ——————————

           Inter vos dormiunt multi (1. Corint. XL 30).
           Hora est jam nos de sommo surgere. (Rom.
             XIII, 10).
           En ho touez kalz a zo kousket. Red eo pel-
             loc’h dihuna. (Komzou S. Paol, darn d’an
             dud a Gorinth, darn all d’an dud a Rom.)


       VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Lavaret e meuz deoc’h, dija, e maomp er bed-ma, evit
savetei hon ene. Ar zilvidigez, pep tra poezet mad, a
dle beza hon labour vras, hor labour genta, hor labour
heb mui ken. Rag baradoz gounezet, setu gounezet pep
tra : baradoz kollet, setu pep tra eat da goll.
 Mez her guelet hon deuz ive, evit savetei hon ene e
ranker kemeret poan. Rag diez eo he c’has da benn.
Evit he ober an amzer a zo berr. Hag ouspenn, beza eo
eun dra amjest bras.
 Abars achui em boa diskuezet deoc’h eur mellezour : (1)
mellezour an ene fidel. En abardaëz-ma, eur mellezour
all a ziskuezan : mellezour an ene faziet divar an hent
mad. Marteze unan benag en em anavezo ennhan.
NFO
(1) Guelit e fin sarmoun ar zilvidigez.

NHO
       VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED         139
NTO

 A dra zur, beza e zeuz en iliz-ma, tud vad, ne lavaran
ket ebken ervez ar bed, — barnedigez ar bed a dalv
neubeut a dra, — mez ervez Doue : tud hag a vev e
doujans, e karantez Doue, a garfe koll kentoc’h pep tra
eget koll gras Doue.
 Mez mar galle, gueach all, sant Paol lavaret gant
guirionez d’ar gristenien euz he amzer : Inter vos dor-
miunt multi : kals ac’hanoc’h, evit ar pez a zell ouz an
ene, a zo en em roet d’ar c’housket, en hon touez-ni,
va Breudeur ker, e c’halfe beza ive unanou benag. E
zaan da glask, ma zeuz lod, rei d’ezho an dro, da la-
kaat en ho dourn, eur c’houlaouen evit en em anaout,
hag abarz achui, e tiskuezin dezho petra ho deuz da
ober, pe mar kavit guell, evit lavaret holl e daou c’her :
— Lod, ho deuz izom da zistrei var ho c’hiz, izom da
zihuna : Dormiunt multi ; — Red eo hen ober, dastu, heb
gortoz, heb dale mui : Hora est jam de somno surgere.
 Kristenien vad, ama euz va zelaou, ar pez a dlean la-
varet hirio, ne zell ket ouzoc’h hoc’h unan. Mez c’houi
koulskoude, a bedo Doue. Esper a meuz e skuillo he
vennoz var va c’homzou, rag sellet a raïnt, marteze, euz
ar re a garit muia var an douar ha var stad piou e
skuillit, a bell zo, kalz a zaelou.
                      *
                     * *
Dormiunt multi. — Va Breudeur ker, ar prophet
Jeremiaz, gueach all, en eur ober eur zell en dro dezhan,
a zantaz he galoun mantret hag he zaoulagad beuzet a
zour. Guelet a reaz ar bed-ma holl, sebeliet en eul linser

NHO
140     VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED
NTO

gaon, evel ma vez er goan, goloet an douar gant eur
pallennad erc’h ; gueled a reaz er memez amzer, petra
ioa penn abek euz eun dristidigez ker bras hag e lavaras
en heur hirvoudi : « Desolatione desolata est omnis terra,
quia nullus est qui recogitet corde : ne velan er bed holl,
nemet leac’h da skuilla daelou, rag n’euz den mui hag
a zonj-fe a vir galoun ! »
 Evel ar prophet Jeremiaz, pa raan euz ar gador-ma
eur zell var ar pez a dremen, eveld’han me ' rank lava-
ret : « an dristidigez en em astenn var an douar. » Hag
ama, va Breudeur ker, n’eo ket euz malheuriou an am-
zer eo e komzan. Oh ! a dra zur, ni ho peleien, a garfe
gueled hor bro baour stard var he hellou ha sounn he
fenn evel gueach all, e leac’h he guelet blounset, gou-
liet, dantet holl, astenned a blad evel eur glanvourez.
Mez goude holl, ar bed-ma n’eo nemet eur skabel, la-
keat dindan hon treid evit pignat d’an Env hag eur
skabel ha na dle servichout nemet nebeudik amzer. Pa
na ve ket ker flour, ken pinvidik-se, an dra-ze ne ra
ket kalz a dra ! Mes sounjal a dlean en eur malheur
brasoc’h : sounjal en distruj great en eneou kristen,
sounjal e dallentez ar re ne gomprenont mui pe evit
petra int krouet gant Doue. Hag an niver euz an dud-
ma, a zeblant mont var gresk atao.
 Evesaomp kentoc’h ha guelomp.
 Evel ma zeuz e skeul an Env meur a bazen, huelloc’h
an eil eget heben ha rag-se tostoc’h da Zoue, er memez
tra, pa bellaer dioc’h Doue e tiskenner baz ha baz hag
izelloc’h-izella gant skeul an ifern.

NHO
      VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED        141
NTO

                       *
                      * *
 Var genta pazen ar skeul milliget-ze, me a vel eur
rummad tud ha ne c’hellan da henvel nemet dre eun
hano doaniuz : Ar c’houstiansou daou-hanteret, ar c’ha-
lonou tro-distro.
 An dud-ma, zo hirio da Zoue ha varc’hoaz d’an
drouk-speret. Da vintin, da noz, e raïnt eur bedenn
benag, mez e kreiz daou benn an deiz e vernint pec’het
var bec’het ; da zul e teuint d’an oferen, mez en eur
vont euz an iliz e zaïnt da glask plijaduriou difennet.
Marteze, e roïnt eun aluzen benag d’ar paour, mez
goude beza dre laeronsiou kemeret an hanter muioc’h
divar goust an nesa. Ho c’haloun a zo evel eun dachen
a vrezel : piou a vo ar mestr ? Pe lezen Doue, pe lezen
ar bed ? C’hoant ho deuz da dremen diouz an diou
gostezen. Eun troad a zalc’hont var skeul an Env, eun
troad ' zo var skeul an ifern ; eun dourn a ginnigont da
Zoue, mez gant an dourn all e talc’hont krog er pec’het.
C’hoant ho deuz, var eun dro, da zervicha daou vestr
dishenvel. Ho brasa malheur eo rag ma c’hankou-
nac’haont e c’houlenn Doue tout pe netra. Ne fell ket
d’ezhan euz eur galoun daou-hanteret. Goulenn mad a
ra savetei hon ene : ia gant ma vezo distrouezennet, dis-
klabezet mad diouz kement a zifenn he lezen. Ha setu,
eün hag eün, ar pez na fell ket d’ar rumm dud-ma.
Eüruz e vent da vont da heul an Aotrou Doue, mez gant
ma ho lezo da stleja d’ho heul kant ha kant tra kontrol-
beo d’he volontez. Ha neuze setu petra zigouez !

NHO
142      VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED
NTO

 Nebeut ha nebeut an troad a zo var skeul an Env a
zisken ; an dourn a zo e dourn Jesus-Krist a ziskrog
hag an eil dra o sikour heben, abarz dale pell, an
dud a guez var eil pazen an ifern.
                      *
                     * *
 Ama var ar bazen-ma, me a gav eur rumm all a dud.
N’ho deuz ket c’hoaz, ar re-ma, troet kein a grenn d’ho
Doue. Esper ho deuz, da gaout c’hoaz digemer er bara-
dos. Lavaret a reont :  « Red mad eo d’in savetei va ene,
ha me he zavetaio. » Lavariou mad aleiz, mes neubeut
a oberiou mad. Me a jencho a lavaront, ha na jenchont
morse ; me a zilezo ar pec’het, ha n’hen dilezont ket ;
me a heulio ar vertus ha n’hen heuliont, morse. Anter—
c’hoant, atao, da ober ar mad ha da guitaad an drouk,
mez gueach hebed eur c’hoantegez guirion. Henvel int
ouz ar pez ma zoa bet sant Aogustin araog ma teuaz
euz eur pec’her braz da veza eur zant hag eun doctor
eus an iliz : Sarcina sœculi quasi somne dulciter pre-
mebar. Cogitationes quibus niti meditabar similes erant
conatibus expergisci volentium. Henvel oa ouz eun den o
klask dihuna. Digeri a ra he zaoulagad hag ho zerri ker
buhan, sevel en he gouazez ha kueza kerkent var he
benn-vele. Hanter zihunet eo, mez ar c’housked a zeu en
dro d’hen trec’hi.
 Mez, va Breudeur ker, petra dalv guelet eur vezen o
tougen delliou ha bleunv ma ne ro morse frouezen
hebed, pe mar teu ar frouez a zouge da gueza deuz ar
brank araog ma vezont hanter-zare. Red eo dougen

NHO
      VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED       143
NTO

frouez, dougen frouez mad, dougen frouez padus : Ut
fructum afferatis et fructus vester maneat. Hi ive a bro-
met kalz ha ne roont morse netra. Ho bolontez vad a
ia da netra. Ho desirou a ia e teuz ha d’ezho me a rank
digas da zounj euz eur gomz lavaret pell-zo : Pave an
Ifern a zo great gant c’hoantegeziou mad mez dinerz,
gant hanter c’hoantegeziou.
                        *
                       * *
 Euz ar stad-ze dija trist, e kouezont prest en eur stad
c’hoaz tristoc’h : disken a reont, heb dale pell, var drede
baz skeul an Ifern.
 Beteg hen e sounjent c’hoas e Doue, en ho ene, en
ho zilvidigez. Sounj didalvez evit guir, mez eur zounj
evelkent hag a leze gant an esperanz da ober guelloc’h,
ar galoun hanter-zigor evit gras Doue. Brema er
c’hontrol ne zounjer mui pe gozik mui, ha mar teu eur
veach benag eun hevelep sounj er speret, prim ha
prim e vez taolet a gostez. Respountet e vez ar pez a
respountaz, guechall, da zant Paol eun neubeut tud
euz a gear Athen : Audiemus te de hoc iterum ; dive-
zatoc’h ni a velo an dra-ze. En eur ho guelet e ve lavaret
ne ma int er bed, nemet evit traou ar bed ha n’hen
deuz an den, en tu all d’ar bez, netra da zouja na netra
da esperout.
 « Jesus-Krist, va Zalver, da Vartha guechall, c’houi
a lavare : Martha, Martha, kalz prez a zo varnoc’h, en
em jala ' rit gant meur a dra ha koulskoude, neuz nemet
eun dra red. Hi ive an dud-ma, a zo varnezo kalz a

NHO
144        VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED
NTO

brez, en em jala ' reont, en em nec’hi awalc’h. Nag a
brez, nag a jal evit afferiou ar bed, evit ho labour, ho
c’hem verz, evit en em huellaat en enoriou, evit kreski
ho danvez : nag a brez, nag a jal evit ar pez a zell ouz
ho flijadur, nag a brez, nag a jal, aliez, evit bernia
pec’het var bec’het, disurz var disurz ; nag a brez, nag
a jal, nag a boan evit ar c’horf paour, an tammik
ludu-ze great a zouar ha barnet da zistrei e douar. Mez
evit an Ene, evit he guiska, he maga, evit he lakaat
mad gant Doue, evit gounid dezhi er bed all eur
c’hornik plas e baradoz an Eternite ? « Audiemus te de
hoc iterum : varlec’h ni a velo. N’hon deuz ket amzer
evit brema : pep tra d’he dro. »
 Pep tra d’he dro ! va breudeur ker, hag an dra red,
an affer heb mui ken a vez atao lezet varlec’h, ne zeu
gueach hebed he zro ! Tra ziez da goumpren ha kouls-
koude, hirio en deiz tra vir, kalz re vir evit kalz tud.
                       *
                      * *
 Ha mont a c’hellomp-ni pelloc’h c’hoaz dioc’h Doue,
trei kein c’hoaz muioc’h d’ar baradoz, disken c’hoaz
izelloc’h gant skeul ar pec’het ? Ia va breudeur ker,
eur bazen all a zo, an izella, an diveza, an hini zo stok
deuz dor an ifern : cum in profundum venerit, contemnit.
 Eun amzer zo bet ha ne vije ket en hor bro, dreist
holl en hor bro Breiz-Izel, kavet ar seurt tud-ma. Hon
tud kos zoken, ar re anezho ha na vevent na direbech
na dibec’h, a jomme da vihana stard en ho c’hreden.
Evitho, eun den difeiz, dizoue, hag eur penn skanv,

NHO
       VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED      145
NTO

diboell, divoued, a ioa var 'n hed tost ar memes tra.
Mez da heul iez ha giziou hon tadou koz, ar feiz
katholik diskolpet tamm ha tamm, a vihanna bemdez
hag avechou e c’halfemp guelet hirio, lod tud taolet
gantho ho relijion dreist penn eur skoaz, ho mez dreist
ar penn-skoaz all, hag a ia beteg tenna fouge euz ho
buez difeiz.
 Goap a reont euz a lezen Doue ha goap euz ar re a
heuil anezhi. Komzit dirazho a varadoz hag a ifern
hag e respontint dre eun taol penn skoaz hag hen deuz
an doare da lavaret : « Kouchennou holl ha netra ken !
Pa vez maro eun den, eo maro korf hag ene. Ha Doue,
ma zeuz eun Doue, na daol ket ouzomp muioc’h a
evez eget na daol ouz eur prenv douar, a flastromp gant
seul hor botez. » Penaos eta, int-hi diskennet beteg aze ?
Rak er penn kenta e kredent ar pez a gredomp, e zoant
ar pez ma zômp. Ar vadisiant zo var ho zal. Hag holl,
— nemet evit unan benag na ve ket guir — holl int bet
maget var barlen eur vamm a zoujanz Doue. Eun amzer
zo bet, hi ive a bede, hi ive a zelle gant fizianz varzu
an Env. N’int ket kouezet, en eun taol kount. Ho c’ha-
lonou a zo bet henvel deuz eun dachen a vrezel, pell
hag hir amzer. Gourennadek ha stourmad ' zo bet
ennhi etre al loden vad hag al loden fall a gavomp
ennhomp. Mez nebeut ha nebeut al loden vad he deuz
ranket plega. Eur veach an amzer, ar goustianz a zave
c’hoaz he mouez klemmuz. Mez deiz ha deiz pouez eul
levr fall, pouez eur pec’het mezuz, pouez troad eur
mignon direol, en eur ger, pouez eur vuez hag a vern
                                                10

NHO
146      VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED
NTO

pec’het var bec’het, dizurz var dizurz, ho deuz mouget he
c’hlemmou. Ha setu int-hi, brema, an dud-se gueach
all hor breudeur dre ho feiz, dre ho oberou mad, evel
kaledet en ho stad trist, red dezho evit kousket disoursi
lavaret ha klask kredi : « Va flaneden ne ma ket dreist
planeden al loan divadez. »
                        *
                       * *
 D’ar pevar rumm dud-ze, petra lavarin-me, va breu-
deur ker ? Lavared dezho koll kourach ? Doue ra viro.
Eur gomz velloch a gavan el leoriou sakr, hag evel
skrifed evitho : Surge qui dormis : c’houi hag a zo kous-
ket er stad a bec’hed, dihunit. Faziet oc’h divar an
hent : distroit var ho kiz. Re bell amzer ho c’heuz troet
kein da Zoue. Lavarit hirio, evel ar mab prodig : Sur-
gam et ibo ad patrem : sevel a rinn ha mont da gaout va
zad.
 Mez — ha setu an eil guirionez a dlean displega
dirazoc’h araog echui — na zaleit ken, na c’hortozit ket
pelloc’h. Peb dale, a ve var eun dro, beza dianaoudek,
kaout disprijanz, beza kemeret gant ar follentez.
                        *
                       * *
 Va breudeur ker, e c’hell beza en hon touez, unan
benag hag hen deuz abaoue kals pe nebeut amzer,
dilezet servich Doue. Mez n’euz nikun hag a lavarfe a
vir galoun : « Ruillet eo ar voul ha mont a raio e leac’h
ma karo ! » N’euz nikun hag hen defe lavaret evit mad,
kenavezo d’ar baradoz, en em verzet d’an diaoul, ha

NHO
      VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED       147
NTO

lakeat he ene, evit arez, dindan ivinou dir eur mest ken
kriz. Mez ar pez a lavar kalz, marteze, eo kement-ma :
« Me c’hoar awalc’h e meuz ezom, ezom braz da jench
buez, da zistrei. Mez ive, va bolontez eo hen ober, nann
hirio dioc’htu na varc’hoaz, mez varlerc’h, pa vezo deut
ar pred ; evit c’hoaz n’eo ket dispail. »
 Ouz ar re-ma eo e komzan ha dezho me lavar : izom
ho c’heuz da jench : hen anzao a rit. Mez kerkent e la-
varit ouspenn : ne jenchin ket dioc’htu. Divezatoc’h :
me a joazo va devez ! Ha me ' rank lavaret deoc’h da
m’ zro : « Va Breur, va Choar gristen, en eur gomz, en
eur veva e giz ma rit, c’houi a zo dianaoudek e kever
Doue ha dianaoudek en ho kever ho c’hunan. »
                      *
                     * *
 Dianaoudek e kever Doue.
 Setu ama eun tad ha ne glask nemet mad he vugale ne
c’houlen nemet ho lakaat eüruz. Kement hen deuz, he di,
he zanvez, he labour, he boan, he vuez, holl int evitho. En
distro euz eun hevelep madelez, ne c’houlen euz ho ferz
nemet anaoudegez vad ha karantez. Ne c’houlen nemet
ma vezo gantho karet, meulet, respetet. Ne c’houlen ne-
met ma na vezo ket dre ho c’homportamant, dizhenoret
he hano, nemet ma ne ranko ket ho dizherita abalamour
d’ho dispignou foll, ho lakaat er meaz abalamour d’ho
buez diroll, ha pa goumzer anezho dirazhan, plega he
benn da skuilla daelou.
 Mar teu, goudeze, unan benag euz ar vugale-ze, da
ranna kaloun eun hevelep tad, da daol dismeganz var

NHO
148       VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED
NTO

an hano a zoug, d’her c’huitaad, d’hen dilezel, ma res-
pountont d’ezhan pa ho galv, pa ho fed da zistrei : nann
c’hoaz atao ; ni ' jommo c’hoaz da ober hor penn, da ober
ar pez a ra ho tisplijadur, divezatoc’h ni zistroio, ha da
c’hortoz ni ' lez ganeoc’h ho ti da guzat ho mez hag ho
taoulagad da wela.
 Va Breudeur ker, petra zonfac’h euz ar vugale-ze ? Pe
seurt hano a rofac’h dezho ? Piou ac’hanoc’h a garfe
sevel he vouez da lavaret : « Fouge a meuz o tiskleria
e zoun unan anezho. »
 Mad va Breur, mad va C’hoar, mar choumit var di-
garez e tistroot varlerc’h, da loueda er stad a bec’het,
c’houi, c’houi hoc’h unan, eo ar vugale dinatur, ar vu-
gale dianaoudek-se : tu es ille vir. Rag setu ar pez a rit
d’an Aotrou Doue,ar pez ma zoc’h e kever ar guella, ar
c’harantezusa, an tenera euz an holl dadou.
                       *
                      * *
 Dianaoudek e kever Doue, c’houi a zo er memez
amzer, dianaoudek en ho kever hoc’h unan.
 Va Breudeur, dibaot eo kaout eun den, zoken ar
brasa pec’her, ha ne ra ket enn eil devez pe egile,
eur mad benag. Rak ar pec’het, ne voug ket en eun
taol kount, pep santimant mad er galoun.
 Hogen, koulskoude, kement a ra ar pec’her, ha keit
ha ma vev en he bec’het, a zo kollet evit an ene ha n’ho
deuz mirit ebet dirag Doue. Nann ma ve pec’het kement
a ra ar pec’her, nann kennebeut ma na jervichfe da
netra an oberou mad a c’hell da ober. Rag didostaat a

NHO
     VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED      149
NTO

reont, marteze, heur ar gonversion. Mez ive ne bouezint
netra e balanz ar barner just, ne dalvezint seurt dirag
Doue er bed all ; ne vezo dezho roet rekoumpanz ebet
en eternite.
                         *
                        * *
 Ouspen ma zeo beza dianaoudek, eun hevelep sounj
a zo eun disprijanz ar vrasa evit Doue.
 Petra eo, a gav deoc’h c’houi, ar pez a zo a grisa e
passion Hor Zalver Jesus-Krist ? Evit guir, kris eo bet
evit Jesus, c’houezi an dour hag ar goad ; kris beza
skourjezet ha goapeat gant ar zoudardet ; kris santout
drein ar gurunen spern o vont tre, beteg an empenn ;
kris rankout dougen he unan ar groaz ma tlie varnhi
mervel ; kris kaout he dreid hag e zaouarn treuzet gant
tachou ; kris rankout mervel etre daou laer ha klevet var
he dremenvan goaperez he vourrerien. Mez va Breudeur
ker, eun dra zo c’hoaz hag a dle ervez va c’hreden,
beza eat dounnoc’h e kaloun Hor Zalver.
 D’ar mare-ze ' talc’hed er prizoun eun den fall, var
eun dro laer ha muntrer. Abalamour d’he dorfejou oa
bet barnet d’ar maro. Pilat a gemer an den-ze. Hen
lakaad a ra dirag ar bobl, tal-ha-tal gant Jesus-Krist,
hag e lavar da dud Israël : Choazit a zaou unan ; lavarit
pehini a fell deoc’h e vefe lammet he vuez diganthan.
 Pobl Israël ' anaveze Barrabas. Anaout a rea ive Hor
Zalver. N’oa ket tri devez, eun eur zounjal er burzudou
a reaz, en dud vud roet d’ezho ar prezeg, en dud bou-
zar roet d’ezho ar c’hleved, er dud seizet roet d’ezho ar

NHO
150         VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED
NTO

c’herzed, en dud varo roet d’ezho ar vuez, hen doa lava-
ret : Hosanna filio David : Gloar ha meuleudi da Vab
Doue, d’an hini ' zo tremenet en hon touez en eur ober
vad da bep unan : Pertransiit benefaciendo. Selaouit
koulskoude : Non hunc, sed Barrabam : Roit d’heomp
Barrabas ha lakit Jesus d’ar maro.
 Jesus-Krist gant he bobl, gant tud he vro, gant ar re
hen doa great d’ezho kement a vad, lakeat izelloc’h evit
al laer, evit ar muntrer, evit Barrabas ! Va Breudeur
ker, pebeuz dismeganz !
 Ha koulskoude, nag a bet en ho touez a ra da Zoue
evel pobl Israël.
 Ni ive, eun amzer zo bet a lavare : Hosanna filio
David : meulet ra vezo Doue ! Ni her pede, her c’hare,
her serviche. Goudeze eur muntrer, eul laer, muntrer
ha laer an eneou, zo deuet : Sellet hon deuz ouz ar bed,
ouz plijadureziou ar bed : Galvet oump bet da joaz, gal-
vet oump c’hoaz, hirio an deiz, da lavaret piou a ga-
romp, piou a fell d’heomp hag ar re ac’hanomp ne fell
ket d’ezho distroi goude ar c’henta fazi a lavar evel pobl
Israël : Non hunc sed Barrabam : ne fell ket d’heomp
Jesus-Krist, roit d’heomp Barrabas, ar bed, ar pec’het,
roit d’heomp an hini a laz hon ene, a laz guir eürusded
hor c’haloun, an hini a laer hor lod e Baradoz Doue.

 Chomm da veva er stad a bec’hed, ouspenn ma zeo
eun disprijanz evit Doue, a zo ive eun disprijanz evi-
domp hon unan.
 Va Breudeur, deuet eo ar c’hiz da glask ober goab euz

NHO
     VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED       151
NTO

ar gristenien vad, euz ar re a ro da Zoue ar pez a zo
da Zoue, d'an nesa ar pez a zo d'an nesa ha d'ezho ho
unan ar pez zo dleet d’ezho ho unan.
 Mad, va Breudeur ker, hevelebomp ha guelomp. Me
a gar kaozeal sklear ha lavaret freaz ar pez a gavann
guir.
 Setu aman daou zen : unan great gant ar bed ar pez
ma zeo. Ne meuz ket ar gourach, kerkoulz izomm na
meuz ket da ober he boltred : lavariou, kenteliou, aliou,
oberou ar bed, ni holl ho anavez. Eaz eo d’heomp
anaout eta ive, ar re ho deuz en em roet d’ar bed-ze.
 Tal-ha-tal ganthan, setu eun den all ; en em c’hreat
hen deuz gant sikour gras Doue, ervez lezen an aviel. Ez
iaouank e kar tad ha mamm. Mar d’eo dimezet eo fidel
d’he bried, he laka he boan evit he renta eüruz. Mar
hen deuz bugale ho diorren ervez Doue, e tesk dezho
beza fur, e ro dezho skouer vad. Mar d’eo micherour e
labour e koustianz, na laer nag he amzer nag he bae.
Mar d’eo marc’hadour, ne dromplo den. Ha hent all, mar
d’eo pinvidik e sikouro an izomek ; mar d’eo paour e
klasko, en honestis, gounid he damm bara pemdeziek.
Atao, e peb stad, da bep heur e klask ober plijadur da
bep unan ervez he c’halloud. Ha mar mank eur veach
benag d’hen ober, e c’houlenn pardoun digant Doue,
pardoun digant an nesa.
 Va Breudeur, piou a istimit ar muia ? E piou ho pefe
ar muia fizianz ? Var dal piou e lakit ar gaera kurunen ?
Evit, eta, en em istimout hon unan, ha meritout istim ar
re all, oh ! ia, eun hent a zo : bevomp ervez hon Doue.

NHO
152      VÂR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED
NTO

                       *
                      * *
 Eur gomz c’hoaz abars achui. Eun hevelep sounj a
zo eun esperanz direzoun.
 Ne c’hortozit ket a zeiz da zeiz, a lavar d’heomp ar
speret glan : Ne differas de die in diem. Ha ni a lavar :
« Gortozit c’hoas, o va Doue ; divezatoc’h ! Da lavaret
eo, evit kozeal sklear, ne meuz ket c’hoaz duet awalc’h
va ene, en em ruillet awalc’h e kreiz ar plijadureziou a
zifennit ; n’oun ket bet c’hoaz pell awalc’h o planta ar
gurunen spern en ho tâl, o kranchad en ho taoulagad.
Lezit c’hoaz ar morzol em dorn da skei var an tachou.
Gortozit ma frankaïn muioc’h gouli ho kostez gant goaf
Lonjin. Divezatoc’h pa velin va izili dinerz, va c’hein
kroummet varzu ar bez, pa velin ar bed o tec’het kuit,
neuze, mez neuze hebken, me a zigaso deoc’h nemo-
ranchou, lostennachou ar pec’het ! Me a joazo va bloaz,
va miz, va dervez, va heur ; ha pa 'm bezo ho joazet, me
ho kalvo, hag en em gonvertiso. »
 Ah ! va Breur, c’houi en em gonvertiso a lavarit.
Ha me am beuz aon braz n’en em gonvertisfac’h ket ha
setu ama perak.
 Evit en em gonvertisa, tri dra zo red, hag an tri dra-
ze ne maïnt ket en ho kalloud. — Red eo kaout eur guir
volontez, red eo kaout amzer, red eo kaout gras Doue.
 Red eo kaout eur guir c’hoant.
 Etre an Env hag an douar n’euz hent houarn ebet c’hoaz.
Ne vezomp ket douget d’i. Red e vezo en em zougen, en em
zevel hon unan. Red e vezo eta kaout eur guir volontez vad.

NHO
         VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED     153
NTO

 Hirio an deiz, ar volontez-ze a zo re ziners dija evit
taol a gostez ar beac’h pounner a bec’hejou berniet var
ar goustians. Ha goudeze, pa vezo pounneroc’h ar beac’h
ha deuet biannoc’h bihanna hor bolontez, e peleac’h e
kavimp ni an nerz a vank d’heomp brema ?
 Da genta hor feiz na vezo mui ker krenv.
 Er penn kenta e vez spount araog ar pec’het. Ar
pec’het kenta a vez great, eo ar pounnera da zougen.
Outhan e vez ar muia euz. Mez nebeut a nebeut et teuer
d’en em voaza ha ne rear mui a van. Eun den pa zisken
en dour a grên gant ar riou. Abars nemeur e kav tom-
moc’h ar mor. Ha pa dalv eo he izili he-unan eo a zo
ieneat.
 A eun tu all, ar goustians a zeuio da devel. En eur
gear a vrezell, ar jeneral a laka eur gedour e tal ar porz-
guint. Hag hen-ma, pa vel eun enebour o vont tre, a ro
ditour, kelou d’he genvreudeur.
 Doue, e tal dor hon ene, hen deuz lakeat ive eur
gedour : mouez hor c’houstians : setu soudard an Aotrou
Doue. Lezel a ra ar mad da dremen. Mez pa glask an
drouk treuzi an or e teu da grial : arz al laer ! Hebken,
pa gendalc’her pell da ober outhi ar skouarn vouzar, e
teu nebeut ha nebeut da zemplaad, hag abars ar fin ne
lavar mui netra hag eur goustianz varo he deuz dija eun
troad en ifern. Eur c’hlanvour trec’bet gant he boan a
lavar : « Ne meuz mui drouk e nep leac’h. » Hag ar
medisin, en eur heja he benn, a lavaro d’he dro: « Chan-
suz braz e vezo mar teu mui da vad. »

NHO
154        VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED
NTO

                        *
                       * *
 Red eo kaout amzer.
 N’eo ket evit guir, an habaskder a vank da Zoue. Ger-
vel, gedal a ra pell hag hir. Evelkent mar roe Doue
d’heomp an devez deac’h, mar kinnig d’heomp an devez
hirio, ne lavar da zen : « Me roio deoc’h an devez
varc’hoaz. » An amzer a zo e pleg he zourn : astenn ha
krenna ' ra hor buez heb goud d’heomp, heb goulenn
ouzomp. C’hui lavar: « amzer zo. » Ha Doue a respount :
Baleit keit ha ma pad an heol gant aon na veac’h tizet
gant an noz.
 Amzer zo ! Setu ho tigarez. Hag an digarez-se a gavit
pa vank dija an amzer. E maoc’h klanv. C’houi ' lavar:
an dra-ma na vezo netra. Ar c’hlenved a wassa. Danjer
zo. Ho kenta soursi a vezo neuze, lakaat urz, nann en
ho koustians, mez en ho c’haferiou. Marteze, unan
benag a gozeo deuz ar belek. Klasket eo. Mez n’her
c’haver ket : In peccato vestro moriemini. Klasket, ka-
vet eo, e ma e tal ar guele. Lavaret a ra : « dispone
domui tuæ : lakit urz en ho puez. » Mez an drouk-speret
zo en em gavet araog ! Re glanv oun brema. Pa vezo
torret an dersienn : In peccato vestro moriemini. » La-
keomp e konfesaït. Mez pe seurt konfesion ? Eur gon-
fesion deuz a geid all great e kreiz ar boan hag e ker
berr amzer! Daoust ha glac’har ho peuz d’ho pec’hejou ?
Pe seurt glac’har ? Ar pec’het eo a lavar deoc’h kenavezo
kalz muioch eget na lavarit kenavezo d’ezhan.
 Sellit, eme sant Aogustin, ouz Jesus-Krist o vervel.
En he gichen, zo daou bec’her, unan a bep tu. A zaou,

NHO
        VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC’HED       155
NTO

unan a zo salvet hag egile kollet. Unan salvet da heur
he varo evit na gouesfot ket en dizesper, mez unan heb-
ken, evit na gemerot ket re a fizianz : Unus ne confidas,
unus ne desperes !
                        *
                       * *
 Red eo erfin kaout gras Doue.
 Ia, Doue a zo mad, mad e kever an holl, mad zoken
e kever ar pec’her. Mez evelkent, ne lez nemet eun nebeut,
ober goap anezhan : Non illudetur Dominus. Kinnig a ra da
bep den grasou ordinal. Mez ar pec’her o vervel hen deuz
izom a c’hrasou brasoc’h. Ha Doue n’ho ro ket atao.
Soursi hon deuz bet a Vabylon, eme ar prophet, n’eo ket en
em bareet : Lezomp anezhi : Derelinquamus eam. (Jerem.)
 Pec’her, pec’herez, Doue hen deuz ho klasket heb ho
kaout ; ho kalvet, heb respount hebed euz ho perz.
C’houi d’ho tro, her c’hlasko ha n’her c’havot ket :
Quœritis me et non invenietis. Goasoc’h c’hoaz ! her
c’haout a reot. Dont a reio var ho tremenvan, mez n’eo
deuet nemet evit c’hoarzin deoc’h goab d’he dro : ego
quoque in interitu vestro ridebo et subsannabo vos. Va
Breur, va C’hoar baour, poezit mad ar gomz-se. Doue eo
hen lavar. Ar bed a dremen. Ar vuez a ia kuit. An
Eternite a zeu ha var dreujou an Eternite—ze, Doue ho
c’hoarzin goap d’he dro d’he grouadur goapuz.
                     *
                    * *
 Va Breudeur ker, distroomp eta.
 Israel, guechall, a gasas Joseph da glask he vreudeur

NHO
156        VAR AR MORGOUSK ER STAD A BEC'HED
NTO

all. Ha Joseph pa zeaz n'ho c'have ket. Eat oant pel-
loc'h. Goulenn a ra digant eun den o tremen pe varzu
int troet : klask a raan va breudeur, emezhan : Quœro
frates meos. Me ive ho klask, da zigas da di ho tad.
 Adeamus ergo cum fiducia, ad thronum gratiæ ut
misericordiam consequamur et gratiam inveniamus in
auxilio opportuno. Deomp gant fizianz. Doue zo truga-
rezuz. Astenn a ra d'heomp he zourn ha kinnig he
c'hrasou. Amzer hebet ken talvoudus : In auxilio oppor-
tuno : Na zaleomp mui.
 Eun tad santel en deuz lavaret : timeo Jesum transeun-
tem et non redeuntem : Neac'h am bevez o velet Jesus o
vont abiou gant aon na zistrofe ken. Jesus a dremen.
Lavaromp d'ezhan : mane nobiscum Domine : chomit gan-
heomp. Deomp d'he heul. Bezomp var aon na zis-
trofe ken.
                                               AMEN.



                      *  *  *

NPO



                      IV

                   PREZEGEN
            Var ar pec'het marvel
                  ——————————


          Vœ vobis impii qui dereliquistis legem
            domini altissimi.
          Mallos deoc'h, tud fall, hag ho peuz
            dilezet lezen an Aotrou Doue.

         VA BREUDEUR HA VA C'HOAREZET KRISTEN,

 Evit klevet an dud o prometti gwaleur, ne dleomp
ket ober re a van. Aliez e c'hourdrouzont heb abek,
aliesoc'h c'hoaz, n'ho deveuz ket ar galloud da zigas ho
gourdrouzou da vir na da ober d'heomp an holl drouk
ho deffe c'hoant.
 Goude holl, ha pa c'halfont noazout d'heomp ervez
ho mennoz, ober d'heomp koll hor madou, hor brud
vad, hor buez zoken, ar gaou-ze, pegen ankeniuz benag
e c'halfe beza da c'houzanv, na ve ket evelkent, peb tra
poezet mad, eur gaou diremed. Rak chomm a c'hell
ganheomp c'hoas madou ar bed all, buez an eternite
hag hor brud vad dirak Doue.
 Mez pa glevomp o c'hourdrouz eun Doue leal ha ne

NHO
158            VAR AR PEC'HET MARVEL
NTO

c'hourdrouz, morse, heb guir d'hen ober : eun Doue ma-
delezuz hag a zo he vrasa plijadur rei he vennos d'he
vugale, eun Doue holl c'halloudek hag a c'hell atao,
derc'hel mad d'he c'her, digas he c'hourdrouzou bepred
da vir, hor skei en hor c'horf, hor skei en hon ene,
hor skei er bed-ma, hor skei er bed all, hor skei epad an
amzer, hor skei epad an Eternite, penn-da-benn. Oh !
pa zisklerio an Doue-ze gwaleur, krenomp ! Krenomp
gant spount hag evesaomp piz e goueled hor c'houstianz,
gant aon ma ve ouzomp e selfe ar gourdrouzoa-ze.
 Hogen koulskoude, va c'henta komz hirio, setu hi
eur gomz hag a deu da ziskleria gwaleur, eur gomz hag
a ro mallos : Vœ vobis. Gwaleur, mallos da biou ?
Gwaleur, mallos d'heomp-ni tud iaouank a veach deuet
var an douar, d'heomp-ni tud e kreiz hon nerz,
d'heomp-ni tud kroummet dindan pouez ar bloaveziou !
Gwaleur, malloz d'heomp holl pa hon deuz pec'het :
Vœ nobis quia peccavimus.
 Hag evit guir, va Breudeur ker, ne anavezan nemet
eun dra, unan ebken hag a zeufe da stroueza, da gaea
ouzomp hent an Envou, da zevel eur speuren etre Doue
ha ni : ar pec'hed.
 Mez ar pec'hed eo krouadur an drouk-speret hag a
zo gaouiad evel he dad. Red eo eta, dizelei d'ezhan he
dâl evit ma her guelimp er c'his ma 'ma, e guirionez, ha
ma c'hanavezimp peger braz gaou a ra ouz an den, pe-
ger braz ouz he gorf, peger braz gaou ouz he ene.
 Evit ne vezin ket re hir, me a lezo, hirio a gostez, lo-
den an eternite. Guelomp hebken, loden ar vuez-ma.

NHO
              VAR AR PEC'HET MARVEL             159
NTO

 Ar pec'hed, er bed-ma, a ra gwaleur ar c'horf, a ra
gwaleur an ene. Setu e daou c'her ar gelennadurez-ma.
                       *
                      * *
 Ar pec'het marvel, er bed-ma, a denn gwaleur var
gorf an den.
 Va Breudeur ker, eun impalaer en he rouantelez, eur
general e penn he arme, eur c'habiten a vor var he lestr,
a dle, araog pep tra, merka he renk hag he zever da bep
hini. Goude ma ho deveuz merket, diskouezet ho rou-
den d'an holl, e tleont gouarn gant karantez evit guir,
mez ive gant nerz. Ha pa zeu eur re benag dre ho faot
ha gant goeziegez, da derri ho lezennou, an impalaer,
ar c'habiten, ar general a dle kastiza kement hini
' vank d'he zever. Eun dourn evit rekompanzi, eun
dourn all evit kastiza, setu e pe c'hiz e c'hallont derc'hel
an urz vad.
 Hogen, va Breudeur, dreist holl bennou braz ar bed-
ma, e zeuz eur Roue ; eur roue brasoc'h, galloudusoc'h
eged ar re all, eur Roue hag hen deuz da c'houarn, nann
eur rouantelez hebken, mes an Env, an douar ha ke-
ment a zo etre an douar hag an Env.
 Hag ar Roue-ze, rak ma ra pep tra gant pouez,
gant urz ha gant muzul, a verk da bep unan ac'hanomp
dre be rouden kerzet, petra da ober, dioc'h petra en em
ziwall ; ha rag ma zeo santel, douget evit ar mad, e fell
d'ezhan araog pep tra e rên-fe an urz vad etouez he su-
jidi. Setu perak euz he berz, ar c'haera promesaou great
da nep a ra mad ho dever, mez ive ar pounnerra gour-

NHO
160            VAR AR PEC'HET MARVEL
NTO

drouzou douget a eneb ar re a vank d'hen ober. Hag ar
gourdrouzou-ze, n'int ket euz he berz, spountaillou bu-
gale na krosmol avel.
 Ho digaz a ra da vir, ervez he c'hoant, d'an heur
merket ganthan hag en despet da bep tra.
 Selaouit kentoc'h ha guelit : an testeniou ne vankont
ket.
 Setu ama da genta, testeniou an amzer dremenet.
 En amzer-ze, Doue evit kastiza ar pec'hed, ne esper-
naz ket an daou-zen kenta, he grouadurien ar muia
karet.
 Adam hag Eva a zo ganthan, lakeat da rên var an
holl draou krouet. Lojet e Baradoz an douar e treme-
nont ho amzer e kreiz eur blijadur heb he far. Ne ana-
vezont nag ar c'hlenved, nag an dienez, nag ar maro.
Pep tra a gavont ervez ho c'hoant eb na berrentez na
labour boaniuz. Mez en eun taol kount, me ho guel
barnet da c'hounit ho bara divar bouez ho divreac'h,
barnet d'ar c'hlenvenjou, d'ar poaniou, d'ar maro. Hag
ar penn-kaos euz eur blaneden ken dishenvel dioc'h ho
flaneden genta eo ar pec'het hebken. Torret ho doa
lezenn Doue, en eur zribi euz ar frouez difennet outho.
 Doue ne espernaz ket an niver braz a dud a rank-je
da skoi.
 Var dro c'huezek kant vloaz goude krouidigez ar bed,
an holl, koulz lavaret, ho devoa troet kein d'an Envou.
Ne glaskent ho flijadur nemet e kreiz dizurziou ar bed.
Epad kant vloas, Doue a c'hortoz : pedi a ra, gourdrouz

NHO
            VAR AR PEC'HET MARVEL             161
NTO

a ra ive : an dud a jomm bouzar ! Doue neuze, a zastum
ar c'houmoul da zigas eur glao a bil. Hag ar mor a ziloc'h
da weledi an douar ; an dour a bign beteg pemzek ilinad
dreist an huela meneziou, hag an holl grouadurien
nemet Noe hag he dud, a zo beuzet gant an diluj.

 Doue ne espernaz ket ar pennou bras, ar pennou
kurunet.
 Ni, avechou, dirak ar pennou bras a rank stoui hon
tâl ha chomm dilavar. Mez Doue, aliez, var an huella
pennou a ziskarg ar pounnera taol...
 D'an abardaez-se, eur roue gallouduz a roe eur goan
vras, en he balez. E kreiz ar guir vella plijadur, setu
hoc'h en em ziskuez eun dorn mysterius, hag an dourn-
ze a skriv var moger ar zal teir gomz dianav : Mane,
Thecel, Phares. Ar Roue pa vel, a jomm sabatuet holl.
Petra eo an dourn-ze ha petra ar pez a skrif ? Orjellad
a ra var he gador; eur c'hoezen ien a zired diouz he dâl !
Eur vech c'hoas petra eo an dourn, petra eo he skrid ?...
 Balthazar, Kaluriou sakr templ Jerusalem ho c'heuz
lakeat da zigas ! Great oant evit meuli ha trugarekaad
Doue, ha c'houi a ziskarg enho guin an dizurj hag ar
vesventi ! Setu perak : Mane ! Thecel ! Phares ! Ho teve-
ziou a zo niveret ha deuet eo an diveza : poezet oc'h, ha
kavet re skanv hag ho rouantelez a vo roet da eun all.
 Doue ne espernaz ket he bobl he-unan.
 E korn an hent, eun den a velan distroet da zellout
ouz Jerusalem. Savet e voa bet ar gear vraz-ze, evit
ma vije ennhi anavezet, meulet ha karet hano ar guir
                                               11

NHO
162            VAR AR PEC'HET MARVEL
NTO

Doue. Ha koulskoude, kaloun ar prophet a zo mantret,
he zaoulagad a zo beuzet a zour. Jerusalem, ar gear zan-
tel, a vel distrujet gant an tân hag he bugale pe lazet
gant ar c'hleze pe dreinet varzu eur vro estren. Ha neuze,
test euz eun hevelep tristidigez, Jeremias a sko var
boull he galoun hag a lavar gant irvoud : Gwaleur
d'heomp-ni, rag pec'het hon deuz ! Vœ nobis quia
peccavimus !

 Doue ne espernaz ket zoken he vab he-unan, Jesus-
Krist hor Zalver benniget.
 Evit prena an dud, an eil phersoun deuz an dreindet
sakr a zo bet karantezuz awalc'h evit disken euz an
Env var an douar ha kemeret eur c'horf hag eun ene
evel deuz hon re ni !
 Guir Doue koulz ha guir den, var eun dro, ne c'helle
ket kaout ha n'hen deuz ket bet d'en em rebech an
disterra pec'het e nep giz nag e nep amzer. Ha hent all,
e tlie kaout, hag hen devoa, an holl skiant, an holl fur-
nez, an holl zantelez, an holl vertuziou a zere ouz guir
vab ar guir Doue. Hag eun devez, e c'hellaz lavaret e
guirionez ar c'homzou-ma : Quis ex vobis arguet me de
peccato ? Piou ac'hanoc'h a damallo din-me eur mank
benak ? Ha koulskoude, va Zalver teir gueach sakr ha
teir gueach santel, me a glev lakaat ac'hanoc'h izel-
loc'h eget Barrabas al laer, ar muntrer. Me a glev an
taoliou skourjez o tispenn ho korf sakr. Me a vel ar
zoudardet o skopad ouz ho tâl hag o rei deoc'h javeda-
dou. Me a vel ho penn kurunet a spern, ho treid hag

NHO
             VAR AR PEC'HET MARVEL            163
NTO

ho taouarn treuzet gant tachou, ho kaloun toullet. Me ho
kuel etre daou laer staget euz eur groaz evel eun den fall
ha lakeat da chouzaon ar maro ar mezusa, ar c'hrisa
c'helfed da goumpren.
 Ha perak, va Breudeur ker, perak eun hevelep poan,
eun hevelep angoni, eun hevelep maro ? Abalamour
Jesus-Krist, daoust n'hen doa morse great pec'het ebet
a ioa en em rentet, en em c'hreat kred evidomp-ni. Ke-
meret hen doa, var he gount, ar beac'h pounner euz ho
pec'hejou hag ar boan dleet d'ar pec'hejou-ze : Tradidit
seipsum pro nobis.
 Setu kentel an amzer dremenet.
                        *
                       * *
 Ha brema, mar greomp eur zell en dro d'heomp, ni
a gavo eur gentel all.
 Mervel a velomp. Goad a red. Trouz ha lazerez a zao.
Reuz, naonegez ha goalinier a bep giz en em astenn
var an dud. Ha perak ? Pep hini a glasko en dra ma hen
devezo c'hoant, ar penn kaoz a gement-se holl. Mes evi-
don-me, me, pa ho guelan, a zeu ker buhan a zonj din
deuz komzou al leoriou sakr : Mors, sanguis contentio et
rumphœa, oppressiones, fames et flagella super iniquos
creata sunt : an traou-ze holl ne zavont nemet euz eul
leac'h, euz ar pec'het : ne zeuont nemet evit eun dra :
evit kastiza fallagriez an dud : Super iniquos creata sunt.
 Eur Roue, a Vro-C'hall, guechall, pa felle d'ezhan en
em zizober euz eun enebour a roe urz d'her griad en
eul linser ha goude beza lakeat skriva var gourre ar

NHO
164              VAR AR PEC'HET MARVEL
NTO

c'houmzou-ma: « Lezit da dremen justis ar Roue ! » e rea
hen taol, en eur ster. Hag ar c'horf paour, ruillet ha
diruillet gant an dour-red, a iea da zeski d'an dud, penaoz
en em venje Loïs unek.
 Ha me, pa zellan ouz trubuillou ha gwaleuriou ar bed-
ma, a gav d'in gueled ive varn'ho skrifet : Lezit da
dremen justis an Aotrou Doue.
 Mez, a lavarot, marteze d'in, me a meuz pec'het, me,
ha ne zeuz ganhen digouezet drouk ebet : Peccavi, et
quid accidit mihi triste ?
 Va Breudeur ker, mar d'eo guir kement-se, krenit
eta muioc'h a ze. Seul huelloc'h e vez savet ar morzol,
seul bounneroc'h e vez ive an taol a guez var an anne.
Doue a c'hed : mez e ma savet he vreac'h. Abred pe zi-
vezad he zourn a ziskenno ! Krenit. Beteg hen c'houi ' zo
bet espernet. Mez en dro deoc'h, nag a bet a zo bet skoet ?
Perak an den iaouank-se, maro e kreiz he vrud ? Kue-
zet ar morzol var an anne ! - Perak ar plac'h iaouank-
se dishenoret ? Kuezet ar morzol var an anne ! - Perak
an den-se pleget ganthan he benn, etouez an dud all ?
Kuezet ar morzol var an anne ! - Perak ken aliez a
zen, guechall pinvidik, a rank hirio hag ho bugale d'ho
heul, asten ho dourn a zor da zor ? Eur zell var ho buez
tremenet a ziskouezo deoc'h labour ar pec'het.
 Pec'het e meuz ha ne zeuz ganhen digouezet drouk
ebet ! Peccavi. Et quid mihi accidit triste ?
 Evit guir, madou ho c'heuz marteze. Marteze, ouspenn,
e zoc'h doujet, enoret, istimet zoken. Evit komz evel

NHO
             VAR AR PEC'HET MARVEL            165
NTO

ma komzit : ar voul zo ganeoc'h. Hag he ruil a rit en
tu ma karit. Ha neuze, sounn ho penn en despet
d'ho koustians fall, c'houi a lavar : Et quid mihi accidit
triste ? Hag ar re vad en eur ho kuelet a lavar, meurvad,
lod anezho da vihana : « da betra beza den mad ? Ar
re fall ho deuz ar muia chanz. »
 Gaou ha fazi, va Breudeur ker. Pec'her, pec'herez
oc'h ? hag espernet evelkent ! Mez abalamour da betra ?
- Marteze en ho ti eur pried, eur vamm, eur c'hroua-
dur a zo dre ho fedennou, o c'harben dourn an Aotrou
Doue. Ha Doue dre druez ouz he vugale vad a espern
evit eur pennad amzer, he vugale fall. - Marteze etouez
ho techou fall, ho c'hoberou digoustians, e zeuz
eur pleg mad benag hag eun nebeut oberou kristen. —
Marteze eun devez, eur paour keaz, bet d'ezhan an alu-
zen e toull ho tor a lavare : « Va Doue, r'ho pezet
truez ouz an den hen deuz torret d'in va naon ha goloet
va diskoaz ! » Ha Doue, digor he skouarn da beden eun
den just, a lavaras d'he dro « Mad, ia, red eo d'in re-
kompansi ar mad hen deuz great an den-ze, e keit ha
ma vo var an douar. Ne c'hellin ket he rekompansi er
bed all, rekompansomp anezhan er bed-ma. Roomp
d'an den-ze ar pez a glask : danvez, iec'het, plijadur :
pae didalvoud roet d'an dud ken didalvoud hag hen,
eme sant Augustin, receperunt mercedem suam, vani
vanam. » Doue a bae he zle. Mez d'he dro, Doue a
c'houlenno beza paet. Ar vuez-ma zo berr. Ar maro
' dosta kammad ha kammad. Ha goude ar maro e teu
devez an Aotrou Doue.

NHO
166             VAR AR PEC'HET MARVEL
NTO

 Peccavi : et quid mihi accidit triste ? Petra a zroug ?
Sarromp ama mar kirit levr an traou a zianveaz ha
digoromp eul levr all, eul levr kuzet, eul levr hag a
skrivomp en hor c'hreiz : levr ar goustianz, levr an ene.
Guelomp labour ha dispac'h ar pec'het ebarz el levr-ze.
                        *
                       * *
 Va Breudeur, tri den zo hag a ra bepred aoun d'in :
al laer, ar bourreo, ar muntrer. Rag al laer am laka
deuz a binvidik da veza paour ; ar bourreo a ra d'in
gouzanv poaniou spountuz ; ar muntrer a denn diganhen
ar vuez.
 Mad, kristenien, ar pec'het marvel a zo, var eun dro,
laer, bourreo ha muntrer an ene.

 Ar pec'hed marvel eo laer an ene.
 Va Breudeur ker, gout a rit mad petra eo eul laer ha
goud mad petra ' ra. Al laer a gemer, dre finesa pe dre nerz,
ar pez n'eo ket d'ezhan : aour, arc'hant, greun, dillad.
Holl ho c'hav mad. Hag ar pez a lez var he lerc'h a vez di-
renket, fuillet, sklabezet, torret. Ha neuze pa deuit, var-
lerc'h, da daol eur zell var ho ti, pa veloc'h ho c'har-
meliou torret, ho tiretennou goullo, ho c'holl beadra eat
e teuz, c'hui a lavar gant disesper : « Va Doue, kouls-
koude, kement all a boan em boa me kemeret evit
dastum va zammik danvez ! kement all em boa me la-
bouret en noz, en deiz, en ti, er park, dindan an eol, ar
glao, an avel ! Me zo bet digernez ouzin va-unan, diza-
mant ouz va c'horf paour ! Esperout a rean kaout bara

NHO
            VAR AR PEC'HET MARVEL             167
NTO

dibreder em c'hosni ! Ha setu me, en eun taol kount,
lakeat var ar c'holo. Kement am boa zo laeret d'in : ne
jomm ganhen nemet daoulagad da skuilla daelou ! »
 Mad, va Breudeur ker, mar ho c'heuz pec'het, me a
ia da ziskuez deoc'h, eun ti all, ti ho c'hene, laeret c'hoaz
muioc'h, distrujet e pep gis.
 Eun devez oc'h bet douget ama, d'an iliz-ma, deiz ho
padiziant. Ha neuze, d'an deis-ze, ho c'hano a oa skrifet
var gaierou ar Zent. Ho c'hene a ioa meurbet pinvidik :
doujanz Doue, karantez Doue a ioa en ho kaloun. Dive-
zatoc'h e zoc'h adarre, deuet d'ar memez iliz, evit ober ho
kenta pask. Ha d'an devez eüruz-ze, ho tenzor a ieaz
c'hoaz var gresk. Rak disken a reaz neuze, en ho ka-
loun, soursen an oll c'hrasou. Euz ar baradoz, an
eneou eüruz a zelle ouzoc'h gant dudi.
 Oh ! ia, santez Thereza a gomze mad, pa lavare,
gueach all : — « Nag an oabl gant he stered lugernuz,
staget evel tachou aour, ama hag aont var he bolz c'hlaz,
koulz ha guell evel perlez var mantel voulouz eun impa-
laer ; nag ar mor gant he ledander, nag an douar gant
he bleuniou, n'int ket var 'n hed tost, ker kaër ha ma
zeo eun ene e stad a c'hraz. »
 Hag e guirionez, va Breudeur, eun ene e stad a c'hraz
a zo, var eun dro, krouadur muia karet an Tad, eun ezel
beo da Jesus-Krist, eun templ evit ar Speret Glan.
 Doue an Tad n'hen deuz nemet evit an ene-ze. He
vennoz, he vignouniach, he binvidigeziou, he varadoz,
hen he-unan : holl int evid han ! Ennhan nag a feiz,
nag a esperanz, nag a garantez, nag a vertuziou, nag a

NHO
168             VAR AR PEC'HET MARVEL
NTO

c'hrasou, nag a veritou ? Ennhan pebeuz tenzor, nann a
vadou ar bed-ma, mez a vadou an eternite ! Ha da
heul ar pinvidigeziou-ze, pebez plijadur zantel, pebez
levenez kristen ! Ia, e guirionez, imaj an Aotrou Doue
eo ; krouadur an Aotrou Doue eo, heritour an Aotrou
Doue eo.
 Beza e zeo ouspenn eun ezel a Jesus-Krist evel eur
brank grefet var droad eur vezen a zeu da veza eur
brank euz ar vezen-ze ; beva ' ra a vuez Jesus-Krist,
pedi a ra dre beden Jesus-Krist, pe, evit lavaret guell,
Jesus-Krist eo a vev ennhan : Vivo ego, jam non ego, vivit
vero in me christus. Ha Jesus-Krist a zo mab da Zoue
ha Doue he-unan, hag an ene-ze, rak-se, en deuz evel
perz e natur an Aotrou Doue : Divinæ consortes naturæ.
 Beza zo er bed-ma, tud a lignez huel, pennou kurunet,
impalaeret, prinset, noblanz, tud er c'hargou, en eno-
riou, tud a zanvez, ha ni, pa ho guelomp o tremen en ho
c'harrosiou alaouret, a lavar, marteze : perak, en eur
zont er bed, ne meuz me ket eveld'ho kavet eun hano
kaer hag eur palez ? Va Breudeur ker, mar e moc'h e
stad a c'hraz ho c'heuz eun hano, eur palez, eun heri-
tach dreist an traou-ze holl. Doue a zo ho Tad, Jesus-
Krist a zo ho preur, ar baradoz eo ho ti.
 Beza eo templ ar Speret Glân, trede persounach an
Dreinded sakr.
 Goud a rit petra eo eun templ. An templ eo ti an
Aotrou Doue, savet dreist an holl diez all, kaeroc'h evit
an holl diez all, muioc'h respetet evit an holl ; ennhan

NHO
        VAR AR PEC'HET MARVEL               169
NTO

ne veler nemet traou sakr, ne glever nemet pedennou
ha meuleudiou ; ennhan eo e tisken var an ene ar muia
grasou, e teu an esperanz da laouennaat ar speret, al
laouenedigez da skanvaat ar galoun. — Setu ive petra eo
eun ene mad : ennhan e rên ar Speret-Santel gant he
holl zonezonou ; anezhan eo taolet kuit peb dizurs ha
pep pec'het ; ti an Aotrou Doue eo.
 Mez, o va Doue, petra velan-me ? — Setu ar pec'het
gant he zorn loudour o tigeri dor an ene-ma, o keme-
ret perz en ho ti, eun ti savet ganeoc'h ha great evidoc'h.
Pe seurt stad ha pe seurt stad ! Peger kaer a ziagent,
pegen doanius an heur a vrema. Imaj an Aotrou Doue
a zo faozet. Meritou, grasou, pinvidigeziou spirituel,
holl int laeret, distrujet. E toull an nor, an eal mad
a wel var goll an tenzor a ziwalle ! O ene paour, nag e pe
stuz da velan-me ! Penaoz stereden an Env he deuz kol-
let he sklerijen ?
 Henvel ouz eur c'hrouadur fall ha dizeret, taolet er
meaz a di he dad, setu te dianavezet, deseritet gant
Doue.
 Henvel, ouz eur brank torret gant an avel, distaget
diouz korf ar vezen, melenet he zelliou, wenvet he
vleûn, er meaz ar stad da rei frouez, setu te dispartiet
dioc'h Jesus-Krist, heb galloud ober mui netra hag a
dalvez-fe evit an eternite.
 En eur beg douar euz hor bro, e ribl ar mor, e veled
gueach all, eun iliz euz ar re gaera. Mez tud kounnaret a
deuaz. Divolzet, distrujet ho deuz ti Zoue. Ne veliz mui
pa ziz, beteg ennhan, nemet pennadou moger hanter

NHO
170            VAR AR PEC'HET MARVEL
NTO

ziskaret. Hag an amzer gant he vorzol, he avelou, he
c'hlaoeier a beurachu, bemdez, an distruj.
 Gueach all, eno e klevet meuleudiou an Aotrou Doue,
Jesus-Krist a jomme en tabernakl. Hirio ne veler nemet
an drez hag an iliao e poulza dre douez ar benerez koue-
zet d'an douar ; nemet amprefaned o c'hen em guzat
etouez ar vein ; ne glever nemet trouz ar mor braz o venna
var an aod ha krosmol an avel o iudal dre ar faoutou.
 Ene paour ! setu da boltred. Ne d'oud mui templ an
Aotrou Doue : distrujet eo, diskaret eo, deut eo da
veza lojeis an amprefaned ar re euzusa. Ken aliez a
veach e lavaren bremaïk e zoaz euruz, santel, kaer,
pinvidik, ken aliez a veach e rankan lavaret brema :
siouas! ne d'oud mui.

 Ar pec'het marvel ' zo eur bourreo.
 Lenn a reomp e veve gueach all, eun den ha pa zeue
eun tremeniad en he di, hen astenne var eur guele houarn.
Ha neuze, gwaleur d'ar beachour paour pa veze hirroc'h
evit ar guele. Ar bourreo-ze, a lakea eskennad he izili
a res gant postou ar guele. Pa veze berroc'h, e lakae ho
diaoza hag ho astenn ken a vijent deut keit ha keit. Son-
jit pebeuz anken ! Ha setu koulskoude ar pez a ra ive,
bemdez, ar pec'hed d'ar pec'her paour.
 He eskennad a ra : eskennad he vadou : a binvidik
e teu paour; eskennad he henor, he vrud vad... Affer,
affer..., eskennit c'hoas, eskennit laouenedigez tad,
mamm, bugale... affer, affer, eskennit atao, eskennad he
feiz, he esperanz, he lod e baradoz Doue... Eskennad a ra

NHO
           VAR AR PEC’HET MARVEL                171
NTO

holl pep tra, iec’hed ar c’horf, madou an ene... diaoza a
ra ouspenn an ene paour. Ne fell ket d’id laerez, te a
laero... Chachit ken na vezo deuet hir awalc’h... Ne
fell ket d’id beza mesvier... te en em vesvo... Ne fell ket
d’id ranna kaloun da dud... te a ranno... Ne fell ket d’id
treina beteg ar bez, chaden hir da zizurziou ?... Te he
zreino hag a stago bemdez, diouthi eur mell muioc’h.
Eur pennadik amzer, touchet gant ar blijadur, ar pec’her
ne zounj ket en he stad, mez diforfila a rank souden
var he vele digonfort.
 Va Breudeur, eur gomz a lennan er Skritur Sakr hag
a spount ac’hanon : Ignis, sulphur, spiritus procellarum,
pars calicis eorum : tan, souffr ha kounnar an avelou
fall, setu lod ar bec’herien. Pa beg, pa grog an tan en
ti, e nebeut amzer, en em skign hag e pulluc’h pep tra :
Mar kuez souffr e kreis an tan, gwassoc’h gwas e rost ;
ha pa zeu an avel da c’hueza, n’euz mui netra hag a
c’helfe herzel ouz ar vroez.
 Mad, kristenien, ar pec’het a zo eur c’hef tan en hon
ene. Souden an eil pec'het a skuil souffr var ar c'hlaouen.
Abars nemeur, pec’het var bec’het a zeu evel ken aliez
a vegin, da lakaat an tan wall da bulluc’h pep munut
vad. Ha neuze, ar pec’her paour, dizesperet o velet he
stad, mez re zigaloun evit distrei euz Doue, a zo evel
eun den klanv var he vele, o trei hag o tistrei e kreiz fô
an derzien, heb galloud en em zizober euz he boan.

Ar pec’hed marvel eo muntrer an ene.
Va Breudeur ker, ne fell ket d’in rei, re a veuleudi d’hor
c’horf paour. Goud a raan eo great a zouar ; goud a raan

NHO
172           VAR AR PE’CHET MARVEL
NTO

eo kirieg da bep seurt klenvejou ; goud a raan c’hoaz e
zeuz,  — ar pez zo goasoc’h, — e zeuz en he wazied
evel eun tamm well trenk ha contammet hag a c’hell
beza penn kaoz, pa zonjomp nebeuta, euz ar brasa
gwaleuriou. Ha koulskoude, pa raan eur zell piz ouz ar
c’horf-ze, pa velan he dâl savet ploum var he ziou skoaz
evel pa ve great evit en em drei varzu an Env : pa velan
he zaoulagad birvidik, pa velan ar mousc’hoarz karan-
tezuz o laouennad he zremm ; pa her guelan o tont, o
vont, o chomm a zav ervez c’hoant mysterius he volon-
tez, o klevet, o selaou, o prezek... me ' rank lavaret :
Ia korf an den a zo eun dra gaer : aze e ma Roue ar
bed, eur Roue hanter diskaret, hanter digurunet evit
guir, mez eur Roue anat, eaz da anaout en despet d’he
vizeriou braz.
 Setu aze, ive perak, ne gavan netra ken doaniuz da
velet evel eur c’horf maro.
 Eur c’horf maro na vel mui. Tad, mamm, pried, bu-
gale, mignounet ; dont a reont n’ho guel ket, n’ho c’hlev
ket : maro eo. Ne respount mui kaer zo kozeal outhan,
lavaret d’ezhan an hano ar c’harantezusa. Gueach all,
eur gomz hebken deuz ar seurt-ze, a lakea laouenedigez
var he dâl. Brema, netra : ne respount ger : maro eo.
Ne gerz mui. Kasit hen, digaset hen, hen taolit, hen
distaolit evel ma karfet ; chomm a ra e leac’h ma kuez,
heb finval tamm : maro eo !
 Mez mar d’eo doaniuz, stad eur c’horf maro, pege-
ment muioc’h eo doaniuz stad eun ene lazet gant ar
pec’hed.

NHO
             VAR AR PEC’HET MARVEL               173
NTO

 Hi ive, ne anavez mui netra, na baradoz, nag ifern,
na droug, na mad : maro eo. Ne vel mui netra, nag eter-
nite eüruz, nag eternite gwaleuruz, na daelou, na tad,
na mamm.
 Ne lavar mui ger. Kentoc’h e pede, e veule Doue.
Brema, ne ra mui : maro eo.
 Ne finv mui. Eo evit peurgarga ar muzul, evit kerzet
dre hent ar pec’het eo lijer ha skanv a droad. Mez evit
labourat da c’hlorifia Doue, d’en em zavetei, da gerzet
varzu 'r baradoz, ne finv mui : maro eo. Pe mar gra
c’hoaz, eun dra benag, ar pez a ra a zo evel frouez pren-
vedet en ho c’hreiz ha ne dalvezont netra evit an eter-
nite eüruz : Nomen habes quod vivas et mortuus es.
                         *
                        * *
 O va Breur paour, o va C’hoar ger, piou ho tenno
c’houi euz a vez ar pec’het ? Piou a lammo divarnoc’h ar
mean pounner a zo ouz ho flastra ? Piou a lavaro deoc’h :
Lazare, veni foras.
 Va Breudeur, ne lavarit mui : Peccavi et quid accidit
mihi triste ? Lavarit : Peccavi, quid faciam.
 Quid faciam : Petra da ober ? Pinijenn : Wela var ho
c’hamzer dremenet, beva guelloc’h en amzer da zont.

 O va Doue, grit d’heomp anavout mad ar pec’het,
anavoud peger bras droug eo, petra ra d’heomp koll, e
peleac’h e kas ac’hanomp. Roit d’heomp outhan eur
guir gasouni ha varlerc’h, ho paradoz benniget hon
digollo epad an eternite.                    AMEN.

NPO




                       V

         Var al Leziregez e kever Doue
                    ———————

     Maledictus qui facit opus domini fraudulenter.
     Malloz d’an den ' zo lezireg e servich Doue.

       VA BBEUDEUR HA VA C’HOAREZED KRISTEN,

 Var pec’herien ' zo, Doue a bep amzer a dol malloz.
Kerkoulz, an dra-ze n’eo tam diez da entent.
 Hogen, en eur gregi e m’ zarmoun, hirio, e lavaran
eur gomz kuezet a vuzellou Doue, hag a zo eur ger a
valloz : Maledictus !
 Mez malloz da biou ? D’ar re ho deuz troet kein da
Zoue ha ne reont mui fors diouthan ? Nann, va Breu-
deur. Mallos ! ive, d’an dud hag en eur zervicha Doue,
n’her zervichont nemet gant diegi : Maledictus qui facit
opus Dei negligenter.
 Evit rei deoc’h da anaout mad an diegi-ze, e lavarin
deoc’h petra eo da genta. Goudeze, evit lakaat ac’hanoc’h
da ziwal diouthi, e tiskuezin deoc’h pegen izel e tiskar
an den ha pegement e laka var var, hor zilvidigez.
                       *
                      * *
 Dre an dud dieguz e servich Doue, ne ententan ket an
dud-se, re stank, siouas ! hag a zo en em roet d’an dizurz,

NHO
          VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE          175
NTO

en em verzet d’an drouk-speret. Ne ententan ket ken-
nebeut an dud-ze, ha goude beza evet ar pec’het evel an
dour, a zo diskennet var ar bazen izel-ze, hag eur vech
diskennet varnhi, an den bouzar, ouz komzou Doue, ne
ra mui van a netra, hag a deu da c’hoarzin goap, pa
gozeer d’ezhan deuz a varadoz pe ifern.
 Ar seurt tud-se, ma roont c’hoaz eur merk benag a
religion, n’ho roont nemet evit ober evel ar re all, evit
miret, ive, da veza goude ho maro, taolet en douar evel
tud divadez. Beza int servicherien, nann da Zoue, mez
d’an drouk-speret.
 Dre eun den dieguz c’hoaz ne ententan ket ar griste-
nien-ze, hag en despet d’ho bolontez vad, a guez avechou
er pec’het. Rag, n’eo ket abalamour m’eo stag ho c’ha-
loun deuz an drouk eo e kuezont, mez abalamour, ken-
toc’h, d’ar zempladurez a zo e peb den, abaoue pec’het
hon tad kenta Adam.
 Eur rumm all a zo. Servicha ' reont Doue evit guir :
Facit opus Dei. Mez n’her servichont nemet ervez ho giz
hag ho bolontez ha nann ervez bolontez an Aotrou
Doue. Heulia ' reont euz he lezen, ar pez a zo eaz ha
diboan, mez ar pez a gavont diez a loskont a gostez.
E leac’h en em rei da Zoue holl hag a greiz kaloun, e
zint, evel pa lavarfen, daouanteret etre Doue hag an
drouk-speret, etre ar mad hag an droug. Hirio, e vezint
da Zoue, d’ar vertuz, d’an oberou mad ; varc’hoaz d’ar
bed, d’he blijaduriou, d’he gustumou fall. E leac’h en
em rei da zervich Doue gant prez ha gant mall, gant
plijadur ha laouenedigez, e tougont lezen an Aviel evel

NHO
176         VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE
NTO

eur beac’h pounner. Ne heuliont gourchemennou Doue
nemet evel en despet dezho, atao skuiz, prest da heana,
atao digaloun evel tud hag ho defe aoun da ober re,
evit plijout da Zoue. Ne c’houlenfent ket guell eget mont
d’an Env, mar gelfent tizout beteg eno eb en em zieza
re, eb kuitaat ho flijaduriou, eb rankout trec’hi an
techou fall euz ho c’haloun, renons dezho ho-unan, dis-
prijout ar bed gant he gustumou hag he c’hoaperez.
 Setu buez an den dieguz e servich Doue, buez mal-
heurus ha didalvoud evel ma zan da ziskuez deoc’h en
eur achui.
                        *
                       * *
 Griit ho silvidigez, gant spount hag en eur grena,
' lavar d’heomp an abostol Sant Paol : Cum metu et tre-
more salutem vestram operamini. Da lavaret eo, evit ho
silvidigez, bezit atao var evez, atao soursiuz, atao var
aoun. Mez an den dieguz ne daol spled ebet deuz
kement-se. Komzit d’hezan a binijennou ar zent, lava-
rit d’hezan e zo, en ho zouez, meur a hini, ha goude
eur vuez rust ha poanius a deu, var ho guele a varo, da
grena gant ar spount araog barnedigez Doue. « Oh! a
respounto deoc’h, ne dalv ket kemeret kement-se a
boan. Me, ne glaskan ket kaout ar plas kenta er bara-
doz. » Ha var digare, ma c’heuill, peurz-vad, gourc’he-
mennou Doue, e kaf d’hezan ober awalc’h. Henvel deuz
ar pharizian a gomz d’heomp an Aviel divar he benn.
— Me n’oun ket evel ar re all, a lavare hennez, n’oun ket
libertin, n’oun ket laer : Non sum sicut cœteri homines ;

NHO
        VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE           177
NTO

ober a raan aliez oberou mad : Jejuno bis in sabbato.
Ha var bouez kement-se setu hen kountant ha dizoursi.
 Mez epad m’her guelan o veva tranquil var he stad a
vuez, e seblant d’in klevet Jesus-Krist o lavaret anezan
ar c’homzou spountus-ma euz an Aviel : an den dieguz :
servicher fall : Serve nequam ; an den lurus : tra didal-
voud, mad da netra : inutilis servus... scribe : virum
sterilem : excide eum et ejicite in tenebras exteriores :
tennit holl diganthan ha taolit hen a goste e kreiz an
denvalijen.
                         *
                        * *
 Hag e guirionez, ne c’heller ket var eun dro, servi—
cha daou vestr dizhenvel, eme Jesus-Krist. En eur bli-
jout da unan e tisplijer d’egile. Hogen, netra ken dizhen-
vel, evel Doue hag an drouk-spered, evel ar mad hag an
drouk. Eur follentez eo eta kredi, plijout en eur garet ar
pec’het, da eun Doue hag a c’houlen holl pe netra. —
C’hoant ho c’heuz da en em rei d’an dizurz ? En em roit
d’an dizurz, mez na esperit ket en eur hen ober, chomm
heb koll mignouniach an Aotrou Doue. Pec’hi marve-
lamant, zo koll he garantez : Qui peccavit in uno factus
est omnium reus. Doue na ginnig he varadoz nemet d’ar
re her c’har, dreist pep tra. Hogen disprijout euz he
lezen eun dra hebken, an disterra, eo karet eun dra
all muioc’h egethan. Ha Doue neuze d’he dro, a lamm
diganheomp he vignouniach.
                         *
                        * *
 Mez a lavarot, marteze, ne raan ket a gwal bec’hejou
hag evit pec’hejou dister ne deuz ifern ebet.
                                                   12
NHO
178          VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE
NTO

 Nann zur, her gout a raan, evit pec’hejou dister ne zeuz
ifern ebet. Mez her gouzout a raan ive, rag ar Spered-
Santel eo hen desk d’heomp, an nep a zrisprij an traou
dister a guezo, a nebeut da nebeut, a izelaio a zeiz da
zeiz. Ar maro peur—liesa ne arru ket evel eun tarz kurun.
Da genta e santer ar galoun o c’hen em zarri, an nerz o
semplaat ; an halan a verra, an izili pella deuz ar galoun
a iena da genta ; dic’hano ar ienien en em zil dre holl,
ha pelloc’h, ar galoun a jom a zav hag ar vuez a ia kuit.
 Hogen, evit an ene e c’hoarvez ar memez tra. Da genta
' rear pec’hejou dister, a vihan e zear da vraz, a nebeud
da galz.  « Da genta, eme sant Bernard, ar pec’het a vo
evidomp eur beac’h mantruz : Primum tibi importabile
videtur aliquid. Goudeze n’her c’haffomp mui ker poun-
ner : Judicabis non adeo grave. Souden her c’havomp
skanv da zougen : Paulo post et leve senties. Prestik
goude n’her zantimp tamm : Paulo post nec senties.
Varlerc’h e raio hor plijadur : Paulo post delectabit.
Hag evel-se, a nebeut da nebeut ar galoun a deu da
galedi : Sic paulatim in cordis duritiam itur. Hag an ene
en em gav maro dirag Doue.
                       *
                      * *
 Klask a rit, eme c’houi, pellaad deuz ar pec’het marvel.
Kristenien, kement-se zo mad. Mez n’he ket awalc’h. A
fors da gueza heb melkoni e pec’hejou dister, ho karan-
tez evit Doue ha karantez Doue evidoc’h, a deuio da
zemplaat. Mont a raint da netra. Hag abars re bell, e
vefoc’h e stad ar re, hag a lavar Jesus-Krist divar ho

NHO
       VAR AL LEZIREGEZ E KEVER DOUE        179
NTO

fenn : « Salo ' vijac’h bet brasoc’h pec’herien : Utinam
frigidus esses ! » O velet stad truezuz ho c’hene ho pije
neuze, marteze, en em gonvertiset. Eleac’h brema, en
em lakeat ma zoc’h etre ar beo hag ar maro, en em gol—
loc’h heb gouzout deoc’h hoc’h-unan : Incipiam te vo—
mere ex ore meo.
                         *
                        * *
  Setu perak, poent ha tremen poent eo deoc’h dizrei
euz ho Toue, c’houi holl hag a zo lezirek en he zervich :
Hora est jam de somno surgere. Lakeomp, va Breudeur
ker, hor zilvidigez araog pep tra. Mez ar zilvidigez n’her
graimp ket nemet poania a raffemp d'hen ober. Ha
poania, nann gant unan euz ar c’hoantegeziou dinerz-
se, ne deuont a benn deuz netra hag a zo leun an ifern
anezho, mez poania a zrevi ha koustet pe gousto. Kalz
a boan a gemeromp hag aliez poan gollet evit tremen
diouz an dud ha plijout d’ar bed. E servich Doue, sur,
ni a gavo ive, eur boan benag da c’houzanv, eur groaz
benag da zougen. Mez ma tilezomp Doue, hor poaniou
a iel var gresk. Hag evel na gountint netra, e vezomp
malheuruz er bed-ma ha malheuruz ar bed all.
                         *
                        * *
 Rak-se, ne ankounac’haït ket ar gomz a lavaren en
eur gregi em zarmon hag a lavaran c’hoas en eur zis-
kregi : maledictus qui facit opus Dei negligenter : Milli-
get an den a vo lezirek e servich Doue !

NPO




                    VI

     Steuen eur zarmoun var ar Vesventi
                 ————————

        Cui vœ, cujus fratri vœ, cui rixa, cui fovea,
      cui sine causa vulnera ? Nonne his qui com-
      morantur in vino et student in calicibus
      epotandis ?


         VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZED KRISTEN,

 Ar pec’hed eo brasa koll an den. Ober a ra hor
malheur er bed all : ober a ra hor malheur er bed ma :
malheur hor c’horf ha malheur hon ene.
 Koulskoude, pep pec’het na denn ket varnomp ker
bras ha ker bras kastiz... Unan a zo hag a ve lavaret zo
staget oud-han pep seurt kollou var eun dro. Hennez
eo ar vesventi.
                        *
                       * *
 E peb parrez pa dremener e veler tavarniou e peb
korn. Ouz pep hini ' ve stag eur bod iliao. Mez evit
ober mad e ve red staga tri gleze : unan hag a laz an
ene, eun all hag a laz ar c’horf, iec’hed, danvez, eun
trede hag a doull kaloun ar gerent.

NHO
                VAR AR VESVENTI                181
NTO

                      *
                     * *
 Kleze an ene.
 Ar vesventi ' zo dreizhan he—unan eur pec’het mar-
vel... Ha da heul ar vesventi e teu kalz pec’hejou all :
1° al luxur : venter mero œstuans despumat in libidines ;
2° an ourgouil, ha gant an ourgouil an touerez Doue ;
3° ar gual skuer...
 Doue a grouaz pep tra evit an den. Mez an den he-
unan a zo krouet evit Doue : Omnia vestra sunt, vos
autem..., etc...
 Red eo eta ober eun implij mad deuz ar pez a roaz
Doue d’heomp. Ar mesvier a ra eun implij fall. Doue a
roaz ar prezeg d’heomp... evit ma teujemp d’he veuli.
Ar mesvier a ra ar c’hontrol. Deuz he c’hinou na guez
nement sakreou, nondeou, malloziou, komzou goapus
a enep Doue, ar religion, ar veleien.
 An heol, hiboud an dour, al laboused a veul ho
c’hrouer : Mez evel eun ograou a zoun heb gouzout e
soun. An den eo an ograouer karget da rei skiant d’an
ograou. Ar mesvier n’her gra ket. Diskiant eo evit ar
mad. N’hen deuz skiant nemet evit an drouk. Ar ves-
venti a zistruj en den, keit ha ma pad, skeuden, poltred
an Aotrou Doue.....
 ..... Eur vertuz a zo, kaer dreist ar re all : ar burete.
Venter mero astuans... Guelit ar mesvier, selaouit anezhan.
Divar ar bern teil deuz ar mintin e ve guelet o sevel eur
vougen vrein. Da heul an efach ne ve guelet nemet obe-
rou fall, ne ve klevet nemet komzou louz hag a verk ive
ar pez a dremen er galoun.

NHO
182               VAR AR VESVENTI
NTO

 Er bed-ma, 'ma an traou a zo evel—hen : an eil a rank
plega d’egile. Tud zo hag a rankomp plega d’ezho. Da
Zoue e rankomp plega, atao. Ar mesvier en em laka
huelloc’h eget an holl, huelloc’h eget Doue : ne ra fors
a netra.
 Ar vesventi a zitro dioc’h peb mad... Ar mesvier na
bed ket... he iliz eo an davarn, he Zone ar varriken.
Mar teu d’an iliz e za d’an davarn, prest goude, da goll
he beden... etc...
                       *
                      * *
 Ar vesventi, kleze hag a laz ar c’horf.
 Ar vesventi ' goll ar iec’hed, a laz ar c’horf. An dir
a zo kalet, hag an dir a uz ; ar mean n’eo ket blod, hag
ar mean a uz. Korf an den n’eo na dir na mean, penaos
e pad-fe ? — Marc’h re zammet a bleg ; kar re garget a
dor : korf re leun a guez a blad.
 Ha da heul he iec’hed e za ive iec’hed he vugale. Ar
re-ze n’eo ket goad eo ho deuz en ho goaziet, an dud
keiz ! mez odevi... Traou fall peur-liesa, etc.
 Goude ar iec’hed, ar vuez, e teu eur mad all great
evit hor souten : ar bara. Ar mesvier a lonk he vara, a
ra guall varc’hajou, a denn varn’han prosezou, en em
gannou... a gas he stal da stalik hag he stalik da netra.
Goasoc’h eo eget an tan gwall. Dribi ' ra he zanvez
fount hag all.
 Da heul an daou vad-ze e koll ouspenn eur mad all :
ar vesventi a goll enor an den.
 Pa zellas ouz ar bed : Vidit Deus quod esset bonum.

NHO
                 VAR AR VESVENTI                 183
NTO

Pa zellas ouz an den, vidit Deus quod esset valde bonum.
Hag e guirionez, kaer eo an den, sounn he benn, savet
gant he skiant dreist an holl draou all, savet huelloc’h
c’hoaz dre he garantez hag he galoun..... Mez ar mes-
vier : Comparatus est jumentis insipientibus et similis
factus est illis... Maro he zaoulagad, pleget he benn,
kroummet he gorf, bihaneat he skiant, mouget he ga—
rantez : Comparatus est jumentis insipientibus. Izelloc’h
zoken e tisken eget an anevaled. Al loen mud na ev mui
pa vez torret he zec’het... Anavoud a ra he hent... ar
mesvier, nann. Guelit anezhan o tont deuz an davarn ;
erellat a ra var he dreid, ken teo eo he deod ma na ell
mui trei en he c’hinou, glaourenna ' ra, ne anavez evit
mont d’he di nag hent na guenojen hag aliez e c’hen
em daol he fos an bent bras.

                       *
                      * *

 Ar vesventi kleze ar gerent.
 Tad ha mamm, eur c’hrouadur a zo roet deoc’h gant
Doue. Her sevel, her guiska, her maga ' rit. C’houi
lavar : « divezatoc’h e roio d’in bara d’he dro »... Nann,
mar d’eo mesvier.
 Pried iaouank, eun devez gant ho tourn c’houi ' roaz
ho kaloun, ho tanvez d’ho pried. C’houi lavare « va
zouten a raio, en he ser me vo eürus »... Nann, mar
d’eo mesvier.
 Komzit kentoc’h e m’ leac’h c’houi hag a c’hoar guel-
loc’h petra eo beva gant eur mesvier...

NHO
184               VAR AR VESVENTI
NTO

 Bugaligou baour, eun tad ho c’heuz, eur vamm ive ;
karget int gant providans Doue da daol evez ha da geme-
ret sourci ac’hanoc’h... Mez n’her graïnt ket, mar d’int
mezverien.
                        *
                       * *

 Abalamour da ze, petra da ober ?
 1° Plac’hed iaouank, ne gemerit ket evit goazet potret
iaouank hag ho pezo guelet mezo, eur veach hebken ;
 2° Tadou ha mammou, beilla mad var ho pugale evit
na guezint ket er pec’het-se ;
 3° Mesverien, en em gonvertisit. Azalec hirio beteg
fin ho puez, dalc’hit da jomm heb eva.
                                          AMEN.



                     *  *  *


NPO



                     VII

                 Ar Mab prodig
                    ——————

                        Sant Lukas. p. 15. g. 11.


         VA BREUDEUR,

 Tristidigez ha laouenedigez a zo hirio em c’haloun :
Tristidigez : histor ingrateri ar pec’her : Laouenedigez :
histor madelez Doue ha pardoun an den ingrat.

                       *
                      * *

 11. — Eun den hen devoa daou vab.
 12. — Hag ar iaouanka anezho a lavaraz d’he dad :
« Va zad, roit d’in ar pez a zanvez a goupet ouzin. » Hag
e rannaz he zanvez en-tre-zo.
 13. — Hag eun nebeut deveziou goude, ar mab
iaouanka, dastumet ganthan he oll beadra, a bartiaz
evit eur vro bell. Eno e tispignaz he holl danvez en eur
veva en dizurz.
 14. — Ha goude m’hen devoa peur-zispignet he holl
vadou, e tiguezaz eur gernez vras ebarz er vro-ze. He-
unan e koummansas da zantout dienez.

NHO
186               AR MAB PRODIG
NTO

 15. — Neuze, e zeaz kuit hag en em lakeaz da zervi-
cher e ti unan euz ar vro. Hen-ma, her c’hasas, var ar
meaz, da ziwall ar moc’h.
 16. — Hag e c’houlenne karga he gof gant ar pez a
jomme dilerc'h ar moc'h. Mez den na roe dezhan.
 17. — Mez hen, deuet ennhan he-unan, a lavaras :
Nag a bet servicher e ti va zad ho deuz ar pez a garont
a vara ha me a varv ama gant an naon !
 18. — Me a zavo hag a iel da gaout va zad hag a
lavaro dezhan : « Va zad ! pec’het e meuz a eneb an
Env hag en ho c’heneb.
 » 19. — Ne doun mui din da veza galvet ho mab. Va
digemerit evel unan euz ho servicherien. »
 20. — Hag hen sevel ha dont da gaout he dad. Evel
ma zedo c’hoaz pell, he dad her guelaz hag a zantaz
outhan truez. Diredet a reaz d’en em daol en dro d’he
c’houzoug ha d’her briata.
 21. — Hag he vab a lavaras d’ezhan : « Va zad, pec’het
e meuz eneb an Env hag en ho c’heneb. Ne d’oun mui
din da veza galvet ho mab. »
 22. — Hag an tad a lavaras d’he zervicherien : « di-
gasit a fô, he zae genta ha guiskit hen ha lakit d’ezhan
eur walen var he viz hag eur boutou en he dreid.
 » 23. — Digasit eul leue a bouez ha lazit hen evit ma
raïmp fest ha levenez.
 » 24. — Rag ar mab ma d’in a oa maro ha setu hen
asvevet. Kollet e voa ha setu hen kavet. » Hag e reziont
eul lein vras.
 25. — Hogen, ar mab hena a ioa er park, ha pa dos-
taaz deuz an ti e klevaz ar zonerien hag al levenez.

NHO
                  AR MAB PRODIG                187
NTO

 26. — Hag e c’halvaz unan euz ar zervicherien hag e
c’houlennaz diganthan petra ioa.
 27. — Hag hen-ma lavaret dezhan : « Ho preur a zo
erruet, hag ho tad hen deuz lazet ar brasa leue, rag ma
zeo distroet iac’h d’ar gear. »
 28. — Hag ar mab hena mont droug enhan. Ne felle
ket d’ezhan mont en ti. He dad a zeuaz er meaz evit her
pedi.
 29. — Hag e respountaz d’he dad : « Pegeit e zo n’e
maoun me ket ouz ho servicha heb dizenti morse ou-
zoc’h ? Mad, gueach ebet, n’ho peuz roet d’in zoken, eur
c’haorig evit rei eur fest da m’ mignoned.
 » 30. — Mez pa zeo distroet ar mab-se deoc’h, goude
beza uzet he zanvez gant ar plac’hed fall, ho c’heuz
lazet evithan a leue al larta. »
 31. — Hag an tad a respountas : « Va mab, te a jomm
ato ganhen. Kement a meuz a zo d'id.
 » 32. — Mez red mad e zoa d’in ober fest ha levenez.
Rag ar breur-ma d’id a ioa maro hag a zo deuet da veo.
Kollet oa hag eo kavet, en dro. »
                       *
                      * *
 Petra zo kaoz ma ze ar mab prodig eat kuit euz a di
he dad ? Adolescentior... Iaouank eo, skanv ' benn...
techou fall, gwal gompagnugnez, c’hoant guelet bro ha
beva digabestr... ober he benn... taol a gostez gourc’he-
mennou he dad.
 Petra c’hoarvezaz goude ?  — Buez direol : vivendo
luxuriose. Dispignou foll : dissipavit substantiam : —

NHO
188               AR MAB PRODIG
NTO

Gened, iec’het, nerz he gorv, pedennou, sounjezonou
mad he speret, karantez mad e galoun ; —— Koll var
goll. Lavaret a ra  « pell e maoun. Den na guezo
mann. »
 Petra ziguezaz pelloc’h ? Pascere porcos. Naonegez,
paourentez, dizenor... Mui a vignoned : den n’hen darem-
pred var ar meaz... He speret zo spountet pa zell var he
lerc’h, spountet ive pa zell en he raog... He galoun zo
mantret pa zounj en amzer dremenet, mantret pa zounj
en amzer da zont... Remorziou, mez, kaloun dinerzet.
Hag ar zounj deuz he dad a zeu dezhan. Mez eun tad
mad ! hag hen zo eur mab digar, digaloun ! Neuz forz,
lavaret a ra : Surgam et ibo...

                      *
                     * *

 Ar pec’her zo henvel ouz ar mab prodig.
 1° Kuitaat a ra ti Doue : goulen a ra he lod. Speret,
kaloun, korf, vertuziou, santimanchou mad, teneredigez,
buez divlam, kentelliou eun tad, eur vamm, eur c’honfe—
sour mad, kuzuliou, aliou... Holl ho c’has ganthan, senti
' ra ouz he galoun touellet, selaou mignoned treitour,
eur bed trubard, an drouk speret, c’hoant beva en he
roll... Iaouankiz a zo en he benn... Monet a ra.
 2° Ha da beleac’h ? In regionem longinquam... Pell,
pell var hent ar pec’hed. Var an hent-se e zer buhan.
Abred e c’hen em gaver pell, hag abred ive e ve dispi-
gnet holl, madou, feiz, gened, vertuziou... Holl e zeont e
teuz tamm ha tamm.

NHO
                    AR MAB PRODIG                189
NTO

 3° Ha varlerc’h — pascere porcos !... Gueach all mab a
di, karet, enoret... Hirio e renk al loened ar re zivaloa !...
Na kar, na mignon... Ar re ' reas ganthan he bask kenta
a zo pell. E maint e ti ho zad, e ti Doue : Hen a zo
etouez loened ha ne c’heller ket da henvel etouez an dud
honest. Dizesper a deu en he galoun pa zell var he
lerc’h : pinvidik oa; e ma deut da veza paour-glez. Brema
p’e kollet he feiz, kollet he c’hloanded hen deuz heuz
outhan he-unan. Ruzia ra gant ar vez... Pa zell araozan
eo spountet : ar baradoz n’eo mui evinthan : an ifern, setu
he lod: sounjal a ra e Doue... Din eo a c’hourdrouzou...
N’euz forz... Surgam et ibo.
                         *
                        * *
 Ar mab prodig, evel a lavaren bremaïk, a zistro. Petra
zo kaos d’ezhan da zistrei ? — Oh ! gras Doue, a dra
zur. Evelkent, penn-kaos ive : 1° He-unan e ma : mui a
drouz, mui a zizurz, kuezet eo izel hag abalamour da
ze dilezet... pell e ma brema dioc’h an okasionou fall,
dioc’h ar guall skouer ; 2° Kouezet eo er malheur...
Poan gorv, poan speret... Difaziet eo ; 3° Sounjal a ra e
ti he dad... En he iaouankiz, en he zizurziou hirio, en
amzer da zont... Poan hirio, poan er bed all... Ha neuze
e lavar : Surgam ; 4° Distro prim ; ibo, hag e za. Ne
jom ket da c’hourlerc’hi, da lavaret kenavezo en dro
dezhan. Aoun hen deuz da veza liammet a nevez...
Konvertiset eo.
                        *
                       * *
 Distro ar pec’her a zo henvel deus hini ar mab prodik.

NHO
190                AR MAB PRODIG
NTO

 1° Setu hen aze, ar pec’her paour he-unan, pell diouz
an Iliz, diouz Doue, diouz ar gristenien vad... Ama, er
mission, kelennadurez vad, pedennou, komzou Doue.
 Ama e tigor ho speret, bevet eo a nevez ar feiz en ho
kaloun... Spountet oc’h... Sounjal a rit en Env, en
ifern, en ho puez gueach all, en ho puez hirio.
 Petra e teuot da veza ? Lavarit ive ! Surgam, mez a
galoun ha var eün en hent, prim, didortil. Dilezit ho
gwall gamaradiach, ar re ho deuz ho kollet ha touellet
ha faziet... En em gonvertisit.
                        *
                       * *
 Konversion ar mab prodik zo eur gonversion guirion.
Mont a ra... Keuz hen deuz en he galoun : N’oun ket
mui din da veza galvet ho mab, a lavar... Satisfia a raa :
trec’hi ’ ra ar vez, ar goaperez... Chenchet eo.
 Pec’her, grit eveldhan, e guirionez, gant keuz, heb aoun
rag teodajou an dud fall, rag goaperez ar bed. Chenchit
ha selaouit petra c’hoarvezo.
                        *
                       * *
 Ar mab prodig oa digemeret gant he dad, deuz ar
guella. Unanet voa gant he dad, lakeat ouz an daol,
great evithan fest, roet dezhan eur gwalen a noblanz...
pardounet, servicherien dindanhan... He vadou roet
d’ezhan... Karet, istimet, enoret... ar peoc’h lakeat
adarre en he galoun.
 Pec’her, Doue az gortoz. Sellet a ra p’heur e teui...

NHO
                  AR MAB PRODIG                 191
NTO

Pa c’houlenni pardoun, e lavaro « Eur viskamant nevez,
guiskamant he vadiziant da hen-ma. » Roi a rei d’id he
vignouniach, da veritou a ziagent, ti da dad : ar bara-
doz ; he daol : ar gommunion ; he vadou : ar vertuziou ;
tud dindanout : an elez da kuzuilla, da tifenn...
                        *
                       * *
 Oh ! ma zo ama eur pec’her benag, eur mab prodig,
fuillet he vertuziou, kollet mignouniach Doue, deuet
paour... Oh ! ra gemero fizianz. Ma hen deuz aoun,
mez, enkrez, spount, oh! ra zelaouo mouez Doue : Buhan
ha buan eur zae neve !... Osculatus est eum... Kiit da
gaout eur c’honfesour... hen ive zo eun tad... pardouni
a gar... Dizamma a rei ho koustianz ha taol a gostez
ho peac’h pounner.

 Peden : O va Doue ! c’houi, skoït var galoun ar
pec’her, c’houi pedit, c’houi dizallit, c’houi tennit da
' vidoc’h au ene-ze hag a zo drastet a zindan ar beac’h...
Grit ma vo, iviziken, fidel deoc’h beteg ar maro.
                                           AMEN.


                     *  *  *

NPO



                        VIII

            Var drugarez an Aotrou Doue
                      ————————

                  Miserator Dominus, patiens et multum
                      misericors.
                  Doue zo madelezus, habask ha truga-
                      rezus meurbed.


             VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Holl hon deuz desket hag holl e kredomp ne maomp
bet lakeat er bed-ma, nemet evit savetei hon ene, pe
mar kavit guell evit gounid ar baradoz ha pellaat dioc’h
an ifern. Holl ive, nemet en em fazia ' rafen, e karfomp
gellout lavaret : « Va zilvidigez n’eo ket ganhen lezet
var var ! »
 Ia, dibaot int, mar deuz zoken unan benag, dibaot
int en hon touez ar re, pa zellont ouz an Env, hag a
lavarfe : « Baradoz va Doue, traou kaer a lenner divar
da benn; dudiuz oud meurbed, ha bras an eürusded a
danver ennhoud, neuz forz : evidon-me heb melkoni, a
lavar d’id kenavezo hag a lez a greiz kaloun, va lod
ennhoud, gant a neb a garo. »
 Dibaot int, mar deuz nikun, ar re en eur zounjal en
ifern hag a lavarfe : « An ifern a zo, var a glevan, eul

NHO
          VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE           193
NTO

leac’h skrijus sounjal enhan ; skrijusoc’h c’hoaz ran-
kout chomm ebars. Kalz ho deuz klasket nac’h e ve
unan, e ve ker waz tra ha ma leverer, ha nikun beteg-
hen n’hen deuz gallet hen diskouez ; neuz forz, ne fell
d’in ober ha ne rinn ket eur gammad, hebken, evit distrei
divar-n-han ! »
 Holl eta, e karfemp pellaad dioc’h an eil ha gounit
hegile. Mez, va Breudeur ker, evit mont d’an Env, e
ranker da genta kemeret hent an Env, ha mar deuz lod
hag a laka mad ho foan evit kerzet gant an hent-ze, e
zeuz kalz all hag a gemer, gant ho goueziegez vad, eun hent
dishenvel. Lavaret ho deuz d’ar pec’het : « Sad’ aze
kurunen venn va badiziant, promesaou va c’henta
pask, levenez santel eur galoun bur ; dreb anezho an
eil goud’heben. Mez en distro, ro din ar plijadureziou
touelluz a ginnigez da nep a gerz var da lerc’h ! » Ha
brema setu int-hi, paour dirag Doue. Faziet int divar
ar guir roudenn ha divisket euz a gement a zo buez an
ene : Et pauper et cœcus et nudus.
 Daoust, evelkent, hag ar rumm dud-ma a c’hell
c’hoas esperout ? Daoust ha Doue a otreo ankou-
nac’haad an amzer dremenet, taol a gostez kement a
zizurziou ha rei a nevez flamm he vignouniach d’he
vugale difidel ?
 Grit eta, va Breudeur ker, eur zell pis var ho c’ham-
zer dremenet : pouezit e balanz an Aviel, stad ho kous-
tianz ha mar kavit var ho kaloun baour, eur pec’het
benag bras pe vihan, kalz pe nebeut, taolit evez mad
ouz va c’homzou. Euz ar pec’her, e guirionez eo e teuan
                                                  13
NHO
194         VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE
NTO

adarre da gozeal. Nann mui evit her spounta, dre
c’hourdrouzou an Aotrou Doue en he eneb, mez evit la-
varet dezhan : « Va breur paour, va c’hoar ger, pec’hed
ho c’heuz ? Gwaz a ze, guir eo. Ho pezet fizianz kouls-
koude. Pardoun a zo c’hoaz evidoc’h. Rak Doue a zo
madelezus, habask ha trugarezus meurbed : Patiens et
multum misericors. »
 Evit hen diskouez deoc’h, ne meuz ken da ober,
nemet displega dirag ho taoulagad, ar pez a anavezit
ho c’hunan: ober deoc’h guelet petra eo bet ha petra eo
c’hoaz e kever ar pec’her Doue an Tad, Doue ar Mab,
ha Doue ar Speret Glân.
                       *
                      * *
 Petra eo Doue an Tad e kever ar pec’her ?
 Va Breudeur ker, her gouzout a rit, Doue eo hen deuz,
heb goulenn ouzomp, tennet ac’hanomp a netra ha
galvet d’ar vuez. Dindan boan eta da veza eun Doue
fallagr, digar ha didruez, ne dle ket hor beza krouet evit
hor lakaat reuzeudik. Da betra teuler ac’hanomp er bed,
ma na dlefomp gortoz evit hon lod, nemet tristidigez var
an douar ha kastiz en tu all d’ar bez.
 Mez ive, va Breudeur ker, n’eo ket evit hon drouk eo
e zomp bet lakeat er bed-ma. Doue a glaskaz er penn
kenta 'n amzer hag a glask c’hoaz hirio en deiz, ma
vemp holl eüruz, eüruz hed hor buez, eüruz goude hor
maro. Ar pec’hed eo a zo deuet da freuza he labour,
da gontrolia he vennoz : Deus a primordio, tantum bonus.
 Hano Doue, he hano mad eo : Karantez: Deus cha-

NHO
        VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE            195
NTO

ritas est. Ar pez a gavomp enhan da genta, eme Dertu-
lian, eo ar vadelez : Prior bonitas secundum naturam.
Hag evit beza mad n’hen deuz ken da ober nemed senti
ouz pleg he galoun. Mar teu avechou da c’hourdrouz da
skei, ni ha ni hebken, eo a zo ar penn kaoz a gement-se
dre hor dizentidigez. Ni eo hen laka evel en despet
d’ezhan da ankounac’haad he drugarez. Ne c’hourdrous,
ne sko nemet pa rank gourdrous ha skei : Severitas pos-
terior secundum causam. Dre natur, mad da vella ; Oc’h
red leal ha just : setu petra eo evidomp an Aotrou Doue :
De suo optimus, de nostro justus.
 Eun dra a c’houlen ouzomp : goulen a ra ma her
c’hemerimp evit hon tad : Pater noster. Hogen, va
Breudeur, goud a reomp petra eo eun tad.
 Eun tad, eun tad e guirionez, din euz an hano a zoug,
a veler atao : da genta, pa sko o skei ar skanva taol
ma c’hell hag a laka remed e kichen ar gouli ; 2° a
c’hortoz abars skei : esperout a ra ha lavaret : marteze,
e tistroio ; 3° klask a ra abars skei, an tu da c’helloud
pardouni. Ha pa gav an dro da bardouni, e ro atao par-
doun. Mar teuit da glask abeg er vadelez a ziskuez e
respounto : « Petra fell deoc’h c’houi ? krenvoc’h eo an
dra-ze evidon : he dad ounn hag ar goad n’eo ket evit
mankout. »
 Mez, va Breudeur ker, daoust ha Doue hen deuz en
em ziskouezet en hor c’hever evel eun tad tener ha tru-
garezus ?
 Evit kaout ar respount, digoromp al leoriou sakr, rag
ennho eo e kavomp merket oberou Doue e kever an

NHO
196          VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE
NTO

den. Mad, kristenien, ennho, el leoriou-ze, pa ho digo-
ran, e velan Doue o kastiza, e velan Doue o pardouni
hag o tigas he vab he-unan evit hor prena.
                       *
                      * *
 Doue o kastiza.
 Va Breudeur ker, eun tad hag a gastiz he vugale a
c’hell beza trugarezuz e diou fesoun : 1° Pa lak an taol
a ro, da veza skanva ma c’hell ; 2° Pa c’hortoz ha pa
c’hourdrouz pell hag hir araog kastiza.
 Hogen, Doue en hor c’hever a ra an eil hag egile. A
gement-ma an testeniou ne vankont ket.
 Adam hag Eva a ioa ganthan lakeat da rên var an
holl draou krouet. Hag en distro euz he holl vadoberou
ne c’houlenne nemet eun dra : ma hen anavezient atao
evit ho mestr. Var ho zro, pep tra a ioa evitho nemet
hebken, eur frouezen difennet. Skanv meurbed hag eaz
da viret oa eun hevelep difenn. Ha koulskoude, torret e
voue. Ha Doue a rank kastiza he grouadurien dizent.
Mez abarz skei, guelit gant pegement a druez e klask ho
lakaad da anzao ho fec’hed ha da c’houlen pardoun evit
ma c’hello skanvaat an taol. — « Adam, e peleac’h e
maoud-te ? — Kredet e meuz e ranken mond da guzat
a zirazoc’h. Drebet e c’heuz eta ar frouezen difen-
net ? — Ar c’hroeg ho c’heuz d’in roet eo he deuz d’in
kinniget hag e meuz kemeret. — Perak, Eva, e c’heuz-
te great eun hevelep tra ? — An aerouant eo hen deuz
va zouellet a respountaz Eva, d’he zro. »
Eleac’h anzao ho faot, e leac’h kueza d’an daoulin e

NHO
          VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE           197
NTO

klaskont en em zizamma. Adam a damall Eva. Eva a da-
mall an aerouant : Doue a rank eta kastiza. Rak ne c’hou-
lenner ket zoken, pardoun outhan. An taol a zo pounner,
rag Doue n’hen deuz kavet netra da zinerza he vreac’h
na da ziarbenn he zourn ; koulskoude var ar gouli a ra,
evit hen distana muia ma c’hell, e laka eur bromesa
leun a esperanz : « Ac’hanoc’h, emezhan da Adam ha
da Eva, e tle genel unan hag a flastro he benn d’an
aerouant. »
                        *
                       * *
 Abars skei Doue a c’hortoz.
 Pemzek kant vloaz a ioa tremenet abaoue krouidigez
ar bed, ha Doue o c’hober eur zell, var an douar, gue-
led an dizurz o vont atao var gresk. Hag hen kaout evel
keuz da veza great an den. Ober a ra peden var beden,
gourdrouz var c’hourdrouz. Epad kant vloaz e talc’h he
zourn savet abarz lezel an taol da gueza, henvel ouz
eun tad ha ne sko nemet a gueuz-kaloun. Keit ha ma
c’hellaz esperout, gueled an dud o c’hanavezout ho
dallentez, e c’hortozaz ha ne d’eo nemet pa ho c’havaz
kaledet en ho fallagriez, e tigasas an dour beuz da
weledi an douar.
                        *
                       * *
 Abarz skei Doue a glask eun dra evit diarbenn an
taol a ro.
 Eur gear fall, Sodom he hano, a skuize an Env dre
he dirollou mezus. Abraham an den mad, hen devoue
anaoudegez deuz ar pez a dlie c’hoarvezout. Hag hen

NHO
198           VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE
NTO

lavaret da Zoue : « Daoust ha koll a reot-hu an den
mad da heul an den fall ? Ha ne espernafac’h c’houi ket
Sodom en abek da hanter-kant den mad, ma vent kavet
ebarz ? — Evit-ho, a lavar an Aotrou Doue, me a es-
perno kear. — Ha ma ne gavan nemet pemp ha daou-
ugent ? — Me ' esperno kear abalamour d’ezho. — Ha
ma ne gavan nemet tregont, ugent ? — Evitho e par-
donin. — Me ho ped, o va Doue, a lavaras c’hoas
Abraham, ne gemerit ket a gaz ouzin ma raan deoc’h
eur goulen all : ma ne gavan nemet dek ? — Ha Doue
' respount : abalamour da zeg me ne zistrujin ket kear
Sodom.
                        *
                       * *
 Evit eta pardouni d’ar perc’her, Doue na c’houlen
nemet eun dister a dra. Ha kerkent ha ma vel e zeuz
tro da bardouni, pardoun a ro ker buan.
 Selaouit kentoc’h.
 C’hoarvezoud a reaz, ma komzaz Doue ouz Jonaz en
eur lavaret : « Sao, ha kea da Niniv ha lavar dezhi euz
ma ferz : Da fallagriez a zo pignet beteg ennhon. Ha
Jonas mont ha sevel he vouez e kreiz kear ha lavaret :
« C’hoaz daou-ugent devez ha Niniv a vezo distrujet :
Adhuc quadraginta dies et Ninive subvertetur. »
 Ha ker buhan, an holl bihan ha bras a iunaz, a reaz
pinijen en eur lavaret : « Piou c’hoar ha ne bardouno
ket d’heomp an Holl-C’halloudek ? Marteze, e lezo he
zrouk da zistana ha ne vezimp ket kollet. » Ha Doue, e
guirionez, pa ho guelaz distroet, a gemeraz outho truez

NHO
           VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE           199
NTO

ha ne reaz ket d’ezho ar pez a ioa bet en he zounj kenta.
 Ha Jonas, da c’hortoz ar pez a dlie c’hoarvezoud gant
kear, en em dennaz var eur menez, ha sevel eno eun
disheolien evithan. Doue ' lakeaz eun iliaven da zevel
ha da bignad evit para an heol divar he benn. Jonaz pa
her guelaz hen doa outhi eur joa vras. D’an noz var-
lerc'h Doue ' zigasas eur prenv hag a lazaz anezhi. Jonas
en em glemmas ouz Doue. Ha Doue lavaret : « Ha tro
he c’heuz-te d’en em glemm evit eun iliaven ha n’eo d’id
koustet netra... ha me ne c’hellin ket distruja kear
Niniv e leac’h ma zeuz kement all a grouadurien ? »
 Mar fell deoc’h, eun dra all sklerroc’h c’hoaz, evit
diskuez madelez Doue e kever ar pec’her, selaouit sant
Lakas.
 Eun den, emezhan, hen devoa daou vab. Hag ar
iaouanka lavaret d’he dad : « Va zad, roït din ar pez a
dle digwezoud ganhen evit va lod euz an danvez ho
c’heuz. » Hag an tad rei. Hag ar mab, gant kement a
zigweze ganthan, mont da eur vro bell. Eno e neubeut
amzer e tispign he holl arc’hant. Neuze, a binvidik,
kuezet er brasa dienez, e klaske terri he naoun gant ar
boued a veze taolet d’ar moc’h ma zoa karget d’ho
zigwall. Distroet ennhan he-unan e lavar : « Nag a bed
mevel e ti va zad, ho deuz pep tra ervez ho c’hoant, ha
me ’ rank ama, glaouri gant an naoun. Sevel a rin ha
mont beteg va zad, ha d’ezhan e lavarin : Va zad, pec’hed
e meuz a eneb Doue hag en hoc’h eneb. N’oun mui din
da veza galvet ho mab. Va c’hemerit evel unan euz ho
servicherien. »

NHO
200          VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE
NTO

 Pe seurt digemer a raio an tad d’ar c’hrouadur hen
deuz, en desped d’he zaelou, d’he bedennou, d’he vleo
guenn, dilezet anezhan ?
 Ar mab a ioa c’hoaz pell, pa velaz he dad anezhan o
tont. Hag he galoun tenereat gant an truez, e red d’he
gavoud hag en em daol en dro d’he c’houzoug evit her
briata.
 Va Breudeur ker, poezomp mad ar c’homzou-ze. Ar
mab prodig zo c’hoaz pell ; paour eo, guisket fall. Eun
all n’hen divije ket hen anavezet. Lagad an tad a zo
lemmoc'h, kaloun an tad a zo buhanoc'h d'en em
domma. An tad a red ; mall hen deuz d’her starda var
boull he galoun.
 « Va zad, eme ar mab ankeniet, pec’het e meuz. N’oun
mui din da veza galvet ho mab. » Hag an tad, heb her
zelaou, lavaret d’he zervicherien : « buhan ha buhan,
digasit he zae genta ; lakit var he viz eur bizou hag eur
boutou en he dreid hag aozit eur fest bras, rag va mab
a ioa maro ha setu hen beo a nevez ; kollet oa ha setu
hen kavet : Perierat et inventus est.
 Va Breudeur ker, setu aze dindan hano eun tad a
famill, poltred an Aotrou Doue. Holl e zomp he vugale.
Mez ni ive, goude beza bet karget ganthan a vadoberou
a zeu avechou d’en em skuiza, d’en em inoui en he di.
Goulenn a reomp ar pez a ziguez ganheomp evit hon
lod hag e troomp kein d’hon tad karantezus. Mes abred
an dienez a dosta : sklabeza, guerza reomp sae venn
hor badiziant ; ha varlerc’h an naoun a zeu abred.
Klask a reomp hor plijadur etouez ar pez a zo a heuzusa

NHO
          VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE         201
NTO

var an douar ha den na roio mui d’heomp ar blijadur
dismegansus a c’houlennomp.
 Mez Doue hor ged : Ennhomp e sounj noz-deiz. Pi-
gnat a ra, evel pa lavarfen, var lein eur menez evit gue-
let a bell, ha pa ziloc’homp evit distrei outhan e tired
var an hent, evit hon starda etre he ziou vreac’h. A nevez
e ro d’heomp hor meritou a ziagent gant ar memez renk
en he garantez.
                         *
                        * *
 Douget e vemp da gredi, va Breudeur ker, ne c’hell
ket trugarez Doue mont pelloc’h evit mad ar pec’her
paour. Ha koulskoude, lenn a raan e sant Paol, souezusa
komz e meuz kavet beteg henn : Sic Deus dilexit mun-
dum ut filium suum unigenitum daret : Doue hen deuz
karet kement ar bed m’hen deuz roet evithan he vab
unik.
 Pa zeu eun den da m’ c’haout, pa grog em dourn ha
pa lavar : kountit varnhon-me : goulennit hag po pezo,
e peb amzer, ar pez ho pezo c’hoant, ne gemeran ket
atao re vraz fisianz : great e vez kement a bromesaou
disleal, roet e vez ken aliez falz-merkou a vignouniach !
Mez pa velan eun den o rei d’in hag he amzer hag he
boan, o ranna ganhen kement hen deuz he-unan, me a
lavar : « Er galoun-ma n’euz mui a drubarderez ! »
Dreist holl, ma n’hen deuz an den-ze nemet eur mab ha
ma lavar evelkent : beteg henn, e c’heuz aliez mantret va
c’haloun ; mez truezus eo da stad ; dre da nerz da-unan
ne c’hellez ket en em denna a boan ; va mab hebken, a

NHO
202          VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE
NTO

zo galloudus awalc’h evit da zizamma ha rak ma fell
d’in kousto pe gousto da velet eürus, va mab a roïn evit
da brena.
 Va Breudeur ker, goude eun hevelep komzou, n’euz
mui da respount nemet eun dra : kredi a raan e zeuz
ouzin eur guir druez ha fizianz e meuz.
 Guelomp eta, ha mab Doue a zo deuet e guirionez var
an douar evit savetei ar pec’her.
                        *
                       * *
 Eun devez, daou zen a iea var droad etrezek kearik
vihan Bethlehem. Rak ma zoant paour ne gafjont lojeis
e nep ti. Evit tremen an noz en em dennjont en eur
c’hraouik hanter zisto. Eno, var eur vriad plouz, e teuaz er
bed eur c’hrouadurik hanvet Jesus. Pevar mil bloaz a
ioa m’her gortozet. Genel a ra, mez he genvroïz n’hen
anavezont, n’hen digemeront ket. A zioc’h he gavel, avad,
Elez ar baradoz a ro da glevet ar gomz vad, ar c’helou
eürus : Gloar da Zoue er penn huella deuz an Envou ha
var an douar peoc'h d'an dud a volontez vad : eur
Zalver a zo, hirio en deiz, deuet er bed...
 Daoust ha Jesus-Krist hen deuz e guirionez digaset
da vir kelou eürus an Elez ? Daoust ha bet eo eur guir
Zalver evit ar pec’her paour dreist holl ?
 Va Breudeur, anaout a raan daou alc’houez hag a
c’hell digeri kaloun an den ha ro d’in an dro d’her
studia ervad : ar c’homzou hag an oberou.
 Setu c’houi aze, dirazhon. Keit ha ma na livirit ger,
dreist holl keit ha ma na rit netra, ne c’hellan ket gou-.

NHO
        VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE            203
NTO

zout petra oc’h. An dianveaz ac’hanoc’h : ho liou, ho
ment, ho kobari a anavezan, guir eo. Ho kaloun, ho
santimant, ho sounj, ho mennoz a jomm kuzet ouzin.
Evidon ho tiabarz a zo evel eul leor sarret ha na c’hel—
lan ket da lenn. Mez kerkent ha ma komzit, dreist holl
kerkent ha ma rit eun dra benag, ho komzou, ho c’ho-
berou a zo d’in ; gantho e tigoran ho kaloun, dreizho e
c’hellan lenn en ho c’hene : ivizîken e c’hellan ho studia,
ho c’hanaout.
 Hogen, va Breudeur ker, Jesus-Krist hen deuz komzet,
oberou hen deuz great ouspenn. Diou c’houlaouen a zo
en hon dourn evit her guelet e c’hiz ma e ma ha gouzout
mad petra eo.
                       *
                      * *
 Ha da genta poezomp he gomzou.
« N’eo ket, emezhan, eun den iac’h hen deuz izom a
vidisin, an den klanv an hini eo, rak-se, deuet oun da
c'hervel, nann an dud dibec'h mez ar bec'herien : Non
veni vocari justos sed peccatores. »
 Ha gant aon ma ve tamallet e lavar kement-ma :
« Piou ac’hanoc’h, kant penn danvad d’ezhan, ma hen
deuz kollet unan anezho, ne guitaio ket an naontek ha
pevar ugent a jomm evit mont da glask an danvad
dianket. Ha pa hen devezo her c’havet her lakaio gant
joa var he ziou skoas ; ha digwezet er gear e c’halv he
vignouned hag e lavar: « Kemerit perz em levenez. Rak
kavet e meuz va danvad dianket. »
 Mad, eme hor Zalver, me a lavar deoc’h e vezo en Env

NHO
204           VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE
NTO

brasoc’h plijadur, o velet eur pec’her o tistrei, e c’hober
pinijen, eget o velet e kenderc’hel mad, naontek ha pevar
ugent ha n’ho deuz izom hebed da ober pinijen.
 — « Ha pet gueach, eme sant Per, dezhan eun droat,
peb gueach e rankin-me pardouni. Ha beza vezo hen
beteg seis gueach ? » — « Ne meuz ket lavaret deoc’h, eme
Jesus, betek seiz gueach, mez beteg seiz gueach ha tri-
ugent seiz gueach : Septuagies septies ; ken aliez a ma
c’houlenno ar pec’her pardoun, rak, emezhan c’hoas,
eun devez all, n’omp ket deuet evit koll, evit savetei,
an hini eo. »
 Mez, hen anzao a raan, komzou eun den n’int avechou
nemet eun alc’houez faoz, eur c’houlaouen fazius. Ar
sklerra goulaouen eo an oberou.
                        *
                       * *
 Poezomp eta, oberou Jesus-Krist.
 Divar benn hor Zalver, pell araog he c’hinevelez e zo
bet lavaret ar gomz-ma : « Ne beur-dorro ket ar gorzen
hanter-bleget ha ne vougo ket ar vouchaden gozik
maro. »
 Varlerc’h he dremenvan eur gomz all a ra poltred he
vuez: Pertransiit benefaciendo : tremenet hen deuz en
eur ober vad. Ha setu e guirionez, petra eo bet Jesus-
Krist.
 Ar Skribet hag ar Pharizianet, a zigasaz dirazhan, eun
devez, eur c’hroeg surprenet en avoultriach hag a lava-
raz « Mestr, lezen Moizez a lavar e ranker he laza a dao—
liou mein. Ha c’houi, petra lavarit ? » Ha Jesus en em

NHO
        VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE          205
NTO

stoued da skriva gant penn he viz var an douar. Evel
ma kendalc’hent da c’houlen, hor Zalver sevel he benn
ha lavaret : « Taolet oud’hi ar mean kenta an hini
ac’hanoc’h a zo dibec’h. » Hag en em stouaz adarre da
skriva evel diagent. Hag ar re-ma en em denna kuit, ar
re gosa da genta. Ha Jesus chomet he-unan, sevel he
zaoulagad ha lavaret : « Petra eo deut da veza ar re '
c’houlenne ho maro ; nikun n’hen deuz ho kondaonet. »
Hag hi respount : nikun, Aotrou. Ha Jesus lavaret :
« Na me, kennebeut, n’ho kondaonin ket, kiit ha na
bec’hit mui : Vade et jam amplius noli peccare. »

 Ha pa gav ar pec’her kaledet en he zizurz he galoun
a rann gant glac’har.
 Digwezout a reaz d’ezhan, d’ar mare-ze, tostaad ouz
Jerusalem. Ar guel euz a gear-benn pobl Israel a ziga-
saz dezhan da zounj euz a vadoberou an Aotrou Doue
en he c’hever hag euz he dianaoudegez e kever Doue.
Neuze e skuillaz varnhi daëlou en eur lavaret : « Jeru-
salem, Jerusalem, te hag a laz brofeted, na pet
gueach na meuz—me ket klasket dastum da vugale evel
ma tastum ar iar he laboused vihan dindan he eskel ha
n’eo ket falvezet ganhez. Ha brema, rag ma zoud
dizounj ha dall e chommo da diez goullo : Ecce relinque-
tur vobis domus vestra deserta. »
 Eur merk all a drugarez a c’helle Jesus-Krist da zis-
kuez evit ar pec’her. Hen diskuez a ra.
 « Va Zad, emezhan, n’ho c’heuz ket digemeret mad ar
sakrifisou great beteg-hen. N’oant ket a bouez dioc’h ar
pec’het. Mad, setu me ama : Ecce venio. »

NHO
206        VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE
NTO

 Hag e guirionez goud a rit petra zo c’hoarvezet. Eun
devez Jesus-Krist a zo skourjezet, kurunet a spern,
tachet var eur groaz. Var nez mervel e sao he zaoula-
gad varzu an Env hag e lavar : « Va Zad, — ô va Zalver,
» ha mond a rit-tu da rei malloz d’ar pec’her, da c’hou-
» lenn ma kuezo var he benn an oll boan hen deuz great
» deoc'h ? — Va Zad, pardounit-hi rag ne c’houzont ket
» petra ' reont : Pater ignosce illis... Va Zad ! ho mab,
» ho mab var he dremenvan eo a bed ac'hanoc'h ; eur
» c'hras a c'houlenn abars mervel : pardounit hi. Mer-
» vel a raan dre ho daouarn, guir eo ; ingrat int, her
» goud a raan. Neuz forz, pardounit-hi, nann evitho
» mar kirit, mez evidon-me. Kemeret e meuz ho fec’he-
» jou e m’ hano va-unan ; paet e meuz ho dle ; evitho
» pardoun ! ne ouzont ket petra reont. »
 Va Breur paour, va C’hoar ger, abarz doueti a dru-
garez Jesus evidomp, rostomp da genta kraou Beth-
lehem, taolomp en tan leor an aviel, diskaromp kroaz
ar C’halvar ! Neuze, mes neuze hebken, e c’hallimp
lavaret evel Kaïn : « Re vraz eo va fec’hed evit gallout
c’hoaz beza pardounet ! »
 En em fazia ’ raan, va Breudeur ker. Rak goude keme-
ret evit netra, teuler a gostez kement ho deuz Doue an
Tad hag he Vab Jesus-Krist great evit ar pec’her e
chomm c’hoaz en he zav eur merk all a drugarez.
                      *
                     * *
 Va Breudeur ker, Doue an Tad a roaz d’eomp Jesus-
Krist evit savetei hon eneou. Ha Jesus-Krist peur-baet

NHO
          VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE        207
NTO

ganthan ar boan dleet d’hor pec’hejou a lezaz er bed-
ma, var he lerc'h, he iliz santel karget ganthan da ober,
en he c’houde, ar vad a reaz he-unan etouez an dud.
 Oh ! her goud a raan, tamall a rear an iliz katolik.
Ober a rear d’ezhi brezell. Ha koulskoude, pa studian
anezhi mad, e velan n’eo bet savet gant Doue ha n’eo
ganthan dalc’het en he zav, nemet dre druez ouzomp.
 « Mean eo da hano ha var ar mean-ze e tiazezin va iliz
» hag holl c’halloud an ifern na zeuio ket a benn d’he
» zrec’hi », a lavaras Hor Zalver, eun devez,da zant Per.
 Eun den eta, eun den choazet gant Hor Zalver he-
unan : Lavaromp he hano mad, eur beleg eo a zo lakeat
e penn an iliz. Hag en iliz-se, ar belek hen deuz tri blaz,
tri labour dishenvel.
 Da genta, setu hen ouz an aoter. Eno dre nerz he
gomzou, Jesus-Krist a zeu bemdez da renevezi evit mad
an den, ar zakrifis a reaz evidomp euz he vuez var
groaz menez Kalvar. Bemdez divar an Aoter, ar beden
a bardoun, a bign varzu an Env.
 D’an eil, setu hen er gador brezek. Meur a gador zo
var an douar. Kador-brezek an iliz he deuz eun hano ha
ne c’hell kador all hebed da c’houlen : hanvet eo kador
ar virionez. Eno, er gador-ze, eo e tesker, kaer ' zo la-
varet, ar guir skiant d’an den. Ennhi eo e teuer d’hen
difazia pa vez bet dihenchet gant komzou faziuz ar bed.
 3° Eur plas all a zo, ar gador gofez. Diouthi, her
goud a raan, eo deut ar c’hiz da bellaat. Ennhi, kouls-
koude, eo e teu Doue da ziskuez d'ar pec'her paour he
vrasa madelez. Eur beleg, petra eo ? Evit ar c’henta

NHO
208          VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE
NTO

guel, eun den evel ar re all. Mez, var bal he zourn, e
zeuz lakeat gant Doue eur galloud ha n’hen deuz ket he
bar : « Ar pez ho pezo pardounet, pardounet e vezo ; ar
pez na bardounot ket a jommo heb kaout pardoun :
Quodcumque ligaveris super terram erit ligatum et in cœlis ;
quodcumque solveris super terram erit solutum et in cœlis.
 Ar beden, ar virionez, ar pardoun, setu eta ar pez a
ra kurunen ministred Jesus-Krist. Ha d’ho heul evit ho
ren hag ho harpa, e ma speret Doue he-unan, rak speret
Doue a sklerijen an iliz.
                         *
                        * *
 Eur ger c’hoaz abarz achui.
 Diez eo da eur c’hrouadur en em guzat ouz eur vamm
dener : diesoc’h eo d’ar pec’her en em guzat ouz Doue.
 Pec’het ho peuz ? Ker buhan ar Speret-Santel a laka
eun drean en ho kaloun. Ho pikad a ra en deiz, dreist
holl, ho pikat a ra en noz. Atao e ma o vrouda, o toulla,
o lavaret : Inique egisti.
 Pa velit, —— ha gueled a rear c’hoaz, tud all o kender-
c’hel mad, —— eur vouez e korn ar galoun a lavar : eun
amzer ' zo bet, e zoaz henvel outho. Perak, hirio, ne
c’hellez-te mui ar pez a c’hell hen-ma hag hounnont :
Cur non potuero quod isti, quod istœ ?
 Arvesti a rit eun den var he dremenvan ? Abarz
mervel e c’hastenn deoc’h he zourn hag e lavar :
« Kenavezo er baradoz ! » Komz dudiuz evit eun den
mad, mez eun taol kleze evit ar pec’her paour. Doue a
nevez a ra eur stok var boull he galoun.

NHO
         VAR DRUGAREZ AN AOTROU DOUE          209
NTO

 E maoc’h e tal eur bez digor ? Trouz an douar o
kueza var an arched a lavar : « Varc’hoaz d’id te ! »
Varc’hoaz ar maro, varc’hoaz ar varn, varc’hoaz mar-
teze an ifern. Mouez ar Speret-Santel o skei adarre var
galoun ar pec’her.
 Va Breudeur ker, n’euz forz eta, petra ve bet ho puez
araok hirio, hag e ve abaoue kalz bloaveziou louedet ho
koustians gant ar pec’hed, hag e ve niver ho tizurziou,
brasoc’h evit niver bleo ho penn, lavarit gant fizianz
eur gomz, unan hebken : Surgam et ibo. Ia, savit gant
kouraj ha kît a greiz kaloun d’en em strinka ec’hars
treid Doue an holl c’hrasou, evit ma kavot trugarez :
Ut misericordiam consequamur. Mari-Madalen a zo bet
pardounet, al laer deou a zo bet selaouet, deoc’h c’houi
ive, esperanz zo roet.

 O va Doue, ma zo ama pec’herien hag ho defe disfi-
zianz euz ho madelez, sklerijennit ho speret, teneraït ho
c’haloun, grit dezho anaout n’euz, pell diouzoc’h, nemet
anken ; anaout e ma en ho kichen ar guir eurusded.
Grit ma lavarint : Peccavi : pec’het hon deuz ! Ha me,
o va Doue, me en ho c'hano a lavaro da m' zro : par-
dounet oc’h.                              AMEN.

                   *  *  *

                                                  14

NPO



                     IX

             Prezegen var ar Maro
                  ————————

          Hæc dicit Dominus : Dispone domui tuæ,
        quia morieris tu et non vives. (Isaï. 18. I.)
          An Aotrou Doue a lavar evel-henn : Lakit
        urz en ho tiegez, rag mervel a reot ha na
        vevot ket.


               VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZED KRISTEN,

 Ar bed-ma na d’eo evidomp nemet ar pez ma zeo evit
eur beachour, en eur vro estren, eul lochennik roet
d’ezhan evit tremen eun nosvez. Pa darz an deiz an
divroad a lavar : « Sklear awalc’h eo da vale ! » Hag
heb koll he amzer o sellet ouz ar c’houdoren ma hen
deuz ennhi kemeret he gousk, e krog en he benn-baz
hag en em laka en hent evit tostaat ouz he vamm bro.
 Eveld’han, va Breudeur, ni a zo beachourien o vont a
dreuz eur vro estranjour, varzu hor guir vro. Kerzet a
reomp euz an amzer varzu an eternite, euz an douar
varzu ar bed all.
 Mez aliez, re aliez siouas, e tiguez d’heomp staga hor
c’haloun ouz ar pez a gavomp var hon hent, chomm
gantho da goll hon amzer hag ankounac’haat penn hor

NHO
                VAR AR MARO                   211
NTO

beach ; henvel e kement-se euz bugaligou dizounj a
veler bepred o c’hourlerc’hi pe o kuitaad ar venojen
evit kutuil bleuniou didalvoud.
 Setu perak, e teuan hirio, evit ho tistaga guella ma
c’hellin dioc’h madou egoll ar vuez-ma hag ho lakaat
da zerc’hel atao ho taoulagad troet varzu an Env, da
lavaret deoc’h ar pez a lavaraz gueach all, ar profet
Isaias da Ezechiaz : « Lakit urz en ho tiegez, rak mervel
a reot ha ne vevot ket : Dispone domui tuæ quia mo—
rieris tu et non vives. »
 E tri c’her : — mad eo sounjal er maro ; — mad eo
en em brepari d’ar maro ; — mad eo gouzout petra eo
ar maro : Setu ar gelennadurez-ma.
                       *
                      * *
 Mad eo sounjal er maro.
 Va Breudeur ker, evit klevet eun den o kozeal ne
dleomp ket ober re a van. Aliez e c’hen em fazi he-unan,
pe ma n’en em fazi ket e klask fazia ar re all.
 Mez pa gaoze an Aotrou Doue, neuze ni a dle atao
selaou, stoui hor penn ha lavaret : Doue na c’hell nag
en em fazia he-unan na klask fazia den ebed : ar pez a
lavar a c’hoarvez atao.
 Hogen, va Breudeur, Doue hen deuz komzet. Eur
gomz hen deuz lavaret eneb an den ; eur setans hen
deuz douget : « poultren out hag e poultren e tistroï :
Pulvis es et in pulverem reverteris. »
 Pa grouaz ac’hanomp evit guir, Doue n’hor c’hrouaz
ket evit mervel. Goude beza tremenet er bed-ma eun
niver bloaveziou, hir pe verr, ni a dlie beza douget da

NHO
212                VAR AR MARO
NTO

eur vuez velloc’h heb rankout gouzaon ar maro. Mez ar
pec’het a zo deuet da zizober, da freuza labour an Aotrou
Doue hag ar maro zo deuet varlerc’h, da gastiza ar pec’het-
se : Stipendium peccati, mors. Adam hag Eva a dorraz
difenn an Holl-C’halloudek, ha goude ho dizentidigez,
an Holl-C’halloudek a lavaras d’ezho ha dreizho d’ho
bugale : « Poultren oc’h hag e poultren e rankoc’h dis-
trei : Pulvis es et in pulverem reverteris. » Ar zetans-se,
spourounus ma zo nikun, a vez skrifet gant dourn Doue
he-unan var dal kement hini a zeu er bed : mervel a
ranki !
 Kaer hor bezo klask pellaat ar maro diouzomp, eun
devez a zeuio ma rankomp diguezout ganthan tal-ha-tal.
Mar tiskennomp betek kaloun an douar, hen a ziskenno
d’hon heul ; mar tec’homp betek kreiz ar mor doun,
eno ni her c’havo ; mar deomp betek ar penn pella an
douar, dre eno ivez e tremen. Doue a roaz d’ezhan gal-
loud var an holl draou krouet hag a zo falvezet ganthan
e tiskarfe kement a zo, mesk ha mesk heb espern netra.
 Na doujanz na respet evit teneridigez au c’hrouadur
bihan en he gavel, evit nerz ha gened an den iaouank e
kreiz he vrud, evit bleo guenn an den koz, evit paou-
rentez an izomek, evit danvez ar mondian, evit vertu-
ziou an den santel, evit deskadurez an den goeziek. Ar
gened, an nerz, ar galloud, ar madou, an deskadurez a
c’hell beza mad da galz a draou, mez nann da brena
buez. Neuz forz piou e c’halfomp beza, pep kammed a
reomp, pep halanad a dennomp a dosta ouzomp ar maro
hag hon tosta outhan.

NHO
               VAR AR MARO                   213
NTO

Mar fell d’heomp goud dreizomp hon-unan e pe c’hiz
e teu da vir zetans an Aotrou Doue, greomp eur zell var
ar bed ha ni her guelo.
 Greomp da genta eur zell var hon lerc’h.
 Petra eo deuet, hirio, da veza kement all a dud hag ho
deuz, en ho amzer, great kalz trouz var an douar ! Des-
kadurez ha madou, gloar ha galloud a ioa etre ho daouarn ;
armeou braz a zeue, a iea var eur gomz hebken euz ho
ferz. Hirio, petra int-hi ? Marteze ho hano zo skrivet var
histor ho bro. A veac’h peadra a lavare an Napoleon
koz, gueach-all, a veac’h peadra da ober danvez eun
them da eur skolaër iaouank o koummanz deski al
latin : ha setu holl ! Ho c’hurunen, ho galloud, ho des-
kadurez, ho madou a zo etre daouarn re all deuet var
ho lerc’h. Hag euz ho c’horf paour koulz ha deuz korf
an disterra den, ne jomm nemet eun nebeut ludu a ve
gellet dalc’her var bal dourn eur c’hrouadur tri mis.
 Greomp brema, eur zell en dro d’heomp.
 Piou a velan-me ama, en iliz-ma ? Eun nebeudik a dud
koz ; an darn-vuia tud e kreiz ho brud ; eul lodennik
a dud iaouank flamm.
 Mad, lavarit d’heomp, c’houi hag a zo guennet ho
pleo gant ar bloaveziou, lavarit d’heomp petra eo deuet
da veza ar re zo bet, er memez devez ganeoc’h, douget
ho hano var gaierou ar vadiziant, ar re ganeoc’h ho deuz
great ho c’henta pask. Peleac’h e maïnt-hi hirio ?
 Lod, taolet er meaz euz ho bro gant eur blaneden di-
druez, a zo guennet ho eskern var an douar estren, pell

NHO
214             VAR AR MARO
NTO

dioc’h ho zud ; lod all ' zo diskaret gant taol ar maro a
zirag ho taoulagad ha marvet etouez ho zud. Digemeret
ho c’heuz ho halanad diveza, ho arvested goude ho
maro, douget ho c’horf var ar varv-skaon hag ho dis-
kennet en ho lojeiz diveza. Hirio, pa rit eur zell en dro
d'heoc'h e lavarit : « An hen-ma-hen, a ioa eur bloaz
kosoc’h evidon ; an hen-ma-hen, euz ar memez bloaz
ganhen ; ha setu hi maro ! Dizale me a vezo ar c’hosa
den euz ar barrez ! »
 Lavarit d’heomp, c’houi tud e kreiz ho prud ha
c’houi tud iaouank, peleac’h e ma int-hi, hirio, ar re a
zo bet ganeoc’h var skinvier ar skol gatekis, ar re ho
deuz en ho bugaleach, c’hoariet ganeoc’h dindan ar me-
mez guezen ha var ar memez flourennou. Eveldoc’h e
seblantent dleoud beva pell hag hirr. Mez ar maro zo
deut d’ho zurpren e kreiz ho iaouankiz, ha ni, ho pe-
leien, ni pa hon deuz, varnezho, taolet ar genta paladen
zouar, a zo deuet d’heomp da zounj euz a gomzou al
levriou sakr : « Ar vuez a zo evel eur skeud hag a dre-
men, evel eur bouil moged hag en em freuz en ear ;
evel eur goumoullen kaset gant an avel ; evel eur vag
var an dour ha ne lez merk ebed euz he guenojen ;
evel ar bleunv diwanet hag a veler ker buan flastret
dindan an treid : Quasi flos egreditur et conteritur.

 Mez, va Breudeur ker, perak kozeal deoc’h euz ar
maro ? N’eo ket c’houi, ia c’houi, eo a dlefe kozeal e m’
leac’h ? C’houi koulz ha me, a c’hoar ervad petra eo ar
maro ! Peleac’h e ma, hirio, an tad, hirio, ar vamm ho

NHO
                 VAR AR MARO                   215
NTO

deuz ho maget, ho savet ? Tadou ha mammou, peleac’h
e ma ar mab, ar verc’h, ar c’hrouadur a garac’h
kement ? Evitho e labourac’h, e poaniac’h noz-deiz.
Lavaret a reac’h : « divezatoc’h, hi, d’ho zro, a roio
d’heomp bara pa ne c’hellimp mui labourad ! » Hag
hirio, hoc’h-unan en ho ti, e welit gant an anken o
sounjal eo deuet ar maro da gerc’hat en ho raog ar
vugale a esperac’h lezel gantho ho tanvez. C’houi
' lavare : « Serri a raïnt d’heomp hon daoulagad, pedi
' raïnt evidomp. Ha pa dalv, choui eo ho c’heuz
guelet ho archedi, c'houi eo a ia d'an daoulin, var ho
bez, evit pedi an Aotrou Doue da gemered truez ouz ho
eneou. Peleac'h ar breur, peleac'h ar c'hoar a zo bet
maget ouz ar memez taol, savet dindan ar memez toen ?
Kemeret ho deuz hent ar veret : gourvezet int en douar
benniget.
 Ia, kristenien, sellit en tu ma karot, e pep leac’h,
c’houi a velo, mar taolit evez, hano ha labour ar maro.
Sellit ouz ho touar : labouret int bet gant tud, hirio
maro ; ouz ho ti : ar rumm dud a ioa ennhan en ho
raog, eat eo da anaon ; ar guele ma kouskit ennhan, an
dillad a zougit : marteze guele, marteze dillad eun den
maro ; ar boued a astenn ho puez : roet eo deoc’h gant
dourn ar maro ; an hent a gemerot evit mont euz an
ilis-ma d’ho ti : hent heuliet, gueach all, gant tud,
hirio, maro.
 Sellit ouzoc’h hoc’h-unan. Nag a bed barrad klenvet,
a bed danjer, a bed stokad ho c’heuz c’houi bet dija !
Ar maro a zo, beteg-hen, eat abiou deoc’h, heb ho

NHO
216                VAR AR MARO
NTO

samma, guir eo. Doue hen deuz lavaret : « lez, lez
c’hoaz. » Mez ho c’heur a zeuio ha pep tra hen diskuez
koulz en amzer dremenet hag en amzer vrema.
 Ha koulskoude, tra meurbet estlammus ! ne zonjomp
ket er maro. An holl a varv en dro d’heomp hag en eur
vervel a lavar « Hodie mihi, cras tibi : hirio va zro
me, da dro te, varc’hoaz ! » Ha ni, er c’hountrol, a lavar :
« Maro an hen-ma-hen ! Mad : doanius eo, rag he dud,
tad, mamm, bugaligou ho doa c’hoaz izomm anezhan !
Maro eo an hen-ma-hen ! Mad : glac’harus eo kement-se !
Mez pell zo, ma kemere eur stum fall. N’oa ket eun den
iec’heduz hag ouspenn ne daole tamm evez ebed ! »
 An hen-ma-hen, a zo bet lazet gant he gar. Ha ni
lavar : Mad, evelkent, trist eo eun hevelep maro. Mez
ive n’oa ket ampart en he labour. » E leac’h ma tlefemp
lavaret : « Eveld’han, me a meuz kar ha kezek hag
eveld’han e c’hellan mervel ! »
                        *
                       * *
 Mad eo en em brepari d’ar maro.
 Va Breudeur ker, ar maro eo porzier ar bed all. Hen
eo a zo karget da zigeri d’heomp dor an eternite. Mez
en eternite, me a vel diou zeumeurans dizhenvel : ar
baradoz hag an ifern. Dor pehini a zigoro evidomp-ni ?
An nor hon devezo c’hoant : ar joaz ’ zo kinniget d’heomp
gant Doue.
 Eur maro mad a zigor dor an env : eur maro fall a
zigor dor an ifern. Hogen, va Breudeur, ar maro a
vez peur-vuia ha zoken, koulz lavaret atao, ar pez ma

NHO
                  VAR AR MARO                  217
NTO

vez bet ar vuez : goude eur vuez vad ; maro mad ; goude
eur vuez fall : maro fall. Evit kaout eost mad en eur
park, e ranker he gentelia ervad, he drempa a zoare,
hada ennhan greun disklabez, he c’hoennat pa zeu ar
mare hag hen diwall a zroug. Er memez tra ive, evit
kaout eur maro mad, eo red poania epad ar vuez, eo red
en em brepari d’ar maro.
 En em breparit eta, va Breudeur ker, hag : 1° En em
breparit a hirio. Na lavarit ket : « Me a c’hedo diveza-
toc’h ; da benn bloaz, pa em bezo kaset da benn an
affer-ma, al labour-zont, me en em breparo. »
C’houi a velo, eme c’houi, c’houi en em breparo ! ia
pe na velot, ia, pe na en em breparot ket. Hen ober a
reoc’h ma ve lezet ganeoc’h amzer. Ha piou a lavar ho
pezo an amzer-ze ? An amzer a zo etre daouarn an
Aotrou Doue. An devez hirio a zo deoc’h ; an devez
varc’hoaz n’hen deuz promettet da zen.
 Ar c’hountrol eo a lavar. Gourdrouz a ra an neb a lez
he zilvidigez var var. Selaouit kentoc’h he gomzou :
« Dont a rin, eme hor Zalver, evel ma teu al laer : Sicut
fur. » Al laer a zeu en noz ; klask a ra an denvalijen ;
tostaat a ra heb trouz, dre guz ; gedal a ra ma vezer
dizounj pe gousket, ha neuze, heb goud da zen, eo e ra
he laerounsi. Mar teuer d’hen dizelei, al laer a vez dija
en ti, hag aliez krenvoc’h evit ar perc’hen. Evel-se ive,
eo e teuio ar maro, dre guz, heb rei kelou ebed ; ha
par her guelot e viot dija re zivezad : Sicut fur.

 Dont a raio evel eul luc’heden : Sicut fulgur.
 Setu aze, euz ar goalarn, eur goumoullen zu o pignat

NHO
218               VAR AR MARO
NTO

en Env. Petra zoug en he c’hreiz ar goumoullen-ze ?
Daoust hag avel, daoust ha kazarc’h, daoust ha glao ?
Evelkent e pign, e pign atao : dija eo ganthi, stignet
holl bolz an Envou ha mouget sklerijenn an deiz. Sou-
den, en eun taol kount, eul luc’heden c’hlaz ha da heul
eun tarz kurun ! Setu poltred ar maro.
 Santout a rit marteze, da genta, evel eun diezamant
heb hano. Ho penn zo pounner : beac’h zo var ho tiou
skoaz : ar goumoullen o tont a vel. Taol ha taol an
drouk a gresk, ho penn a faout, poan ho c’heuz en hoc’h
izili ; en em daol a rankit en ho kuele : ar goumoullen
o pignad. Souden, varlerc’h, pa na zounje den, eul
luc’heden a bar, eun tarz kurun a groz : e ma o tre-.
men ! Maro eo ! Sicut fulgur.

 Tizet e viot gant ar maro evel ma vez ar zilien tizet
gant higen ar pesketour : Sicut pisces capiuntur hamo.
 Sellit ouz an den-ze a velit e ribl ar ster pe var bord
an aod. Staga ' ra eur beg houarn korgamm, ouz penn
eun neuden ha var ar beg houarn-ze e laka eur pren-
vik biban pe eur gellienen, ha goudeze, hen taol en dour.
 Etre daou, ar zilien en eur zont hag en eur vont dre
greiz ar ster, a vel ar prenvik tentuz hag heb sounjal e
drouk a lavar : « Mad da zribi. » Mez en eur gredi kregi
er vuez e krog er maro ; da heul ar boued e lounk an
higen.
 Evelse, ive, c’hui hoc’h-unan a vezo marteze skoet. La-
varet a rit : « plijadur hon devezo er foar-ma, en hebad-
zount. » Hag ar maro hen deuz stignet he voued var an
hent ma tremenit dreizhan. Staga rit ho penn ouz eur

NHO
                  VAR AR MARO                   219
NTO

picherad dour ien e kreiz ho c’huezen : dour ien, eme
c’houi, a dorro va sec’het : eva ’ rit d’he heul eur gaouat
fleureuji. E maoc’h ouz taol gant eur mignon ; dribi a
rit eur barrad klenvet tomm, eva eun taol goad, pe
gemeret eur vesventi hag ho c’hastenno maro e korn
an hent : Sicut pisces capiuntur hamo.

 Bezit, eta, var c’hed ha dalc’hit, atao, urz vad en ho
koustianz.
 E c’hallit evit guir mervel dre eur c’hlenved hir, e tre
diou vreac’h ho tud, santout ar maro o tont kammed ha
kammed ; mez e c’hallit ive mervel dre veuz, dre laz, en
eun taol kount, heb den var ho tro, evit digas d’eoc’h
da zounj euz an Env.

 2° En em breparit holl rak holl e varvot.
 E pe c’his ha pe da vare e rankimp-ni mervel : an
eil hag egile a zo kuzet e pleg dourn an Aotrou Doue.
Mez ar pez a c’houzomp mad, ar pez hen deuz Doue he-
unan en em garget da zeski d’heomp eo e varvimp holl :
Statutum est omnibus hominibus semel mori. Ar maro na
zouj, na respet nikun.
 Planeden eun den a zo kuzet ouz an dud all ; n’euz
ken nemet eun dra hag a c’heller da c’houzout ervad
divar he benn : mervel a raio. Pep tra er vuez a zo am-
jest ha diasur, eme sant Aogustin : eun dra hebken a zo
sur : ar maro : Omnia in futurum servantur incerta, sola
mors certa.
 Setu aze, eme ar memez sant, eur c’hrouadur consevet
e kof he vamm. Ha dont a reio hen, ia pe nann, da velet

NHO
220                VAR AR MARO
NTO

sklerijenn an deiz ? Den n’her goar : Forte nascetur,
forte abortivus erit. Mar teu d’ar vuez, ha beva a raïo hen
pell pe neubeut amzer ? Den n’her goar adarre : Forte
vivet, forte non vivet. Mar bev pell, ha beza vezo hen
paour pe binvidik ? Den na c’hell lavaret : Forte dives
erit, forte pauper. Pe seurt stad a vuez a gemero hen ?
Labourer, den a bluen, den a vor, den a vrezel ? Nikun
na c’hell her goud. N’euz nemet eun dra hag a c’hel-
lomp da waranti : n’euz fors petra e vezo a hent all, mer-
vel a ranko pa skoio he heur : Sola mors certa.
 Ma vije lavaret d’heomp ; euz a ugent, unan a jommo ;
euz a gant unan a dec’ho ; euz a drizek kant mil, unan
a vezo espernet ; me a lavarfe deoc’h da m’ zro : ho
c’hesperanz a zo bihan. Evelkent, esperout a c’hellit !
Mez pa zeo guir e rankomp holl kuitibunan distrei e
poultren, holl e tleomp en em brepari.
 Setu eno perak, eun taolenner gueach all, resevet urz
ganthan, pedet da ober poltred ar maro, a reaz eun dra
meurbed estlammuz da velet.
 E traon an daolen e lakeas poltred holl grouadurien
ar bed-ma : paour, pinvidik, koz, iaouank, pec’her ha
dibec’h ; holl ho dastumaz en eur bouchad. Azioud-ho
e reaz poltred an ankou. En he zourn eur c’hleze a dan
atao an eulf o strinka anezhan hag ar re, ma kueze var-
nho eun eulfen a varve raktal. Hen ober a reaz heb
daoulagad, evit diskouez ne anavez na kar na mignoun.
Hel lezel a eure heb diskouarn, evit rei da entent eo bouzar
ouz klemmou ha pedennou an dud, ha var he dal, e
skrifaz komz al leoriou sakr: « merket eo e ranko peb

NHO
                 VAR AR MARO                   221
NTO

den mervel eur veach : Statutum est omnibus hominibus
semel mori. »
 3° Mad eo en em brepari a zrevi, rag ne varver ne-
met eur veach.
 Va Breudeur ker, eur prosez ho c’heuz ? Outhan,
mar karit, eo stag ho madou, ho prud vad, ho puez ?
Neuze petra ' rit ? Sounjal a rit er prosez-ma noz-deiz.
Ne espernit netra, nag poan, nag amzer, nag arc’hant
evit dont a benn d’her gounit ? Goulen a rit kuzul ; dek,
tregont gueach e zit da di eun alvokad goeziek, ha
pell e maoun dioc’h ho tamall. Mad a rit difenn ho
peadra, hoc’h enor, ho puez. Koulskoude, mar kollit
dirag eur barner, c’houi a c’hell dougen klemm dirag eur
barner all, ha mar kollit an eil gueach, mont c’hoaz
dirag eur barner huelloc’h.
 Mez setu ama evidoc’h eur prosez all ; digoret eo etre
ar vue hag ar maro, etre an Env hag an ifern, eur pro-
sez hag a zo rak-se, stag ounthan ar pez ho c’heuz a huella
priz : eurusded pe valheur heb fin. Poanit eta d’her gou-
nid. Sounjit ennhan noz-deiz. Pellaït kement a c’helfe
ober deoc’h her c’holl : klaskit kement a c’helfe ober
deoc’h her gounit. Na espernit netra. Ha kentoc’h evit
her c’holl, kollit tout.
 Mar em bije daou ene da goll, a respountaz eur zant
da eun impalaër, em bije otreet marteze koll unan evi-
doc’h. Mez pa na meuz nemet unan, ha pa na c’hellan
ouspenn he c’holl nemet eur veach, e rankan, koust pe
ne goust, he zavetei, hag he zavetei en taol kenta.

NHO
222               VAR AR MARO
NTO

 Var an douar, e c’haller euz ar stad a bec’hed distrei
d’ar stad a c’hras, euz a gristenien vad dont da veza
kristenien fall. Goude taol ar maro, se na vezo mui e
galloud an den. Ar vezen a jommo, eme ar Speret-
Glan, e leac’h ma vez kouezet. Ne varver nemet eur
veach : Semel mori : ha goude ar maro ar zetans a vezo
douget a jommo da viken.
                     *
                    * *
 Mad eo koumpren petra eo ar maro.
 Va Breudeur, stad an dud var an douar a zo meurbed
dizhenvel. Lod evit lojeis n’ho deuz nemet eul lochennik
dirapar, evit guele eur vriad raden pe golo draillet ; goude
poania, en em viska paour, en em vaga dizispign, ne
gavont ket atao var gorn an daol, pa zeu an noz, an
tamm bara du a dle terri ho naoun antronoz-vintin.
Lod all, daoubleget dindan ho anken, ne gavont nemet
tristidigez var an douar.
 En ho c’hichen an dud eurus ervez ar bed a vev e
kreiz ar blijadur. Arc’hant, enoriou, kargou huel, holl
e maïnt etre ho daouarn. An ti kaer-ma, ho zi eo ; an
douarou-ze, d’hezo int ; meuleudi, iec’hed, digoradur :
dezho netra ne vank.
 Mez, va Breudeur, nag ar re zo er joa na dleont
kemeret fouge, nag ar re a zo er boan na dleont ket
mankont a gourach.
 Var an hentchou bras, me a gav eur c’hantonier karget
d’ho c'houmpeza, da stanka 'n toullou, da ziskar an
torgennou.

NHO
                 VAR AR MARO                 223
NTO

Var hent ar vuez, Doue hen deuz ive lakeat eur c’han-
tonier, ar maro, da goumpeza pep tra etouez an dud.
 Hag e guirionez, kristenien, petra eo ar maro, a zounj
deoc'h c'houi ? Mar her c'houmprenan mad, ar maro zo
var eun dro : — Kenavezo d’ar bed ha da holl vadou ar
bed ; — kenavezo d’ar gerent ha d’ar vignouned ; —
kenavezo d’ar c’horf he-unan.

 Kenavezo d’ar bed ha da holl vadou ar bed.
 Var ar iec’hed, ar bed, gant he blijadureziou, he eno-
riou, he vadou, a zeblant beza eun dra benag. Mez divar
guele ar maro, traou an douar a jench meurbed a liou.
 Setu aze eun den o vont da vervel. Evithan n’euz mui
kelou nag a zanvez, nag a blijadur. Diouthan ar bed ha
traou ar bed a bella a heur da heur. Abarz nemeur he
di ne vezo mui he di, he arc’hant ne vezo mui he
arc’hant. Ar guele ma zeo gourvezet varnhan a vezo
da eun all. Euz ar roched a zoug eun all a lavaro
« va roched ! » A veac’h ma hen deuz tennet he
halanad diveza, an heritourien a zeu hag a lavar :
« d’in-me e vezo ar pez dillad-ma ha d’id-te an tamm
douar-ze. » Ranna ’ reont ken etrezo, madou an den
tremenet, nann, aliez, heb en em rebech divar ho
fenn. Pep hini a ra hag a gemer he lod.
 Mez lod an hini maro, peleac’h e ma ? Lod an hini
maro ? Eur goz linser, aliez ar falla zo en ti, pemp pe
c’huec’h planken, eur penn vele kolo draillet, dindan he
benn : setu he lod! He lod c’hoaz a zo eun toull en
douar an ankounac’h ; ha c’hoaz ne vezo ket atao, mar-

NHO
224                VAR AR MARO
NTO

teze, lezet ganthan al lojeis dister-ze. Abars eur c’huec’h
pe seiz vloaz, eur c’horf all a zeuio da c’houlenn plas
hag, evinthan, relegou ar c’henta maro, a vezo taolet da
ventad gant an avel pe da vresa dindan treid an dre-
menidi.

 Ar maro eo kenavezo d’ar gerent ha d’ar vignouned.
 Ama ne meuz netra da zeski d’heoc’h. Piou ac’hanoc’h
n’eo ket bet var dremenvan unan benag euz he dud pe
euz he amezeien ? Ha neuze, dre ho taoulagad hoc’h-
unan, ho c’heuz anavezet pe ger kris eo eun henveleb
disparti. Rankout kuitaad tad ha mamm, pried, bu-
gale, mignouned ! Ho lezel var he lerc’h ha mont he-
unan dirak Doue ! Mad, kristenien, eun devez e teuio
ho tro, hag an disparti-ze a vezo ho tisparti. Heuliet e
viot beteg ar bez. Eur veach bep an amzer e teuor da
ober varnoc’h eur beden benag ; kount a vezo epad eun
nebeut ouz hoc’h hano etouez an dud. Mez, etre daou,
an amzer a iel abiou, an heol a raio he dro hag en eur
ober he dro e kaso, bemdez d’he heul, eun nebeudik euz
ar zounj a jomm ac’hanoc’h etouz an dud.
 Devez goude devez, an aferiou, labouriou, plijadure-
ziou a gemero ho flas e kaloun ha spered ar re a jomm
var ho lerc’h. Mar n’ho c’hankounac’haont ket, hi a vezo
souden diskaret d’ho zro. Ha neuze, ne vezo ac’hanoc’h
kount ebed, mui eget pa na veac’h biskoaz bet var an
douar.
 Ar maro eo kenavezo d’ar c’horf he-unan.
 Var an douar e tilezer aliez an ene evit ar c’horf. D’ar

NHO
                 VAR AR MARO                  225
NTO

c’horf e pep tra hag en despet da bep tra eo e klasker
ober d’ezhan plijadur. Ha koulskoude, eun deiz a dle
dont ma rankimp ennhan, kimiada diouz ar c’horf-se ha
lavaret d’ezhan kenavezo. He c’hened, he nerz, he
iaouankis, holl e zint e teuz, e moged. Hen he-unan a
ranko distrei da boultren, mond da netra evel eun ti
dismantret ha kouezet en he boull.
 Setu me ama, hirio, er gador-ma. Mad, eun deiz a
zeuio an daoulagad-ma hag a vel, na velint mui ; an
diouskouarn-ma hag a glev, na glevint mui ; an treid a
m’ c’has hag a m’ digas, a vezo sounnet ; va c’haloun
a jommo a zav ; va dourn, ma vez neuze, en dro d’in,
nez pe vignon, en em astenno d’ezhan evit ar veach
diveza hag a gouezo goudeze, dinerz ha divuez var an
dillad vele.
 Ha neuze, kenta ’ ranker da ober eo kuzat ac’hanon
ouz ar re veo ha va lakaad en arched.
 Hag eno, en arched-ze, petra e teuio ar c’horf da
veza ?
 Va Breudeur, gueach all, e bro ar Spagn, eur brinsez
a rea dre he gened dudi kement hini hen anaveze. Mez,
en despet d’he renk huel ha d’he braoentez, ar maro he
diskaraz.
 Eun ofiser iaouank a oe karget d’he c’has beteg ar
vered ma tlie beza sebeliet ennhi. Araog disken an ar-
ched en douar, hen digorjod evit guelet, hag a dra zur, e
voa ennhan korf ar brinsez. An ofiser, pa velaz eun
heveleb tra, pa velaz daoulagad, guechall, ken sklear
ha ker kaer, beuzet holl a vreinadurez ; pa velaz eun tal
                                                   15
NHO
226                VAR AR MARO
NTO

ken laouen peurz-duet ha dislivet ; diou voc’h ker ske-
duz, diskolpet gant ar c’hountronn, dija o rodella hag
o virvi en dro d’he fenn, a voe ker skoet, ker sabbatuet,
ma tilezaz ar bed.
 Deuet eo da veza sant : sant Fransez Borgia.
 Ha koulskoude, kristenien, ne voa test, nemet euz a
genta labour ar maro.
 Kiit aze d’ar veret, savit eur mean bez ha guelit :
 Veni et vide. A zianveaz, c’houi a c’hell kaout c’hoaz
digoradur ha fouge. Mez, diskennit en diabarz : petra
gavot-hu ? Eskern ha ludu, netra ken. Hag an eskern-ze
ho-unan en em vruzuno d’ho zro. Ar c’horf a zeuio da
veza, eme Vossuet, eur ne c’houzoun mui petra, ha
n’hen deuz hano ebed etouez an dud.
 Lennit var dal eur penn-maro, mar gallit, pe hen a zo
bet var diouskoaz eur paour pe eur pinvidik, pe hen a
ioa koant pe zivalo, pe hen a ioa er boan pe er blijadur,
a c’hoad huel pe a renk izel. An holl fouge-ze a zo eat
e teuz ha varlerc’h ar maro ne jomm nemet relegeier
dianav.
 Ia, va Breudeur, mouez ebed ken elavar ha mouez
eur bez digor ; kentel ebed, ma ve studiet mad, ken
talvouduz evidhomp. Krial a ra ha krial krenv ouz
kement a gar selaou : « dindan an heol, pep tra zo avel,
moget ha netra ken : Vanitas, vanitatum. » Lavaret a
ra : « an den pa zeuaz er bed ne zigasaz ganthan netra
ha pa guitaio ar bed, ne gaso netra d’he heul nemet he
oberou mad hag he wall oberou.

 Sounjomp eta er maro. En em breparomp d’ar maro.

NHO
                 VAR AR MARO                 227
NTO

Koumprenomp petra eo ar maro ha ni a vevo ervez
Doue.
 Eur zant, gueach all, n’hen devoa evit leor a beden
nemed eur groaz hag eur penn maro. Ar groaz, skeul
an Env, merk an esperanz ; ar penn-maro, mellezour ar
bed, kentel ha difazi an den.
 Eveld'an, karomp studia an daou leor-ze. Ha neuze
ar groaz ma zoump bet prenet varnhi gant Jesus-Krist,
a ziwallo hon eskern en hor bez hag ho resusito var-
lerc’h da vuez an Envou.
       Evel-se bezet great.



                     *  *  *


NPO



                        X

                Var ar varn ziveza
                    ——————————

             Justum et impium judicabit Deus et
           tempus omnis rei tunc erit. Ecc. III, 17.
             Doue a varno an den mad hag an den
           fall, hag e vezo neuze lakeat urz e pep tra.


        VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Tostaad a ra, a vloaz da vloaz, a heur da heur, an
devez bras leun a spouroun, leun a enkrez a dle beza
test da finvez ar bed. Pe da vare e c’herruo hen, an
devez-se ? Kristenien, n’her gouzon ket ha den n’her
goar ; mez ar pez a c’houzomp, a dra zur, eo e c’hoar-
vezo neuze traou estlammuz meurbed.
 An teir walen a gastiz : ar gernez, ar vosen hag ar
brezel a bourmeno dre douez an dud, ar c’haon hag an
dristidigez. Al loened er c’hoajou a iudo gant an naoun ;
ar rouanteleziou en em zavo an eil a eneb heben hag an
dud a zizec’ho divar ho zreid gant ar spount hag an
dienez.
 An Antekrist, en he zourn holl c’halloud, holl finesa
an drouk-sperejou ifern, a reio var an douar ar bur-
zudou ar re vrasa evit distaga 'n dud dioc’h lezen ar

NHO
              VAR AR VARN ZIVEZA              229
NTO

guir Doue. Goudeze, an heol a gollo he sklerijen, al
loar a zeuio e liou d’ar goad, ar mor dijadennet a
lammo dreist an torr-aochou ar re huella evit goueledi
an douar ; ar stered faziet, divar ho hent, a gouezo euz
an Env, ha da fin holl, ar bed, gant kement a zoug, a
vezo sebeliet en eur mor a dan.
 Neuze e vezo klevet trompil an eal o tregerni varzu ar
pevar avel hag o lavaret: « Savit, tud varo, ha deuit d’ar
varn : Surgite mortui. »
 Ker buhan, ar garnel a roio he relegou, ar bez a zis—
taolo he gorfou maro, ar mor a zislonko ar re veuzet.
Holl kement a zo bet, a zo hag a dle beza c’hoaz var an
douar, hol e savimp en hor zav a nevez flamm hag en
em gavimp var eun dro, ec’harz treid ar gador-varn.
 Jesus-Krist var eur goabren skedus ; en dro d’ezhan
eun niver dreist-kount a Elez hag a Zent, en he zourn
leor an Aviel ha kroaz ar C’halvar, a ziskenno da varn
pep unan ha da renta d’an holl ervez ho oberou :
Justum et impium judicabit.
 Euz ar pez a dremeno neuze eo e meuz, hirio, da
gozeal deoc’h.
 Ar varn a velan ennhi tri dra : Eul leor, splamm ha
guirion, leor ar c’houstiansou ; eur valanz diabeg ha
difazi, balanz an aviel ; eur zetanz, didruez ha diremed,
setanz Jesus-Krist.
 Euz al leor, ar valanz, ar setanz-se e lavarin deoc’h,
dioc’h renk, eun nebeut komzou.

NHO
230              VAR AR VARN ZIVEZA
NTO

                       *
                      * *

 Leor ar c’houstiansou.

 Ar bed-ma, kristenien, pa daolan varn’han eur zell
piz hag eveziek, a gavan meurbed din a druez. Petra, e
guirionez, a velan-me var an douar ? Guelet a raan eur
rumm dud hag a denn evel fouge deuz ho dizurziou ;
breset ho deuz ho c’houstians dindan ho zreid, ha mou-
get en ho c’haloun mouez feiz ho badiziant. Ha brema,
dishenor ho zud, rann-galoun greg ha bugale, skuer fall
ho farrez e kerzont digabestr var hent an drouk, e ver-
niont a zeiz da zeïz pec’het var bec’het evel pa n’ho
defe euz ho buez, kount ebed da renta.
 Lod all, dindan diaveaz eur falz honestiz, a guz eur
galoun loudour ha prenvedet. Tremen a reont evit tud
vad, tud renket, tud a zoujanz Doue. Sellou laouen ' zo
en ho daoulagad, komzou flour var ho muzellou, mi-
gnouniach en ho mousc’hoarz epad ma zeo leun ho
spered a zonjou mezus, hag ho c’haloun a warizi, fal-
lagriez, dislealdet, trubarderez, oberou fall. Mez aketuz
int da ober an drouk e kuz ; evit mankout d’ar pez a
dleont da Zoue, d’an nesa, d’ezho ho-unan, e klaskont an
hent distro, an denvalijen ; ha neuze goude beza pec’het
dre guz, duet brud-vad an nesa, great outhan gaou en
he vadou e lavaront : « Piou biken a anavezo kement-
ma ? Ne meuz bet, euz va oberou, ken test nemet an
denvalijen ; va c’houstians va unan, hebken, a c’hoar
petra ounn ha nikun na c’hello, morse, goud ar pez zo
tremenet ennhi. »

NHO
              VAR AR VARN ZIVEZA               231
NTO

 Ah ! va Breudeur ha va C’hoarezet kristen, en em
fazia ' rit. Eul lagad a zo hag a vel pep tra, a lenn e ple-
gou kuzet kaloun peb den, a zizolo ar virionez e kreiz
an noz an tenvalla : lagad an Aotrou Doue, lagad atao
digor, noz-deiz, var an drouk, digor var ar mad. Eur
bluen a zo hag a skrif pep tra. Bloaz ha bloaz, deiz ha
deiz, heur hag heur, hoc’h holl oberiou a zo kaieret. Ke-
ment hen deuz al lagad guelet, ar bluen hen deuz skrivet.
 Adalek ho c’halanad kenta betek ho c’halanad di-
veza, ho puez hed-ha-hed, a vezo, neuze, displeget dira-
zhoc’h ; pec’hejou ho pugaleach, pec’hejou ho iaouankiz,
deiz ar pardoun-ma, ar foar-zount, en nosveziou, en
ebatou, en dansou, ken etrezoc’h ho c’hunan, ken etre
ar iaouankiz all ; ar pec’hejou great var an diskar oad,
great en ho kosni mar hen deuz Doue ho lezet da goza :
kement ho pezo kuzet guella ma ellot ouz lagad eun tad,
ouz skouarn eur vamm, ouz kaloun eur mignoun. Ar
mad zokenoc’h ho pezo great, mez great dre fouge evit
tenna varnoc’h meuleudiou an dud ha marteze, evit
lakaad unan benag da gueza er pec’het, eno e vezint di-
zoloet holl : Quidquid latet apparebit ; ha dizoloet dirak
ar bed holl a bez.
 Ia, neuze, ann holl a velo ho puez, ho puez displeget,
ledet dirazho evel lizerennou eul leor digor. An holl a
c’hello he foueza, he c’houmpren.
 Ha c’houi, c’houi ne c’hellot nac’h an disterra tra.
 An testou en hoc’h eneb ne vankint ket. An Env an
douar, an heol, ar stered, an noz, an deiz, holl e
kavint eur vouez evit ho tamall ha lavaret : « guir

NHO
232            VAR AR VARN ZIVEZA
NTO

eo, test oump a gement-se. » Hoc’h eal mad koulz hag
ho troug-eal a lavaro : « ia, guir eo : test omp a ze ; »
ho touarou, ho ti, ho kuele a lavaro : « ia, guir eo :
Lapides clamabunt, lignum quod inter juncturas est ædi-
ficiorum, respondebit. » (Heb. II, 11).
 Hag ar pec’her paour, petra e teuio hen da veza,
neuze, gant ar vez ha gant an disesper ?
 Va Breudeur, ma rofe d’in an Aotrou Doue, ar
galloud da lenn ama en ho kalonou ha da zigeri dirag
an holl, leor ho koustians, piou ac'hanoc'h c'houi a
lavar-fe : « Mad, ia, ne ran ket a forz, aotreal a ran
kement-se ? » Piou, er c’hontrol, na c’houlen-fe ket koll
kentoc’h peb vad, eget guelet he vuez displeget penn-
da-benn ? Ha koulskoude, piou a velan-me en iliz-ma ?
Ho kerent, ho mignouned, ho c’hamezeien, ho ken-
barrisioniz : tud ho deffe truez ouzoc’h, tud hag a
c’houlen-fe ho tizamma.

 Evit peur-greski, peur-gernia mez ar pec’her, tal-ha-
tal gant he vuez, Doue a lakaio, buez an den just.
 Var an douar, nag a gristenien vad, a vev dianavezet
gant ar re all ! Kemeret a reont kement a boan da
guzat ho vertuziou hag ho zantelez ha ma kemer an
den fall da guzad an drouk a ra. Ober a reont ar mad,
nann evit plijout d’an dud, mez evit plijout da Zoue ; en
em zantifia ' reont aliez heb goud da nikun euz a
gement ho guel. Ho buez a dremenont er guel a Zoue,
hebken. Pedi a reont en eur ober ho labourou pem-
deziek, meuli Doue e korn kuz ar goustians ha dougen

NHO
              VAR AR VARN ZIVEZA            233
NTO

ho c’hroaziou heb en em glemm. Ho bugaleach a voue
pur, ho iaouankiz dibec’h, ho c’hosni direbech :
krouadur sentuz, pried mad, tad karantezuz, leal er
marc’hajou, koustiansuz en ho c’homzou, santel e pep
fesoun pe atao prest da ober pinijen euz an disterra
mank, ho deuz tremenet ho amzer e doujans Doue heb
na klask na goulen meuleudiou an dud.
 Mez Doue hen devezo dalc’het kount a bep tra.
 El leor ar c’houstiansou, koulz ha buez ar c’hristen
fall, eo merked buez ar c’hristen mad ; hag ar pec’her
pa he guelo a zanto c’hoaz evel kresket hag he vez hag
he zismeganz.
 Eur veach, pep tra e se dizoloët Doue zigaso he
valans, eur valans diabeg ha difazi : balans an aviel.
                        *
                       * *
 Goude ma vezo eta, bet displeget dirak an holl buez
pep unan ac’hanomp, e leor splamm ha guirion hor
c’houstiansou, eur valans a vezo digaset hag ennhi, er
valans-se, e vezo gant ar strisa lealded, pouezet hon holl
oberou.
 Va Breudreur, an dud ho deuz ive ho balans evit
barn ha poueza ho hentez. Mez ho balans a zo eur
valans fazius, disleal, eaz da lakaat da gostezia en tu ar
gaou ; ar poueziou a lakeont ebarz a zo poeziou aliez
faoz, rentet bep eil tro, skanv pe bounner gant an
interest, ar vignouniach, an dallentez hag ar gasouni.

 Kemeret a rit ho palans hag ennhi en em varnit, en em

NHO
234              VAR AR VARN ZIVEZA
NTO

bouezit ! Mez eur pouez faoz a lakit ebarz : pouez ar
garantez re vraz evidoc’h ho c’hunan.
 Oh! va Breur ker, n’ho tamallan ket, rag ma c'hen en
em garit. Piou hor c’haro ni, ma ne en em garomp ket
hon unan. Hon tud koz a lavare : « evit karet gant urz
vad, karit da genta mab ho tad. » Mez mar d’eo gwir
ho lavar, eul lavar all a zo ker guir hag hen : « karet
dreist voder mab he dad, zo en em garet heb urz vad. »
Ha douget oump holl, siouas ! d’en em garet dreist
voder. Hor barnedigez a zo abalamour da ze, aliez, eur
varnedigez a dreuz.

 Kemeret a rit ho palans hag ennhi e pouezit sonje-
zonou, komzou, oberou ho nesa. Mez, rak ne anavezit
ked mad ar virionez penn-da-benn, rag ma ne lennit
ket pis nag e speret nag e kaloun an dud a varnit, rak
ma talc’hit kount ouz ar guall-deodadou, an drouk-
prezegerez, ar falz prezegerez a glevit, e varnit gant
dallentez heb guir goueziegez : ho parnedigez a zo eur
varnedigez a dreuz.

 Barn a rit, poueza ' rit eun den en ho palans ; mez en
eur hen ober e talc’hit kount euz he vadou, euz he
c’halloud, euz ar garg hen deuz. Lavaret a rit : « noazout
a c’hell ; ober vad a c'hell ive ervez ma vezo evidon pe
eneb din. » Da lakaat er valans e kemerit ho c’hinte-
rest : pouez faos, barnedigez a dreuz.

Barn a rit, poueza ’ rit eun den en ho palans. Mez en eur
hen ober e lavarit ; va mignoun eo ; unan euz va ame-

NHO
             VAR  AR VARN ZIVEZA              235
NTO

zeien, euz va c’herent, hag en despet d’he holl vankou,
hen dizammit. A du ganthan, e lakit ho mignouniach
er valans : pouez faoz, barnedigez a dreuz.

 Barn a rit, poueza ' rit eun den en ho palans, mez
en eur hen ober e lavarit pe e sounjit ne garan ket
an den-ze, displijet hen deuz d’in ; ha neuze, kaer hen
devezo beza mad, fur, direbech, e vezo kavet abeg
ennhan. Da boueza en he eneb e lakit ho kasouni er
valans : adarre pouez faoz, adarre barnedigez a dreuz.

 Ia, va Breudeur, balans ar bed a zo bet a holl viskoaz
hag a zo, hirio, en deiz, eur valans faoz ha faziuz. Re
aliez e ro he ziskarg d’ar pec’het, hag e klask samma ar
vertuz.
 Selaouit kentoc’h ha guelit.
 Eun den ' zo bet var an douar hag a lavaraz, eun
devez, da dud ar bed : « piou ac’hanoc’h a c’hello kaout
abeg en hon me : Qui ex vobis, arguet me de peccato ? »
Ha koulskoude, penaoz benag m’hen doa tremenet he
amzer oc’h ober vad d’an holl, he genvroïz a lavaraz,
eun devez « Tolle crucifige : stagit hen var ar groaz,
eun den difeiz eo, eun den a zizurz, liva ' ra geier
d’an dud. »
 Ar zent, guir zervicherien Jesus-Krist, a zo eveld’han
ha koulz lavaret, atao, ankounac’heat, goapeat, disprijet
var an douar hag avechou, lakeat d’ar maro dre ar
grisa merzerenti.

 Hirio c’hoaz, ha marteze muioc’h eget e peb amzer

NHO
236             VAR AR VARN ZIVEZA
NTO

all, piou a velomp da veuli ha piou da dammal ar
muia ? Beza zo eur rumm dud hag ho deuz evel great
eur marc’had, roet ho ger an eil d’egile evit ober brezel
d’ar vertuz. Skignet int, ama hag ahont dre bevar c’horn
ar bed ha pa glevont ar gomz : « Var zao ! » ho gueler
holl var eun dro, e sevel eur skabel huel dindan treid
ar falla tud, e c’hober anezo eur meuleudi dispar, e
lakaat evel eur gurunen var ho fenn. Er c’hountrol,
kement hini a zo mad, a zo leal, a gerz gant an hent
eün, a glask an urz vad, a heuil lezen Doue, ar re-ze
a vezo goapeat, disprijet ; a vozadou e vezo taolet pri e
kreiz ho daoulagad, dre c’hevier ha falz-prezegerez e
vezo klasket ho zremen evit an dud falla zo er bed.
 Piou a zeuio eta da goumpeza labour an dud ; piou
a lakaio da ren, e leac’h ar faozoniac’h hag an trubar-
derez, ar virionez hag al lealded ?
 Eneou kristen ouz va zelaou, poanius e kavit, marteze,
hent an Envou, diez e kavit beza tamallet heb na guir na
rezon, diez, goude ober vad, beza persekutet gant ar re
all. Evel ar bleun er parkeier a bleg d’an douar pa
vank ar gliz da rei dezho freskadurez, e plegit ho penn
hag e lavarit : « Beteg pegeit, o va Doue, c’houi hag a
zo santel ha leal, e chomot-hu heb tenna venjans evi-
domp euz ar re ' zo var an douar : Usquequo, domine,
sanctus et verus, non judicas et non vindicas sanguinem
nostrum de his qui habitant in terra ! » R’ho pezet fizianz.
Doue ' varno d'he dro.
 Pec’henien, pec’herezed, eurus oc’h e kreiz ho tizur-
chou, goap a rit a Zoue, goap euz he zervicherien : la-

NHO
             VAR AR VARN ZIVEZA                237
NTO

varet a rit : « Ne meuz na feiz na religion ha pe seurt
drouk a zo koulskoude c’hoarvezet ganhen-me ? » Doue
hen devezo he dro ; evel ma tle barn an dud just, e
varno ive an dud digoustians : Justum et impium judi-
cabit. Ha neuze, da zeiz ar varn-ze e vezo kompezet mad
pep tra : Et tempus omnis rei tunc erit.
 Varlerc’h balans faoz ar bed, e velan en he zourn eur
valans all : balans diabeg ha difazi : balans an Aviel.
Ennhi e pouezo pep tra, ervez ar strisa lealdet : Justus
es domine et rectum judicium tuum.
 Ar barner-ma, na zalc’ho kount nag euz ar madou,
an enoriou, ar c’hargou a vezo bet var an douar ; ar
paour dirazhan zo ken huel hag ar pinvidik. Na zalc’ho
kount nag euz ar gened, nag euz an deskadurez, nag euz
ar c’halloud ; dirak he zaoulagad ar vertuz hebken he
devezo talvoudegez.
 Buez an ene mad a zo poezet da genta : he holl be-
dennou, he holl daelou, he holl gommunionou, aluzen-
nou roet d’ar paour, tentasionou trec’het gant kourach,
kroaziou douget heb en em glemm, santimanchou a feis,
a esperanz, a garantez, a anaoudegez vad, he holl oberou
mad en eur ger. He Eal mad ho laka holl e skudel ar
valans evit kreski he rekoumpanz ha kaeraat he gu-
runen.
 Buez ar pec’her a zo poezet ive. Mez ama daouarn an
Eal mad a zo koulz lavaret goullo. Ar pedennou, an alu-
zennou, an oberou mad hen deuz dastumet a zo henvel
ouz ar frouezen a gaver er Palestin var bord ar Mor

NHO
238             VAR AR VARN ZIVEZA
NTO

Maro. Ar frouezen-ze a zo, evit eur guel, kaer awalc’h
hag a zeblant beza saouruz. Mez pa deu ar beachour
d’he boulc’ha gant he zent, ne gav ennhi nemet eun
doare ludu iskis ha c’houero. Evel-se ive, ar pec’het
hen deuz kaset da goll, zoken, ar pez hen deuz ar
pec’her great a vella en he vuez.
 An drouk-eal, er c’hountrol, a zo leun bar he zaouarn :
ourgouil, avarisded, luxur, avi, gourmandis, buhanegez,
diegi, pedennou dizounj, gwarizi, ioulou, oberou, kom-
zou mezus, kement droug en eur ger, hen deuz great ar
pec’her azalek he gavel beteg he vez, holl ho digas, holl
ho bern e pladen ar valans. Ne lez, ne ankounac’ha
netra evit ma rento pounnerroc’h a ze kastiz an ene fall.
 Ha pe seurt digarez a glasko ar pec’her paour evit
dizamma he goustianz ?
 Ha lavared a raio hen : « Aotrou, va zempladurez a
ioa re vraz ! » — Mez, setu aze tud eveldoc’h, ker sempl,
ken dinerz ha c’houi hag a zo deuet da veza sent. Perak
n’ho c’heuz-tu ket great ar pez ho deuz great ho-unan :
Cur non potuero quod isti.
 « Dallet oan gant ar bed ! » — Roet em boa deoc’h
beleien evit ho kelen hag e tisprijac’h ho c’homzou ;
leor an Aviel evit ho c’hentja ha ho c’heuz hen taolet
a gostez.
 « Trec’het oan gant va zechou fall. » — Pa zao louzeier
fall en eur park, al labourer a gemer he grog-c’hoennad
evit ho zenna er meaz. Da zisc’hrizienna ho techou fall,
ar zakramanchou a ioa dindan ho tourn. Ma vije bet
great evit Tir ha Sidon, kement hag a zo bet great evi-

NHO
             VAR AR VARN ZIVEZA                 239
NTO

doc’h, hi ho divije guelloc’h great pinijen gant ludu
var ho fenn ha gouriz reun var ho c'hros-leac'h.

 Ar pec’her evit en em zizamma ne gavo eta digarez
ebed hag he-unan e ranko anzao ha lavaret : Justus es
Domine et rectum judicium tuum.
                        *
                       * *
 Ar setanz diveza : setanz didruez ha diremed. Buez
peb den, eur vech dizoloet ha pouezet an diveza setanz a
vezo douget : setanz a vuez evit an den just, setanz a
varo evit ar pec’her.
 Tri dra a lako pounner braz ha c’houero meurbed
setanz an den daoned. Beza ' vezo eur zetanz, — didruez,
— a zisparti, — diremed.
 Eur zetanz didruez.
 Ar pez a zo guella d’an den, eo eun nebeudik laoue-
nedigez en he boaniou, eo klevet a berz eun den all eur
gomz karantezuz, reseo eur merk a druez. Mez ive, ar
pez a deu da beurgreski hor rann-galoun, eo beza dilezet
en hon anken ha kavout, er pez hon deuz muia karet,
ar c’henta penn-kaoz euz hor glac’har.
 Hogen, va Breudeur, deiz ar varn, ar pec’her ne
gavo skoazel e nep tu ; hed he vuez e sounje d’ezhan
galloud tremen heb Doue. Touellet gant traou ar bed, ne
zante nep izom d’en em daol etre diouvreac’h he Grouer.
Mez hirio, ar bed a zo tremened. Ne jom gant an ene
nemet Doue euz eun tu hag an oberou fall euz eun tu all.
Hogen, ar guel hebken euz an dizurziou-ze a zo eur

NHO
240            VAR AR VARN ZIVEZA
NTO

beac’h mantruz evit ar pec’her paour. Koumpren a ra
brema, pegen heuzuz tra eo ar pec’het, peger braz dis-
kiantiz a berz an den, peger braz dianaoudegez e kever
Doue.
 E kreiz he zizesper, ne gavo sikour e nep tu.
 Hirio Jesus-Krist a zo evidomp leun a vadelez. Evi-
domp eo diskennet euz an Env, evidomp hen deuz
bevet paour, prezeget he aviel, skuillet he c’hoad
var menez Kalvar. Evidomp, noz-deiz, e chomm
var an aoter da zelaou hor pedennou, da rei d’heomp
grasou, da veza magadurez hon ene. Deiz ar varn, amzer
an drugarez a vezo tremenet ha deuet amzer ar justis.
 Ar Verc'hez a zo hirio madelezus. Ne c'houlenn
nemet astenn he dourn d’ar pec’her evit parea he c’hou-
liou. Da zeiz ar varn, goude beza bet disprijet, e tisprijo.
Ne fello mui dezhi beza na mamm, nag alvokadez da
vourreo he mab Jesus.
 Hirio, ar Zent a zo he vreudeur ; ne c’houlennont,
ne glaskont nemet distrei divarnhan gualinier an
Aotrou Doue ; mez beteg ar fin hen devezo kemeret eun
hent dizhenvel dioc’h ho hini ; hen dianzao a reont
d’ho zro : n’her c’hemeront mui evit ho breur.
 Hirio, hon eal mad a zo evidomp leun a deneredigez ;
zoken e kreiz hon dizurziou, n’hon dilez morse. Kerzed
a ra var hor lerc’h en eur wela evel eur mignoun a veler
o vont beteg ar bez da heul korf maro he vignoun. Deiz
ar varn, goude beza bet dilezet e tilez, goude beza bet
disprijet e tisprijo.

NHO
               VAR AR VARN ZIVEZA                241
NTO

 Setanz a zisparti.
 Neuze a berz Doue, elez ar baradoz a ziskenno da zis-
partia ar re vad a douez ar re fall, evel ma veler da vare
an eost, al labourer gant he ridell o tenna greun a douez
ar skaodu.
 An eneou dibec’h a vezo lakeat en tu deou d’ar Gador-
varn hag en tu kleiz ar bec’herien.
 Ar vamm a vezo kemeret hag ar verc’h lezet a gostez :
ar mab kavet mad hag an tad kavet re skanv ; a zaou
vreur, a zaou bried, a zaou vignoun, unan a zo kemeret,
egile lezet a gostez.
 Va Breudeur, ne esperan ket, gelloud rei deoc’h
da goumprenn, pegenn kriz eo eun henvelep dis-
parti.
 Test oun bet eun devez a eun anken ar vrasa. Eur
c’horf maro, korf eur c’hrouadurik iaouank a ziskennet
en douar. E tal toull ar bez, kroaziet he daouarn ar
vamm baour a ioa var he daoulin. Heb ober an disterra
klemmaden, e pede hag e skuille daelou. Mez pa glevaz
trouz ar genta paladen zouar o kueza var an arched e
lavaraz en eur grial forz : « Va c’hrouadur paour, ha
guir eo e ranki-te chomm aze ha me mont kuit ? Ha
guir eo n’az kuelo mui va daoulagad, n’az klevin mui o
kozeal ouzin ? Ha guir eo goude beza da zouget ha da
vaget, ne allin mui da starda var boull va c’haloun ?
Ha guir eo e ranko ar vamm lavaret d’he mab kenavezo
da viken ? »
 He fried a deuaz da gregi en he dourn hag a respountaz :
« Guir eo e rankomp lavaret kenavezo d’hor c’hrouadur,
                                                     16
NHO
242            VAR AR VARN ZIVEZA
NTO

nann koulskoude, kenavezo da viken, mez kenavezo er
bed all. » Eun esperanz a jomme ganthi.
 Mez deiz ar Varn, an disparti zo da viken ! Biken
mui n’en em veler, biken mui n’en em gaver, biken
mui n’en em gozeer, biken ! biken ! Eur speuren ha ne
ello netra tremen dreist-hi, a vo savet etre an eneou
kollet hag an eneou eürus.
 Neuze, mez re zivezad, ar pec’her a anavezo peger
c’hoero eo he blaneden hag a lavaro gant dizesper :
« Setu ar re ma reamp, gueach all, goap anezho. Tud
» dall ma zoamp, ni a gemere ho buez evit eur vuez dis-
» kiant hag ho flaneden evit eur blaneden heb enor. Hag
» hirio, setu ho renk etouez bugale Doue hag ho lod e
» mesk ar zent. En em faziet omp eta : Ergo erravimus,
» en em faziet omp eta divar hent ar virionez ; skleri-
» jen ar justis n’he deuz ket hor sklerijennet nag heol
» ar skiant vad paret varnomp. En em skuizet hon
» deuz var hent an dizurz hag ar gollidigez, kerzet dre
» venojennou rust ha dianavezet rouden Doue. Da
» betra eo bet mad d’heomp an ourgouil, bet mad fou-
» gerez ar pinvidigeziou. An holl draou-ze a zo tremenet
» evel eur skeud, evel eur c’hannad o vont abiou, evel
» eur vag var an dour, evel eul labouz en ear ha ne
» lez var he lerc’h na merk na rouden. »
 Komzou meurbed c’houero, va Breudeur, c’houero
dreist holl, p’ho lavarer re zivezad !
 Goap a reant, goapeat int. Disprij a reant, disprijet
int. Klask a reant madou ar bed, ha madou ar bed a
zo deut da veza ar pez ma zint, eat da netra.

NHO
              VAR AR VARN ZIVEZA               243
NTO

 En em faziet int eta, hag ar pez a beurachuo ho dizes-
per eo diveza komz ar barner just o tougen en ho eneb :
Eur zetans diremet.

 Eur vech dispartiet an diou gevren, Jesus-Krist en
em dro var zu ar re a zo en tu deou d’he gador : « Deuit,
» emezhan, deuit, nann mui d’ar brezell. Echu eo peb
» stourmad, gounezet ar victor. Noaz oun bet hag ho
» c’heuz va guisket ; naoun a meuz bet, va maget ho
» c’heuz. Deuit eta, tud benniget. Pignit, pignit. Mall,
» mall bras e meuz. Rouantelez an Env a zo digor.
» Guelit he joausded, he levenez, evidoc’h int. Paour
» oc’h bet, gwall gaset aliez : evit ho tigoll, setu eur
» rouantelez a bez, eur rouantelez great evidoc’h, eur
» rouantelez eternel : Possidete regnum. »
 O setanz plijadurus ? O kelou dudiuz meurbed ! Mont
gant Doue ! Gant Doue d’he varadoz, beza kurunet a
c’hloar, beza da viken en eur mor a joaiou ! Pignit
eta, eneou eurus ! Kiit gant Doue ! Ho Kervel a ra !
He vugale oc’h! Deoc’h e ro he vennoz, deoc’h en em
ro he-unan : Possidete regnun.

 Mez, o va Doue, euz ar re a zo en tu kleiz, ho kroua-
durien ive, euz outho petra reot-hu ?
 « Kiit, eme Jesus, kiit... » Mez, o va Doue, da beleac’h
e zaïnt-hi pell diouzoc’h ? C'houi a bign d’an Env. Ha
ne gavint-hi ket ive, eur c’hornik benag en ho
rouantelez ? — « Kiit, kiit pell diouzin : Discedite. Ho
» kalvet e meuz, ho kortozet pell hag hir ; redet e meuz
» var ho lerc’h evel ar pastor mad varlerc’h an danvad

NHO
244            VAR AR VARN ZIVEZA
NTO

» dianket, ha c’houi a reaz ar skouarn-vouzar, a droaz
» kein ! Kiit, eta, ive brema ; heuillit ho c’hent atao...
 » Mez pell diouzoc’h ha pa na jomm mui nemedoc’h
» gant an den, penaoz beza eurus ? » — « N’eo ket ho
» guelet eurus a fell d’in mui. Va malloz a zo var ho
» penn. Kiit, tud milliget, kiit da di an hini ho c’heuz
» kemeret evit ho Toue epad ho puez. Kiit d’an tan
» eternel gant an drouk-speret. »
 Kristenien, krisa setanz ! doaniusa planeden ! Ran-
kout dre hor faot hon unan, gueled ar baradoz kollet,
lavaret kenavezo da Zoue, d’ar Zent, d’he Vreudeur,
d’an eurusded, ha kenavezo da viken ! Rankout dre
hor faot hon unan kueza en ifern ha chomm ennhan da
virviken, da leski e kreiz an tan ! Rankout dre hor
faot hon-unan ha var eun dro, koll ar brasa mad, ar mad
heb mui ken ha koueza ouspenn, heb esperanz hebet, e
kreiz ar brasa malheur.
                       *
                      * *
 Kristenien, va Breudeur, echu ar varn ; merket eo he
lojeiz, roet he loden da bep unan. E pe du, e pe loden
en em gavimp-ni d’an deiz braz-se ?
 Ma tiskenfe, ama hirio e m’ plas, evel ma tiskenno da
fin ar bed, Hor Zalver benniget Jesus-Christ evit ho
parn petra ' ve ho planeden ? Aze ho tourn var ho kous-
tians, petra ' lavarit ac’hanoc’h hoc’h unan ? Taolomp
eta evez ha greomp mad hor zounj.
 O va Zalver, e leac’h guelet en ho tourn balans ar
justis, e velan ho tiou vreac’h digor var ar groaz evit

NHO
             VAR AR VARN ZIVEZA                245

pardouni. Pardoun eta evidomp holl ! Pardounet ho
c’heus da Vari-Vadalen, pardounet d’al laer deou ; espe-
ranz a zo eta evidomp ni ive : Mihi quoque spem dedisti.
 Grit, o va Zalver, ma klevimp holl ar gomz eürus :
« Deuit, tud benniget gant va Zad, da gemeret perz er
rouantelez a c’hed ac’hanoc’h abaoue krouidigez ar
bed. »
                                  EVEL-SE BEZET GREAT.


                   *  *  *


NPO




                     XI

            Prezegen var an ifern
                   ——————

   Discedite a me maledicti in ignem æternum.
   It pell diouzin d’an tan eternel. (S. Vaze, 25-41).


        VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Ar bed-ma holl a zo meurbed din a druez, rag ne
gaver ennhan, koulz lavaret, den ebed, hag a sounjfe a
vir galoun pe evit tra eo bet krouet gant Doue. Touellet
gant afferiou, madou, plijadurezou an douar, trec’het
gant techou fall hor c’halonou, dallet gant troumple-
reziou ar bed ha finesaou an drouc-spered, e vevomp
evel tud ha n’ho deffe kount ebed da renta euz ho
buez, evel tud ha n’ho deffe goude ar maro, netra da
zouja, netra da esperout.
 Ha koulskoude, tud dizounj ma zomp, eun heur a
zeuio, heur a spount hag a enkrez, ma rankimp, dre
daol ar maro, kimiada dioc’h holl draou an douar. Eun
heur a zeuio, heur a drubuil c’hoaz brasoc’h, ma
c’houlenno ouzomp ar barner just eur gount piz ha
didruez euz hor buez, penn-da-benn ; eun heur a zeuio,
heur a rann-galoun heb he far, ma velo an den, maro

NHO
                 VAR AN IFERN                   247
NTO

er stad a bec’hed, an ifern gant he boaniou digor frank
evit he lounka da viken.
 Euz an ifern-ze, kristenien, eo e teuan hirio da gozeal
deoc’h.
 Klevet a rear, lod tud o lavaret : « Marteze n’euz
ifern ebed ! » Diskuez a rin deoc’h e zeuz, e tle beza eun
ifern. Kleved a rear tud hag a lavar: « Marteze n’eo ket
guir kement, a glevomp divar benn an ifern ! » E zan
da lavaret deoc’h petra eo.
 Eun ifern a zo ; petra eo an ifern-ze ? Setu eta
he daou c’her ar gelennadurez-ma.
 Perak, a lavarot marteze d’in, perak kozeal d’heomp
euz an ifern ? Perak ? va Breudeur ker, perak a lavarin-
me da m’ zro, perak pa vez taget mab an ti gant eur
c’hi klanv, e lavarer d’an dud : « taolit evez, eur c’hi
klanv zo var dro ! » Kalz a zo bet ar pez ma zoc’h, ho
deuz bevet evel m’ho peuz hag a zo, hirio, en ifern.
 Setu perak, taolit pled mad ouz va chomzou, rak ar
virionez a zisklerian, hirio, a zo euz an huella priz evit
an holl. Mar doc’h kristenien vad, selaouit gant evez
evit heulia c’hoaz, gant mui a gourach, lezen ho Toue.
Mar bevit er stad a bec’het, selaouit c’hoaz guelloc’h ha
marteze ar zounj, ar guel euz an ifern ho lakaio da
zilezel ho kwall vuez !
                       *
                      * *
 Beza ’ zeuz, e rank beza eun ifern.
 Marteze, ne deuz ifern ebed a lavar, eta, an den difeiz
evit lakaat ar re all da veva evel ma vev he-unan.

NHO
248               VAR AN IFERN
NTO

 Marteze, ne deuz ifern ebed a lavaro d’he dro, ar pec’her,
evit mouga rebechou he goustians ha kousket dizoursi var
penn-vele ar pec’het.
 Marteze n’euz ifern ebed. Marteze ! Her goulen, hen
esperout a rit. E karfac’h gelloud her c’hredi. Mez ho
koulen n’eo ket mad, ho c’hesperanz n’eo ket guelloc’h,
hag ho kreden, mar kredit, a zo falloc’h c’hoaz.
 Kounta a rear deuz eur vezen ha pa zear en dizheol
dindan-hi, a zigas eur c’housk pounner d’an den ha,
tostik varlerc’h, ar maro. Emaoc’h en eun dizheol
trubard, pec’her ha pec’herez paour ; ar greden ma
kouskit dindan-hi a denno varnoc’h malheur, rak kaer
hor bezo, pe ni her c’havo mad pe fall, eun ifern a zo,
e rank beza eun ifern.

 Eun ifern a zo.
 Evit hen diskuez deoc’h, — c’houi hag a gred da gom-
zou an Aviel, c’houi hag ho c’heuz feiz e kredennou an
Iliz, — ne rankin ket kemeret nemeur a boan. En hon
religion, guirionez ebet, merket sklerroc’h evit houma.
 Selaouit kentoc’h hor Zalver he-unan o komz d’eomp
en Aviel. (Luc, xvi — §. 20).
 Beza zoa, emezhan, eun den pinvidik bras, guisket
kaer ha maget a bep vella. Beza e zoa ive, e toull he
zor, eun den paour, Lazar he hano, goloet holl a c’hou-
liou. Hag ar paour a c’houlenne terri he naoun gant ar
bruzunachou a gueze divar taol ar pinvidik. Mez den na
roe dezhan draillen. Hebken, ar chas a deue ha gant ho
zeod a zec’he gouliou he gorf.

NHO
                VAR AN IFERN                    249
NTO

 Hogen, digwezout a reaz d’ar paour mervel. Hag an
elez disken evit hen dougen d’an Env. Hag ar pinvidik
mervel ive, hag hen — Kristenien, taolit evez mad euz
ar gomz-ma ; beza eo unan a gomzou Jesus-Krist ha
merket eo ennhi, var eun dro, planeden ar falz-pinvidik
hag hini an holl bec’herien, — hag hen kueza e kreiz
an ifern : Et sepultus est in inferno.
 Hag en eur zevel he zaoulagad, a greiz he dourman-
chou, e velaz Abraham a ziabell ha Lazar en he gichen.
Hag e lavaraz en eur grial : Abraham, hon tad, ho pezet
ouzin truez ha digasit Lazar evit ma c’hlebio penn he
viz en dour, ha ma tistano va zeod, rag ne c’hellan ket
kerzet, poan a meuz ama e kreiz an tân : Crucior in hâc
flammà. Hag Abraham respount : « Eur speuren a zo
etre c’houi ha ni, en heveleb doare na c’hell den pignat
euz a c’halese beteg ama, nag euz ac’halenn disken
beteg aze. Va mab, ho pezet sounj e zoc’h, hed ho puez,
bet er blijadur, ha Lazar er boan ; brema, d’he dro,
e ma er joa ha c’houi en dristigez. »
 Guelet a reomp aze, tri dra merket sklear. Da genta
eul leac’h a levenez evit an den just, d’an eil eul leac’h
a boan evit ar pec’her, hag etrezho ho daou eur speuren
ha ne c’hell den tremen dreist-hi.
 Ma na vije ket bet ar c’homzou-ze ker sklear ha ma
zint, ma na vije ket bet anat dreizho e zeuz eun ifern
evit ar pec’her, em bije gallet, ouspenn, diskouez deoc’h
hor Zalver o c’hen em hevelebi ouz eul labourer hag a
zeu da fin an eost da zispartia 'r plouz a douez ar
greun evit ho zaol ebarz en tân : Ad comburendum. Hen

NHO
250               VAR AN IFERN

diskuezet em bije hen deoc’h, ho c’hen em hevelebi ouz
eun tad a famill hag ha c’houlen digant he zervicherien
eur gount piz ha leal, ha goudeze, a daol er meaz e
kreiz an denvalijen he zervicher dieguz : Inutilem servum
ejicite in tenebras exteriores.

 Mez perak, va Breudeur ker, kozeal deoc’h kement
a gomzou Jesus-Krist ? He vuez, muioc’h c’hoaz eget he
gomzou, a rent testeni e zeuz eun ifern.
 Hor Zalver a zo diskennet var an douar euz an Env,
ha perak ? Bevet hen deuz paour : ha perak ? Great hen
deuz sakramanchou : ha perak ? Maro eo, maro e kreiz
an dismegans, maro e kreiz poaniou estlammuz, maro
var groaz an dorfetourien ha perak ? Va Breudeur,
respountet ho c’heuz : Jesus-Krist a zo ganet, hen deuz
bevet paour, a zo maro var menez Kalvar evit terri hor
jadennou, evit distruja rodou an iaoul en hor c’haloun,
evit deski d’eomp hent ar baradoz, pe mar kavit guell :
evit sarri dindan hon treid dor an ifern. Etre an ifern
ha ni hen deuz savet he groaz, he groaz ruz-glaou gant
he c’hoad sakr. Eur penn euz ar groaz-se a stouf gi-
nou an ifern, ar penn all a zigor ar baradoz : setu ar
penn kaoz a varo Jesus-Krist.
 Nac’h an ifern a zo, eta, nac’h an Aviel, nac’h kroaz
hor Zalver.
 Hag en em estoni a dleomp-ni, goude kement-se,
mar klevomp an Iliz, an Iliz sklerijennet gant Doue ha
karget ganthan da genderc’hel ar virionez etouez an dud,
o rei malloz da nep piou benag a gredfe lavaret ne zeuz

NHO
                  VAR AN IFERN                 251
NTO

ifern ebed ; o rei nerz d’he beleien da grial ouz ar pe-
c’her evit he zihuna : « Eun ifern a zo, nann evit an
holl, mez evit kement hini a varv er stad a bec’het mar-
vel. »
 Evit eur c’hristen katolik, guirionez eta ebed hag a
ve sklearoc’h eget houma.

 Ha ma na fell ket deoc’h beza kristen katolik, mar
fell deoc’h disken, — rag kuitaad ar feiz eo disken : ni
zo er pen huella, — petra e viot c’houi ?
 Protestant marteze ? Va Breudeur ker, ne anavezan
ket protestantet an amzer vrema. Ne anavezan ket, a dra
zur, petra gredont ha petra na gredont ket ; rak eur
veach faziet divar hent ar virionez e c’haller chench
guenoden, da bep mare. Ar gaou kenta a zo deuet a c’hi-
nou an aerouant hag a c’houdevez, hen deuz dalc’het
ar memez bale gant he dad. Ne c’hell ober hent, mont
araog, nemet en eur en em gorvigellat, en eur en em
gorgamma, lod anezhan atao a dreuz evel an aer pa ra
hent. Mez ma ne anavezan ket ar brotestantet, me ' ana-
vez — hel lavaret a raan heb kaout ar zounj da offansi
den, — me anavez ho zad, eur c’hoz manac’h kuiteat
ganthan he leandi evit distrei er bed. Anaout a raan he
vuez. Eun dervez, o pourmen gant he c’hreg, eul leanez
paour faziet ganthan, e selle ouz an Env. Hag he c’hreg
a lavare : « Sell, Martin, peger kaer eo. » Hag hen a blege
he benn. « Sell-ta, emezhi, pegen kaer eo ! » Hag hen
respount : « Ia, kaer eo, mes n’eo ket evidomp-ni ! » —
« Red eo eta distrei neuze ! » — « Ruillet ar voul, re
zivezad eo ! »

NHO
252               VAR AN IFERN
NTO

 Ia, ruillet ar voul ha distruj a ra. En eur ruill e torr
he gouzoug d’ar virionez.
 Pa velaz Luther ar gador govez ha merket varnhi :
Ama e ranker dizelei gouliou ar goustianz, e kavaz an
dra-ze re boanius evit he galoun hudur ha gant eun
taol kil-dourn e taolaz d’an traon ar gador govez hag
ar gofesion d’he heul. En em gavout a ra dirak ar
purgator. Seblantout a ra klevet he dud eat da anaon, o
c’houlenn diganthan pedennou. Oh ! gueach all, e
c’houie a greiz he galoun ober evitho ar pedennou-ze.
Mez hirio, e rank anzao ha lavaret : « Da betra pedi ?
Ne meuz mui ar memez relijion gant va zud koz. Petra
a dalvo va fedennou-me ? Nac’homp kentoc’h e ve pur-.
kator. » Hag e lavaras : « N’euz purkator ebed. » En
em gavout a ra tal-ha-tal gant ar zent. Ar guel euz ho
foltred, en eur zigas dezhan da zounj euz ho buez santel
hag euz he wall vuez he-unan a zo evithan eun test he-
gazus. Pa vel dreist holl poltred ar grouadurez pur
dreist an holl, alvokadez ar Gristenien, mamm hor Zal-
ver benniget hen deuz lakeat he religion e dourn an
den, evel eur vaz evit he c’harpa var hent ar vuez, e
rank anzao : me a glask freuza, dispenn labour Jesus-
Krist. Hag e lavar : « Diskaromp ar zent : dirazho ne
d’aïmp mui d’an daoulin ; en hon templou ne vezo mui
guelet ho foltred. »
 Setu hen dirag an ifern. — « Ac’hanta, Luther, te hag
a c’heuz dija great eun hanter-tro e kement all a virione-
ziou, petra a ri te, euz an ifern ? Kaer az pezo, keit ha
ma chommo ar spountail—ze en he zav, ne gouski ket

NHO
                 VAR AN IFERN                 253
NTO

eürus. Diskar ive an ifern ! » Mez nann. Mallos Doue
e vel ouz hen difenn. Varnhan e vel merket e lizerennou
sklear : « Ama ar prenv ne varvo ket, an tan n’en em
vougo biken ! » Luther ne gredaz ket nac’h an ifern.

 Diskennomp, mar karit, eur bazen izelloc’h, disken-
nomp beteg ar baianed, hag a ioa deuet nebeut ha ne-
beut a benn da ober ho Doue deuz pep tra nemet deuz ar
guir Doue, koulz lavaret, da gredi guir pep tra nemet
ar virionez. Mad, pa zigoran al leoriou koz, pa lennan
skridou an amzer gueach all, etouez kement a c’hevier
me a vel eur virionez chommet en he zav, var an douar :
e pep amzer, e peb bro holl boblou ar bed ho deuz kre-
det e zoa eun ifern.

 Petra lavarin-me deoc’h kên ? va Breudeur ker. Tud
desket, sperejou bras, mez dallet gant an ourgouil, ho
deuz klasket orjellad ha diskar guirioneziou an Aviel.
An ifern dreist holl, ho spounte hag en he eneb ho
deuz muia en em zijadennet. En hor bro e zeuz bet kavet
unan euz an dud—ze, anavezet dreist ar re all, evit he
gounnar a eneb relijion Jesus-Krist.
 Mad, eun devez e teuaz da gaout Voltaire eur mignoun
difeiz eveld’han. — « Voltaire, emezhan, deut ounn a
benn da zestum testeniou awalc’h : n’euz ifern ebed ! »
 — Na te a zo eurus, a respountaz Voltaire. Evidon-me —
hag hen doa klasket awalc’h koulskoude, — evidon-me
zo c’hoas pell dioc’h eno.

 Hag e guirionez, nann ebken e zeuz eun ifern : mez e

NHO
254               VAR AN IFERN
NTO

tle beza hag e rank beza eun ifern. Ha setu ama perak.
 Eun Doue a zo. He hano ' zo skrivet var bep tra. An
Doue-ze, krouer ar bed, hen deuz great pep tra, dreist
holl an den, evithan he—unan : Omnia propter semetip-
sum operatus est Dominus. Kaer hor bezo, da Zoue e
rankimp beza : da Zoue evidomp pe da Zoue en hon
eneb. Hag an Doue-ze, rak ma zeo pur ha santel, ne
c’hell ket karet an dizurz ; ha rak ma zeo leal ha just e
rank rei da bep-unan ervez he oberou.
 Hogen koulskoude, petra c’hoarvez var an douar ?
Hoc’h-unan hen lavarit bemdez : an drouk a vez great
hag ar mad dilezet. Ouspenn zo : aliez ar falla tud a
zeblant kaout ar muia chans !
 Daoust ha Doue a c’hell kaout mad eun henveleb
dizurz ? Nann, kristenien. Gortoz eo a ra. Amzer hen
deuz. Habaskder a c’hell da gaout. An eternite zo var
bal he zourn : Patiens quia æternus. Mez kaout a raio
he dro pa zeuio ar maro d’hor gervel.
 Ha perak e fell deoc’h c’houi, ne ve ifern ebed ? Pe-
naos heb eun ifern e c’hallo Doue lakaat an dud da zenti
outhan ? Eun tad en he di, hen deuz daou dra da lakaat
he vugale da juji : eur pok hag eur vaz : eur pok var
dal ar c’hrouadur mad, eur vaz var gorf ar vugel dijuj.
Doue a zo ganthan ive ar baradoz en eun dourn, an
ifern en eun dourn all. Pa zisprijer he garantez e teu ar
c’hastiz.
 A hent all, ha deread e kavfac’h-c’houi, gueled eun
deiz, tal-ha-tal, er memez baradoz, an den a feiz hag
an den difeiz, an den santel ha karantezus hag an den

NHO
                 VAR AN IFERN                 255
NTO

fallagr ha direol, ar c’hrouadur a ra var an douar joaus-
ted he dud, hag an hini dre he wal vuez, a ro dezho
taol ar maro.
 Setu ama eur grouadurez ker flamm he c’haloun ha
sklerijen an deiz. Eun devez heb sounjal e drouk, e za
gant he hent pa en em gav gant-hi eun den brein tuf
he galoun. Hen-ma, an den fall, a laka he zourn louz
var galoun bur ar plac'hik paour. Tenna ra digant-hi
he c’hurunen a verc’hez. Hag en aoun da veza tamallet,
varlerc’h, e ro d’ezhi goudeze taol ar maro. Deuz he
zaou bec’het n’hen deuz na keuz na remors ha mervel a
ra d’he dro, heb beza goulennet pardoun ouz Doue. Mad
e kavfac’h-c’houi ma ho guelfac’h, goudeze, digemeret
kerkoulz ha kerkoulz gant ar barner just.
 Sellit kentoc’h petra ’ rit hoc’h-unan : Ar merdead pa
vank a respet d’he gabiten a vez chadennet e deon al
lestr pe varnet d’ar maro ; ar zoudard a vez fuzuillet pe
da vihana taolet er prizoun ; al laer kaset d’ar galeou,
ar muntrer d’ar c’hillotin. Ha Doue, a zounj deoc’h-
c’houi, a lezo heb ho c’hastiza ar re a dorr he c’hour-
c’hemennou ? Nann, kristenien. Doue hen deuz ive
he fuzuil, he c’hillotin, he c’haleou. Hag arabat la-
varet, evit diveza digarez, eo Doue re vadelezus. Ma-
delez Doue n’he deuz netra da velet ama. Ar pec’her
eo a ra he-unan he ifern dre he bec’hed. Nann, kriste-
nien, eun ifern ' zo hag eun ifern a rank beza.
 Mez petra eo an ifern ?
                       *
                      * *
 An ifern, va Breudeur ha va C’hoarezet kristen, eo al

NHO
256               VAR AN IFERN
NTO

leac’h a gastiz ma rank ennhan an den, maro e stad a
bec’hed marvel, paea da Zoue ar boan dleet d’he zizur-
ziou tremenet.
 En eur brezeg deoc’h euz ar poaniou a ranker ennhan
da c’houzanv, ne glaskin ket, evit ho spounta, kreski ar
grisder anezho. Mez, kennebeut, evit plijout deoc’h, ne
glaskin ket ho bihannat. Lavaret a rin deoc’h ar virionez
evel ma e ma, evel ma he c’hredan, evel ma rank beza
kredet gant peb kristen, evel ma zeo merket en Aviel
hag e lezen an Iliz.
 Hogen, ervez ar greden gatholik : 1°) En ifern e maor
heb ar guel a Zoue, dindan malloz Doue : Discedite a
me maledicti ;
 2° En ifern e maor en tan : In ignem ;
 3° En ifern e maor da viken : Æternum ; ennhan mui
a esperanz : In ignem æternum.

 Da genta koll ar guel a Zoue, — beza milliget gant
Doue.
 Var an douar, anken ebed hag a ve var-’n-hed tost,
ker mantruz hag hi. Ha koulskoude nag a dristidige-
siou garo na velomp-ni ket en hon touez ?
 Setu ama eur zoudard iaouank. N’euz ket c’hoaz nemeur
a amzer, an nerz hag al laouenedigez a bare var he dal.
Seblantout a rea beza galvet da eur vuez hir hag eürus.
Ha koulskoude, hirio an deiz, guelit he benn pleget, he
javedou toullet ; ankounac’haad a ra an dibri, an eva,
ar c’housked. He vrasa plijadur eo en em denna a gostez
da skuilla daelou e kuz. Petra zo eta c’hoarvezet gant-
han ? Daoust hag aoun hen defe rag eun taol sabren,

NHO
              VAR AN IFERN                 257
NTO

eun tenn fuzuil pe eur voulet kanol ? Nann, va Breudeur
ker, n’hen deuz ken drouk, ken poan nemet ar pez a
c’hanver klenved ar vamm-bro, klenved ar gear.
Henvel eo :
      Ouz ar plant kizidik, da jomm a blas krouet
      A zeu da zizec’ha pa vezont divroet.
 Noz-deiz aoled he di, iliz he barrez, ear he vro, mouez
he dad, mouez he vamm a zo dirag he zaoulagad. Noz-
deiz he zounj a zo ennho, noz-deiz he c’huanad var ho
lerc’h. Ha rak ma vankont d’ezhan, d’ezhan e vank pep
tra. Dizec’hi ra gant an nec’h, mervel gant ar velkoni.
 Koulskoude, dindan toen he di, hen divije, marteze,
kavet meur a dristidigez, meur ha meur a groaz da
zougen. Rak, peleac’h e ma 'n ti ha n’eo ket anavezet
gant poaniou ar vuez, an hent a gas beteg ennhan ?
 Koulskoude c’hoaz, abarz kuitaad he vro, eo bet
ambrouget, benniget gant kerent ha mignounet. Lavaret
a c’hell e vez etouez he dud kount anezhan bemnoz,
hag e vez glebiet a zaelou he skabellik chommet goullo
e korn an aoled.
 Koulskoude, erfin, n’eo ket dre he faot eo bet difram-
met a dre divreac’h kement a gare. Hag en despet da
ze rannet, mantret he galoun, e varv gant ar glac’har.
 Petra vezo hen eta, o va Doue, petra vezo hen evit an
den, beza kollet he paradoz, beza kollet ar guel ac’ha-
noc’h, kollet ho mignouniach, ho karantez, ha kollet
dre ar faot an unan, c’houi hag a c’hell ar guel ac’ha-
noc’h lakaat an ene eurus, kountanti ar spered, karga
ar galoun ?
                                                 17
NHO
258               VAR AN IFERN
NTO

« Lavarit, eme zantez Thereza, lavarit d’an drouk-
speret e vezo savet eur vern, hir awalc’h evit tizout
adalek an ifern beteg an Env ; e vezo lakeat ennhi evit
ober eur skeul, lanvennou dir ker lemm hag aotennou.
Ha neuze, en eur gemered ar c’horf ar muia kizidik a
c’helfet da gaout, e vezo, mar kar, lezet da bignat be-
teg ar beg hag e velo Doue epad eun nebeudik amzer.
Mad, eme ar memez santez, me ' gred an drouk-spered
a bign-fe raktal. »
 Mez ive, va Breudeur ker, santez Thereza a c’houie
mad petra eo Doue. Ha ni, siouas ! hor spered tenval-
leat gant ar pec’het, hor c’haloun touellet gant traou ar
bed, ne goumprenomp ket mad, petra eo koll ar guel a
Zoue, petra eo koll baradoz Doue, petra eo rankout
dougen, malloz an Aotrou Doue.
 Mez ni d’hon tro, goude ar maro, a velo ar virionez
evel ma e ma. Ar bed, he voget, he fouge a vezo treme-
net. Ne gavimp mui dirazhomp nemet Doue goestl da
gonforti hon ene. Mez an Doue-ze, neuze, goude beza
bet dilezet, hon dilezo, goapeat, hor goapaeo. D’hon holl
bedennou ne raio nemet eur respount : Discedite a me
maledicti : pellaït diouzin, tud milliget !
 Neuze an ene daonet a gompreno pegen reuzeudik
eo he stad. Tri dra dreist holl, a ranno he c’haloun. Da
genta, ar zounj euz an Env, atao en he speret. Kaer hen
dezo kas kuit ar zounj-ze, atao e chommo. D’an eil,
ar zounj deuz he bec’hejou, atao ive dalc’het gant
Doue dirag he zaoulagad. Guelet a raio anezho evel en
eur mellezour, guelet a raio pegen heuzuz, pegen lous,
pegen spountus int.

NHO
                 VAR AN IFERN                  259
NTO

 Mez ar pez marteze, a vo ar muia garo evithan, a vo
ma ranko lavaret : « Dre va faot eo, ma zoun daonet.
Pegen eaz n’oa ket d’in-me mont d'ar baradoz ! Nag a
re all euz ar memez stad ganhen hag a zo er baradoz ? »

 Eil boan an ifern : poan an tân. Ouspenn ar boan da
veza kollet Doue, eur boan all ' zo en ifern : ar boan da
leski ebars en tân.
 Koulz ha me, c’houi a c’hoar peger bras poan eo ran-
kout beva e kreiz an tan. Var an douar, poan ebed hag
elfe beza ker kalet hag hi. Guelet ho c’heuz, marteze,
eun den skourjezet gant eur barrad klenved ha krog-ha-
krog gant ar maro. Eur fô bero zo en he vizach, eur
c’hoezen venn var he izili. Trei ha distrei a ra var he
vele, klemm, hirvoudi ha krial. Truezuz eo her gueled,
truezuz her c’hleved. Ha koulskoude, n’e ma ket aze an
ifern.
 Bet oun, eun devez, e porz Brest, o sellet euz an
deuzerez. Guelet e meuz eno, dir, houarn, koeor teuzet
ha tano evel an dour-red. Ha pa veze lezet da gueza
euz ar forniez evel eur ster a dan bervet, e velet an
eulf o nijal, e santet ar fô o sevel, e velet kement a veze
stoket outhan, pulluc’het ker buhan. Ha koulskoude,
ne ma ket aze an ifern.
 Petra eo eta an ifern ?
 Kristenien, an ifern zo eur prizoun ; atao leun a den-
valijen, eur puns, eul lenn leun a dan-soufr. Hag eno,
en tan-ze, atao, e ruil hag e tiruil an drouk—sperejou
hag ar bec’herien.

NHO
260                 VAR AN IFERN
NTO

 An tan a zo ho magadurez, hag hi a zo magadurez an
tân ; en tân e maïnt hag an tân a zo ennho. An tân, mez
eun tân a behini tân ar bed-ma n’eo nemet eur skeud,
an tân heb ho lakaat da vont e ludu, a ia beteg mel ho
eskern. An tân a verv en ho daoulagad, an tân a verv
en ho goad, an tân a verv en ho izili, an tân a zo din-
danho, an tân a zioud-ho, an tân en dro d’ezho, an tân
a ra ho guiskamant. Kaout a ra d’in ho guelet evel
houarn ruz er c’hofel, rus-glaou tân ha tân ho-unan.
 Va Breudeur, setu aze an ifern gant he dourmanchou,
hag an tourmanchou-ze a bado hed an holl eternite : In
ignem æternum.

 Trede poan ar re gollet : en ifern e maor da viken
heb esperanz ebed.
 Er bed-ma, e kreiz hor poaniou brasa, an esperanz a
zouten, a harp an den. Ar prizounier, pell dioc’h he vro,
a lavar : eun deiz, marteze, dor va frizoun a vezo digoret
hag e c’hallin, a nevez, guelet mignouned ha kerent.
An den klanv var he vele a esper hag a lavar : ar iec’hed
a zistroio gant an amzer. Ar galoun vantred a esper
hag a lavar : Varlerc’h ar goanv, e teu an nevez amzer :
goude tristidigez, levenez a c’hell dont ive. Hag an eil
koulz hag egile, en em zouten dre an esperanz. Mez ive,
pa vank an esperanz, ar gourach a vank d’he heul. Ha
kenta komz a lavarer neuze eo houma : koulz tra eo
d’in mervel.
 Hogen, kristenien, en ifern ne c’haller ket mervel hag
en ifern koulskoude, n’euz esperanz ebed da velet ar

NHO
                VAR AN IFERN                  261
NTO

boan e vihanaad, esperanz ebed d’he gueled oc’h
achui. Eur veach ennhan, e maor ennhan evit an eter-
nite. Doue he-unan hen deuz torret an alc’houez, siellet
an or ha skrivet varnhi ar c’homzou-ma : Vermis eorum
non moritur et ignis non extinguetur : ar prenv ho dreb
ne varv ket, an tan ho rost n’en em vougo biken.
 Lavarit da eun den daonet : Pa ho pezo tremenet en
ifern ken aliez a gant vloaz evel a zellien a ziwan er guez,
a ieoten a zav er prajou, a c’hreunen dreaz a zo var an
aod, e c’helfot mont kuit. Hag ar c’helou-ze, holl griz,
holl skrijus ma zeo, a garg-fe anezhan a joa. Mez nann.
Ar bloaveziou, ar c’hantvejou, ar milvezou a dremeno hag
an eternite ne vezo nemet ar pez ma zeo brema : atao
eternite.
 Horolach an ifern a iel en dro, hag an nadoziou a
verko atao ar memez tra : In æternum : heb fin. Ar
momenter a labouro hag en eur vont a lavaro daou
c’her « atao, biken ! biken, atao ! » Atao pell dioc’h
Doue, biken esperanz ; biken repozvan, atao tân ; atao
malloz Doue, biken laouenedigez ! Atao en tân, en tân
atao garo, atao griziaz ; biken, birviken eun eulfen a
blijadur ! »
 O eternite, eternite en ifern, na te a zo skrijus sonjal
enhoud !
 Ha neuze, pa bigno, pa ziskenno, pa dreuzo ar mor-ze
a dân ha pa velo skrifet e pep tu : malloz, dizesper,
welvan ! e roio malloz d’ar re ho devezo her c’hollet ha
malloz d’ezhan he-unan.

NHO
262              VAR AN IFERN
NTO

 Va Breudeur, eun devez, eun den, spourounet holl o
sounjal en ifern, a glaskaz anavoud hag hen a ioa guir
kement a lavarer divar he benn. Aliez, evit goulen
sklerijen, en em strinkas d’an daoulin dirak he groaz ;
lenn a reaz al levriou sakr, studia skridou ar zent ha re
an doktored. Ha da fin he labour, goude beza pouezet
pep tra, dalc’het kount a justis Doue, a c’hrevusded
ar pec’het, ne gavaz da lavaret nemet ar gomz-ma euz
ar Skritur Sakr : Horrendum est incidere in manu Dei
viventis : Eun dra skrijus eo kueza, etre daouarn an
Doue beo !
 Ha ni, va Breudeur, eveld’han, en eur zounjal en
ifern, kredomp, krenomp, goulennomp pardoun. Hirio
c’hoaz, Doue a ginnig d’heomp he varadoz mar her
gounezomp. Mez ive, ma n’her gounezomp ket, e lavar
e zaffomp d’an ifern. A zaou, unan a ranko beza hon
demeuranz evit an eternite. Guelit eta ha choazit
brema : aze an ifern ; ama ar baradoz.

 O va Doue, grit ma na guezo nikun ac’hanomp en
ifern. Grit ma zaïmp holl d’ho meuli d’an Envou.
          Evel-se bezet great.


                      *  *  *


NPO



                     XII

                Var ar Baradoz
                   ———————

                  Non oculus vidit, nec auris audivit,
                nec in cor hominis ascendit, quæ pre-
                paravit Deus his qui diligunt illum.


      VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Kozeal e meuz great deoc’h deuz ar maro : eaz eo hen
ober : ar maro zo e peb leac’h.
 Kozeet e meuz divar benn ar pec’het : eaz hen ober
ive ; piou ne bec’h ket ?
 Lavaret e meuz deoc’h divar benn ar varn : eaz
c’hoaz ; Doue a zo just.
 Prezeg em beuz great var an ifern. Guirionez spoun-
tus ! Koulskoude, evel an alc’houez a ra, tost da vad,
anavoud ar potail, ar pec’het, alc’houez an ifern, a ra
anaout an ifern.
 Hirio, em beuz da gozeal euz eur virionez dudiuz :
ar baradoz. Ha koulskoude, melkoniet ounn ! Penaoz
anavoud madelez Doue poulzet keit ha ma c’hell mont ?
Lavaromp evelkent, tri c’her : 1° Holl joaiou an douar,
n’int nemet skeud eurusded ar baradoz ; 2° Er baradoz
netra mui da zezirout ; 3° Er baradoz netra da zouja.

NHO
264               VAR AR BARADOZ
NTO

                       *
                      * *

 Holl joaiou an douar n’int nemet eur skeud euz ar
baradoz.
 Evit anaout ar baradoz eo red beza sant : sant a nep
a zelaou ha sant a nep a brezeg... Ha c’hoaz ?... Eur
zant douget d’an Env, ne lavaraz nemet teir gomz :
Nec oculus vidit, nec auris audivit nec in cor hominis
ascendit, quæ preparavit Deus his qui diligunt illum :
Lagad an den n’hen deuz ket guelet, he skouarn kle-
vet, he galoun tanveat, ar pez hen deuz Doue pourjaset
da nep her c’har.
 Koulskoude, petra n’hen deuz ket guelet lagad an
den ? 1° Ar mor braz, ar c’hoajou doun, ar bleuniou,
an heol, an noz steredennet... ; 2° Eur roue var he
drôn, eur general victorius e penn he arme... ; 3° Eur
chrouadur bihan en he gavel, eur zant o pedi dirag eun
aoter... Ha koulskoude : Nec oculus vidit... klevit ive
sant Ian : Vidi civitatem sanctam, Jerusalem novam...
(ap. chabist XXI. § .2 beteg 17.)

 Petra n’hen deuz ket klevet skouarn an den ! Eunigou
an Env o kana, — hiboud an dour, — muzik kaer,
mouez eur vamm, eur mignoun, bennoz ar paour.
Evelato : Nec auris audivit... klevit sant Ian : (ap—
chabist VII. 12 beteg 17.)

 Kaloun an den ive, petra n’hen deuz ket hi tanveat !
Eur beachour faziet, a gav he hent, — an den o vont
da veuzi, tennet er vag, — eur vamm o vont d’ar veret

NHO
               VAR AR BARADOZ                265
NTO

varlerc’h he mab, hen guel distroet da veo, — meuleu-
diou an dud roet en eur vouez da vadoberour ar vro, —
testeni eur goustianz vad. Evelato : Nec in cor hominis
ascendit.
 Hag e guirionez, ervez an Aviel : Non esuriunt, neque
sitiunt.....  Histor an hermit, a dremen kant vloaz, en
eur c’hoat, varler’h kanaouen labousik ar baradoz.....
 Holl joaiou ar vuez, ato mesket a dristidigez, nec’h,
inou, melkoni ; ouspen, atao berr en tu pe du.
                    *
                   * *
 Petra eo eta ar baradoz ?
 Er baradoz netra mui da zezirout. Ennhan, an den
hen deuz kement a c’hoanta, hag euz an traou-ze leiz he
walc’h bep taol : Ar joa ' zo dreist vuzul, heb poan
ebed. An izella euz ar re zalvet a zo eürus euz he
eürusded he-unan heb jalousi ouz eürusded ar re ' zo
huelloc’h. E tri c’her, er baradoz : — repozvan a spered,
— repozvan a galoun, — repozvan a gorf.

 1° Repozvan a spered.
 An den a glask atao, anaout muioc’h mui. An deska-
durez eo bara ar spered. Mez nag a boan o teski ! Ha
goude poania, peger berr e chomm skiant an den !
Henvel oump euz eun den amc’houlou, harpet var he
vaz, renet gant eur c’hrouadurik. Atao an den-ma, a
zelaou — a jomm a zav, d’an disterra trouz, — aoun a
zroug, aoun a fazi. En Env, ni a velo Doue, Facie ad
faciem. Ni ' anavezo ar virionez, ar zantelez, ar penn
abek a bep tra.

NHO
266              VAR AR BARADOZ
NTO

 Gueach all, eun den, goude beza klasket pell eur
virionez, a zeuaz a benn d’he c’haout ha dre he levenez
e krie : Eureka, eureka : kavet a meuz, kavet a meuz !
Er baradoz an holl a anavezo pep tra.

 2° Repozvan a galon.
 Ar spered a c’houlen anaout, ar galoun a c’houlen
karet : karet ha beza karet, setu bara ar galoun. Mez var
an douar, petra da garet ? Aour ? Enor ? Traou bresk
hag aliez didalvoud. — Mignouned ? bugale ? aliez
dianaoudek ha digar.
 Er baradoz, karet eun Doue holl garantezus hag holl
garantez. Joa ar galoun a vezo dreist hini eur vamm a
stard var boull he c’haloun ar c’henta krouadur a laka
er bed.

 3° Repozvan a gorf.
 Var an douar, pa vez dizoursi ar spered, eürus ar
galoun, aliez ar c’horf a glemm. Ne fell ket d’in hen
disprijout. Labour Doue eo. Evelato : 1° En em stleja,
' ra gant poan. Er baradoz e vezo ker skanv hag ar
spered : en eun taol e c’hen em zougo e leac’h ma karo.
2° Iskis eo aliez, divalo, mac’hagnet : Er baradoz
skedus evel an heol : Guelit an derchenen, (1) ne da
ket buhan, n’eo ket brao. En em drei a ra en eur
balafen hag a zo kaeroc’h guisket eget eur rouanez.
Eur skeud dister deuz ar pez a c’hoarvezo gant hor
c’horf er baradoz. 3° Ar c’horf ' zo dic’halloud. Arzet e
NFO
(1) Chenille, e gallek.

NHO
                VAR AR BARADOZ                267
NTO

vez gant eur mean, gant eur spernen... En Env e treuzo
pep tra koulz hag hor spered, evel ma treuz ar skle-
rijenn eur veren gristal. 4° Er bed-ma ar c’horf a zo
kiriek d’an droug, anvoed, groez, kozni, klenved :
Repletur multis miseriis. Er baradoz, Neque sitiunt, neque
esuriunt, neque lugent : poan ebed ken, e nep giz.
 Er baradoz netra da zouja.
 Var an douar, ar joa, ouspenn ma zeo dibarfet, he
deuz diouaskel lijer. Keit, zoken, ha ma pad, e vez
aoun d’he c’holl. Hag aliez e teuer ganthi d’en em skuiza.
Var a gounter, eur roue en em gave re eürus, gueach
all, hag a daolaz he vizou er mor. (1)
 En Env eurusded heb fin.
 Ne c’heller na koll Doue na pec’hi ; siellet er, er stad
a c’hras, hag an ene eürus a c’hoar kement-se. A hent
all an eürusded a zo bepred koz ha bepred nevez :
Semper pleni, semper avidi, eme sant Aogustin. N’en
em inouer gueach ebet.
                         *
                        * *
 Eun devez, eur c’habiten, o vont d’ar brezell, a ran-
naz he holl zanvez etre ar zoudardet. Unan a c’hou-
lennas : — Prins, hag evidoc’h, petra ' zalc’hit ? — An
Esperanz, a respountaz Alegsandre.
 He esperanz a zeuaz da vir. Gounit a reaz rouantele-
ziou eur maread... Ha goude, da fin he vuez, e choummaz
ganthan, er bed-ma, eur bez ha netra ken, hag er bed all...
piou oar e peleac’h e ma ?
NFO
(1) Pisistrate.

NHO
268              VAR AR BARADOZ
NTO

 Eveld'han, dalc'homp evidomp an Esperanz, mez an
Esperanz da vont d’ar baradoz. Ha labouromp evit
gounit meritou hag hon dougo beteg eno.
         Evel-se bezet great.



                    *  *  *



NPO


                    XIII

               Sermoun ar Vered

                    —————

           Solum mihi superest sepulchrum.
           Evit holl vad, ne jomm ganhen nemet ar
          bez.


    VA BREUDEUR KER,
 Stad an dud var an douar a zo meurbed dizhenvel.
Lod pinvidik, lod paour ; lod euruz, lod gwaleuruz ; lod
karet, meulet, lod disprijet.
 D’ar re genta e lavaran : « Ne gemerit ket a fouge... »
D’ar re all « Ne gollit ket a gourach. »
 Eur c’hantonnier a gompez an hent braz : ar maro a
gompez an dud : Solum mihi superest sepulchrum : evit
holl vad ne jomm ganhen nemet ar bez.

                          *
                         * *
 Petra eo ar bez ?
 Ar bez a zo da genta, kenavezo ! da vadou ar bed.
Paour ha pinvidik, desket ha dizesk, meulet ha dispri-
jet, holl e c’hellomp lavaret gant guirionez : Solum mihi
superest sepulchrum, deuz ar pez a meuz, ne jommo
ganhen nemet eur bez.

NHO
270               SERMOUN AR VERED
NTO

 D’an eil, ar bez a zo kenavezo ! d’ar gerent...
 Va Breudeur, guelit an eskern—ma. Bet int tud evel—
doc’h. Hirio e maint pell ' zo ankounac’heat...

 D’an trede, ar bez a zo kenavezo ! d’ar c’horf he-
unan. Gened, nerz, iec’het, plijadur, anezho petra '
jomm ? Eun tamm askourn dizolo hag a c’hell beza
douget e dourn eur c’hrouadur daou vloaz...

 Ha koulskoude setu hon ti, hor guir di.
 — Peleac’h e zit-hu ? a lavariz eun deiz da eur c’hroua-
durik bihan, a gerze gant an hent trist ha pleget he
benn.
 — Da zouheti eur bloavez mad da m’ mamm.
 — E zoc’h trist evel-se, o vont da di ho mamm ?
 — Oh ! ia, va mamm ' zo maro !

 Kristenien, guelit aze. Ho mamm, ho tad, daoust ha
n’e maïnt ket er bez aze ? Daoust ha n’e ket aze eo e
rankit dont, iviziken, da zouheti dezho eur bloavez mad,
Ha deuz ar bez, ma selaouit anezho, e lavaront deoc’h :
« Hodie mihi, cras tibi : Hirio e ma va zro, varc’hoaz e
vo oc’h hini. »
                         *
                        * *
 Ha koulsgoude, ha gueled a rez-te, mab an den, ar
bern eskern-ze ? — Ia, Aotrou. — Putas-ne ossa ista
reviviscent. Kredi a rez-te, e teuio buez ennho c’hoaz ? »
(Ezechiel).
 Va Breudeur, Jesus-Krist a lavaraz eun devez : « Non

NHO
               SERMOUN AR VERED                271
NTO

est mortuus, sed dormit : kousket eo, mez n’eo ket maro. »
Hag e lakeaz Lazar da zont euz ar bez leun a vuez.
 Ar c’horfou maro—ma, a zihuno ive. Lod a iel d’an
Env, an dra-ze zo sur, mez lod ive a iel, marteze, en eur
zevel ac’halese, var eün d’an ifern.
 Ho oberou mad hag ho oberou fall a zo diskennet er
bez d’ho heul. Hag eun devez, e vo guelet o tont deuz ar
bez, aze, korfou kaer, skeduz, diboan hag o vont d’an
eurusded a bado da viken. Mez, heb mar ebet, e vo
guelet ive unanou benag, o sevel gant eur c’horf louz,
hudur, pounner, goloet a bec’het hag o vont d’an ifern...
 C’houi, relegou parrez an Trehoux komzit e m’ plas.
Lavarit d’ho pugale zo ama, great ho mission dija
gantho, — lavarit d’ho pugale eo red derc’hel da veza
tud vad.
                         *
                        * *

 Kroaz venniget, c’houi hag a zo savet, evit diwall ar
relegou-ma, dirazoc’h ni a bromet derc’hel atao mad,
ni heu tou var relegou hon tud koz.
      Evel-se bezet great.


                      *  *  *


NPO


                        XIV

                 Var ar Gontrision
                     ————————

              Miserere mei Deus secundum magnam
             misericordiam tuam.
              O prezet ouzin truez, o va Doue, erve
             ho madelez vras !

        VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Gueach all, eur c’hrouadur iaouank a ziwalle, e kreiz
ar meziou, loened he dad, pa zeuaz, a berz Doue, ar
prophet Samuel d’hen tenna euz ar renk izel ma veve
ennhi, evit hen lakaat da rên var bobl Israel. Da heul
ar gurunen a roue, Doue a roaz d’ezhan, ouspenn, kalz
a vadoberou all : gloar, enor, madou ; pep tra holl a
lakeaz etre he zaouarn. Distrei a reaz divar-’n-han taol
ar maro, rei a reaz d’ezhan ar gounid var enebourien he
rouantelez, lakaad a reaz he sujidi d’her c’haroud. En
eur ger, ar roue David hen devoa leac’h da drugare-
kaat an Aotrou Doue, e pep giz, ha da zerc’hel mad
d’he lezenn.
 Eun devez, koulskoude, e reas, var eun dro, daou
bec’hed bras ; eul laz hag eun avoultriez. Neuze Doue
a zigaz ar prophet Nathan da rebech d’ezhan beza

NHO
               VAR AR GONTRISION               273
NTO

dianaoudek. Ha David ker buhan a anzav he faot hag
a lavar : « Peccavi Domino : pec’het e meuz a eneb an
Aotrou Doue ! Peccavi Domino ! » Hag ar prophet, test
euz he c’hlac’har, a respount neuze : Doue hen deuz
pardounet ho pec’het : na varvot ket : « Transtulit
quoque Dominus peccatum tuum, non morieris. »

 Va Breudeur, evel ar prophet Nathan, setu me, o
toned hirio, a berz Doue, da lavaret da bep hini ac’ha-
noc’h : Pec’hejou a zo bet great var an douar : grit eur
zell var ho koustianz, poezit ha poezit mad ho puez.
Guelit ha c’houi ive, koulz ha David, n’ho c’heuz ket a
leac’h da respount: « Peccavi Domino : pec’het hon deuz
a eneb an Aotrou Doue. »
 Mez, kristenien, daoust ha me, koulz ha Nathan, a
c’hell esperout e 'm bezo an heur vad da respount da
m’ zro : Doue hen deuz pardounet ho pec’hed : na
varvot ket : « Transtulit quoque Dominus peccatum tuum,
non morieris. » Ia, kristenien, an heur vad-se, a m’ bezo,
mar kirit. Pignat a raan er gador-ma, evit kinnig
deoc’h ar pardoun, mar karit en em lakaat din anezhan.
Evit gounit ho pardoun eun dra, unan hebken, a zo
red. Red eo kaout eur guir gontrision hag e teuan evit
klask rei deoc’h da entent mad : 1° petra eo ar gontri-
sion, ha da 2°, petra da ober evit he c’havoud.
                        *
                       * *
 Petra eo ar gontrision ?
 Va Breudeur ker, kaout kontrision evel a c’houzoc’h
                                                18
NHO
274               VAR AR GONTRISION
NTO

ne d’eo ken tra nemet beza glac’haret da veza, beteg-hen,
kuezet er pec’het, santoud evithan kasouni, ha kaout
guir volontez d’en em ziwal oud—han iviziken. Keuz evit
an amzer dremenet, kasouni ouz ar pec’hed, evit an
amzer hirio ; mennoz stard evit an amzer da zont : setu
petra eo ar gontrision.
 Ar gontrision-ma, kristenien, eo ar pez a zo muia red
d’ar pec’her. Heb kovesion, heb satisfagsion, ar sakra-
manchou all a c’hell, avechou, hon lakaat da chounit an
Env. Mez goude beza pec’het, biken pardounet na vezer
nemet kontrision hon deffe. « Dre ho kaleder, eme
sant Paol, ha dre ho kaloun dianken, e tastummit evi-
doc’h eun tenzor a zroug : Secundum duritiam tuam et
impenitens cor, thezaurizas tibi iram. (R. 12. §. 5). » D’ar
gontrision, er c’hountrol, ar pardoun a zo promettet :
« ne zisprijot ket, o va Doue, eur galoun bruzunet gant
ar c’hlac’har : Cor contritum Deus non despicies. »
 Evelkent, peb kontrision ne gav ket a drugarez a berz
Doue. Saül, koulz ha David, a lavaras : pec’hed e
meuz : Peccavi. Hag he bec’het a jomaz dibardoun. An-
tiochus, skoet gant dourn Doue, a c’houlenne truez ; ha
truez ebed na dlie da gaout. Eur guir gueuz, hebken, a
c’hell dizamma koustians ar pec’her.
                         *
                        * *
 An dud a c’hell beza gounezet dre eun dianveaz an-
keniet. Ho lagad na vel ket ar pez a dremen e pleg an
ene. Mez lagad an Aotrou Doue a lenn e korniou

NHO
              VAR AR GONTRISION               275
NTO

muia kuzet ar galoun : Scrutans corda et renes Deus.
Ne ra ket pikol vân evit komzou flour, na promesaou
kaer. An dud-se, emezhan, a ro enor din divar ho mu-
zellou, mez ho c’haloun a zo pell diouzin : Labiis me
honorant, cor autem eorum longe est a me. Hor c’haloun
eo he deuz pec’het, hi eo a dle beza chenchet, distroet,
keuziet, mantret gant ar glac’har : Cor contritum et
humiliatum Deus non despiciet.

 Mez red eo kaout eur c’heuz hed-a-hed. Keit ha ma
chommo en ho kaloun, eur pec’het marvel, unan heb-
ken, an drouk-spered a jommo ennhi d’he heul, rag dre
ar pec’het eo e rên var an eneou. Ha hent all, keit ha
ma chommo an drouk-spered en eur galoun, Jesus-
Krist a jommo er meaz anezhi. Ne c’hellont, e nep
leac’h, nag en em glevet nag en em ober : Qua autem
conventio Christi ad Belial ? Ken ma vez (1), eta, eur galoun
distag, distag mad deuz pep pec’het grevus da vihana,
ar galoun-ze n’eo ket da Zoue, a zo enep Doue : Qui non
est mecum contra me est. Ha rak-se n’euz evithi pardoun
ebed da c’hortoz.

 Red eo ive ma ve ho keuz eur c’heuz dreist natur.
N’int ket dibaot an dud a wel d’ho fec’hejou. Mez dibaot
int ar re a wel d’ezho netra nemet er guel a Zoue.
 Setu ama eun den hag a wel da eul laerounsi. Mez,
perak ? Abalamour ma zeuz pec’het o laerez ? Nann. Mez
abalamour he laerounsi dizoloet a gas anezhan d’ar
prizoun.
 Setu eur mesvier hag a wel d’he vesventi. Mez pe-
===============================
(1) Ken ne vez ket, eta, ... ??
   Keit ne vez ket... ??

NHO
276             VAR AR GONTRISION
NTO

rak ? Abalamour ober he Zone deuz he gov a zo koll
mignouniach an Aotrou Doue ? Nann. Mez rak ma zeo
bet, evithan, penn—kaoz a eur wal affer.
 Setu eur plac’h hag a wel noz-deiz. Perak ? Abalamour
e zeuz eur pec’het hag a lak ar galoun henvel deuz eur
fleuren wenved ? Nann. Mez abalamour ma rank stoued
he zâl etouez ar re all ha ruzia gant ar vez.

 Va Breudeur, na lavaran ket e ve eun hevelep glac’har
eun dra fall dirak Doue, pell dioc’h eno. Mez ar pez a
lavaran, ar pez a rankan da lavaret eo, ne gavan ket
ennhi peadra awalc’h da lakaad Doue d’hor pardouni.
N’eo ket evit Doue ho c’heuz glac’har : evit ar bed,
evidoc’h oc’h—unan an hini eo. Ha Doue, n’hen deuz
promettet pardouni, nemet d’ar re ho devezo keuz da
veza hen offanset.
 Evit eta, beza pardounet, e tleit kaout keuz d’ho pe-
c’het, rak ma ho c’heuz, dre ar pec’het-ze, toullet kaloun
ho Toue, lazet hoc’h ene, kollet ho lod er baradoz. Ho
keuz, ho klac’har a dle disken euz an Env, don’d a
zourn ar Spered-Santel, a dle beza dreist natur, tennet a
draou huelloc'h eget traou an douar ha fountet var ar
feiz.
 Erfin, red eo kaout eur c’heuz dreist pep tra.
 Evel ma hel lavaren deoc’h, bremaik souden, koll
Doue hag he varadoz eo koll ar brasa mad. Meritout
an ifern eo meritout ar wasa malheur. Ar pec’het,
koulskoude, a ra d’heomp koll ar c’henta, a ra d’heomp
meritout an eil. Euz ar pec’het, rak-se, eo e tleomp

NHO
             VAR AR GONTRISION              277
NTO

kaout ar brasa glac’har ha red eo beza rezolvet da
c’houzanv pep tra, da goll kement zo, kentoc’h eget mui
kueza ennhan.
                       *
                      * *
 Petra da ober evit kaout eur guir gontrision ?
 Va Breudeur, hen anzao a rankan ouzoc’h, ama e
c’hen em gavan meurbed droug-kountant ac’hanon va
unan. Piou ha petra ounn-me evit deski deoc’h ervad
penaoz ha pe evit petra gwela d’ho pec’hejou ?
 Ah ! perak ne anavezan-me ket mad petra eo Doue
e kenver an den ha petra eo an den e kenver Doue ?
 Ah ! perak ne anavezan-me ket mad petra eo Jesus-
Krist evidomp ha petra omp-ni, pa bec’homp, evit
Jesus-Krist ?
 Ah ! perak ne anavezan-me ket mad petra eo an den
dilezet gant Doue en he bec’het hag a zispill a zioc’h an
ifern ?
 Eve1kent, va Breudeur, selaouit ha sounjit :
 1° Petra eo Doue ?
 Pa glaskan anavoud petra eo Doue, me a zeblant
guelet dirazhon eur spered parfet, heb muzur, krouer
ha mestr e pep giz da gement a zo. Gant eur gomz
hebken, hen deuz tennet euz a netra kement a velomp
ha kement ne velomp ket. Taolet hen deuz an heol e
bolz an Env, evel eur c’houlaouen atao beo, da skleri-
jenna ar bed epad an deiz ; izelloc’h hen deuz taolet al
loar evit sklerijenna 'n noz ; hadet hen deuz e bolz an
Envou, stered kaer ha lugernuz, evel perlez var mantel

NHO
278               VAR AR GONTRISION
NTO

c’hlaz eur rouanez ; diazezet hen deuz an douar e kreiz
an ear hag he derc’hel a ra en he floumm, var dri
biz euz he zourn deou. Ha goude beza evel-se krouet
pep tra, e ro urziou da gement hen deuz krouet.
Lavaret a ra d’an heol pignat ha diskenn. Hag an
heol a bign hag a zisken evit merka deiziou ar bloaz.
Kas ha digas a ra ar c’houmoul, gueach evit
freskaad an douar, gueach all evit he dizheolia,
gueach evit pourmen kurunou an Env. Hag an heol a
bign hag a zisken, hag ar c’houmoul a deu hag a ia,
ervez urz an Aotrou Doue. Lavaret a ra d’an avel c’hueza
pe devel : hag an avel a c’huez pe a dav. Lavaret a ra
d’ar mor sevel ha disken ; hag ar mor a ziskenn hag a
zav, mez heb morse lammat dreist ar c’hreunen dreaz
lakeat evit hen diarben. Pep tra, en eur ger, a zent ouz
an Aotrou Doue, pep tra holl nemet unan : nemet an
den pa bec’h.
 Hag an den, koulskoude, a zo bet lakeat ganthan da
roue var an holl grouidigez. An heol, evithan eo great ;
an douar, evithan ; ar mor evithan ; ar pesked, al loe-
net, ar c’hoat, ar frouez, evithan, ive ; an Env evit he
zigemered eun deiz : pep tra holl ' zo evit an den. Hag
an den a vez koulskoude, avechou, digar ha dizent. Eur
speret hen deuz evit studia ar bed hag anavoud Doue
koulz hag he vadoberou ; eur galoun hen deuz evit he
garet ; eur c’horf hen deuz evit he zervicha. Mad ! An
dra ’ lavar da Zoue goude kement-se holl, eo : « Non ser-
viam : n’ho servichin ket. »
 Ha petra omp-ni, eta, ac’hanomp hon-unan, evit der-

NHO
              WAR AR GONTRISION              279
NTO

c’hel, evelse, penn da Zoue ? Eur prenvik douar, hirio
beo, ha varc’hoas maro ; maro zoken var an heur ma
kar Doue tenna he zourn a zindanhomp. Ha koulz-
koude, da Zoue ni a lavar : « Non serviam ! » Pebeuz
dallentez !
 Ha gant petra en em zavomp-ni, evel-se, enep Doue ?
En em zevel a reomp, nann gant ar pez hon deuz ac’ha-
nomp hon-unan, — ac’hanomp hon-unan n’hon deuz,
ne domp netra, — mez gant ar pez hen deuz Doue roet
d’heomp ; trei a reomp he vadoberou en he enep. Pebeuz
dianaoudegez !
 2° Petra eo Jesus-Krist evidomp ha petra omp, pa
bec’homp, evit Jesus-Krist.
 Seulvui ma klaskan studia buez va Zalver, seulvuioc’h
a ze, me a vel ennhan eur vadelez dreist vuzur evit an
holl, zoken evit ar bec’herien. Evidomp eo diskennet
euz an Env var an douar ; evidomp hen deuz en em
c’hreat paour ; evidomp hen deuz prezeget he Aviel.
Evidomp, evit hor prena, evit digeri an Env, serri an
ifern, hen deuz gouzanvet ar maro ha skuillet he c’hoad.
Hag en distro, a eur garantez ker bras, petra ' c’hou-
lenn euz hor perz ? Eun dra, eun dra zister awalc’h,
eaz da rei : goulen a ra ma her c’harimp ma roïmp
d’hezan hor c’haloun : Prœbe, fili, cor tuum mihi.
 Ha ni, petra reomp-ni, pa bec’homp ? Selaouit ama
sant Paol. Paneved-han, ne 'm bije ket kredet lavaret
deoc’h eun henvelep koumz : « Rursum crucifigentes sibi
metipsis filium Dei et ostentui habentes : sevel a reont a

NHO
280            VAR AR GONTRISION
NTO

nevez ouz ar groaz mab Doue en ho c’haloun ho-unan,
hag hen disprijout a reont. » Va Breudeur, koumpre-
net, ententet mad ho c’heuz koumz an abostol ? Sounj
ho c'heuz deuz ar pez a reaz ar Jusevien d'hor Zalver
Jesus-Krist ?
 Hor Zalver a zo o pedi, o pedi evit mad an holl. Ha
d’ar mare-ze, zoken, eun den, eun abostol, unan a dud
Jesus-Krist a deu : her saludi a ra : Ave rabbi. — Ju-
das ! Judas ! pegen treitour, pegen iud oud-te ! — Ha
koulskoude, ni a zo ive a vignouned Jesus-Krist, hag
aliez dre eur pok treitour, ni a zeu d’hen guerza : Rur-
sum crucifigentes.
 Herodez a daol var he chouk eur zae venn evel eur
merk a ziskiantiz, Herodez, an den fall ha lik. — Kriste-
nien, evit senti ouz techou fall hor c’haloun, daoust ha
na c’hoapaomp-ni ket hon Doue ?
 Pilat, an den digourach, a anavez eo Jesus-Krist dire-
bech, hag evelkent e laka he skourjeza. — Pec’her
paour ! nag a bet a veach, te a c’hoar ar brava, e rez
fall o pec’hi, hag evelkent, rag ma zoud digourach, te
' bec’h : Rursum crucifigentes.
 Ar bobl a lavare : « Non hunc, sed Barrabam. Hen
ma ? Tolle ! tolle ! crucifige : taolit hen a gostez ouz ar
groaz ! » — Ha ni, ni a lavar, kentoc’h eget Jesus-Krist,
eur c’hovad guin, eur blijadur vezus, eul laeronsi, eur
venjans : Non hunc, sed Barrabam... rursum crucifigen-
tes.
 Ar soudardet a gurunaz Jesus-Krist a spern ; ar
bobl a lakeaz var he chouk eur groaz pounner. — Ha ni,

NHO
              VAR AR GONTRISION              281
NTO

peger garo ne rentomp-ni ket hor c’houstianz, pegen
pounner hor buez evit Jezus !
 Ar Juzevien hen stagaz ouz ar groaz ! — Ha ni ?...
 Longin a doullaz d’ezhan he galoun ! — Ha ni ?
 Var he groaz, araog mervel, Jesus-Krist a lavare :
« Sitio : sec’het a meuz. » Hag an dud fallakr oa eno, a roaz
dezhan guin-egr gant eun tam spouenv. — Ha ni ?... Dont
a ra d’hor guervel. Sec’het hen deuz, deuz hon eneou,
ha ni lavar dezhan : nann ; divezatoc’h. Ar vestl hag ar
guin-egr setu lod Jesus-Krist : Rursum crucifigentes.

 Jesus-Krist a zo maro var he groaz.
 Gueach all e zoad kustum, pa vije kavet eur c’horf
maro, da glask eun den ha n’en dije great pec’het ebet,
eun den mignoun da Zoue, evit sevel dezhan he zourn,
araog ma vije kaset kuit... Piou a zavo he zourn d’hor
Zalver Jesus ? Bugaligou vihan, nevez badezet, c’hui a
c’helfe, marteze... Mez chommet oc’h er gear. Ama, e
ma ho tad, ho mamm, ho preur, ho c’hoar. Ho lezet ho
deuz evit dond ama. Va Breudeur, piou ’ zavo he zourn
d'hor Zalver Jesus ? Piou ac'hanoc'h a zo koumpez he
goustianz, piou n’hen deuz ket bet sklabezet sae he va-
diziant ?... etc.
 O va Zalver ha va Doue, me ’ lavaro eta, deoc’h e m'
hano hag en hano ar re a m’ zelaou, ar pez a lavaraz deoc’h
sant Per gueach all : « Exi a me, quia homo peccator sum
Domine : pellaït diouzin, rak ma zoun eur pec’her, o va
Doue. Pellaït ! Pe velan ar pez ma zoc’h ha pa velan ar
pez ma zoun, e meuz mez o c’hen em veled en ho kever.
Va Doue, n’oun ket din, pellaït : Exi a me. »

NHO
282             VAR AR GONTRISION
NTO

 Mez petra lavaran-me, o va Jesus ! Mar pellaït diouzin,
petra e teuin-me da veza ? Neuze, kenavezo d’ar vertuz.
Biken, nann biken ne c’hellin mui kaout eur goustianz
pur, eur galoun disklabez ; ne c’hellin mui santout an
dousder, ar joaüzdet a danvaër pa vez dizklabez an ene.
Neuze, kenavezo d’an Env. An Env gant he blijadur,
gant Doue, gant he lez, gant ar Verc’hez, gant ar Zent,
gant ar re euz va zud, — tad ha mamm, marteze, — ho
devezo karet Doue, a zo marvet en he garantez...
 Mar pellaït diouzin e chommo ganhen va fec’het, va
fec’het evit va zamma, va spounta, evit krignat va
c’houstianz noz-deiz, ar pec’hed gant an drouk-spered
hag a deuio bemdez muioc’h-mui da startaat he jaden-
nou en dro d'in hag a m' lakaio muioc'h reuzeudik ! Mar
pellaït diouzin, neuze netra da c’hortoz mui nemed an
ifern, an ifern gant he valloz, gant he brenv, atao beo,
gant he dân, atao var allum ; an ifern gant he eternite !
 Mez nann, o va Jezuz ! Na bellaït ket diouzin ! Deuit
er c’hountrol, deuit evit va farea, evit va dizamma, evit
va zenna davidoc’h ! Ar gontrision a zo en ho tourn. Di-
gorit ho tourn, eta, o va Doue, grit ma c’hen em zistagimp
dioc’h an drouk ha ma troomp varzu ennhoc’h gant eur
galoun mantret a c’hlac’har.
 Her goud a reomp, truezuz oc’h evit ar paour. Ho-
gen, setu ni rentet paour gant ar pec’het. E maomp a
zirazoc’h evel eur paour e kichen dor ar pinvidik :
skourn a ra, hag eo noaz; an noz a zeu ha n’hen deuz
ket a di ; naoun hen deuz, hag eo echu he vara : goulen
a ra lojeïz, boued, dillad... Ni eveldhan : lojit ac’ha-

NHO
             VAR AR GONTRISION               283
NTO

nomp en ho kaloun !... Eun tamm bara da derri hon
naoun ; eun tamm dillad da c’holoi hon izili ! Miserere
mei Deus, secundum magnam misericordiam tuam !
 Setu ni, evel eun torfetour dirak he varner. Pedi ’ ra,
aspedi, mont d’an daoulin goulen a ra gras, truez,
pardoun. En eun tu, setu aze he di, he gerent, he vignou-
ned ; pardoun evit ma chommo gantho. En eun tu all,
setu ar prizoun gant he neac’h hag he inou, marteze,
gant he groug hag ar c’hillotin. Truez !
 Ha ni ? Kablus omp !.. Truez ! Kerent, mignouned,
bugale, setu hi ama. Hon lezit a en tu gantho !.. Aze
drouk spered hag ifern... Truez, o va Doue !
 Lavaret ho c’heuz : Ignosce illis, nesciunt quid faciunt.
Ha ni ? ni ne c’houiemp ket muioc’h, ne anavezemp ket
mad petra eo ar pec’het. Pardoun, hag iviziken, ne
bec’himp mui ! Ni ho meulo, ni ho karo, ni a roio
deoc’h gloar !

 O va Doue, her goulen a raan, griit, griit ma na
jommo en iliz-ma, kaloun ebet stag ouz ar pec’hed.
Tennit holl da 'vidoc’h ha dalc’hit-hi bepred er stad a
c’hras evit, goude beza ho meulet var an douar, ma
zaint holl d’ho meuli d’an Env.
                              Evel-se bezet great.

                    *  *  *


NPO


                       XV

     Prezegen var renk huel ar guir Gristen

                    —————————

               Filii Dei estis per fidem quæ est in
             Christo Jesu (Gal. III, 28).
               Dre ho feiz, e Jesus-Krist, e zoc’h
             bugale da Zoue.


      VA BREUDEUR KER,

 Trivac’h kant vloaz ' zo, eun den a lavare : « taolit
evez evit ma kerzot dizanjer, rak amjest eo an amzer
ma vevomp ennhi. » Evel sant Paol ni d’hon tro a c’hell
lavaret : taolomp evez, rak amjest meurbed eo an
amzer hirio.
 Hano Doue ? nebeut eo anavezet. Aviel Jesus-Krist ?
nebeut a feiz a lakear en-han. An iliz, he guirioneziou,
he gourc’hemennou ? N’euz mui evit-ho kalz a zoujanz.
 An den ken nerzuz, ker santel koulskoude, a zo
karget gant Doue da c’houarn, da ren an eneou katho-
lik, n’eo ket bras ar respet a zouger d’hezan.
 Pa zellan piz ouz ar pez a dremen, pa zelaouan mad
ar pez a lavarer, e rankan anzao eun dra : kalz tud a zo
evel ho micher ober brezel da Zoue ha goap deuz ar re a
zalc’h d’ho religion. Kalz all ho deuz evel mez o tougen

NHO
        VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN         285
NTO

an hano a gristen hag o tiskuez, a vel kaer, int servi-
cherien da Jesus-Krist.
 Eul loden hebken, eürus da dremen dirag an dud evit
ar pez ma klaskont beza dirag Doue, a zougen huel feiz
ho badiziant hag a heuil heb aon ebed, al lezen gatholik.
 Klaskomp eta, eur vech evit mad, guelet e pe du e
ma 'r virionez, guelet piou a dle sevel an huella he
benn : pe an hini a daol peb religion dreist he skoaz
evel ma taolomp e korn an hent eur votez torret ; pe an
hini, gueach en aoun rag teod an dud, gueach evit
plega da eun tech malheürus, a zilez ar mad evit ober
an drouk ; pe an hini, heb taol an disterra evez ouz
glabouserez au dud direol, a zelaou, e pep tra, heb aoun
ha gant joa, mouez he goustianz ?
 Evit galloud, var gement-ma, rei d’heoc’h eur respount
guirion, e ranker ober, bep eil tro, tri zell dishenvel :
 1° Sada ni ama, va Breudeur ker, ennhomp hon
unan : petra omp ha petra ' dalvomp-ni ? 2° Sada en
dro d’heomp tud all evel d’omp. Evit-ho petra omp ha
petra ' dalvomp ni adarre ? 3° Huel, dreist-homp, setu
Doue. E balanz an Doue-ze, petra, evit an drede gueach,
a bouez hon dalvoudegez ?
 D’an tri goulen a meuz great, an tri respount ma '
roan :
 1° Poezet ennhan he-unan, ar guir gristen a gerz er
penn araog ; — 2° Pouezet er guel euz he nesa, ar guir
gristen a zalc’h ar c’henta renk ; — 3° Pouezet e balanz
an Aotrou Doue, ar guir gristen a zo, a galz, dreist an
holl grouadurien all.

NHO
286          VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN
NTO

                      *
                     * *
 Ar guir gristen poezet enhan he—unan.
 Va Breudeur ker, tri dra, dreist an holl draou all a ra
an den ar pez ma zeo : eur spered hen deuz evit ana-
voud ar virionez, eur galoun evit karet ar mad, eur
c’horf ouspenn hag a zo,e dourn ar spered hag e dourn
ar galoun evel eur benveg, galvet da ziskouez, a vel
kaer d’an oll, e pe du, e pe gostez, a du ar virionez hag
ar mad, pe en ho eneb, e teuomp d’en em daol.
 Evit eta, anaout mad petra dalv an den, e rankomp
da genta anavoud mad an teir loden a zo ennhan hag
anavoud ouspenn, an implij mad pe fall, a ra euz anezho
ho zeir.
 Hogen, evidon-me, pa studian, pa bouezan an den gant
lealdet, en em gav, avechou, eürus, aliesoc’h gla-
c'haret ; eürus pa gavan an den dalc’het ganthan he renk
huel, glac’haret pa her guelan kollet ganthan he c’hened.
 Selaouit kentoc’h ha guelit ho c’hunan.

 Spered an den.
 Kenta a m’ sko pa zellan ouz an heol eo he gurunen
lugernuz : ouz ar bleunv, eo ho liou marellet ; ouz al
leon, eo he izihi nerzuz hag ouz an den eo ar spered a
sklerijen he dâl.
 Spered an den, va Breudeur ker, oh ! eun donezoun
gaer a dra zur ; hen eo a zav ac’hanomp dreist kement
zo var hon tro ; beza eo evel eun eulfen sklerijennuz
lezet da gueza varnomp gant an Doue a falvezaz gan-

NHO
        VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN         287
NTO

than en eur hor c’hroui, kemeret skuer divarnhan he-
unan.
 Lod a damall ac’hanomp da veza enebourien d’an
deskadurez. Var gaou he lakeont ho abek.
 Evidon-me a vel, gant plijadur, an den o vuzula bolz
an Envou, o treuzi au mor doun, en despet d’an avelou
dijaden, var al listri a zavit e porz ar gear-ma ; (1) plija-
dur eo ganhen he velet o treuzi an dir, o turniad ar
c’hoat, o plega an houarn evel ma pleger eur vreunen
blouz. Ne c’hellan ket, heb kaout fouge, sounjal omp
deuet a benn da gerzet, ker buhan ha ken distrounz var
diou varren houarn dre nerz ezen an dour-bero ; soun-
jal e kaser dre eun neudennik orjal ha ker prim hag eur
volot kanol, euz hor c’helou beteg ar penn pella 'r bed.
 Ia, an deskadurez a zo eun dra gaer pa rear anezhan
implij mad. Mez aliez, re aliez, siouas ! an deskadurez a
ra hent treuz : ar pez a lavarer, hirio, a zislavarer var-
c’hoaz.
 Aliez, re aliez, da heul an deskadurez e teu an our-
gouil ; Scientia inflat.
 Aliez, re aliez, an deskadurez a lez goullo kaloun an
den. Seulvui e tesker, seulvuioc’h a gaver da zeski. An
desketa den eo a lavar da genta : ar pez a c’houzoun n’eo
netra.
 Aliez, re aliez, an deskadurez, rak ma en em dro varzu
an drouk, eo a ra ar brasa gouli d’an ene paour. Soun-
jal a reomp da zeski hebken ar pez a c’hell hon lakaat
NFO
(1) Ar brezegen-ma voa great e Rekouvrans-Brest.

NHO
288        VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN
NTO

da ober, ervez hor c’hoant, hon treuz er bed-ma, heb
sounjal deski ar pez a c’hell hon lakaat da ober, evel ma
zeo dleet, hon treuz en eternite. Ar guir skiant, ar skiant
dreist an holl skiantchou, eo skiant ar zent.
 Da eun den euz an amzer gueachall, e voa lavaret
eun devez : « A beleac’h, a be wenn oud-te ? Piou oud ?
Pe varzu e zez ? : Ex quo populo es tu ? Quœ est terra
tua ?  Quo vadis ? »
 D’an tri goulen-ze, ar brasa sperejou, en amzer dre-
menet, n’ho deuz kavet respount diabek ebet da ober.
Hag hirio en deiz, dindan dourn ar c’henta deuet, e zeuz
eul leor, — ne meuz nag aoun na mez o lavaret he
hano, — leor ar c’hatekiz, hag a respount : Great omp
gant Doue, servicherien omp da Zoue, mond a reomp
varzu Doue, da renta d’ezhan kount euz hor buez.
 A nep a c’hoar kement-se, ha pa ne c’houfe netra
ken, a c’hoar ar pez a zo a huella priz. Goud a ra ar
pez a laka skanv poaniou ar vuez, ar pez a laka santel
he labour pemdeziek, ar pez a ro nerz e kreiz an danjer,
ar pez a ro, en heur ar maro, diouaskel d’an ene evit
nijal d’an Env.
 Kaloun an den.
 Goude ar spered e kavomp eur galoun. Eun dra gaer
eo ive, ken kaer pe gaeroc’h evit ar spered. Hi, ar ga-
loun, eo a ra ar vamm dener, ar mignoun mad, ar
zoudard dispount. Meuli a c’hellomp an den a spered.
Evit an den a galoun vad, e reomp eur gammad en tu
all : ni her c’haro.

NHO
          VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN            289
NTO

 Studiomp eta kaloun an den. Kemeromp hi gant
evez. Eaz eo da c’hlac’hari, da ranna : evit-se awalc’h
eo euz a eur gomz. Eaz eo ive, da laouennaad. Eur zell,
eur musc’hoarz a lak’ anezhi eüruz, epad eun devez.
Eaz eo ive da zistresa. Hag aliez siwaz ! n’eo ket ouz ar
mad eo en em dro.
 Koulskoude, en tu ma tro, e laka an den a bez da gos-
tezia d’he heul. Spered ha korf, holl e sentont diouthi,
ha gant prez : Ubi amatur, non laboratur, vel si labora-
tur, labor amatur.
 An den eta, pa dalv eun dra benag, a dalv ar pez ma
talv he galoun. Hag ar galoun, d’he zro, a dalv ar pez ma
en em stag outhan.
 Karit ar mad, ar vertuz, al lealded, savit ho kaloun
dreist ar plijadureziou mezuz, dreist ar madou bresk a
gaver er vuez-ma, ha setu c’houi pignet huel. En dro
d’heomp netra ken dudiuz da velet hag eur galoun bur,
mad, disklabez ha leal.
 Karit an droug, an dizurz, kement na greder da gared
nemet e kuz, pegen izel e rankomp stouet evit ho kue-
let, ha pa ho kuelomp e pe renk ho kavomp ? E renk an
dud dizakr, pe e renk an dud lik.
 Hogen, dre he nerz he-unan hebken, petra ' c’hell
kaloun an den da ober ?
 Lakiit ho tourn var ho koustianz, hag e klevot ar
respount. Pet gueach, siwaz, eur zell, eur gomz, eur
zounj n’ho deuz hi ket diskaret a blad ? Gant skoazel
Doue hebken, e c’hellomp lavaret : Omnia possum in eo
qui me confortat : gant Doue o kennerzi ac’hanon, ne
gavan netra dreist va galloud.                  19

NHO
290          VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN
NTO

 Korf an den.
 Ar spered zo eun dra gaer ; eun dra gaer eo ar galoun.
An ti ma reont ennhan ho demeuranz a zo eun dra hag
a c'houlen, d'he dro, eur gomz deuz hor perz.
 En dro d’heomp, kement hen deuz buez, a stou he
benn varzu an douar. Er c’hontrol, korf an den,
ploumm evel eun tour, a zav he benn varzu an Env. An
douar evithan n’eo nemet eur skabel lakeat dindan he
dreid.
 Guelit ha sellit oud-han. Pa zeu ar blijadur da skle-
rijenna he dal, da leda 'r muzc’hoarz var he vuzellou,
da lakaad eur gomz a garantez var he deod, e rankot
anzao : ia, e guirionez, an den eo roue ar bed-ma.
 Guelit hen, dreist holl, pa vez Roue en he di, mestr
d’hezan he-unan : pa zoug, heb en em glemm, pouez al
labour ha pouez ar boan, pa gerz atao gant an hent
mad, ha pa vir na zeuffe eun tech mezuz benag d’hen
stleja, evel ma kar, en tu mar plij ganthan her poulza.
 Koulskoude, da daol evez e zeuz. Ar pec’het a zo
tremenet dreizhan, hag en eur dremen hen deuz lezet
ennhan eur c’hrizien fall.
 Lavaret a reomp : an hen-ma-hen, eo va brasa ene-
bour. N’eo ket guir, va Breudeur ker. Hor brasa enebour
eo hor c’horf paour. Henvel eo ouz eur forn c’horet, atao
prest, ma na zigwallomp, da rosta, da bulluc’h pep tra.
Piou, eme sant Paol, piou a m’ zizammo-me euz ar
c’horf a glask atao va laza : Quis me liberabit de corpore
mortis hujus ?

NHO
          VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN          291
NTO

 Va Breudeur ker, ha kavoud a reomp-ni eun den hag
a zalc’ho he spered difazi, he galoun pur, he gorf
bepred ploumm en he zav ?
 Ia, kavet e vezo, kavet eo : he hano ' zo : Ar guir
gristen : Ar guir gristen a c’hell koulz hag eun all,
studia 'n holl skianchou. Mez goulaouen ar feiz a ren
anezhan bepred. Pa vank sklerijenn ar speret, hi a
astenn he dourn hag hen laka da dremen.
 Ar guir gristen zo mestr d’he galoun. He harpa ' ra
ouz kroaz Jesus-Krist, he zouba ' ra e gouli kaloun hor
Zalver.
 Ar guir gristen a ra d’he gorf plega d’ar feiz. Hag ar
c’horf en eur zenti, a zalc’h he gaera kurunen.
 Her goud a raan : koueza a c’hell, avechou. Neuze, kiit
d’he gavoud, hag evel sant Remi da Glovis, lavarit d’he-
zan : « Stou da benn, pleg da zaoulin : ador ar pez
ha c’heuz rostet ; rost ar pez ha c’heuz adoret ! » Res-
pount a ra « Evel-se bezet great. » Kerzet a ra a nevez
gant nerz-kaloun. Ha setu perak me ' lavar : ar guir
gristen a zalc’h ar renk huella, a gerz er penn araog.
                         *
                        * *
 Ar guir gristen pouezet er guel deuz he nesa.

 Va Breudeur ker, goude beza great eur zell varnomp
hon-unan ha klasket anavoud piou ac’hanomp a zalc’h
ar c’henta renk, greomp eur zell en dro d’heomp.
 Ne maomp ket hon-unan var an douar. A gleiz, a
zeou, a bep tu, e kavomp tud all great eveld’omp. En

NHO
292          VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN
NTO

ho zouez e rankomp beva. Hag evit kaout eur beva mad,
gantho e rankomp en em glevet. Beva er brezel a zo eur
beva fall. An en-em-gleo, ar garantez, eo a ra ar
guir eürusded. Hogen, va Breudeur ker, petra hon laka
da garet ar re all ?
 Hor spered ? Ar c’hountrol eo a c’hoarvez. Seul-vui
ma studiomp buez an dud, ma ho anavezomp mad,
seul-velloc’h e velomp int neubeut din da veza karet.
 Hor c’haloun, marteze ? Ar virionez eo, ma c’hen em
garomp hon-unan. Mez ne garomp ket ar re all. « Holl
d’in ! Netra da zen ! » Setu komz ar galoun. Karet
awalc’h a raïmp ar re a blijo d’heomp, ar re a raio
d’heomp plijadur ho gueled : da lavaret eo, en eur ho
c’haret e c’hen em garomp hon-unan, e klaskomp hor
mad hon-unan. Setu perak karantez ar bed a zo ken
tro-distro : pa nij kuit an eürusted, peurliesa e nij d’he
heul : Tempora, si fuerint nubila, solus eris. Ha mar ka-
romp ar re hor c’har hag a ra d’heomp plijadur ho c’ha-
ret, piou ha petra hon lakaio da garet ar re n’hor c’harint
ket, da garet ar re a zisplij d’heomp.

 Guelit en amzer dremenet. An hanter—vrasa euz an
dud a oa sklavourien dindan an hanteren all. Hag ar
sklavour, pa blije gant he vestr, a veze bazatead beteg
ar goad, guerzet evel ma verzomp eul loan mud, pe
daolet e beo da vaga 'r pesket e stank an dour.
 Ken etrezo, ar vistri, a gemere evit ho reolen, ar gomz
a lennomp en Aviel : dant evit dant, lagad evit lagad.
Mar a m’ c’harit, me ho karo ; mar noazit d’in, pa ga-
vinn an tu, m’hen talvezo deoc’h.

NHO
       VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN           293
NTO

 En hon touez e velomp lod hag a gemer eun hano
kaer. En em c’helver a reont philantrop : mignoun an
dud. E guirionez rei a reont kuzuliou kaer ; rei lod euz
ho danvez evit sikour an izomek. Mez na roont ket ho
c’haloun da heul : n’ho deuz ket a guir garantez.
 He c'havoud a c'hellomp koulskoude, var an douar,
ar guir garantez-se ha n’eo ket diez braz evidon lavaret
d’heoc’h piou hen deuz hen digaset en hon touez.

 Trivac’h kant vloaz ' zo tremenet, eun den a lavaraz :
« Me ro d’heoc’h eur gourc’hemen nevez : Mandatum
» novum do vobis ; en em garit an eil egile evel ma e
» meuz ho karet da genta, grit d'ar re all ar pez a gar-
» fac’h a ve great d’heoc’h ; roit bennoz d’ar re a ro
» d'heoc’h malloz ; grit vad d’ar re a ra d’heoc’h drouk. »
Hag evit lakat ar skuer vad e kichen ar gourc’hemen, e
reaz var he varo eun diveza peden : « Va zad, pardou-
nit—hi, rak ne c’houzont ket petra ' reont. »
 Souden, varlerc’h, e c’halled guelet lod tud ha n’ho
devoa nemet eur galoun hag eur spered : Cor unum.
Anhezo pa dremenent, ne gavet da lavaret nemet eur
gomz : « Guelit pegement e c’hen em garont. »
 Pelloc’h e zeant. Taolet en prizouniou evel tud a zi-
zurz, dispennet gant kribinou houarn, bruzunet dindan
dent al loaned gouez, e pedent en eur vervel, evit ho
bourrevien griz hag e lavarent evel ho mestr: « Va Doue
pardounit-hi. »
 Hag ar wenn dud-ma n’eo ket maro ; e ma int en hon
touez, ha beo buezek ; ho c’haout a reomp e pevar

NHO
294         VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN
NTO

c’horn ar bed ; er broiou pell o prezek d’an dud gouez ;
en hospitaliou, o louzaoui gouliou an dud klanv ; e
lochen ar paour, evit lakaat ho dourn en he zourn hag
ho aluzen var gorn he daol ; var dachen ar brezell evit
dizougen an dud mac’hagnet.
 Ia, beo int, ha beva raïnt keit ha ma pado ar bed. An
had anhezo zo bet dispartiet gant dourn Doue ha taolet
ganthan en douar mad, en douar glebiet gant ar goad a
ziveraz divar groaz menez Kalvar. Mar goulennit piou
int, ho hano ' zo eaz da gaont, galvet int : Ar guir gristen.

 Mar goulennit ouspenn, a beleac’h e teui d’an den eun
nerz ken burzuduz, ar respount a zo ken eaz all da rei.
 « Ar pez, a lavare, eun devez Jesus-Krist, ar pez o
pezo great d’an disterra euz an dud, m’her c’hemero
evel pa ve great d’in va-unan. »
 Her c’hlevet, hen ententet ho c’heuz c’houi ? Ar vad
a reomp, ni kristenien, da eun den all, ni her gra da
Jesus-Krist. Ha Jesus-Krist eo hon Doue, hor skouer,
hor mestr, a vezo hor barner. Mad eo da baea he zle
ha pinvidik awalc’h evit her paea dreist vuzur. Selaouit
kentoc’h :
 « Deuit, tud benniget gant va zad : naoun a meuz bet
ha va naoun ho c’heuz torret ; bet ounn noaz ha va
guisket ho c’heuz ; deuit, eta, da gemeret perz euz ar
rouantelez a zo great evidoc’h, abaoue krouidigez ar
bed. »
 Ar bed—ma ’ dremen : an eternite a jomm. Ober vad
eo lakaat var interest e dourn an Aotrou Doue. Setu

NHO
         VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN         295
NTO

kreden ar guir gristen ha setu ive perak, dindan boan
da goll he hano, ar guir gristen, pouezet er guel euz he
nesa, a rank derc’hel ar c’henta renk.
                      *
                     * *
 Ar guir gristen, poezet e balanz an Aotrou Doue.

 Va Breudeur ker, lod tud a denn fouge euz ho
wenn, euz ho lignez huel. Her c’houmpren a raan, rak
kaer hor bezo beza bet evit heritaj, eun hano meulet
gant guirionez, a dalv ouspenn aour hag arc’hant. Lod
all a denn fouge euz ar vignouniach ho deuz gant tud
savet er c’hargou huel. Ne meuz ket d’ho zammal : eur
mignoun mad ha goestl d’hon harpa a zo eur guir
denzor.
 Lod all c’hoaz a denn fouge euz ar pez a vad a gavout
ennho ho-unan. Ma n’her greont nemet en eur druga-
rekaat Doue ne meuz nemet d’ho meuli, rak beza mad
eo beza eüruz.
 Lod all, erfin, a denn fouge euz an Esperanz ho deuz
da bignat huelloc’h c’hoaz. Ma ne c’houlennont, ma ne
glaskont pignad nemet gant ar zounj da veza guelloc’h,
ne lavarin nemet mad.

 Hogen, ma ne c’hallomp ket var bouez kement-ma,
tammal re, tud ar bed, heb aoun da veza tamallet, e
lavarin ive da m’ zro : « Eneou kristen, tennomp fouge
euz hor lignez, rak diskenn a reomp a wenn huel. Eun
hano hon deuz, eun hano dreist pep hano all, eun hano
roet d’heomp gant Doue he-unan: Ut filii Dei nomine-

NHO
296         VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN
NTO

mur et sumus : guir vugale omp da Zoue. — Mignou-
niach huel hon deuz : « N’ho kalvin mui va jervicherien,
eme Jesus—Krist, me ho kalvo va mignouned. »
 Dre Jesus-Krist omp deut da veza heritourien an
Aotrou Doue, evel keit ha keit gant hor Zalver, da
neubenta gant eun hevelep guir, e zomp galvet da
gemeret hon lod er baradoz : Cohæredes autem Chriti.
 Deut omp, dre hor badiziant, da veza evel unan deuz
he izili : Membra de membro, evel ma teu ar c’hrefen
hag an troad ma zeo grefet varn’han, da ober ho daou
ar memez guezen.
 Braz omp dreizomp hon unan, pa evit lavaret guell,
dre c’hras Doue.
 Ha c’hoant ho c’heuz e lavarfen d’heoc’h petra ’ gavan
a gaera var an douar ? Kaer e kavan an noz steredennet,
ar mor glaz ha ledan, ar guel a zo divar eur menez
huel. Mez kaeroc'h aleiz, e kavan eur c'hrouadurik
bihan. Tostaomp sioul ouz he gavel. Setu hen aze. Sellit
oud-han gant he lagad glaz ker sklear ha dour en eur
veren, gant he vleo du, rodellet en dro d’he dal guenn,
gant he ziou voc’h ruz ha round evel diou gerezen. Eun
dournik d’hezan zo a zispil var gant he gavel, he zourn
all pleget var boull he galoun hag he vuzellou hanter-
zigor a zeblant mousc’hoarzin ouz Elez baradoz Doue.
Aze, e ma c’hoaz disklabez kurunen ar vadiziant, aze
ma c'hoaz ar galoun bur. An teod-ze c'hoaz n'hen deuz
lavaret an disterra komz hag he defe poaniet kaloun.
Ia, krouadurik bihan, te a zo kaer, rak te zo templ beo
ar Spered-Glan. Evel eur skeud a Zoue a velan var da dâl.

NHO
        VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN          297
NTO

Eur varren houarn en tan a zeu, var eun dro, da veza
tan hag houarn : evel-d’hi te zo, var eun dro, evel den
ha Doue : Divinæ consortes naturæ.
 Mad, va Breudeur ker, ar pez ma zeo ar c’hrouadur
en he gavel, e zeo ive ar guir gristen chommet direbech.
Muioc’h eo c’hoaz, rag var gurunen he vadiziant e
velan eur gurunen all, kurunen ar viktor.

 Erfin, rekoumpanz vad, madou a briz a c’hortozomp.
 Er bed-ma, netra ne bad. Lod en eur guitaad ar vuez
a goll kement a ra ho flijadur : traou ar bed. En eter-
nite, n’ho deuz netra da c’hortoz. Evit holl esperanz e
c’hesperont e kouezint holl e kaloun ar bez, evel ma
kouez holl al loan divadez er bern teil ma vez taolet
ebarz. Netra da zouja, netra da esperout : setu ho men-
noz, mennoz dister ha planeden digonfort.
 Lezomp hi ha deomp da gaout ar guir gristen o vervel.
Heb anken e kimiad dioc'h ar bed. N'her c'hare ket :
Ar bed n’oa ket he vamm-bro.
 Heb anken e kimiad dioc’h kerent, mignouned. En
eur astenn d’hezo he zourn evit an diveza gueach e lavar :
« Kenavezo er baradoz, el leac’h na zeuz mui a zisparti. »
 Heb anken e kimiad dioc’h he gorf he-unan : Her
lezel a ra, evit eur pennad amzer, da zisken en douar
zantel, mez her goud a ra, eun deiz da zont, ar c’horf
a lez ama var he lerc’h, a zavo euz ar bez leun a vuez,
kurunet a zantelez evit kemered he lod en eürusded ar
baradoz.
Setu perak, e lavaren en eur goumanz : Pouezet e

NHO
298        VAR RENK HUEL AR GUIR GRISTEN
NTO

balanz an Aotrou Doue ar guir gristen a zo, a galz, dreist
an holl grouadurien all.

 Setu ive perak, e lavarin en eur achui : Kristenien,
va Breudeur, kemeromp kourach, kerzomp kalounek
ha laouen gant hon hent : choazet hon deuz ar guella
loden. Beva e guir gristen a zo mad e pep giz ; evithan
eo promesaou ar vuez-ma, evithan promesaou ar vuez
da zont.
                             Evel-se beza great.



                   *  *  *



NPO


                      XV

              Var ar Berseveranz
                    ——————

             Depositum custodi. (I. Tim. VI. §. 2O).
             Dalc’hit mad d’ar pez zo fiet ennoc’h.


      VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZED KRISTEN,

 Echu ar mission evidoc’h c’houi.
 Prezeget e meuz beteg henn euz a... etc... Hirio araog
ho kuitaat netra mui nemet eur ger, komz sant Paol
da Dimothee : Depositum custodi... Evel sant Paol a
garie Timothee, me ive o kar. Plijadur e meuz bet o pre-
zek d’heoc’h epad an eiz devez-ma. N’ho kuelin mui,
koulz lavared sur, var an douar. Mez er bed-ma pep tra
a dremen buhan. Me gar-fe c’hoaz ho kuelet holl er
baradoz. Hag abalamour da ze, evel sant Paol me la-
var : dalc’hit mad d’ar pez zo lakeat etre ho taouarn :
Depositum custodi.
 Red eo perseveri ! — Ouz petra en em ziwall evit hen
ober ? — Petra da lakaat en implij evit derc’hel mad ?
setu e tri c’her ar gelennadurez-ma.
                         *
                        * *
 Red eo perseveri.
 Mankout da berseveri, a ve mankout d’he c’her, ger
roet da eur mignoun, da eur mestr.

NHO
300              VAR AR BERSEVERANZ
NTO

 Eun devez, bihanik, bihanik oac’h c’hoaz, ho mae-
ronez hen doa, var he diouvreac’h, ho touget d’an iliz. Ar
belek a skuillaz var ho penn dour ar vadiziant. Hag
epad ma kanet an Te Deum, aze er c’hœur, epad ma
vralle laouen kleier ar barrez, evit kemen oa eur c’hris-
ten muioc’h var an douar, eun eal a bigne d’ar baradoz
evit lavaret da Zoue an hano oa roet deoc’h etouez an
dud. Hag hoc’h hano oa neuze, skrivet var gaierou ar
baradoz. Hag er baradoz ive, an Elez a gane laouen en
enor d’ho breur bihan digaset var an douar. Eur gador
oa raktal kempennet gantho, a benn ma zistrofec’h d’ar
baradoz.
 Mez, da benn dek, ugent, tregont vloaz an Elez ne
ganont mui evidoc’h : deut int da veza mud evit ar pez
a zell ouzoc’h ! Hoc’h hano ' zo effaset var gaierou an
Aotrou Doue, eur gador e kanv... Doue troet he garan-
tez...
 Ene piou an ene 'zo digurunet ?
 Penaoz an aour melen da bloum a zo distroet ? An ene
paour-ze, deoc’h c’hui eo, va breur ! Penaoz e kollaz he
gened ? Ar foar, ar pardoun, an danz-ma ; ar mignoun,
al leor, an ti-zont a respount.

 Mez setu a nevez kleier o soun : ar mission a zo. Eun
den a zeu en iliz — he galoun pounner, — he benn
pleget.. Seblantout a raan klevet trouz chadennou eun
torfetour : chadennou ar pec’het...
 Klask a ra eun eil badiziant : hini ar binijen. Kofeseat
ho peuz holl ha mad, epad ar mission-ma. Diganeoc’h

NHO
              VAR AR BERSEVERANZ               301
NTO

goudeze, ho tad kofesour hen deuz goulennet evel ma
oa bet goulennet en ho padeziant kenta : ha renonz a rit-
hu d’an dra-ma, d’an dra-zont. Hag holl, ar glac’har en
ho kalonou, ho peuz lavaret : « Ia sur, renonz a raan :
Abrenuntio. » Ha var hoc’h eneou ar pardoun zo dis-
kennet neuze : Ego te absolvo... Hoc’h ene zo deut da
veza ker guenn ha biskoaz : Afferte stolam primam...
annulum... Hoc’h hano ' zo a nevez skrivet el leor a
vuez. Ama, en iliz-ma, e zoc’h eüruz, brema. Santout a
rit ho kaloun o kana en ho kreiz. Hag en Env ’ zo le-
venez vras ive : Joa vrasoc’h eget evit perseveranz naon-
tek ha pevar-ugent den just. Hag aont-hu, a nevez, an
holl Elez a gan an Te Deum.

 Mez : Depositum custodi.
 Eun den honest n’hen deuz nemet he c’her. An hini
a zalc’h mad d’he c’her en despet da bep tra a vez is-
timet. Mankout d’he c’her ’ zo en em zizenori. Hag ar
vez a vez seul vrasoc’h ma vez ive brasoc’h an drubar-
derez.
 Hogen setu diou bazen, an diou izella a c’hell an dru-
barderez diskenn beteg ennho.
 Eun den ' oa pinvidik. En em gaout a ra gant eun
den paour... Truez hen deuz oud-han, ranna ' ra gan-
than he zanvez... Mez e nebeut amzer, ar voul a dro.
An den pinvidik da genta, ' guez paour hag ar paour
bet sikouret ganthan a dro kein d’ezhan. Petra lavarit
deuz an den-ze ?... Me lavar eo eun treitour, eun tru-
bard euz ar re vila.

NHO
302              VAR AR BERSEVERANZ
NTO

 Setu aze, eun all, eur zoudard. Brezel ’ zo. Ha he
jeneral hen deuz roet d’ezhan drapo he vro da zougen en
emgann. Mez setu eun den estren o tont. Kinnig a ra
d’ezhan arc’hant. Hag ar zoudard a verz he zrapo hag he
vro. — Deuz hennez petra zounjit ive ? Evidon-me eo
dizenoret da viken.
 Mad, kristenien, Jesus-Krist ' zo hor mignoun, hor ma-
doberour. Guelit ar groaz ; perak e ma eno ?... Guelit
ar gador govez ; evit piou eo great ? Hag an Tabernakl,
e peleac’h e ma ti Jesus en hon touez ! Hag an Env ?...
 Hen eo ive hor jeneral. He hano a zougomp, he zou-
dardet oump. Mankout dezhan a zo ive eta, trahisa
mignoun ha drapo.

 Ouspenn ' zo. Mankout da berseveri ’ zo en em dra-
hisa hon-unan. Rak koll a rear en eur gueza a nevez er
pec’het, ar meritou deuz kement tra vad hon deuz great.
Ha neuze c’hoaz, Doue a denn diganheomp, a nebeut da
nebeut, he holl grasou : Et fiunt novissima hominis istius
pejora prioribus. Evit klenvejou an ene eo evel klenvejou
ar c’horf. Unan pare deuz an derzien, mad ma chomm
pare. Mez ma teu da gueza en dro, e ma kollet. An den
ne deu da zerc’hel d’he c’her goude he vission a laka
var var he zilvidigez. Perseveri, er c’hontrol, eo errezi
an Env: Qui autem perseveraverit usque in finem, salvus
erit.
                          *
                         * *

 Ouz petra diwal evit perseveri ?
 Sant Paol a lavare : Periculis ex gentibus, — periculis

NHO
                VAR AR BERSEVERANZ                  3O3
NTO

ex falsis fratribus, — periculis in solitudine... Evidomp-
ni ar memez tra zo guir.

 Da genta, danjerou a berz ar bed.
— « Mont a rit da eur vro, eme ar prophet hag e velot
ennhi, lod o tougen doueou aour, mein, koat, pri ; ha
tud var ho daoulin ouz ho adori. » C’houi ive, brema
goude ho mission, a zistro da greiz ar bed. Ar bed ne
jench ket. Doue ne bedaz ket evit ar bed. Abalamour da
ze, ' vo guir atao lavaret : Vœ mundo a scandalis. Ha
neuze : Corrumpi et corrumpere sæculum vocatur. Ennhan
an drouk-spered, a vel pe a guz, a glask atao 'n dro da
goll an eneou. Pellait eta deuz ar bed.

 D'an eil, danjerou a berz ar falz vignouned.
 — Lavarit din, eme ar re goz, piou a heuillit, ha me
' lavaro deoc’h piou oc’h. Guelit sant Per. Var digarez
mont da heul Jesus, e za d’en em lakaat etouez enebou-
rien he vestr. Ne zale ket da nac’h anezhan. Pellaït ive
deuz an dud difeiz.
 Pellaït c’hoaz deuz an takadou danjeruz. David, eur
roue santel, oa eat, eun devez, da eul leac’h hag a velaz,
anezhan, eur vaouez o c’hen em c’hoalc’hi. Diaoul al
luxur a ieaz en he galoun : Kueza ' reas er pec’het.
Diwallit !
 Diwallit erfin deuz al leoriou, ar c’hazetennou fall.
Beza int kontam ar galoun, noz ar spered...

 D’an trede, ar galoun he-unan.
 Ne c’heller ket, siouaz ! en em zispartia diouthi ! Ha
koulskoude henvel eo euz eur menez tân : Pa zounjer ne-

NHO
304              VAR AR BERSEVERANZ
NTO

beuta, hon laka holl da grena. Lakaat eta dezhi eur vistign
hag eur speuren var he zro.

                         *
                        * *
 Petra da ober evit derc’hel mad ?
 Eun den klanv, pa goummanz dont da vad, 1a) a daol
evez ; 2l) a c’houlen, aliez, ali ar medisin ; 3de) a gemer
boued iac’h hag aliez. Greomp ar memes tra.
 1a) Vigilate : Taolomp evez... Sounjomp en hon amzer
dremenet, er pez ' zo bet kiriek d’hor mankou... N’en
em fiziont mui ;
2l) Orate : Petra eo nerz an den ? Goulennomp ali,
sîkour ar medisin... pedomp ;
3de) Tostaomp aliez ouz ar zakramanchou. Hi eo nerz
konfort, sklerijen, magadurez hon ene, keit a vezomp
oc’h ober hon treuz er bed-ma.

                        *
                       * *

 Ha brema, va Breudeur ha va C’hoarezet kristen,
echu mad ar mission. Araog mont kuit, e lavaran deoc'h
kenavo ! Houma eo bet ar veach kenta d’heomp d’en em
velet. Brema gozik sur n’en em velimp mui var an douar-
ma. Mez buez an den n’eo nemet eun tremen, eur c’ha-
loupaden varzu ar bed all. Eno, esper a meuz, e c’hen
em velimp adarre. Hag abalamour da ze kenavo er bed
all, kenavo e baradoz Doue !
                                   Evelse beza great.

NPO
                                         (305)






               PEDERVET LODEN



                 SARMOUNIOU
             EVIT EUN ADORATION

                    (*)










                                          20

NPO
                                      (306)


     Ne 'z eus netra war ar bajenn-mañ.

NPO
                                           (307)


                      I


                   PREZEGEN
                 Var ar Beden
                    ———————


                           Petite et accipietis.
                           Goulennit hag ho pezo.


            VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZED KRISTEN,

 Kement hen deuz buez a ro, en he iez hag ervez he
stad, merkou euz ar blijadur hag euz an displijadur a
gav er bed-ma.
 Pa bad re bell ar zec’hor, ar bleunv a veler o plega
var zu an douar ho fenn anter-wenvet ; mez da heul ar
glao pe ar gliz e teu d’hezo a nevez-flamm ho freskadu-
rez, ho liou kaer hag ho c’hoez mad. Dirak an danjer,
an aoun pe ar c’hlenved, al loen divadez hen deuz he
strafuil, he dal ankenniet, he glemmou truezuz. Evel
evit merka he levenez e tiskouez he lagad lemm, he
droad skanv hag he vouez lirzin.
 An den savet huelloc’h e skeul ar vuez gant dourn
madelezuz he Grouer, a gaver ennhan, splammoc’h
c’hoaz, ar memez pleg.

NHO
308                VAR AR BEDEN
NTO

 Pa zeu al laouenidigez da skeï var dor he galoun, ar
galoun-ze en em zigor raktal, ha ker buhan eur gomz a
vennoz a bign varzu an Env. Pa zeu, er c’hountrol, —
hag e teu aliez, — an displijadur da c’houlen digor, an or
a rank en em zigeri adarre (rak ar prenn a zo bet torret
gant ar pec’hed !) Ha kerkent eur gomz all a zao : n'eo
mui eur gomz a joauzded mez eur gomz hag a lavar :
« Skoazel d’in hag ouzin truez ! »
 Great omp eta evit pedi, rak pedi, nemed en em fazia
rafen, a zo, netra ken, sevel he ene varzu an Env evid
meuli Doue ha goulen out-han ar madou a vank
d’heomp.
 Koulzgoude, va Breudeur kristen, eun dra zoaniuz
meurbed a rankan da anzao ouzoc’h.
 Lod ac’hanomp a zell ouz bolz an Envou heb reï meu-
leudi d’an dourn hen deuz he steuet ; lod ac’hanomp a
vel, hag ennho ho-unan ha var ho zro, donezounou a
bep giz, ha ne lavaront ket bennoz d’ho madoberour.
Lod ac’hanomnp, faziet divar an hent mad pe zaoubleget
dindan ar boan, ne zavont nag ho lagad nag ho mouez
varzu Doue da c’houlen pardoun, da c’houlenn sikour :
pe mar pedont ne bedont ket evel ma tleer pedi.
 Setu perak e teuan hirio da gozeal d’heoc’h euz ar
beden.
 1° Pegen red eo pedi ;
 2° Pegen nerzuz eo ar beden ;
 3° Perak hor pedennou a jomm ken aliez a veach heb
beza selaouet gant Doue.
 Setu, e tri c’her, va c’helennadurez.

NHO
                 VAR AR BEDEN                309
NTO

           VA BREUDEUR KER,

 Pa zellan ouz traou an iliz-ma e velan en-hi eun
ograou savet var he bilierou mein. Setu hen aze gant he
gorzennou koat pe bloumm ; lod anhezo striz ha berr ;
lod all hir ha ledan : pep tamm hen deuz he blas hag
e vent, pep tamm he vouez skiltr pe bounner ; ar
micherour en eur hen ober, hen deuz muchet pep tra,
great pep tra gant urz, ha goude beza roet an diveza
taol kizel pe daol morzol, en em dennaz a gostez hag a
lavaraz : peurc’hreat eo va labour ; ne vank mui nemed
eun ograouer. An ograou, e guirionez, dreizhan he-
unan a zo evel pa lavarfen mud ha diskiant : he vouez
a zo kousket en he gorzennou ; pa zihun, nemed renet
mad e ve, he vouez a zo dizoare ha direol, he skiant
hag he vouez a zo, euz eun tu, penn ar micherour hen
deuz her great, euz eun tu all e dourn an ograouer a
labour ganthan, hen-ma, an ograouer-ma eo a dle ervez
he c’hoant ha bep eil tro, tenna anhezan klemmou
truezuz an dristidigez, toniou drant ar blijadur pe
huanadou an esperanz. Dindan he vizied, taolet ama
hag haount var an ibiliou olifant, an ograou a zeblant,
bep eil tro, pedi ha trugarekaad, hirvondi gant ar boan
pe dridal gant an euruzded.

 Brema, va Breudeur, kasomp hon daoulagad hag hor
spered dreist an iliz-ma ha greomp eur zell var ar bed.
Hen ive, ar bed-ma, ' zo evel eun ograou braz, savet en
he bloumm dindan toen c’hlaz ar firmamant, hag

NHO
310               VAR AR BEDEN
NTO

ennhan pep tra zo ive great gant urz, gant pouez, gant
muzur ; pep tra hen deuz he vent, he c’hobari, he
renk, he vouez ; savet eo bet gant eur mestr micherour,
hag ar micherour peur-c’hreat ganthan he labour, en
em dennaz a gostez evid reï he blas d’an ograouer.

 Va Breudeup ha va C’hoarezed kristen, n’en em
faziomp ket ; pe ni a gavo mad pe ni a gavo drouk, e
maomp, pep unan ac’hanomp, dirag ograou an Aotrou
Doue ; ha Doue a c’hortoz, a vel petra raïmp euz he
ograou. Evit-han, evit her meuli eo great, ha ni a zo gal-
vet da rei mouez ha skiant d’an ograou-ze. E tleomp, evel
pa lavarfen, dastum dindan hon dourn, sklerijen an
heol, sked ar stered, hiboud an dour, trouz an avel,
krosmol ar gurun, liou kaer ar bleunviou, kanaouen
al laboused ; e tleomp ouzpenn ha dreist-holl — rak
en ograou ar bed ni a zo ar gaera korzen ! — lakaad hor
mouez da heul hon dourn, evit reï skiant hag urz vad
d’an holl gorzennou dishenvel, ha dougen betek an holl
c’halloudek meuleudiou an holl draou krouet.

 An nep eta ne bed ket, a vank da reï d’he vadobe-
rour ha d’he vestr ar veuleudi a dle da reï d’hezan ;
mired a ra ouzpenn na bignfe betek ennhan meuleudiou
an holl draou krouet ; dre he faot an holl grouidigez a
zo, en despet d’hezan, dalc’het er prizoun : Vanitati
enim creatura subjecta est non volens. (Rom. 8-20). An
den a zilez ar beden, n’eo mui din euz ar renk huel a
zalc’h er bed.
 Truez a meuz ouz he ingratiri, truez a meuz ive ouz
he zallentez.

NHO
                 VAR AR BEDEN                   311
NTO

 Petra omp-ni, va Breudeur ker, ken paour, ken pin-
vidik ? Eur meudadik douar digaset ennhan buez gant
an Aotrou Doue, mez barnet da zistrei e douar d’ar pred
merket gant ar brovidanz. Ha keit ha ma vezimp o treuzi
ar pennad hent a zisparti hor c’havel dioc’h hor bez,
n’euz ket bet lavaret d’heomp : « Gra euz da dammik
buez an implij az pezo c’hoant ! » Keit ha ma vevomp
lagad Doue a zo, noz-deiz, o para varnomp, ha da heur
hor maro e kavimp an Doue-ze ouz hor gortoz var
dreuziou an eternite, ar valanz en he zourn evid poueza
hor buez hed-da-hed. N’eo ket awalc’h eta, klask ober
mad hon treuz er bed-ma ; evit treuzi ar bed-ma ne
vezomp ket pell ; red eo dreist holl, poania da oher mad
hon treuz er bed-all. An amzer a dremen ; an eternite a
joum, hag en eternite-ze, ni a zastumo ar pez hon devezo
hadet epad ar vuez-ma. Sounjomp pe na zounjomp ket,
evit an eternite, eun eternite eüruz pe valeüruz, eo e
labouromp var an douar.

 Hogen, va Breudeur ker, pe seurt labour, dreizomp
hon-unan, a c’hellomp-ni da ober :
 1° Hor spered a zo ken eaz da douella, ar pec’hed a
c’hoar en em zic’hiza gant kement a izign, ma taolomp
had, aliez heb goud d’heomp, e liorz an ifern e leac’h
taol e liorz ar baradoz.
 2° Hor c’haloun baour a zo ken dinerz, ken douget
d’an drouk, ma lezomp a gostez ar mad a garfemp da
ober evit ober an drouk a garfemp da lezel a gostez :
Video meliora, proboque, deteriora sequor.

NHO
312                VAR AR BEDEN
NTO

 3° Hent ar vuez a zo ken digoumpez, ar bed kel leun
a skouer fall, an drouk-spered ker karget a fallagriez,
guenojen ar vertuz ker striz, ma zeo diez braz, zoken
evid ar re ho deuz muia c'hoant da zerc'hel mad, na
zeufe ket eun tamm poultren, eur strinkad fank benak
da sklabeza hon ene paour !
 4° Hag eur veach hon ene blounset, gouliet, astennet
var an hent, marteze lazet gant ar pec’het, penaoz la-
kaad ar iec’hed, ar vuez da zistrei ? ha kavet e vezo-hen
eur vaz da harpa ar beachour skuiz ha dinerz ?
 Eur c'houlaouen, da sklerijenna 'n den amc'houlou ?
 Er zaviou tenn, er pignou rust, ha dond a raio eur
Simon Sirene da zizamma an tremeniad ?
 Ha mar digouez da nerz an derzien beza treac’h da
nerz ar vuez, d'an dentasion rei lamm d'an ene, pa vezo
Lazar sebeliet e bez ar pec’hed, ha kleved e vezo eur
vouez o lavared : Lazar, sav ac'h-al-lec'h-se: Veni foras !
 Respount a raan : ia, ho c’havoud a c’hellomp, mez
n’ho c’hlaskomp ket en dro d’heomp. En dro d’heomp
petra ' velomp-ni ? tud eveld’omp, ken dizounj, ken
dic’halloud ha ni ? Aliez e leac’h beza evid hon dourn
eur vaz mad d’hon harpa, e vezond dindan hon troad
eur mean-ruill mad d’hon diskar.
 Mez ar pez ne ma ket e galloud an den a zo e galloud
Doue, heb gras Doue, ne c’hellan ober an disterra tra
evit gounid ar baradoz ; ne c’hellan ket sokenoc’h ka-
voud ar c’hoant, ar zounj da c’hounid ar baradoz-se :
gant gras Doue er c’hountrol n’euz netra hag a ve
dreist va nerz : Omnia possum.

NHO
                 VAR AR BEDEN                 313
NTO

 Mez, — ha setu ouz petra e rankomp taol evez mad,
— Doue dre justiz ne vank netra d’an den. Mar hon deuz
kollet hor c’hurunen : kurunen hor zantelez, kurunen
hor galloud, kurunen hon euruzded, piou da damal,
nemed-omp. Dre vadelez eta, netra ken, eo e ro Doue
d’heomp kement a ro.
 Hogen, va Breudeur, an nep n’eo dleour a netra, a
c’hell abarz astenn he zourn, merka pe geit ; penaoz
ha da biou ec’h astenno an dourn-ze, ha Doue, var
bouez kement-ma, hen deuz diskleriet he volontez.
 Euz he holl c’hrasou n’euz nemed unan, unan hebken,
ar c’hras da bedi, hag a ve roet heb he goulen ; he holl
c’hrasou all ne vezont roet nemed d’ar beden ; evid ho
c’havoud, eo red ho goulen.
 Mez ive ar beden, eur beden great mad, na c’hell ket
mankoud da veza selaouet gant Doue.
                       *
                      * *
 § 1er. Ar beden a dle beza nerzuz.
 Setu e toull ho tor, ar vamm guisket paour, stenet he
zal gant an dienez. Var he breac’h e toug eur c’hrouadu-
rik bihan ; eun all a zalc’h krog gant he zournik, e korn
he zavancher. En eur labourad evit tud pinvidik an
douar, an tad a gollaz he vuez, hag he c’hreg, gant he
bugaligou hag he faourentez, a rank, evid terri he naoun,
beva divar an aluzen.
 Eur veach bep en amzer, unan euz ar vugale a lavar :
« Va mamm, naoun a meuz ! » Hag ar vamm da ginnig
d’hezan ne gav nemed he daëlou. Pa he c’hlevit o lava-

NHO
314               VAR AR BEDEN
NTO

red : « En hanv Doue, truez, c’hui hag ho c’heuz da
ziwered ; truez ouz ar vamm, truez ouz ar vugaligou
divisk ha divara ! » ha ne zantit—hu ket ho kaloun oc’h
en em domma hag eur vouez o lavared : « Kemer truez,
ha ro aluzen. »
 Mad, va Breudeur ker, ma vez hor c’haloun-ni tene-
reat pa glevomp peden eur paour estren, penaoz kaloun
ker karantezuz hon Doue a c’helfe chomm ien ha di-
druez dirak peden he grouadur ?
 Nann, nann, va Breudeur ker ! ar beden a dle beza
nerzuz. (§ eil).
 Pelloc’h e zaan : ar beden a rank beza nerzuz.

 An dud aliez a vank d’ho ger. Mad da lavared : eur
bromesa ne goust ket ; fall da zevenoud, da zigas ho ger da
vir : evid en em zislavared e klaskont, e kavont kant var
gant digarez. Aliez all pa brometont, e prometont ar pez
a zo dreist ho galloud, hag en desped d’ho bolontez vad
e rankont mankoud d’ho ger.
 Doue er c’hountrol, a zalc’h atao mad da gement a
lavar ; atao he c’halloud a dizo keit hag he bromesa, ha
dindan boan da vankoud d’hezan he-unan, ne c’hell
mankoud da zigas he bromesa da vir.
 Hogen lavaret hen deuz : « Goulennit ha ho pezo,
klaskit hag e kavot, skoit var an or, hag an or en em
zigoro. » Dalc’het eo eta divar bouez he bromesa, ha pa
c’houlennomp e rank reï.
 Setu perak evidon-me n’oun ket souezet pa velan Eli
o tigas, bep eil tro ervez he c’hoant, ar glao pe ar zec’hor

NHO
                VAR AR BEDEN                315
NTO

var an douar ; n’oun ket souezet pa velan Moizez, dre
nerz he beden, o rei, epad ar stourmad, ar gounid da
bobl Israel. Dre ar beden eme, zant Bernard, e trec’homp
an holl c’halloudek : Oratio vincit invincibilem : dreizhi e
lakeomp eur vreac’h da Zoue, ar vreac’h a bardoun, da
ziarbenn ar vreac’h all, ar vreac’h a sko : lakaad a
reomp an Aotrou Doue da stourm oud-han he-unan :
hen derc’hel a reomp e ger : Petitis et fiet vobis.

 Eaz eo goude holl anavoud a beleac’h e teu nerz ar
beden.
 Ha c’hoant ho c’heuz-c’houi da veza selaouet gant eun
tad ? kiit da gavoud mab an tad-se, mar krog ar mab
en ho tourn, mac'h en em daol evel d'oc'h ha d'hoc'h
heul d'an daoulin dirak he dad, mar laka he beden var
ho peden, lavarit heb aoun : « Selaouet ounn ! »
 Mad, va Breudeur, ni a gav mab an ti d’hor c’has
betek Doue. En em ginnig a ra d’heomp he-unan ; evel
en em glemm a ra zoken rak ma ne deomp ket atao d’he
heul : « Usquequo non petistis quidquam ! pedit hag ho
pezo ; e leac’h ma viot o pedi, me a vezo ganheoc’h en
ho touez. Pedit eta, pedit atao, red mad eo pedi heb en
em skuiza morse. »
 Hag evid lakaad ar skouer vad e kichen ar gourc’he-
men, e tremen he-unan an noz o pedi : Erat pernoctans in
oratione Dei.
 Setu perak ar zent holl ho deuz en em roet d’ar
beden ; c’hoant am befe da lavared eo ar beden he deuz
ho great ar pez ma zint.

NHO
316                VAR AR BEDEN
NTO

 Rak-se, va Breudeur ker, dilezel ar beden a zo eur
malheur braz evid eun ene ; rak-se c’hoaz, disprijoud
ar beden eo ar brasa euz an holl valeuriou. Eun den
klanv a c’hell esperoud ar iec’hed, keit ha ma kendalc’h
da gemered ar remejou mad a eneb he derzien ; pa
lavaro « En holl remejou ne meuz fizianz hebed ha
ne gemerin nikun anezho, » eur burzud eo mar teu ar
c’hlanvour da vad.
 Lod, er goud a raan, a respounto marteze : Me a bed,
ha koulzgoude !
 C’hui a bed, ha koulzgoude ! Koulzgoude petra, va
breur paour, va c’hoar ger ?
 Selaouit, ha c’hui her guelo.
                         *
                        * *
 Perak hor pedennou ne vezont ket atao selaouet.
 Goulen a rit, ha beteg-henn, ho koulen n’eo ket bet
selaouet gant Doue, a lavarit !
 Ama sant Ogustin a c’houlen ouzoc’h d’he dro :
 1° Piou ' oc’h-c’houi ?
 2° Petra ' c’houlennit-hu ?
 3° Penaoz e rit-hu ho koulen ?
 Ha kerkent ar memez sant a respount evidomp :
 1° Kalz tud a bed, ha ne ma int ket, ne c’houlennont
ket beza mignouned d’an Aotrou Doue : Mali petitis ;
 2° Kalz a bed, hag a c’houlen traou noazuz d’ho ene :
Mala petitis ;
 3° Kalz a bed, mez ho feden n’eo ket great en doare
ma fell da Zoue : Male petitis.

NHO
                 VAR AR BEDEN                 317
NTO

Setu aze an tri mank braz hag a zeu, an eil pe hegile,
avechou zoken ho zri var eun dro, da renta didalvoud
hor peden.

 Ha da genta, lod a bed, heb beza, nag heb klask en
em lakaad en eur stad vad dirak Doue : Mali petitis.
 Eur galoun disklabez a bec’hed, ervez S. Jakob a
Nizib, a zo aleiz guelloc’h peden eged an holl gomzou
a c’hell hor muzellou da lavared. Eun ene mad ha ne
ra nemed en em zerc’hel gant karantez dirag Doue, a
denno varnhan grasou an Env kalz kentoc’h eged na
raio holl goulennou eur galoun stag ouz ar pec’hed.
 Beza er stad a c’hras pe gaoud eur guir c’hoant da
zilezel an dizurz, setu eta, araog pep tra all, ar pez a
c’hell lakaad an Aotrou Doue da gleved hor peden. Euz
a gement-se, me ho kemer hoc’h unan da destou..
 Kavoud a rit e toull ho tor eur paour hag a vag ou-
zoc’h en he galoun eur gasouni direzoun. Ken aliez
gueach ha ma kav an dro, ne vank morse d’ho tispri-
joud, d’ho tismeganzi. Eur veach, diou ha teir, lakeomp
tregont gueach mar kirit, ec’h ankounac’hait he ingra-
tiri hag an implij fall a ra euz ho madoberou ; mez
dond a raio eun devez ma lavarod : « Evid an anaoudegez
vad a ziskouez, e talv nebeud d’in ober d’hezan ar vad
a raan ! Hag hen dilezot.
 E leac’h ar paour dirak ar pinvidik, kemeromp ar
pec’her dirak Doue.
 Ar pec’het a zo enebour an holl c’halloudek : Euz a
holl vadoberou he Grouer ne ra ken implij nemed evit

NHO
318              VAR AR BEDEN
NTO

melkonia he vadoberour : Dizenori a ra he hano ; her
goud a ra ha koulzgoude falloud a ra d’hezan kender-
c’hel da veva en dizurz.
 Hag e sounj d’heoc’h e c’halfe Doue selaou eun
hevelep peden ?
 Ne dle ket hen ober, ha n’her gra ket.
 Setu hen o vond, var he gar a vrezel, da beur-zistruja
pobl Israël. En eun taol kount, dourn an Aotrou
Doue en em astenn a dreuz an hent evid hen diar-
benn. Diskaret var an douar, hag o velet ar c’houn-
troun o virvi dija en dro d’he izili evel en eur c’horf
anter-varo, Antiochus, ar roue difeiz, a ra he beden da
Zoue. Goulen a ra trugarez ha pardoun, ha Doue
d’hezan na pardoun na trugarez ne ro : pec’her eo, ha
guir c’hoant da zistrei n’hen deuz ket : mervel a ra heb
ma ve bet selaouet he beden.

 Va Breudeur ker, hag anavoud a reomp-ni brema
perak kement a bedennou a jomm dinerz ha dic’hal-
loud. Piou ac'hanomp a c'hell e guirionez lavared : ne
meuz, me, pec’hed hebed var va c’houstianz, pe mar
deuz unan benak ne meuz ken aket nemed da ober
anhezan pinijen.
 Pa sko ar boan, an dristidigez, ar c’hlenved var dor hon
ti, neuze guir eo,e teu da zounj d’heomp a Zoue ; keme-
red a reomp, goude beza hen dilezet re bell, hent an iliz.
 Pedi a reomp, rak ma rankomp anzao n’euz nemed
Doue hag a c'helfe, e guirionez, ober d'heomp ar vad a
c’houlennomp.

NHO
                 VAR AR BEDEN                 319
NTO

 Mez Doue, euz he gostez, ha ne c’helfe ket respount
d'heomp : « Piou oc'h-c'houi, a be bann, a be gevren ?
N’oc’h ket euz va jervicherien ; n’hoc’h anavezan ket. »
— « Eo, hoc’h anavoud a raan. Keit ha ma kavit euruz-
ded en ho tizurz, ne brizit ket dond da m’ c’haoud ;
dourn ar malheur eo ho tigas ; mez ho pec’hed a zigasit
d'hoc’h heul ; diout-han ne fell ket d’heoc’h distaga ho
kaloun, ho pedi a raan da zistrei, ne zistroit ket ; c’houi
a m’ fed da gemered ouzoc’h truez : truez hebed na ge-
merin.
 Distroit ouzin, ha me zistroio ouzoc’h ; va zelaouit
ha me ho selaouo. »

 Ouzpenn ma pedomp aliez gant eur galoun stag ouz
ar pec’hed, e pedomp aliesoc’h marteze evit goulenn
traou noazuz d’hon ene paour : Mala petitis.
 Va Breudeur ker, pa reomp var-n-omp hon unan eur
zell piz ha leal, e rankomp anzao e zeuz en hor spered
kalz a denvalijen hag en hor c’haloun kalz a zempladurez.
 Ac’hano kement a bedennou great da Zoue evit
goulenn, aliez heb he zounjal, traou noazuz d’hor zilvi-
digez. Pouezomp mad, hor pedennou ha guelomp.
 Goulenn a reomp, mar kirit, iec'hed ar c'horf. En-
han he-unan ar goulen a zo mad, rak e touez holl
vadou ar bed-ma, ar iec’hed a zalc’h ar renk kenta : heb
iec’hed na danvez, nag enor ne zigasont eur guir blija-
dur. Mez marteze ar iec’hed a c’houlennit a dle kas da
fall eur iec’hed all a huelloc’h priz : iec’hed an ene ! Nag
a bet a zo bet digaset varzu Doue gant ar c’hlenved, ha

NHO
320                 VAR AR BEDEN
NTO

gant ar iec’hed pelleat diout-han. Eur prosez ho c’heuz ;
goulenn a rit digant Doue ar c’hras d’her gounid ; ha
marteze, mar her gounezit, rak ma rit eur prosez disleal,
c’houi a raio gaou ouz ho nesa, ha var eun dro, gaou
ouzoc’h hoc’h—unan.
 Goulenn a reomp enoriou, danvez, galloud ! ha beza
vez-hen atao evit galloud guelloc’h servicha Doue, evit
ober brasoc’h aluzennou, evit reï talvoudusoc’h skouer
vad ? her c’hredi, her zounjal a reomp marteze ; mez
marteze ive an Aotrou Doue hag a lenn e plegou muia
kuzet kaloun an den, a vel ne reomp d’hezan hor peden
nemed er guel a falz plijadureziou ar bed-ma : ar berra
hent evid hor c’holl, evel ar pounnera taol a c’helfe da
skei varn-omp, e ve selaou hor peden, ha rei d’heomp
ar pez a c’houlennomp, ha neuze, tad mad ha gouezieg,
e nac’h ouzomp evid hor mad, ar pez a fell d’heomp da
gavoud. En em glemm a reomp aliez, her goud a raan ;
mez, eun deiz da zond, pa anavezimp mad hor guir
interest, e lavarimp gant sant Ogustin : Bennoz d’heoc’h,
o va Doue, rak ma selaouit ac’hanon ervez izomou va
zilvidigez ha nann ervez ioulou faziuz va c’haloun.
 Euz ar seurt pedennou-ze, ker stank koulzgoude en
hon touez, e teu Doue d’en em glemm el leoriou sakr ;
« Servire me fecisti peccatis tuis, et laborem mihi prœbuisti
iniquitatibus tuis : C’hoant ho c’heuz e kemerfen perz en
ho pec’hejou, hag ho tizurziou a m’ laka nec’het. Dre
bleg va c’haloun, hon douget d’ho zelaou ; ha koulzgoude,
mar selaouan, e lakaan e dourn va c’hrouadur ar goun-
tel-ehun a dle laza he ene : Perak na heulit-hu ket ar

NHO
                 VAR AR BEDEN                321
NTO

venojen merket ganhen : Quœrite primum regnum Dei
et hæc omnia adjicientur vobis. Gloar Doue, baradoz
Doue, silvidigez an ene, er penn kenta ; an traou all,
en eil renk, ha c’hoaz ne dleit ho goulen nemed e ke-
ment ha ma c’hallont hoc’h harpa var hent an Envou.
 Respount a reot marteze d’in : « evidon-me, ar pez a
c’houlennan dreist pep tra, eo ma reno karantez Doue
e m’ c’haloun, ha ma vezin atao treac’h da m’ holl
dechou fall, ha koulzgoude, en desped da m’ fedennou,
pet gueach na vez ket va zempladurez treac’h da m’ bo-
lontez vad. »
 Va Breudeur ha va C’hoarezet kristen, ho komz a
c’hell beza guir ; kared a rit Doue ; ne c’houlennit digant-
han nemed ar c’hras d’her c’hared muioc’h hag evelkent
e rankit aliez lavared : ho pet ouzin truez, o va Doue,
pec’her paour ma zoun. Mez piou da damal : Doue, ar
beden, pe c’hui ? Va Breudeur ker, ne damallomp na
Doue nag ar beden ; en em damallomp hon unan, rak
aliez ne bedomp ket en doare ma zeo dleet.

 Kement hini a lavaro : « Aotrou, aotrou ! » ne gavo
ket a zigemer e rouantelez an Env. Red eo, pedi gant
eur guir c’hoant da jervicha Doue ; red eo pa beder,
goulenn ar pez ' zo mad ; mez red eo ivez her goulenn
ervad, evel ma fell da Zoue.
 1° Red eo pedi gant humilite ha gant resped. Doue
zalc’h penn d’ar re ourgouilluz hag a ro he c’hras d’ar
re humpl. Guelit ar farizian hag ar publikan. Ar c’henta
a ia er penn, huella euz an templ ; ne briz na plega he
                                                  21
NHO
322                VAR AR BEDEN
NTO

dal na plega he c’hlin ; e leac’h displega he izomou e
tispleg ar mad a gav ganthan a ra. Egile, daoulinet,
pleget he benn, a sko var boull he galoun : anzao a ra
pegen doaniuz eo he stad ; pardounet eo.
 Va Breudeur, penaoz e pedomp-ni ; pe seurt resped
e zigasomp-ni d’hon heul en ilizou Jesus-Krist ? pa gao-
zeomp ouz Doue, ha diskouez a reomp-ni ker braz resped
a ziskouezomp dirak eun den hag a zo er c’hargou huel ?

 2° Red eo pedi gant evez. Eur gomz, skrifet el leoriou
sakr, a gouez var benn kalz ac’hanomp : Populus hic
labiis me honorat, cor autem ejus longe est a me. Ped
gueach ne bedomp-ni ket a c’hinou hebken ? Hor penn
' zo dizolo, hon daoulin pleget, hor muzellou a finv :
Labiis me honorat. — Mez hor spered, mez hor c’haloun,
peleac’h e maint ? Doue koulzgoude a zell ouz ar galoun
da genta ha dreist pep tra : Deus autem intuitur cor.
Penaoz esperoud hor zelaouo ma n’en em zelaouomp
ket hon unan. Pa vank, dre hor faot hon unan, hor
spered hag hor c’haloun da bedi da heul hor c’horf, ar
beden a goll he hano : n’eo mui nemed trouz muzellou.

 3° Erfin, va Breudeur ker, peleac’h e ma ar re a bed
gant eur guir feiz ; ar re a lavar : Si vis, potes me mun-
dare ; peleac’h ar re a gendalc’h da bedi, heb en em
skuiza ; a c’hortoz, a laka gortoz var gortoz (Expecta,
reexpecta) ken na blijo gant Doue ho zelaou ?
 Ha c’hoant ho c’heuz-c’houi da veled eur beden great
evel ma zeo dleet ?— « Ha setu, eme an Aviel, eur vaouez
a Ganan o tond da gavoud Jezuz, en eur grial : Aotrou,

NHO
                  VAR AR BEDEN                  323
NTO

ho pet truez ouzin, rak va merc’h a zo gwall gaset gant
an droug-spered. — Ha Jezuz ne respountaz ger, hag he
ziskibien tostaad out-han ha lavared : kasit-hi diou-
zoc’h, rak krial a ra var hor lerc’h. — Ha Jezuz lavared
d’hezi : n’ounn digaset nemed evit ar re euz pobl Israel
ho deuz izom a zikour. Hag hi dond, hag en em strinka
d’he dreid en eur lavared : Aotrou, va jikourit. — Hag
hen respount : N’eo ket mad kemered bara ar vugale
evid hen taol d’ar jas. — Hag hi lavared : guir eo,
Aotrou ; koulzgoude ar jas a zebr ar bruzunachou bara
a gouez e starn an daol, euz a dorz ho mestr. Ha Jezuz
lavared d’hezi : Braz eo ho fizianz ; ra vezo great evidoc’h
ervez ho c’hoant : Fiat tibi sicut vis. » Hag he merc’h,
d’ar pred-se krak, en em gavaz pare.
 Va Breudeur ker, e peden ar Gananeen, guelit pebez
fizianz, guelit pebez perseveranz ! mez ivez guelit pebez
burzud a ra evit-hi mab Doue. Lavared hen deuz : « E
guirionez, e guirionez, mar ho pe feiz, eur feiz, eur
fizianz ha ne ve ket brasoc’h evid eur c’hreunen seneve,
e tiblasfac’h menezion. » Ia, eur beden great mad a zo
treac’h da Zoue he-unan.
 Setu perak, va Breudeur, pedomp, pedomp a greiz
kaloun, pedomp heb en em skuiza morse, pedomp evel
ma fell da Zoue, ha mar hon deuz aoun na ve ket great
mad hor pedennou, da vihana lavaromp aliez :
 Va Doue, deskit d’heomp pedi : Domine, doce nos
orare.
                                            AMEN.

NPO
                                          (324)


                     II

             Jesus doktor an dud
                  ————————

                     Magister vester unus est.
                     Magister vester Christus.


          VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 An dud n’en em glevont ket evit rei d’an nesa ar pez
a zo d'an nesa : n’en em glevont ket muioc’h evit rei da
Zoue ar pez zo da Zoue. Ouz piou senti ?
 Ar bed-ma, zo evel eun horolach. En horolach, pep
tra hen deuz he renk, he labour.
 Hogen, me vel er bed, he renk, he labour merket
d’an Env, d’al loan mud, d’an heol, d’ar vreunen blouz...
 Daoust hag an den a ve lezet gant Doue da veza fall pe
vad ervez he volontez, da vont a gleiz, a zeou, ervez ma
sonj ?.. An dra-ze ne c’hell ket beza. Hen eo roue an
douar hag a dle kaout ive, — muioc’h, — a rank kaout
ive he renk, he labour, he benn beach.
 Ha krouet e ve hen evit traou ar bed-ma hebken ?
Nann. An dra-ze ne c’hell ket beza.
 Er bed, petra zo ? Enoriou, madou, plijaduriou. Mez
tremen a reont. Keit ha ma padont e lezont c’hoaz ar
galoun goullo : Affer, affer... Aliez d’ho heul e teu neac’h

NHO
               JESUS DOKTOR AN DUD             325
NTO

ha poan... Ne zavont ket an den dreist a loened mud....
Ha goude beza tanveat anezho e ranker lavaret : Vani-
tas, vanitatum et omnia vanitas. Ia, koumoul, traou
netra, holl draou ar bed-ma, præter amare Deum et illi
soli servire.
 Setu aze evit petra eo bet krouet an den : evit ana-
voud Doue, he garet, he zervicha.
 Mez piou a zesko d’heomp anaout Doue ? Piou he
garet, he zervicha evel ma zeo red ? — Magister vester,
unus est, christus.
                         *
                        * *
 Pa deu eun den da glask hon trei a du ganthan, tri
c’houlen da ober :
 1° Piou oc’h—c’houi hag a berz piou e teuit ?
 2° Pe seurt mennoz ho tigas ?
 3° Ha gouzout a rit—c’houi mad, ar pez a glaskit deski
d'heomp.
 Jesus-Krist a zo deuet hag a respount : Piou oc’h-
c’houi ? — Mab Doue ha Doue va-unan. Euz he berz e
teuan. Mab Doue... etc... Testeni au brophetet ; — tes-
teni an Tad hag ar Speret Santel : Hic est filius meus
dilectus in quo mihi bene complacui ; — testeni ginevelez,
buez, maro, burzudou hor Zalver ; testeni he Ebestel...
Testeni ar sperejou brasa... Mar deo maro Sokrat,
maro eun den fur, a lavare unan, maro Jesus ' zo maro
eun Doue.
 Dirak Napoleon, eun devez, eur general a lavare traou
divar benn ar relijion. « — Keuz a meuz, a lavaraz

NHO
326            JESUS DOKTOR AN DUD
NTO

d’ezhan an Impalaer, da veza ho kreat general. Me
anavez pell ' zo petra eo eun den ha Jesus-Krist a zo
ouspenn eun den, kredit ac’hanon. »
 Doue eo, eta, ha guir hen deuz da zont da gelenn ha
da veza selaouet.

 Pe seurt mennoz hen digas ? — Pe seurt mennoz ?
Guelit petra ' reas : Transiit benefaciendo et sanando
omnes ; petra lavaras : Beati qui persecutionem... beati
qui... ; petra hen deuz savet etouez an dud : Jam non
dicam vos servos, sed amicos... Netra ken kaer eget he
vuez penn-da-benn, netra ker kaer, ive, ha ken gla-
c’harus eget he varo... Daou zevez araog ma varvas,
etc... Ma hen deuz prezeget n’eo ket bet, sur, evithan
he-unan. Rak n’hen deuz kavet, etouez an dud, anaou-
degez vad hebed.

 Ha gouzout a rea hen mad ar pez a glaske deski
d’heomp ? — Ia, rag Doue eo. Doue a vel pep tra, ' ana-
vez pep tra. — Ar religion hen deuz skignet a zo al
liamm a stag an den deuz an Aotrou Doue ha deuz ar
baradoz. Jesus-Krist ' anavez mad petra eo Doue, petra
c’houlen, pehini eo an hent da vont d’an Env.
 Anavoud a ra ive petra eo an den, rak den eo he-
unan : Tentatum per omnia pro similitudine absque
peccato.
 Ne c’hell ket eta hon troumpla. Ha rak-se eo hon
doktor, hor guir mestr-skol... Red eo eta he zelaou,
senti outhan. Muioc’h zo :

NHO
             JESUS DOKTOR AN DUD                 327
NTO

                      *
                     * *
 Magister vester unus est Christus : n'euz doktor all
hebed nemet-han.
 Hag e teufe eun eal da brezeg d’heoc’h eun Aviel
dizhenvel, n’her c’hredit ket, eme sant Paol. Ha koulz-
koude, prezeg a rear eneb Aviel Jesus-Krist.
 Ama, adarre, tri goulen da ober. 1° Piou oc’h-c’houi ;
2° a berz piou e teuit ; 3° ha goud mad a rit ar pez a
lavarit ?

 Piou oc’h-c’houi ? Selaouit sant Paol (II. Tim. 3. 1.) :
Erunt homines, seipsos amantes, cupidi, elati, superbi,
blasphemi, parentibus non obedientes ingratis, scelesti, sine
affectione, sine pace, criminatores incontinentes, sine
benignitate, proditores, protervi, timidi et voluptatum
amatores magis quam Dei, habentes speciem quidem
pietatis, virtutem autem ejus abnegantes, et hos devita
semper discentes et nunquam ad scientiam veritatis,
pervenientes, resistunt veritati, homines corrupti mente ;
reprobi circa fidem...

 A berz piou e teuont... Setu Voltaire, Rousseau, Lu-
ther, setu ar falz-doktoret deuz hon amzer : a berz
piou e teufont nemet a berz an hini a lakeaz da genta 'n
den da fazia pa lavaraz d’ezhan : Nequaquam moriemini,
sed eritis sicut dii scientes bonum et malum. — A berz
hennez, ive, e teu ar re ' ra hirio brezel da religion dre
al leoriou fall, dre ar c’hazetennou milliget, dre an dud
fall hag a zo paet evit distaga an den deuz Doue. Sellit,

NHO
328             JESUS DOKTOR AN DUD
NTO

guelit, selaouit. Petra ra d’an den-ze ar pab... an iliz...
ar relijion ? Drouk ebet. Ha koulzkoude, mantruz eo
klevet ar pez a lavar en ho enep. Tud milliget ! ho la-
bour a voue bet lavaret gant Jesus diwall out-han : Si
me persecuti sunt, et vos persequuntur.

 Pe seurt mennoz ho deuz ? A fructibus eorum cognos-
cetis eos.
 Petra ' lavar Jesus-Krist, an Iliz, he ministred ? Karet
Doue, en em garet hon-unan ervez Doue, karet an nesa.
 Hag hi petra ' lavaront ? Ar religion ! mad da netra.
Petra lakeont en he leac’h ? — Doue an aour, doue an
enor, doue ar blijadur... Tud digar ! O lavaret d’an dud
n’euz Doue na baradoz hebet, ne lezont gant ar paour, —
gant an daou farz deuz tud ar bed-ma, — netra d’ho
frealzi en ho foaniou.
 Ar religion ebken a skor al labourer, a ro frealzidi-
gez d'an den klanv, a zoupla anken an den glac'haret,
a ro esperanz pa goller an dud, a ro nerz da zougen ar
c’hroaziou... Tud paour a vo ar muia atao. Daelou vo
bepred. Ha neuze, abred pe zivezad, e vo ar vered ;
ennhi, holl draou an douar a iel e teuz.

 Hag anavoud a reont ar pez ma kozeont divar he
benn ? — Nann.
 — Me zo ' vont da galvez : — iit d’ar skol gant eur c’hal-
vez ; me zo ' vont da vortolod : — iit d’ar skol gant eun
den a vor. Mad, abarz komz a religion eo red he studia ;
— gouzout mad petra eo Doue ; — kaout skiant ar
zent.

NHO
               JESUS DOKTOR AN DUD                 329
NTO

 Hag ar fals doktoret ? Gant piou int bet er skol ? Gant
tud fall ha na ouzont netra.
 Morse eta ne veritont beza selaouet.
                                  Evelse bezet great.







                     *  *  *


NPO


                     III

      Prezegen var Zakramant an Aoter

                 ———————————

                       Ego sum panis vitæ
                       Me ' zo ar bara a vuez.


        VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Adorasion ' zo en ho parrez. Holl e teufot d’ober an
adorasion. Holl e rafot eur gofesion vad hag eur gom-
munion evel ma zeo dleet.
 Mez ar gommunion, kristenien, n’eo ket da gemeret
hebken, bep tro ma ve adorasion pe mission en eur
barrez, n’eo ket da gemeret hebken, eur veach ar bloaz
da bask, mez da gemer aliez, c’hoant a m’ beffe da
lavaret da gemeret bemdez. Ego sum panis vitæ : me zo
'r bara ' laka da veva, eme Jesus-Krist. Rak-se, an hini
hen deuz c’hoant da veva ervez Jesus-Krist a dle kemeret
aliez euz ar bara-ze. Hag e karfen lavaret deoc’h, hirio,
e berr gomzou, an dalvoudegez a c’helfot da denna deuz
ar gommunion.
 Sant Thomas, o kozeal divar benn Sakramant an
Aoter a lavare : Beza 'z eo eur bara, eun tammik henvel
deuz an hini ' ve kavet var an daol e pep ti. Doue, evit
chomm ganheomp, hen deuz kemeret liou ha blaz ar

NHO
           VAR ZAKRAMANT AN AOTER               331
NTO

bara, rak ma ra Sakramant an Aoter evit hon ene ar
pez a ra 'r bara evit ar c'horf.
 Hogen, evit ar c’horf, ar bara ' deu : 1a) da rei d’heomp
a nevez an nerz a gollomp dre hon labour ; 2l) ar bara
hon laka da greski ; 3de) ar bara hon laka da veza
laouen.
 Evit hon ene, Sakramant an Aoter a ra ar memez
tra.
                        *
                       * *
 Ar gommunion a deu da renevezi hon nerz.
 Va Breudeur ha va C’hoarezed kristen, nerz a gol-
lomp, bemdez. Evit hor c’horf netra surroc’h. E berr am-
zer e zafe da netra ma na vemp, atao, var ervez. Eur zac’h
goullo ne jom ket pell en he zav, a lavare hon Tadou koz.
Dribi ' ranker. N’euz par d’ar bara evit derc’bel an den
en he bloum. Doue, evel dre virakl, a laka 'r bara-ze
d’ober heol en hon izili ha goad en hor goazied.
 Mad, kristenien, ar pez a ziguez evit ar c’horf a
ziguez, ive, evit hon ene. « Er bed-ma, ' lavare sant
Ogustin, e roomp taoliou, avechou. Mez skoet e ve var-
n’homp ive taoliou. Hag aliez an taoliou-ze ' ve ken
pounner, ma na zantomp mui tammik nerz ebet en hon
ene. »
 Piou en ho touez, va Breudeur ker, zoken an hini zo
'r guella gant Doue, n’hen deuz ket, avechou, santet he
dammik kaloun o vankout d’ezhan ? Piou, d’eur mare
pe da vare deuz he vuez, n’hen deuz ket bet difizianz
deuz an dud, diskredet var an Aotrou Doue ha bet ten-

NHO
332              VAR ZAKRAMANT AN AOTER
NTO

tet da glask he blijadur er bed, var digarez ma zeo diez
kerzet var hent ar baradoz ? Oh ' d’ar mareou-ze, dreist
holl, pa vez ar galoun kaset da netra, pa vez an ene
kemeret, gounezet gant an drouk-spered, d’ar mareou-ze
eo mad mont da gommunia. Gellout a reomp, sur eo,
kaout nerz da stourm en eur ober actou a feiz, a esperanz,
a garantez. Chacha c’hellomp, dre ar beden, gras Doue
varnhomp. Mez netra ne roio d’an ene kement a nerz
eget ar gommunion. — « An hini ' zreb va c’horf hag
a ev va goad er gommunion, eme Jesus, a vezo ennhon-
me ha me vezo ennhan : Qui manducat meam carnem et
bibit meum sanguinem in me manet et ego in eo. » Daoust,
Breudeur ha C’hoarezet kristen, ha bresk e c’helfemp
beza, ha dinerz a c’helfemp en em zantout c’hoaz, pa
vezomp harpet var hor Zalver Jesus-Krist.

 Histor : Sonis e Patay. O vont d’ar stourmat, eur mi-
gnon a c’houlenne diganthan ha n’hen doa ket aon.
Sonis hen doa kommuniet deuz ar mintin, en devez-se.
Hag en eur lakaat he zourn var he beultrin, e lavaras :
« Doue ' zo aze : rak petra 'm beffe aon ? »
                        *
                       * *
 Ar gommunion a ro nerz d’hon ene ; a ro dezhi an
nerz a goll bemdez, dre an tentasionou, evel ma ro 'r
bara nerz d’ar c’horf goude ma ve bet dinerzet gant
tomder an heol pe skorn ar goan.
 Mez n’eo ket avoallac’h kaout nerz en hon ene. Red
eo he lakaat da zigeri, da greski. N’euz forz pegen krenv

NHO
             VAR ZAKRAMANT AN AOTER              333
NTO

e vo eun den, ma chomm, atao, bihan e vo eun dra
fall awalc'h...
 Eun devez, sant Ogustin ' oa, gant glac’har ha mel-
koni, o sonjal en he vuez tremenet. Ha leac’h hen doa
'r paour-keaz den, da lakaat he speret diez. Er penn
kenta deuz he vuez oa bet gwall droet gant ar bed. Dile-
zet hen doa he vuez fall : deut oa varzu Doue. Hag e
sounje penaoz en em gemer ar guella evit dont da veza,
nann eur zant, mez eun den mad.
 Hag e klevaz eur vouez o lavaret d’ezhan : « Ogustin,
» kea da gommunia. Ma zez da gommunia, n’eo ket
» Doue ' vezo chenchet ennhoud, mez te vezo chenchet
» e Doue. »
 Da lavaret eo, va Breudeur ker, ma zez da gom-
munia n’eo ket Jesus a gemero plegou fall Ogustin,
mez Ogustin a gemero karantez Doue , madelez
Doue, justis Doue. Deuz a zen dont da veza henvel ouz
Doue ! Setu aze hag a zo brasaat, kreski.
 Hag e guirionez, va Breudeur ker, ar re ' ia da gom-
munia aliez, — nann holl evelkent, rak lod ne gom-
muniont ket evel ma zeo dleet, lod ne deuont d’an daol
zantel nemet dre voazamant hag ennho ar gommunion
a ra, evel eul louzou kemeret araog he vare, var eun
den klanv, —— mez ar re ' ra kommunionou mad a zo, en
ho buez, eun dra benag euz a Zoue. Ho drem a zoug
varzu ennho ; ho c’homz leun a zousder a ra plijadur ;
en ho speret e zo eun dra benag hag a entent guelloc’h
an traou, en ho bolontez eun nerz hag ho foulz, atao,
d’ober mad..., etc. Histor sant Hyacinthe...

NHO
334            VAR ZAKRAMANT AN AOTER
NTO

                        *
                       * *

 Ar gommunion a deu da rei levenez.
 Digarez a ve kavet da jomm heb kommunia. Ma ve
red dalc’her ar galoun atao e stad da vont da gommunia,
neuze na ve plijadur ebet ken... neuze, na dans, na par-
doun, na foar.
 Hennez eo, lavar an dud. Selaouit brema lavar Jesus.
Eur veach, Jesus a rea eun diskuiza, e kichen eur puns,
pa deuaz eur plac’h iaouank da gerc’hat dour. Ar plac'h
iaouank-ze he doa klasket, 'n dra c’helle, he flijadur
ebarz er bed. Er plijadureziou-ze he devoa lezet zoken,
tammou deuz he enor. Ha Jesus a lavaraz d’ezhi : « Oh !
ma guesfet pegement e zo muioc’h a blijadur o c'heul
an Aotro Doue : Si scires donum Dei ! »
 Hag e guirionez, va Breudeur ker, daoust hag ar plija-
duriou a ro ar bed a c’hell beza lakeat e kemm gant
ar plijaduriou a ro an Aotrou Doue. Holl ho peuz bet
kemeret kalz pe nebeut deuz plijaduriou ar bed. Ous-
penn-ze, beza ' zo en ho zouez ha n’int ket difennet...
 Mad, pet gueach eo bet karget ho kaloun gant ar pli-
jaduriou-ze ? Daoust hag aliez n’ho deuz ket lezet var ho
lerc'h tritidigez ha morc'hed ? Ar guir, blijadur, an
hini ' laka 'n den eürus, eo an hini c'heller kemeret heb
aon na mez. Plijaduriou ar bed ' zo prenved enho...
Mez ar plijaduriou a gaver gant an Aotrou Doue a zo
iac'h ha sansun bepred. Ar c'hristen a zigemer, aliez,
hag e giz ma zeo dleet, Jesus en he galon dre ar gom-
munion, a vo laouen he lagad atao, eün he zell, eaz he

NHO
              VAR ZAKRAMANT AN AOTER            335
NTO

goustianz, etc... Menec’h, sœurzet, tud devot, ral e ve
du ho zal...
                        *
                       * *
 Kemerit, eta, hirio, ar mennoz santel da gommunia
alies ha da gommunia mad. Var an douar e vezoc’h euru-
soc'h... Er baradoz e vezoc’h sent divezatoc’h.
                                  Evel-se beza great.






                      *  *  *



NPO



                     IV


               An Heur Zantel

                ———————————


 Meur a heur, tremenet en hor buez.
 Evit piou ? En eur ober petra ? Pegement a dalvont,
dreist holl, dirag Doue ?
 Hag holl int-hi bet heuriou santel ?
 Setu eun heur all, an Heur Zantel he hano !
 Penaoz hag e peleac’h he zremen guelloc’h eget ama.
Eun devez tremenet e c’harz aoteriou Jesus a dalv dek
kant tremenet er bed : Quia melior est dies una in atriis
tuis super millia. Ps. LXXXIII.
                    *
                   * *
 E petra sounjal epad an heur-ma ?
 Gueach all sant Paol a lavare : Christus heri, hodie et
in sæcula : Jesus-Krist a voa deac’h, a zo hirio, hag a
vezo da viken.
 Jesus-Krist a ioa deac’h :
 Evit hon prena : — E Bethlehem, — E Nazaret, —
Var ar groaz, — o klask an danvad dianket.
 Ha ni, deac’h ive marteze, ne zounjemp ket ennhan,
n’her zelaouemp ket, a dec’he pell.

NHO
                AN HEUR ZANTEL               337
NTO

 Jesus-Krist a zo hirio.
 Evit hor mad, hor zelaou : — Var an Aoter : Cum
dilexisset suos, in finem dilexit eos.
 Ni ive hirio, — tost d’ezhan, — a unan ganthan...
Oh ! nag hir eo an noz ! Veni, noli tardare... Omnia sunt
parata.

 Jesus-Krist varc’hoas kenta :
 Er gommunion hag o lavaret d’heomp : Ego ero mer-
ces tua magna nimis.
 Ha ni: Vivo ego, jam non ego, vivit vero in me Christus.
 Jesus-Krist, varc’hoas goude : Hor c’hurunen en Env.
 Ha ni neuze, eurus ganthan da viken.
 Sounjomp mad en teir guirionez-se.
                       *
                      * *
 Va Breudeur ker, er bed-ma pep tra ' dremen. Treme-
net eo ive an heur-ma.
 Komzet hon deuz kaloun ha kaloun gant Jesus-Krist.
— Hen trugarekeat, — her meulet, — hon deuz ; —
goulennet he c’hrasou, — goulennet dreist-holl ma vo
iviziken, peb heur henvel deuz houn-ma,tremenet dirak
Doue, er guel a Zoue, o veuli Doue, evit ma teuio var-
lerc’h, eun heur eurusoc’h... eun heur heb fin, heb
kemeskaillou a boan, a dristidigez... heur ar baradoz.
                      *
                     * *
- Ha brema, lavaromp : Kenavo, o va Jesus! Pe vel-
                                            22
NHO
338               AN HEUR ZANTEL
NTO

loc’h c’hoaz : Jesus deuet da m’ heul dre ho karantez : In
pace, in idipsum dormiam et requiescam.
 Evel eur c’hrouadur var galoun he vamm, ra gouskin
en eur zonjal ennoc’h, en ho madelez, en ho karantez,
en ho peoc’h, en eur lavaret : Meulet ra viot, hirio,
varc’hoas, da viken.                           AMEN.




                     *  *  *



NPO


                         V

 Aliou eur pastor d’he barrisionis goude eur mission
                    pe adorasion

                    ————————————

                     Regnum Dei intra vos est.
                     C’houi zo brema, e rouantelez Doue.

       VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Eun dra gaer eo guelet, epad eiz devez, eun iliz leun a
dud diredet ennhi evit pedi Doue, evit selaou komzou
Doue, evit deski lezen Doue, evit meuli Doue, goulen
pardoun ouz Doue.
 Ha koulskoude setu ar pez hon deuz guelet er zizun
dremenet. Deut oc’h holl, pedet ho c’heuz, keuz ho
peuz bet d’ho pec’hejou... Transtulit quoque Dominus
peccatum tuum, non morieris. Ar peoc’h a zo great etre
Doue ha c’hui : holl oc’h brema bugale da Zoue. Doue
' zo eat ganeoc’h euz an iliz-ma d’ho ti : Depositum
custodi. Grit ma n’hen devezo ket a geuz : taolit evez
d'he goll, d’her guerza : grit ma c’hen em blijo ganeoc’h.
Mez evit-se grit evel eun iliz deuz ho ti :
 1a) Eun ti a beden, a veuleudi da Zone ;
 2l) Eun ti a respet, a zoujans Doue ;
 3de) Eun ti a urz vad, a berz an holl ;
 4re) Eun ti a garantez, etre peb den.

NHO
340      ALIOU EUR PASTOR GOUDE EUR MISSION
NTO

                        *
                       * *
 1.—— Eun ti a beden. —— Non in solo pane vivit homo, sed
in omni verbo quod procedit de ore Dei. Ar beden eo bara,
magadurez an ene.
 Pedi mintin ha noz, pedi holl, koz ha iaouank, mestr
ha mevel, deski d’ar vugale pedi, derc’hel mad ma pe-
dint. Tad ha mamm ha na zeskont ket d’ho bugale
pedi, tad ha mamm evit hanter hebken.

 2. —— Eun ti a respet —— Ger ebet morse enep ar reli-
jion. Respet ive da hano Doue : morse, na sakreou na
nondeou. — Respet c’hoaz d’an den he-unan : Komz vil,
komz lous hebet morse. Beilla dreist holl, e kever an
dra-ze, e kever ar vugale iaouank hag e kever ar miti-
zien. Rak, siwas ! aliez plac’h ha mevel a goll bugel.

 3. —— Eun ti a labour ervez Doue, a labour kinniget
da Zoue.
 Peb den a rank labourat ervez he stad : Lod gant ho
fluen, lod gant ar c’hi-koun, lod gant ar bal, an alar...
Al labour n'eo ket eun dizenor. An didalvez a zalc'h
dindan an heol eur plas didalvoud. Mez en eur labourat
evit ar c’horf, labouromp ive evit hon ene... Lod a la-
bour enep Doue, lod heb kaout sounj a Zoue. Labou-
romp da heul an Aotrou Doue... Labouromp atao a
du gant Doue.

 4. —— Ti a urz vad. Peoc’h ha karantez etre an daou
bried : Anez e veffent evel daou c’haleouner, chaden-
net an eil ouz egile.

NHO
        ALIOU EUR PASTOR GOUDE EUR MISSION        341
NTO

 Skuer vad a berz ar pennou tiegez. — Mar lavarit d’ho
mevellien : kit da labourat heb mont asames gantho, e
reint, sur, labour fall. Mez mar lavarit d’ezho : Deomp
d’ar park, ha ma labourit gantho kewred, e raint la-
bour vad. Evelse ive, ma lavarit d’ho pugale, d’ho me-
vellien : iit d’an ofern, iit a govez, lavarit ho peden-
nou heb ober hoc’h-unan ar pez a lavarit d’ezho, ne rint
ket kalz a van. Mez, ma lavarit d’ezho ober eun dra
benag hag a rit hoc’h-unan, e rint atao anezhan a volon-
tez vad.

 Dorn karantezuz, mez ive nerzus, evit renka pep tra
ha pep den : Firmiter et suaviter. Lakaat eun hual d’an
troad re skanv, eur vistign d’ar penn re avelek, eur
vorail en nor, d’an trezenner. Arabat lakaat ar vaz en
tân, mez he espern, ha ma vez red, labourad ganthi.
 Goude an dra-ze holl, ma na c’heller dont da renka
mad an tiegez, ne eller ober tra all nemet vouela ha
pedi... Histor santez Monica ha sant Augustin. Monica ’
c’hounezaz dre he daelou, he fedennou, he mab da Zoue.
Griit eveld’hi. Nerzuz eo bepred ar beden var kaloun
Doue.
                                               AMEN.


                       *  *  *


NPO
                                     (342)





     Ne 'z eus netra war ar bajenn-mañ.


NPO
                                    (343)







                 PEMPED LODEN



                       *


NPO
                                        (344)





     Ne 'z eus netra war ar bajenn-mañ.


NPO


                       I

 Ar sarmoun var ar pec’het, kempennet ha renket
        evit beza great en eur pardon

                 —————————————

              Peccavi, et quid mihi accidit triste ?
              Pec’het e meuz, ha pe seurt droug a zo
                c'hoarvezet ganhen-me ?


          VA BREUDEUR KER,

 An Aotrou Doue a lavar d’an dud : « Bezit santel
abalamour ma zoun santel va-unan. » Beva heb san-
telez a zo mond a eneb bolontez an Aotrou Doue. Rak
n’hen deuz hor c’hrouet nemet evit ma vezimp, goude
eur vuez digaillar var an douar, sent ha sentezet en he
varadoz.
 An iliz, d’he zro, a zeu epad ar bloaz, da selebri gouel
ar re, euz he bugale varo, a c’hell guella, dre ho buez
direbech beza skuer vad he bugale veo, hag a lavar
d'heomp holl : « Bet int ar pez ma zoc’h, ha c’houi,
d’ho tro a zo galvet da veza ar pez ma zint, gant ma
kerzfot dre ar memez arouden gantho. »
 Oh ! her gouzout a raan, lod a zo hag a respount :
« Ia, va Doue ! c’hoant hon deuz da veza sent : poania
' raimp evit her beza : mez galloud an den a zo bihan ;

NHO
346           VAR AR PEC’HET MARVEL
NTO

c’houi, o va Doue, a zo braz hoc’h hini, ha c’houi eneou
dija eürus a zo nerzus ho peden : astennit ho tourn
d’hon rên, d’hon harpa ! » Hag evel-se, gant poania
mad ha gant skoazel an Env da heul, e talc’hont dis-
klabez ho ene.
 Mez lod all, — ha stankaad a ra bemdez an niver
anezho, — lod all a lavar : « Bezet sant an nep a garo ;
evidon-me, na sant ne dounn, na sant na vezin ! Ha da
betra mad ?
 » Pec’het e meuz pec’hi a rin c’hoaz. Ha perak nann ?
Goude pec’hi pe seurt droug a zo eta, c’hoarvezet ga-
nhen-me ? Peccavi et quid mihi accidit triste ? »
 Rak ma tleomp evel Jesus-Krist klask distrei ar re
a fazi ha miret ouz ar re vad da fallgalouni e teuan,
hirio, da ziskuez deoc’h hen deuz ar pec’het, a holl
viskoaz, koulz hag hirio en deiz, tennet gwaleur var
benn an den.
                        *
                       * *
 Va Breudeur kristen, eun impalaer en he rouantelez,
eur jeneral e penn he arme, eur c’habiten var he lestr a
dle, araog pep tra, merka he renk hag he zever da bep
hini. Goude ma ho devez diskouezet ho rouden d'an holl
e tleont gouarn, gant karantez evit guir, mez ive gant
fermder, ha pa zeu eur re benag, dre ho faot ha gant goe-
ziegez, da derri ho urzou, an impalaer, ar jeneral, ar
c’habiten a dle kastiza kement hini a vank d'he zever.
Eun dourn evit rekoumpansi, eun dourn all evit punisa,
setu hebken e pe c’hiz e c’hallont derc’hel an urz vad.

NHO
              VAR A PEC’HET MARVEL              347
NTO

 Hogen, va Breudeur ker, dreist holl bennou braz ar
bed-ma e zeuz eur Roue ; eur Roue brasoc’h, galloudu-
soc’h eget ar re all ; eur Roue hag hen deuz da c’houarn,
nann eur rouantelez hebken, mez an Env, an douar ha
kement a zo etre an douar hag an Env.
 Hag ar Roue-ze, rag ma ra pep tra gant pouez ha
dioc’h vuzur, a verk da bep unan ac’hanomp dre be
rouden kerzet : petra da ober, dioc’h petra en em viret ;
ha rak ma zeo santel, e fell d’ezhan, dreist pep tra, e ren-
fe an urz-vad etouez he zujidi. Setu perak euz he berz,
ar c’haera promesaou great d’an nep a ra mad ho dever,
mez ive, ar pounnera gourdrouzou douget a enep ar re a
vank d’hen ober. Hag ar gourdrouzou-ze n’int ket, deuz
he berz, spountaillou bugale na krosmol avel.
 Ho digas a ra da vir ervez he c’hoant d’an heur mar
plij ganthan hag en despet da bep tra.
 Selaouit kentoc’h ha guelit. An testeniou ne vankont
ket.
                        *
                       * *
 Ne vankont ket en amzer a zo dija eat abiou.

 1° Evit kastiza 'r pec’het, Doue ne espernaz ket an
daou zen kenta, he grouadurien muia karet.
 Adam hag Eva ’ zo ganthan lakeat da ren var holl
draou an douar. Lojet er baradoz terrestr, e tremenont
ho amzer en eur blijadur heb he far ; n’ho deuz na diouer,
na dienez a netra ; nag enkrez, na poan a voulc’h ho
eurusded. Mez en eun taol kount, me ho guel barnet da

NHO
348            VAR AR PEC’HET MARVEL
NTO

c’hounid ho bara divar bouez ho diouvreac’h, barnet
ouspenn d’ar poaniou, d’ar c’hlenvejou ha zoken d'ar
maro.
 Ha perak eur blaneden ken dishenvel dioc’h ar bla-
neden genta ? Eun dra ’ zo bet penn-kaoz ha n’euz ne-
met unan : ar pec’het.

 2° Doue na zellaz ket peger braz oa niver an dud ma
tlie skei varnho.
 Var dro c’huezek kant vloaz goude krouidigez ar
bed... etc. Danevel an dour-beuz.

 3° Doue na espernaz ket ar pennou kurunet.
 Ni, avechou, dirag ar pennou braz a rank stoui hon
tal ha choum da zounjal. Doue var an huella pennou a
ziskarg aliez ar pounnerra taol... Danevel ar pez a
c’hoarvezaz gant Balthazar : mane, thecel, phares... etc.

 4° Doue na espernaz ket he bobl muia karet.
 E korn an hent, eun den beuzet en he zaelou... etc.
Petra oa kear Jerusalem... Hirio enterret holl... etc.
Vœ nobis quia peccavimus.

 5° Doue ne espernaz ket he vab he-unan... etc.
 Mez, a lavarot marteze d’in, Jesus-Krist hen deuz la-
varet : « Quis ex vobis, arguet me de peccato ! » Guir eo,
va Breudeur ker. Mez kred eo evit ar pec’her. Dle ar
pec’her a rank, eta da baea. Ha penaoz benag ma zoa
he-unan teir gueach pur, teir gueach santel, setu hen

NHO
          VAR AR PEC’HET MARVEL              349
NTO

aze ; guelit e pe stuz : kurunen spern, tachou... etc...
Labour ar pec’het.
 Setu kentel an amzer dremenet.
                        *
                       * *

 Mar greomp eur zell en dro d’heomp, ni a gavo eur
gentel all.
 Mervel a velomp, trouz ha lazerez a zao, goad a red ;
reuz, naonegez, goalinier a bep giz en em astenn var an
dud ha perak ?
 Pep hini a lako, er pez a garo, ar penn-kaoz a gement-
se holl, mez evidon-me, pa ho guelan, a zeu da zounj
d'in euz a gomz al leoriou sakr : Rumphœa, fames et
flagella, super iniquos creata sunt.
 Eur roue... etc. : lezit da dremen justis ar Roue ! Ha
me, pa zellan ouz trubuillou ha gualeuriou ar bed-ma, a
zeblant d’in guelet ive, varnho skrivet : « Lezit da dre-
men justis Doue ! »

 Mez, a lavarot marteze d’in « Me, a meuz pec’het me,
ha ne zeuz ganhen diguezet droug ebet : Peccavi et quid
mihi accidit triste ? »
 Va Breudeur ker, mar d’eo guir kement-se, krenit
muioc’h a ze. Seul huelloc’h e vez savet ar morzol, seul
bounerroc’h e vez an taol a gouez var an anne. Doue a
c’hed ; gedal a c’hell, amzer hen deuz ; mez e ma savet
he vreac’h ; abred pe zivezad he zourn a ziskenno. Kre-
nit, rag da grena ho c’heuz leac’h. Beteg-henn, c’houi '

NHO
350             VAR AR PEC’HET MARVEL
NTO

zo bet espernet ! Mes en dro deoc’h nag a bet hini a zo
bet skoet !
 Perak an den iaouank-se, maro e kreiz he vrud ? Pet
gueach ne lavaraz hen ket : Peccavi et quid accidit mihi
triste ? Hirio, kouezet ar morzol var an anne. — Perak
ar plac’h-ze a rank plega he fenn dirag an dud all : en
he c’haloun e respounte : pec’hi a raan mez e kuz ; bi-
ken den na vouezo netra : Hirio, kouezet ar morzol var
an anne. — Perak an tad, ar vamm-ze o skuilla daelou,
e korn ar park ? Aliez a vech oant bet aliet da ziorren
mad ho bugale. Ober a reant skouarn vouzar ; hag hirio,
pa ho deuz a veac’h eun tamm bara direbech en ho zi
ho-unan, ha marteze pa rankont mont d’he glask a zor
da zor, e lavaront hi ive : kouezet ar morzol var an anne.

 Pec’het e meuz : Peccavi et quid mihi accidit triste ?
 Evit guir, madou ho c’heuz, marteze. Marteze, ous-
penn e zoc’h doujet, enoret, istimet zoken. Evit komz
evel ma komzit : ar voul a zo ganeoc’h hag e ruil
a rit en tu ma karit. Ha neuze, sounn ho penn, en des-
pet da rebechou ho koustians, c’houi ' lavar : Peccavi et
quid mihi accidit triste ? Hag ar re vad en eur ho kue-
led a lavar, marteze, d’hoc’h heul : da betra beza ver-
tuzuz ? Ar re fall ho deuz ar muia chanz.
 Gaou ha fazi, va Breudeur ker. Pec’her, pec’herez
oc’h, hag espernet, evelkent. Mez abalamour da biou ha
da betra ? Marteze, en ho ti, eur vamm, eur pried, eur
bugel bihan, savet ho daou zourn varzu an Env a lavar :
« Va c’hrouadur eo, va fried eo, va zad, va mamm eo ;

NHO
             VAR AR PEC’HET MARVEL              351
NTO

ho c’hared a dlean, ho c’hared a raan : Parce Domine :
truez, trugarez, pardoun ! » Hag ho dourn astennet
azioc’h ho penn a ziarbenn dourn an Aotrou Doue.
 Marteze, c’hoaz, etouez ho techou fall, hoc’h oberou
digoustianz e zeuz eur pleg mad benag hag eun neubeut
oberou kristen. Ha sounj ho c’heuz c’houi euz ar paour
keaz, bet d’ezhan an aluzen e toull ho tor, hag a la-
vare en eur vont kuit : « Va Doue, me zo paour, ne
c’hellan rei nemet va feden ; c’houi a zo pinvidik ha
trugarezuz, paeit eta, c’houi, va dle ; roit d’an den hen
deuz kemeret ouzin truez, priz an tamm bara hen deuz
lakeat e m’ dourn, talvoudegez ar pez dillad hen deuz
taolet var va diouskoaz noaz. » Ha Doue, digor he
skouarn da beden ar paour mad a lavaraz d’he dro :
« Ia, red eo d’in rekoumpansi ar pez hen deuz great an
den-ze ha rak ne c’hellin ket e rekoumpansi er bed all,
rekoumpansomp anezhan er bed-ma ; roomp d’ezhan
ar pez a glask : danvez, iec’het, plijadur. » Pae didal-
voud, roet da dud ken didalvoud hag hen, a lavar sant
Ogustin : Receperunt mercedem suam, vani vanam.
 Doue a bae dle ar paour. Mez d’he dro e c’houlenno
beza paet, varlerc’h ; hag an nep na bae ket var an
douar, a ranko paea en eternite.

 Er bed-ma, zoken, ma ve roet d’in da lenn en ho ka-
loun, dindan skeud eun eurusded faziuz, petra a gafen-
me ? Fode parietem.
 Setu eun aval ouz ar brank. Seblantout a ra beza
iac’h mad. Digorit hen. Eur prenv kuzet en he greiz a

NHO
352             VAR AR PEC’HET MARVEL
NTO

zo e tribi he galoun. Eur frouezen eo ha n’en em virje
ket ; kollet eo ive, ganthi, he blaz vad. — Evelse, ar
pec’het a zo evel eur prenv e kaloun an den. Toulla,
pikad, dribi ' ra. Hag ar pec’her pa en em bouez, pa ’n
em zelaou mad a rank anzav ha lavaret he-unan : « Oh !
na pegement muioc’h oa skanv va c’haloun, laouen va
spered, d’ar mare m’oa disklabez va ene !
                      *
                     * *
 Ha brema, eur gomz c’hoaz hag e meuz achu.
 Gueach all e teuaz tud da gavout sant Iann-Vadezour
hag e c’houlen-jont outhan : « Tu qui es ? Piou oc’h-tu ?
Petra ' lavarit ac’hanoc’h hoc’h-unan ? Quid dicis de
teipso. »
 Me ive, a berz Doue, a c’houlen ouzoc’h hirio :
« Piou oc’h ? Petra ' lavarit ac’hanoc’h hoc’h-unan ? »
Ne c’houlennan ket e pe di e maoc’h o chomm, pe hano
oc’h, pe c’houi ' zo paour, pinvidik, desket, dizesk, koz
pe iaouank. Goulen a raan : « Piou oc’h dirag Doue, e
pe stad e ma hoc’h ene, petra dalv evit an eternite. »
 Her goud a raan, her goud a rit ive, eur mission, ma
permet Doue, a vezo er bloavez a zeu roet en ho parrez. (1)
Her gortoz a rit gant plijadur. Mez, va Breudeur ker, evit
ma tougo frouez mad ha puill, ho c’heuz a vrema eul
labour da ober.
 Eun tiek mad, araog mare an hada, a velan o kloza
he bark, o stanka var he dro, o tic’hroza, o tistanka, o

NFO
(1) Ar zarmoun oa great evit pardoun Plodiern.

NHO
            VAR AR PEC’HET MARVEL             353
NTO

tilouzaoui an douar, o kas ebarz an teil, an treaz, ar
bizin a c’hell ober muia vad. Neuze, mez neuze ebken,
e taol he c’hreun var an irvi.
 C’houi ive, va Breudeur ker, ho c’heuz ho tachen da
labourat. Ha klozet mad eo var he zro, ha difrosted
mad an douar, ha n’eo hen ket sklabezet gant al lou-
zeier fall ? Dever pep unan eo hen anavoud, hag a vre-
ma lakaat he boan evit ma kouezo, d’an heur merket,
greun Doue var an dachen labouret mad.

                       *
                      * *

 Sant Mac’houarn benniget, mar d’eo c’houi, — hag
evidon-me hen c’hred stard, — ar zant a enoromp e
meur a barrez all, dindan hano sant Houarne pe sant
Herve, ec’h anavezan ho puez. Dond a rejot var an
douar gant daoulagad klozet ouz sklerijen an deiz. Mez,
ar pez ' zo guell, daoulagad ho speret a ioa digor frank
da sklerijen ar feiz. Diouskouarn ho kaloun, n’oant
ket bouzar ouz komzou Doue. Deuet oc’h da veza eur
zant braz. Grit, pa zeo c’houi patron ar beg douar-ma,
grit ma vezo ar re ho deuz savet an iliz-ma en hoc’h enor
hag ho kemeret evit ho alvokad dirag Doue, grit ma
vezint holl kuitibunan, din ac’hanoc’h ha din euz ar
baradoz.
                               Evel-se bezet great.

                  *   *   *
                                                    23

NPO



                      II

  Sarmoun ar Folgoat, kempennet ha renket evit
      pardoun bras Itroun Varia 'r Porzou
                   —————————

                         Janua cœli, ora pro nobis.
                         Porz an Envou, pedit evidomp.


       VA BREUDEUR KER,

 Setu hen eta, digouezet an deiz euruz ma reomp
ennhan, pardoun Itroun Varia 'r Porzou.
 Her goud a rit, brud ar japel-ma a zo skignet e pep
korn Breiz-Izel, abaoue ma zeo bet savet.
 En hor raog, a holl viskoaz, a dost, a bell, a bep tu
tro var dro, hon tud koz a zirede ama gant prez, gant
mall ha gant dudi. Diez e kavjent ma ne vije ket deuet,
bep bloaz, eul loden euz pep parrez, unan benag euz
pep ti, da ginnig d’ar Verc’hez sakr anaoudegez vad ha
pedennou ar re all gant ho fedennou ho-unan. Hag eu-
rus en em gavent pa zistroent var ho c’hiz, goude beza
pedet mamm Doue da zerc’hel evitho digor, dor, porz
ar baradoz.
 Eveld’ho, setu c’houi d’ho tro, diredet stank ha stank,
gant ar memez feiz, ar memez fizianz, ar memez ka-
rantez.

NHO
          AR VERC’HEZ PORZ AN ENVOU           355
NTO

 Guerc’hez sakr, pa ze guir eo evidoc’h e teuan koulz
hag hi, roit d’in ar c’hraz da ziskouez penaoz e tigasit da
vir an hano a zougit ama, hano Itroun Varia 'r Porzou.
 Digoret ho c’heuz evidomp dor, porz an Envou, klo-
zet porz, dor an ifern : — En eur rei d’heomp, en ho
mab ker, eur Zalver karantezus ; — en eur ziskouez
d’heomp, dre skouer ho puez, hent santel ar baradoz ;
— en eur viret, dre ho skoazel gallouduz, ne fallgaloun-
femp ket hed hor beach.
                       *
                      * *
 Ar Verc’hez, en he mab, he deuz roet d’heomp eur
Zalver.
 Va Breudeur ker, er bed-ma, netra ne bad ; en dro
d’heomp hag ennhomp hon-unan, pep tra ’ dremen evel
an dour-red. Tamm ha tamm, deiz goude deiz, hor buez
en em denn kuit, da c’hortoz an heur, merket gant
Doue, hag a dle hon diskar er bez.
 Mez, pa hon devezo tennet hon halanad diveza, ne
vezo ket peur-achu hor planeden. Varlerc’h buez verr
ar bed-ma, e tigor buez hir an eternite. Hag en eternite,
me vel diou zor dishenvel. Var unan eur skrivanier bras
hen deuz merket: « Me zo great gant justis Doue. Drei-
zon-me, e zear da di an daelou heb ean, da lojeiz an
ankeniou garo. Ha kement hini a ia dreist va zreujou a
rank lezel an esperans a drenv. » — Houma, va Breudeur
ker, eo dor spountuz an ifern.
 Eunn or all a zo ha varnhi me a zeblant guelet skrivet :
« Lagad hebet na velaz, na skouarn na glevaz, na kaloun

NHO
356          AR VERC’HEZ PORZ AN ENVOU
NTO

den na c’hellaz koumpren, ar pez hen deuz an Aotrou
Doue lakeat a gostez evit ar re her c’har. » Houma, an
nor eurus, an nor zantel, eo dor ar baradoz.
 Hag unan anezho ho diou a zigoro eun deiz evidomp.

 Her goud a rit, er penn kenta, an ifern n’oa ket great
evit an den. Goude eur vuez eurus var an douar-ma e
zoamp galvet, heb rankout mervel da bignat varzu palez
aour an Dreindet sakr ha da danva eno da viken, eul
levenez c’hoaz brasoc’h e kreiz eur c’hloar heb he far.
 Mez goud a rit ive, ar pez a c’hoarvezaz gant hor
lignez paour. Hor mamm, var ali trubard an drouk-
speret ha gounezet gant liou touellus ar frouezen difen-
net, a zizentaz ouz Doue. Ha kerkent e serraz outhi hag
ouzomp porz an Envou hag e tigoraz porz an ifern,
klozet ouzomp beteg an deiz-se. Piou, a nevez, va
Breudeur ker, a zigoro an nor zarret hag a zerro an
nor zigor ?

 Brema trivac’h kant eiz vloaz ha pevar ugent, e bro
sao-heol, e veve eur plac’h iaouank. Ha sada, a berz
Doue, eun eal o tisken varzu ennhi hag o lavaret : « Me ho
salud leun a c’hras, an Aotrou Doue ' zo ganeoc’h. »
Hag ar verc’h respount da gannad Doue : « Ecce ancilla
Domini : servicherez oun da Zoue. Ra vezo great e m'
c’hever, ervez a lavarit. »
 Itroun Varia 'r Porzou, ia, c’houi ' zo hanvet mad ; ia,
c’houi ' ro d’heomp hor Zalver. Eur vaouez a gollaz
achanomp, eur vaouez a ro d’heomp ar vuez.

NHO
          AR VERC’HEZ PORZ AN ENVOU           357
NTO

 Bet omp holl var hon daoulin dirag ho poltred : en ho
tourn deou, klozet etre ho pizied evit he difenn ouzomp
e talc’hit ar frouezen fall a brennaz dor an Env, a
zigoraz dor an ifern. Mez, var bleg ho preac’h kleiz,
evel evit hen diskouez, her c’hinnig d’heomp, e tougit
ar frouezen a vuez, ar mab benniget ho c’heuz roet d’an
dud evit ho frena ; divar ho parlen eo pignet da zigeri
dor an Env, da gloza dor an ifern.
 Itroun Varia ar Porzou, ra viot benniget dreist an
holl gragez ha benniget ar frouez ho c’heuz douget. Ho
mab eo hor c’henta Salver, hag ervez eun eskob braz,
c’houi a zo deuet da veza evel eun eil Jesus-Krist, evel
eun eil Salver ar bed.
                        *
                       * *
 Mez, va Breudeur ker, evit mont tre, n’eo ket awalc’h
e ve digor dor an ti, red eo c’hoaz e kemerfet an hent a
gas varzu an nor-ze.
 Hogen, siouaz ! evit kalz a dud, mar d’oa er baradoz
terrestr, diou vezen dishenvel : guezen ar vuez ha
guezen ar maro, an diou vezen-ze a zo c’hoaz en ho zav
a bep tu d’heomp ha daou hent dishenvel a gas varzu
ennho. Stank int ar re a gemer skouer divar hon tad
hag hor mamm genta. Ni, va Breudeur ker, kemeromp
skouer divar ar Verc’hez Sakr.

 Anaout a rit he buez. Araok he ginivelez, ar profet
digoret dirazhan, gant Doue, leor an amzer da zont, a
lavare divar he fenn : « Piou eo an hini a bign euz a

NHO
358          AR VERC’HEZ PORZ AN ENVOU
NTO

greiz an douar frost, dudiuz evel ar goulou-deiz, kaer
evel al loar, sklerijennus evel an heol ha nerzus evel
eun arme linennet evit ar stourmad. »
 Ha kaeroc’h, sklerijennusoc’h c’hoaz en em ziskuezaz
goude he donedigez etouez an dud.
 Konseved eo bet dinam a bep souilladurez ha bevet
he deuz dibec’h hed he amzer. Abred, var barlen eur
vamm fur, santez Anna, e teskas anavoud ha karet
Doue. D’an oad a dri bloaz en em dennaz en templ, pell
diouz an trous, pell diouz danjerou ar bed, evit en em
rei holl da Zoue. An Hini ’ gav abeg beteg e kurunen
an heol, e buez ar verc’h iaouank ne gave mank ebed :
Macula non est in te. Hag e lavaraz : « Hi a vezo mamm
va mab muia karet. »

 Anaout a rit he c’harantez evit he mab.
 Pa glaskas Herodes, lakaat Jesus d’ar maro, evit sa-
vetei he vuez, Mari a guita pep tra : bro, kerent, mignou-
ned hag en em guz en eur vro estren. — Pa zeo eun
droad, dianket Jesus-Krist e kear Jerusalem, epad tri
devez e ra goulen anezhan a bep tu. Ne baouez ken na
d’eo ganthi kavet. Ha pa her guel, ne c’hell ket
miret da ziskuez he c’harantez: « Va mab paour ! tri
devez ma kuillan daelou en eur da glask : Ecce jam
triduo, pater tuus et ego, dolentes querebamus te.
 Da heur he varo, epad ma teue an holl d’hen dispri-
jout, ar vamm baour, pell da gemeret mez pe aon, a zo
en he zav, e troad ar groaz, deuet e kreiz ar vourrevien
da rei d’ezhan an diveza merk a garantez.

NHO
          AR VERC’HEZ PORZ AN ENVOU             359
NTO

 Ha Jesus-Krist, eur veach pignet en Env, Mari he
vamm na c’houlen mui nemet nijal varzu ennhan.
Mervel a ra d’he zro, nann dre glenved na dre gosni,
mez dre nerz he c’harantez evit Jesus-Krist.
 Kristenien, va Breudeur, goulen a rit pehini eo hent
ar vuez, hent an Env. Setu hen aze, kerzit dreizhan ;
varnhan e kavot roudou Jesus-Krist, roudou ar Verc’hez,
roudou ar zent, ar zentezet maro en hor raok. Hennez
eo an hent mad ha n’euz hent mad nemethan.
                       *
                      * *
 Mez, a respountot marteze d’in : « N’eo ket bolontez a
vank, mez hon nerz a zo ker bihan hag an danjerou ' zo
ker stank. »
 Ia, va Breudeur ker, ar bed a zo fall, an danjerou ’
zo stank, hon nerz a zo bihan. Her goud a raan
koulz ha c’houi, rag holl omp euz ar memez lignez, euz
ar memez wenn, holl e vevomp e kreiz ar memez dan-
jerou.
 Mez selaouit eun dra.
 Setu en ho ti, eur c’hrouadurik bihan. Gostl da
gozeal n’eo ket : goestl da vale ken nebeut... etc... Ar
rest evel — Sarmoun ar Folgoat, pajen 4.
 .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .

                       *
                      * *
 Ha brema, Guerc’hez, grit ma ne deuio nikun ac’ha-
nomp, dre hon dallentez hon-unan, da brenna dor ar

NHO
360           AR VERC’HEZ PORZ AN ENVOU

baradoz ganeoc’h digoret d’heomp ; grit ma ne zigorimp
ket dor an ifern ho c’heuz klozet ; hon harpit hed hor
beach, krogit en hon dourn da ren ac’hanomp ! Ha pa
zaimp dirag ho mab a dle hor barn, bezit hon alvoka-
dez ; lavarit : « Va mab, ro d’ezho digemer. Hi eo ar
» vugale all az poa d’in roet var menez Kalvar. Digor
» frank evitho dor ar baradoz ! »
                                  Evel-se bezet great.



                   *   *   *



NPO


                     III

Digor evit ober sarmoun ar Folgoat, n’euz forz e
 pe seurt pardoun, en enor da vamm Doue

                  —————————


                Ecce filius tuus, ecce mater tua.
                Setu aze ho mab, setu aze ho mamm.


      VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Karet, meuli, pedi a reomp ar zent deiz ho fardoun,
deiz ho gouel a vez, evidomp-ni ive, eun deiz a c’houel,
eun deiz a bardoun.
 Mad a reomp, va Breudeur ker. Evel d’omp int euz a
lignez Adam hag Eva ; hor Breudeur int dirag Doue.
Rak-se, dre bleg ho wenn hag ho c’haloun int douget
evit hor mad hag e klaskont hon eurusded.
 A hent all, hi en hor raog, ho deuz treuzet ar bed-ma,
anavezet he boaniou, ranket stourm ouz he zanjerou ;
gouzout a reont pegement e koust beza mad ; e tleont,
rak-se, kaout ouzomp truez.
 Goud a reont, ouspenn, ho deuz var an douar, karet
Doue a greis ho c’haloun, int bet, d’ho zro, karet
ganthan. Hag ar pez a ra hirio, en Envou, al loden
vrasa euz ho eurusded, eo rak ma c’houzont ne c’hell

NHO
362        DIGOR ALL EVIT SARMOUN AR FOLGOAT
NTO

mui netra ober d’hezo koll ar garantez-se. Piou goudeze
a c’helfe nac’h eo braz ho galloud dirak Doue ?
 Koulsgoude, etouez holl zent, holl zentezed ar baradoz,
e zeuz unan muioc’h anavezet, muioc’h karet, muioc'h
pedet eget ar re all.
 Dibaot ar barrez ha na ve ket ennhi eur japel benag
savet en he enor, dibaot an iliz ha na ve ket ennhi guelet
he skeuden hag he aoter.
 Evel ar pareziou all, muioc’h zoken, eget kalz all,
c’houi he anavez, he meul, he c’har, he fed.
 Ho tud koz goude beza savet an iliz-ma a roaz d’ezhi
an Itroun Varia evit patrounez. Ama en em blijent o
taoulina dirazhi ; c’houi, eveld’ho, stard en ho feiz, a
ra, d’ho tro, evel ma reant.
 Hirio deiz he fardoun e c’hortozit holl, ma komzfen
deoc’h divar he fenn, ha divar he fenn eo e teuan ive
da lavaret daou c’her :
 Guerc’hez sakr, setu ama ho pugale : Ecce filius tuus
 Parrisioniz, setu ahont ho mamm : Ecce mater tua.

 Itroun Varia, va mamm evel ho hini, d’heoc’h e tlean
kozeal euz ho pugale ; d’ho pugale e tlean komz ac’ha-
noc’h. Grit ma tiskuezin d’ezho mad, da genta, peger
koulz ho c’harit, — d’an eil, e pe c’hiz ha pegement e
tleont poania da veza evidoc’h bugale direbech.

                      *  *  *

NPO

                       IV


              Perak poaniou er bed

                    ——————————

                 Virtus in infirmitate perficitur.


         VA BREUDEUR KER,

 Doue a zo eun tad hag eun tad mad. Perak eta, kement
all a boan, a dristidigez, etouez an dud ? Setu aze eur gou-
len hag a zo aliez a vech en em lakeat dirag va spered.
Perak ? Selaouit kentoc’h.

                           *
                          * *

 Ar boan a ren var an douar, 1° evit kastiza ar pec’hed.
 Adam hag Eva, kenta krouadurien an Aotrou Doue,
a voa eurus er baradoz terrestr : na poan, na naon, na
klenved, na dienez euz netra. — En eun taol kount
setu hi malheurus ! Perak ? Pec’het ho devoa.
 Lusifer ha kals eled all a voa eurus er baradoz... En
eun taol kount setu hi en ifern ! Perak ? Pec’het ho
devoa.
 Poan, tristidigez, melkoni ' zo var an douar. Perak ?
Eur zell var hor c’houstians.

NHO
364           RED EO KARET JESUS—KRIST
NTO

                        *
                       * *
 Doue an Tad a zo eun tad mad. Perak ' ta poan, tris-
tidigez, var an douar ? Selaouit ha komprenit. Poan a
zo var an douar evit sounti, aprouvi ar vertuz.
 — « Ha guelet e c’heuz-te va zervicher Job, a lavaraz
eun devez, an Aotrou Doue, d’an drouk-speret. Setu
aze unan ha n’euz ket he bar evit va c’harout.
 — » Ia, mez eurus eo : n’eo ket diez d’ezhan ho
meuli. Peb tra ' deu da vad evithan.
 — » Mad, sko anezhan en he vadou... etc...
 — » Sko anhezan, en he gorf, mez arabat e laza, etc. »
 Ha Job, var he vern teil, goapeat zoken gant he dud,
a veule c’hoaz an Aotrou Doue.
 Poan a zo, tristidigez er bed-ma, evit ma vo meulet
an Aotrou Doue dre resinasion he vugale vad. — Eur
zoudard ha n'eo ket bet e tan ar brezel, da c'houzout eo
pa zeo eun den a galoun pe enn den spountik. — Eur
c’hristen ha n’eo ket bet krog ha krog gant an dristi-
digez, da c’houzout eo pe hen a zo stard pe laosk en
he lezen.
                         *
                        * *
 Doue a zo hon tad hag eun tad mad, perak eta tristi-
digez ha poan er bed-ma ? Sellit ha guelit:
 Setu aze eur groaz ha varnhi ar guella, ar c’haran-
tezusa den a zo bet var an douar. — Guelit he benn, he
dreid, he gostez : Oportet christum pati et ita intrare in
regnum Dei.

NHO
         RED EO KARET JESUS-KRIST             365
NTO

 Mad, setu aze hor skouer. Hi, ar groaz eo sin ar
c'hristen. An aour, e kreiz an tân, a zeu flammoc’h, an
ene kristen e kreiz ar boan, a zeu puroc’h. Ar boan a
zo digaset gant Doue evit distaga 'r galoun dioc'h traou
an douar ha miret na ankounac’hafemp an Env.
                        *
                       * *
 Doue ' zo hon tad hag eun tad mad ; perak eta poan
ha tristidigez er bed-ma ?
 Eur zell en dro deoc’h : nag a bet e kreiz ar iec’hed,
ar blijadur, an danvez... a vev pell diouz Doue, heb
sounjal e Doue. Doue a sko, ha kerkent e velont pegen
dister eo traou ar bed-ma, ar vuez, ar iec’hed, an dan-
vez. Distaga ' reont ho c’haloun diouz ar bed evit he
roi da Zoue. Ha vertuziou an den e poan a ve puroc’h.
 Ar baradoz eta, aliez, a zo da heul poaniou.
                        *
                       * *
 Rak-se e kreiz hor poaniou, roomp meuleudi da Zoue,
dougomp anezho holl, gant pasiantet, hag er baradoz,
divezatoc’h, e vezint roz en hor c’hurunen.
                                 Evel-se bezet great.


                     *  *  *
NPO


                         V

               Deveriou ar C’hristen
                    ———————————


                 Custodite, sollicite, animas vestras.
                 Bezit aketus da ziwall hoc’h ene.
                                  Dent. iv, 15.


         VA BREUDEUR HA VA C’HOAREZET KRISTEN,

 Kenta ' ra eun tiek mad, pa vez karget euz eur gou-
manant, eo taol eur zell piz var he holl zouarou ha guelet
penaoz renta, an talvoudusa ma c’hell, kement korn-
douar a zo stag ouz he di. Lavaret a ra, goudeze : « Ama,
peurach ;  ama, koat ha lann-bil ; ama : foenneier ha
prajou ; ahount : douar labour, douar guiniz, segal pe
ed-du, eiz pe lugumach.
 — Setu, e pe c’hiz, e c’hell kaout eost mad e pep
takad hag en em binvidikaat gant he labour.
                         *
                        * *
 Mad va Breudeur ker, ni ' zo ive 'vel labourerien,
fermourien, tieien an Aotrou Doue. Eur verouri hen
deuz lakeat d’heomp etre hon daouarn : hon ene.
D’heomp-ni, da lakaat ennhan, pep tra da zont : taol

NHO
            DEVERIOU AR C’HRISTEN               367
NTO

ennhan had mad, greun mad ; ober peb labour d’ar
mare, d’ar c’houlz zo dleet, tenna deuz pep korniel ar
pez a c’hell da rei. Arabat e chom-fe korn frost hebed.
                         *
                        * *
 Eur merour mad, ouspenn ma ra labour a zoare, a
daol evez ouz he labour great. Eur vech an amzer e ra
eur zell var he zrevad hag e lavar : « ama, e sav louzeier
fall, pred eo c’houennad ; Ama, eo distank, greomp eur
gloued nevez, lakeomp spern var gorn ar c’hleuz, stan-
komp an ode-ma, ar riboul-zont ; va c’hoad a ia gant
al laer, evesaomp ouz he roudou, a beleac’h e teu, varzu
peleac’h e za, pe vent hen deuz he votez... gour-
drouzomp.
 C’houi ive, taolit evez. Guelit petra ' zeu mad, taolit
evez ouz al louzou fall, lakit tremp : pedit mad ; evesaït
ouz al laer, pa vez dic’hlaniet an dour roït dizal ma
tizouro.
                        *
                       * *
 Penaoz en em gemeret, petra da ober ?
 Eur vech an amzer, ober eur zell piz var ho kous-
tians, evesaat petra vir na doc’h guir gristen, ha neuze,
mont d’al leac’h ma kaver ennhan ar iec’hed.
 An den klanv a ia da gavoud he vidisin pe he
apothiker
 Ni, kristenien, a zo evidomp savet gant Jesus-Krist
eun ti a vedisinerez : ar gador-govez.
 Lod a gofez bep sizun : mad evit eun darn.

NHO
368            DEVERIOU AR C’HRISTEN
NTO

 Lod bep pemzek devez : mad ive ; lod bep miz : mad
c’hoaz.
 E parreziou ' zo, eo kemeret ar pleg da zont holl, bep
tri miz. Guella kustum a c’helfed da gaoud eo ar
c’hustum-ze.
 N’eo ket evidomp e komzan, evidoc’h eo. Seul vui e
chommer van-ha-van, da c'hourlerc'hi, seul brasoc'h
diegi a vez.
 Perak lod na deuont mui. Ha sounjal a rit c’houi e
kavont e ma 'r vironez a du gantho ? — Nann. Chom-
met int pevar, c’huec’h mis, bloaz, daou marteze.
Neuze, da heul meur a zigarez all, eo e teu ar pec'hed
a ziegi d’ho diarbenn.
                       *
                      * *
 Konfesait, eta, mad hag aliez.
                                Evel-se bezet great.



                    *  *  *



NPO


                      VI

            Red eo karet Jesus-Krist

                  ——————————

           Si quis non amat Dominum nostrum
          Jesum Christum, anathema sit.
           Milliget ra vezo an hini ne gar ket an
          Aotrou Jesus-Krist.

                     DIGOR

 Non veni pacem mittere sed gladium. — En eun dorn
morzol ar mansouner, en egile kleze ar brezellour...
Red eo poania ha labourat.
 Hogen, lod ' zo tud laosk, difidel, trubard. Setu pe-
rak, Si quis non amat Dominum nostrum Jesum Chris-
tum anathema sit. Chomm heb karet Jesus-Krist a zo : —
1° Eun treitouriach, ingrat ha digaloun ; 2° Eun dallen-
tez diskiant ha diremed.
                        *
                       * *
                   KENTA LODEN

 Eun den honest, n’hen deuz nemet he c’her. An den
leal, stard en he zever en despet da hep tra a vez, atao,
estimet. Er c’hountrol, eun den faoz a vez disprijet. Hag
                                                    24
NHO
370            RED EO KARET JESUS-KRIST
NTO

er faosoniach-ze, ' zo diou bazen izelloc’h evit ar re all.
 Daou exempl evit rei guelloc’h da goumpren.

 Eun den paour a gav eun den pinvidik. Hag ar pin-
vidik, asten he zourn d’ar paour, her c’hemer evit he
vreur.
 Mez pep tra ' zo diasur, er bed-ma.
 Ar pinvidik a zeu da veza reuzeudik, hag ar paour
rentet ganthan eürus, trei kein d’he vadoberour. Ingrat
eo, trubard d’he vignoun ; — disprijet e tle beza.

 Exempl all. — Setu diou arme : — ar c’hanoliou
morgousket var ho c’hillourou dir ; pep tra sioul evel
pa ve an ankou o para da c’hortoz falc’had ar zou-
dardet.
 Epad ar stourmad, an drapo a ia araog, a zeu a drenv ;
— var he zro, soudardet kalounek. Ebken unan a
jomm a gostez ; trubard eo d’he vro ; disenori a ra he
boletennou hag he zabren.

 Hogen, e peleac’h kaout ar mignoun ingrat, ar zoudard
trubard ?
 Pa zeuomp er bed, stag ouz eun neuden etre ar bara-
doz sarret hag an ifern digor, piou a zigoro unan, a
zarro egile ? Ni ? — Nann. Rak beza hon deuz tri c’houli
braz : eur speret tenval, eur volontez dinerz, eur c’horf
kiriek d’an holl boaniou. Jesus-Krist a zeu, a zigor an
Env, a zarr an ifern, a sklerijen hor speret, e gennerz
hor bolontez, a ra d’heomp lavaret : Superabundo gau-
dio, in omnibus tribulationibus meis.

NHO
             RED EO KARET JESUS-KRIST            371
NTO

 Meur a vignoun a gavomp : mignoun hon taol, hon
arc’hant, hon renk. Mez, tempora si fuerint nubila,
solus eris.
 Karantez Jesus-Krist a zo brasoc’h. Savet eo var bevar
bost ; — Bethlehem : euz ar Baradoz en eur c’hraou ; —
Nazareth : mab Doue pleget var eun eskemen ; — Kal-
var : an den just etre daou laer, toullet he galoun ; —
An Tabernakl : Salver ar bed, magadurez an den : Venite
ad me omnes qui laboratis et onerati estis... ; non dicam
vos servos sed amicos.

 En dizro, petra c’houlen ?
 Goulen ma kredimp d’he Aviel, ma vezo hor feiz
krenvoc’h eget finesaou an drouk-speret ha gevier ar bed.
— Deiz hor badiziant, dezhan ni ' lavaraz : « Credo. »
 Pelloc’h e za. Dek, kant ger a c’hellit lavaret, kren—
voc’h an eil eget egile. Mez eur ger a zo hag a lavar pep
tra : me ho kar. Ha Jesus-Krist a c’houlen hor c’haran-
tez evit he garantez, eur garantez guirion, he grizien en
hor c’haloun. —— Deiz hor badiziant c’hoaz, deiz hor
pask kenta, ni ' lavaraz : « Ni ho karo, nann a c’hinou,
mez a galoun : ni ho karo a vel kaer d’an holl, ni ho
karo dizamant ; ho kroaz a vezo va drapo, me ho sou-
dard. »
Setu aze ar marc’had, etre ar paour hag ar pinvidik,
etre ar zoudard hag he gabiten.
 Petra ziwez ?
 Selaouit eun dra c’hoarvezet. En nosvez-se, e varned
Jesus-Krist. Per hen doa lavaret: « Etiamsi oportet me

NHO
372         RED EO KARET JESUS-KRIST
NTO

mori tecum non te negabo. » Ha koulskoude, nac’h a ra
he vestr, teir gueach.
 Va Breudeur, ne zastumomp ket ar mean a zo var
hon hent evit hen taol ouz sant Per. Dalchomp hen
da skei var boull hor c’haloun. Evel Per omp bet dispar-
tiet, evel Per, pa bec’homp, e nac’homp hon Doue :
 « Non hunc, sed Barrabam. Barrabas zo mad evidomp.
Laer ha muntrer eo, evel ouzomp Jesus-Krist re vad
evidomp : Crucifige. » Doue hor badiziant, madobe-
rour, medisin, drapo, holl dilezet gant eur mignoun in-
grat, eur zoudard trubard.
 Tud ar bed hon dizammo : Me ' rank tamall ha lava-
ret : « Mignoun ankounac’haus, paour dianaoudek, sou-
dard treitour. »
 Ouspen, truez am meuz. Rak :
                       *
                      * *
                   EIL LODEN

 Braz, diremet eo ho tallentez.
 Va Breudeur ker, Doue eo ar mestr, mestr an holl, a
entent chomm mestr, mestr da skei pe da rekompansi.
 A hent all, lagad an den na c’hell para, nemet var
daou zu, daou gostez : d’an neac’h pe d’an traon. Mar
par d’an neac’h e ma en he venojen. Rak hor penn a zo
krouet sounn. Mar sell d’an neac’h e vo joa en hor c’ha-
loun, esperans en hor spered, bennoz Doue d’hon heul
da c’hortoz an Envou.
 Mar plegomp hor penn, petra gavomp ? Ar bed hag

NHO
          RED EO KARET JESUS-KRIST            373

er bed, netra hag a c’hell leunia, karga hon ene. Se-
laouit :
 Salomon var he dron olifant... Tenna ’ ra euz an holl
draou krouet, ar pez a c’hell. D’ezhan ne vank nag aour,
nag enor, na plijadur ha koulskoude, var fin he vuez, e
lavare : « Et vidi in omnibus vanitatem et afflictionem
animi. »

 Perak ! — Rak :
 1° E kever Doue ' zo eun eal, eal an teir walen. En
he zourn e ma kalur venjansou an Env. Pa gostez he
galur an diveradou a zisliv, a rent c’houero, a ra pren-
vedi holl draou an douar.
 2° Kaloun an den a zo evel eur varriken didal. Taolit
ebarz, e chomm atao goullo : didal eo. An tal, tal ar
galoun, eo Doue. Beteg ma ve Doue ebars, e c’houlen
atao : Affer, affer : inquietum est cor nostrum donec re-
quiescat in spe. — Mez gant Doue da dal e ma leun,
dioc’h-tu. Ne ell kaout eurusded hebet e traou ar bed-
ma.
 Eun den lakeat da Roue a ioa eurus, ken a velaz eur
c'hleze stag gant eun neuden azioc’h he benn... Azioc’h
hor penn ive, e ma kleze Damokles : falc’h an ankou.
An den dall a ia gant ar venojen ; pa zounj nebeuta e
stok he droad, e kuez en eun toull, eo diskaret : ne vel
na mean na toull. Pec’her paour ! e maoud o vont :
gortoz, eur mean a zo var da hent : mean ar c’hlenved ;
eun toull : ar bez. N’ho guelez ket, ne zonjes ket ennho,
siouas !

NHO
374            RED EO KARET JESUS-KRIST
NTO

 Ha pa ziguezi gant Doue e vo goullo da zaouarn
pe gentoc’h da zaouarn a vo leun a zizurziou.

                      *
                     * *

 Greomp guelloc’h. Dalc’homp mad mar domp mad.
Mar domp fall, distroomp.
 Ra deuio Jesus-Krist d’ho kennerzi. Lavaromp
d’ezhan : Ni gredo d’ho lezen atao, ni ho karo atao,
ha goude hor maro, neuze, Hen a vezo hon rekom-
pans : Ego ero, merces tua magna nimis.
                                    AMEN.


                ************
                *  FINVEZ  *
                ************



NPO



                  TAOLEN
  Evit kaout, e berr, ar sarmoniou renket
                el levr-ma
                  ——————

                    A
Aliou eur persoun d’he barrisionis goude eur
 mission pe eur Jubile  .  .  .  .  .  .  .  .       339
Anna. — Prezegen evit pardoun Santez Anna 'r Palud :
— Santez Anna 'zo bet jervicherez fidel da Zoue, —
 eur pried karantezuz, — eur vamm vad.  .  .  .  .    33

                    B
Baradoz. — Holl joaiou an douar n’int nemet eur
 skeud deuz ar Baradoz ; — er Baradoz, repozvan a
 spered, repozvan a galoun, repozvan a gorf.  .  .   263
Evit bennigen ar c’hleier. — Ar c’hloc’h a zigas da
 zounj d’heomp deuz ar pez a zo a vrasa en hor buez,
 epad ma reomp hon treuz er bed-ma ; — ar c’hloc’h
 a zigas da zounj d’heomp deuz ar pez a ell hor
 bleina varzu an eternite.  .  .  .  .  .  .  .  .    98
Evit bennigen ar mor. — Ar mor a zo eur park-
 labour. Mez danjer a zo varnhan ; red mad eo kaout
 bag var eor ha stur, ha bennoz Doue ouspenn ; — mez
 evit kaout bennoz Doue eo red poania d’her meri-
 tout.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   84
Evit bennigen eur groas nevez, e fin eur mission :
 Christus heri, hodie et int sœcula.  .  .  .  .  .  102

NHO
376                TAOLEN
NTO

Evit bennigen hent ar groaz.— Meur a hini ho deuz
 lakeat ho dourn d’ober an hent-se : Judas, Pilat,
 Kaïph, Herodez. — Ho wenn d’ar re-ze, ' zo beo
 atao. D’ezho daou c’her : treitour int e kever Doue,
 diskiant en ho c’hever ho-unan .  .  .  .  .  .  .  . 92
Evit bennigen maean kenta iliz Karaes. —
 Presta da Zoue, a zo prena leve.  .  .  .  .  .  .  . 74
                    D
Deveriou eur c’hristen. — Buez eur c’hristen hen-
 velebet ouz buez eun tiek mad.  .  .  .  .  .  .  .  366
                    G
Guerc’hes. — Sarmoun ar Folgoat : ar Verc’hez a zo
 hor mamm, — mes he galloud a zo brassoc’h eget
 galloud holl mammou ar bed-ma.  .  .  .  .  .  .  .  . 3
Guerc’hes. — Sarmoun Itron-Varia 'r Porzou : Ar
 Verc’hez he deus digoret evidomp porz an Envou ha
 klozet dor an ifern, en eur rei d’heomp en he mab
 ker eur Zalver karantezus, — en eur ziskuez
 d’heomp, dre skuer he buez, hent santel ar baradoz,
 — en eur viret dre he skoazel gallouduz ne fallga-
 lounfemp ket, hed hor beach.  .  .  .  .  .  .  .  . 354
Guerc’hes. — Digor evit ober sarmoun ar Folgat e n’euz
 forz pe seurt pardoun, en enor da vamm Doue.  .  .   361
                    H
Heur Zantel. — E petra sounjal epad an heur zantel ? E
 komz Sant Paol : Jesus a voa deac’h, Jesus a zo hirio,
 Jesus a vezo varc’hoaz.  .  .  .  .  .  .  .  .  .   336

NHO
                 TAOLEN                               377
NTO

                   I
Ifern. — Eun ifern a zo, eun ifern a rank beza ; pe seurt
 poaniou a c’houzanver, en ifern.  .  .  .  .  .  .   246
                   J
Jesus, doktor an dud. — Pa deu eun den da glask hon
 trei a du ganthan, tri c’houlen da ober : piou oc’h
 hag a berz piou e teuit, — pe seurt mennoz ho tigas,
 — ha gouzout a rit-c’houi mad, ar pez a glaskit
 deski d’heomp.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   324

                   K

Karantez evit Jesus-Christ. — Chomm heb karet
 Jesus-Krist a zo eun dreitouriach ingrat ha diga-
 loun ; — eun dallentez diskiant ha diremed.  .  .  . 369
Kaloun-Sakr. — Kaloun Jesus, alc’houez ar baradoz ;
 — kaloun, Jesus kelennadurez an den ; — kaloun,
 Jesus konsolation ar vuez.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 15
Konsekrasion iliz Hanvec. — Er bed-ma, netra na
 garg hon ene ; buez an douar a dremen buhan. Aba-
 lamour da-ze, e rankomp klask buez an Eternite.
 An iliz eo ar skeul da dizout beteg ar vuez-se .  .   77
Kontrision. — Petra eo ar Gontrition, petra da ober
 evit he c’haout ?  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   272

                   L

Leziregez e servich Doue. — Petra eo beza lezireg
 e servich Doue ; — pegen bras gwaleur eo.  .  .  .   174

NHO
378                TAOLEN
NTO

                    M
Mab prodig. — Ar pec’her henvelebet ouz mab prodig
 aviel Sant Lucas.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   185
Maro. — Mad eo sounjal er maro ; — mad eo en em
 brepari d’ar maro ; — mad eo gouzout petra eo ar
 maro.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   210
Mesventi. — Ar vesventi a laz ar c’horf, a laz an enor,
 a laz an ene hag a zo peun-kaoz euz gwaleur, er
 bed-ma hag er bed all.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 180
Mission. — Sarmoun evit digeri eur mission. — Er bed-
 ma e maomp evit servicha Doue, — hag evit hen
 ober ervad, ar berra, ar surra hent eo ober he vis-
 sion evit ar guella.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   111
Morgousk e stad a bec’het. — Skeul an ifern : —
 Ar re ' zo var ar skeul-ze, ' zo pred d’ezho dihuna ; —
 Arabat dale, rak peb dale a ve, var eun dro, beza
 dianaoudek, kaout disprijans, beza kemeret gant
 an dallentez.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 138

                   P
Pap. — Ar pap eo pastor an eneou ha porzier an Envou ;
 — brezel a rear d’hezan hag abalamour da-ze, e
 tleomp muioc’h he garet.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  105
Pec’het marvel. — Ar memez sarmoun gant an hini
 all, renket ha kempennet evit eur pardoun.  .  .  .  345
Peden. — Pegen red eo pedi ; — pegen nerzus eo ar be-
 den ; — perak hor pedennou a jom, ken aliez a
 veach, heb beza selaouet.  .  .  .  .  .  .  .  .  . 307

NHO
                    TAOLEN                            379
NTO

Perseverans. — Red eo perseveri ; — ouz petra en em
 ziwall evit hen ober ; — petra da lakaat en implij
 evit derc’hel mad.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  299
Persoun. — Evit troni eur persoun en he barrez nevez :
 — petra e tle beza eur persoun evit he barrisionis :
 — petra ' tle beza 'r barrisionis evit eur persoun.   63
Persoun. — Sarmoun eur persoun en devez ma ze tro-
 net, d’he barrisionis nevez.  .  .  .  .  .  .  .  .  71
Poan. — Sarmoun evit gouel Sant Per en ereou : Buez
 ar c’hristen a zo eur vuez a boan, abalamour ar boan
 eo ar mean diazez euz eur vuez santel, ar boan a la-
 ka disparti etre ar re zo da Zoue hag ar re ' zo d’an
 drouk-spered, — ar boan a laka purroc’h ar vertuz.  . 55
Poan. — Ar boan a zo digaset gant Doue var an douar
 evit kastiza 'r pec’het, sounti 'r vertus, distaga 'r
 galoun deuz traou ar bed ha miret da ankounac’haat
 an Env.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 363

                          R

Relijion. — Sarmon evit gouel sant Mark, mez a ell
 beza roet e peb leac’h hag evit pep sant : — ar reli-
 jion a zo eun dra red ; — digareziou ar re ' fell
 d’ezho beva heb relijion.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  23
Renk huel ar guir gristen. — Eur zell var an den
 poezet ennhan he-unan ; — eur zell var an den
 poezet er guel he nesa ; — eur zell var an den poezet
 er guel a Zoue.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  284
Sakramant an Aoter. — A deu da renevezi hon nerz,
 — hen laka da greski, — hon laka da veza laouen.  .  331

NHO
380                TAOLEN
NTO

Santelez. — E rankomp beza sent. — Digareziou ar
 bed : re boanius eo beva santelamant, — Doue ' ro
 d’in re nebeut a c’hrasou, — re a zanjerou a gavan
 var hent ar vuez.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 46
Silvidigez. — Ar zilvidigez a zo eun dra red ; — evit
 he ober e ranker poania ; piou evithi a gemer eur
 guir boan.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 127
Silvidigez. — Steuen evit sarmoun eur pardoun. — E
 ranker beza sant ; — penaoz anaout ha ni ' zo var
 an hent mad.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .   42

                            T

Trugarez an Aotrou Doue. — Petra eo bet ha petra
 eo c’hoaz e kever ar pec’her Doue an tad, Doue ar
 mab ha Doue ar Spered-Glan.  .  .  .  .  .  .  .  .  192

                            V

Varn. — Sarmoun var ar varn general. Ar varn-ze ' vo
 enhi tri dra : eul leor splamm ha guirion, leor ar
 c’houstiansou ; — eur valanz heb abeg, balanz an
 Aviel ; — eur zetans didruez, diremed, setans Jesus-
 Krist.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  228

                          *   *
                         *  *  *

NFO
            Brest, Moullerez ru ar C’hastell, 4








End of the Project Gutenberg EBook of Sarmoniou an Aotrou Quere, by Jean Quéré

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SARMONIOU AN AOTROU QUERE ***

***** This file should be named 23685-8.txt or 23685-8.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
       http://www.gutenberg.org/2/3/6/8/23685/

Produced by Alphonse Nandert and the FURCH project

Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
    the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
    you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
    owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
    has agreed to donate royalties under this paragraph to the
    Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
    must be paid within 60 days following each date on which you
    prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
    returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
    sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
    address specified in Section 4, "Information about donations to
    the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
    you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
    does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
    License.  You must require such a user to return or
    destroy all copies of the works possessed in a physical medium
    and discontinue all use of and all access to other copies of
    Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
    money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
    electronic work is discovered and reported to you within 90 days
    of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
    distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
[email protected].  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org

For additional contact information:
    Dr. Gregory B. Newby
    Chief Executive and Director
    [email protected]


Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.


Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.


Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

    http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.